1

JAKOŚCIOWA OCENA

SPOSOBU ŻYWIENIA

PRACOWNIA ŻYWIENIA I DIETETYKI

- wykład 3

2

Metodyka badań sposobu

żywienia zależy od celu,

uwarunkowań środowiska w jakim

przeprowadzane jest badanie oraz

wykorzystania wyników.

Metody badania sposobu żywienia

dzielimy na:

1. jakościowe

2. ilościowe

3.jakościowo - ilościowe

3

Jakościowa ocena

sposobu żywienia

• Polega na dokonaniu charakterystyki

zaplanowanych - realizowanych jadłospisów,

• Pozwala uchwycić zmiany sezonowe w

spożyciu produktów żywnościowych.

• Dostarcza następujących informacji:
- miejsce i warunki konsumpcji,
- zwyczaje żywieniowe konsumentów,
- rodzaj produktów występujących w żywieniu,
- częstotliwość spożycia produktów,
- liczba i skład poszczególnych posiłków,
- przerw między posiłkami.

4

Jakościowe metody oceny

sposobu żywienia dzielimy

na:

• ANKIETOWE

• PUNKTOWE

5

METODA ANKIETOWA

Metodę ankietowa stosuje się do badań grupowych

(duża próba badawcza). Nie ocenia się tą metodą

indywidualnych osób.

Informacje uzyskuje się bezpośrednio z wywiadu

przeprowadzanego z badanym. Wykorzystujemy tutaj

poznaną metodykę wywiadu 24-godzinnego.

Przeprowadzanego bezpośrednio, korespondencyjnie

lub telefonicznie. Do przeprowadzania badania musi

być przygotowana ankieta.

Pytania w ankiecie powinny być formułowane zależnie

od postawionego celu. Jeżeli celem jest jakościowa

ocena sposobu żywienia – pytania muszą dotyczyć

wszystkich aspektów żywienia, jeżeli badania

zawężamy np. do grup produktów to wtedy pytań jest

mniej i mówimy o badaniu częstotliwości spożycia.

6

METODA ANKIETOWA

ZALETY
- łatwa w

przeprowadzeniu

- możliwość

wielokrotnego

przeprowadzenia

badań

- można zastosować

do dużej próby

badawczej

WADY
- subiektywna
- mało dokładna
- nie uwzględnia

odpadów
kuchennych i
stołowych

7

METODY PUNKTOWE

• Polega na sprawdzeniu czy jadłospis został

właściwie zaplanowany – zrealizowany.

• Metody te stosuje się do oceny żywienia:
- indywidualnego,
- zbiorowego w zakładach żywienia zbiorowego
zamkniętego.
• Oceny dokonuje się punktowo. Przyznanie

odpowiedniej liczby punktów wyznacza ocenę

jadłospisu.

• Ocenę punktową można stosować dla jadłospisu

jednodniowego i okresowego. Punktacji podlegają

te elementy, które wpływają zasadniczo na

prawidłowość racji pokarmowej – kryteria mogą

być różne.

8

METODY PUNKTOWE

ZALETY
- łatwa w

przeprowadzeniu

- szybka ocena
- możliwość

wielokrotnego
powtarzania
badań

WADY
- mały stopień

dokładności

- dane orientacyjne

9

JAKOŚCIOWA OCENA

PUNKTOWA JADŁOSPISU wg

Bielińskiej

Metoda oceny punktowe autorstwa

Bielińskiej stosowana jest do oceny

jadłospisów jednodniowych.

Jest to najłatwiejsza i zarazem mało

dokładna metoda oceny. Uzyskujemy

dane tylko orientacyjne w kwestii

wszystkich ocenianych elementów

żywienia.

10

JAKOŚCIOWA OCENA

PUNKTOWA JADŁOSPISU wg

Bielińskiej

Oceniana cecha

Liczba

punktów

1

Liczba

punktów

0

1

Czy liczba posiłków jest

dostosowana do wieku, pracy

itp.?

tak

nie

2

Czy przerwy między posiłkami

są dostosowane do liczby

posiłków?

tak

nie

3

Czy mleko lub produkty

mleczne są w:

2-3

posiłkach

żadnym

4

Czy produkty dostarczające

białko zwierzęce (mięso, drób,

ryby, jaja) są w:

3-4

posiłkach

1-2

posiłkach

lub żadnym

5

Czy warzywa i owoce są w:

2-3

posiłkach

1 lub

żadnym

6

Czy surówki lub surowe owoce

są przynajmniej w 2 posiłkach?

tak

nie

7

Czy w jadłospisie jest ciemne

pieczywo, grube kasze?

tak

nie

11

Test Bielińskiej z

modyfikacją Kuleszy i innych

• Służy od oceny jadłospisów okresowych.
• Dokonuje charakterystyki poszczególnych

posiłków pod kątem zastosowania zasad
racjonalnego żywienia.

• W tej metodzie posiłki zostały podzielone

na 9 typów w zależności od produktów
wchodzących w skład.

• Jest to metoda dość dokładna ale

pracochłonna.

12

Test Bielińskiej z modyfikacją Kuleszy i

innych

Typ

posi

łku

Rodzaj posiłku

I

śniadan

ie

II

śniadan

ie

Obiad

Kolacj

a

1

Węglowodany lub węglowodany

i tłuszcze

2

Tak jak 1 + produkty będące

źródłem białka

WPISUJ

E

MY

PROCE NT

3

Tak jak 1 + dodatek mleka lub

przetworów mlecznych

POSIŁ

KÓW

4

Tak jak 1 + 2 + 3

5

Tak jak 2 + warzywa lub owoce

6

Tak jak 3 + warzywa lub owoce

7

Tak jak 4 + warzywa lub owoce

8

Tak jak 1 + warzywa lub owoce

9

Warzywa lub owoce

13

JAKOŚCIOWA OCENA

PUNKTOWA wg Starzyńskiej

Metoda autorstwa Starzyńskiej służy do

oceny jadłospisów dekadowych. Nie można

nią oceniać jadłospisów

jednodniowych.Stosuje się ja najczęściej

żywieniu zbiorowym zamkniętym do oceny

sezonowych jadłospisów dekadowych -

przed ich realizacją.

Polega na wyodrębnieniu najważniejszych

zasad racjonalnego żywienia i

przyznawaniu zróżnicowanej liczby

punktów w obrębie każdej ocenianej cechy.

14

JAKOŚCIOWA OCENA PUNKTOWA wg

Starzyńskiej

Oceniana cecha

Liczba

punktów

Liczba posiłków w ciągu dnia zaplanowana w

jadłospisie:

4-5

3

mniej

5
3
0

Liczba posiłków, w których występują produkty

dostarczające białka zwierzęcego:

we wszystkich posiłkach

w 75% posiłków

w mniejszej liczbie posiłków

5
2
0

Częstotliwość występowania mleka lub serów:

co najmniej w 2 posiłkach

codziennie co najmniej w 1 posiłku i w 50% dni w 2

posiłkach rzadziej

5
2
0

15

Częstotliwość występowania warzyw i owoców:

codziennie co najmniej w 3 posiłkach
codziennie co najmniej w 2 posiłkach

rzadziej

5
2
0

Częstotliwość występowania warzyw i owoców w

postaci surowej:

codziennie

w 75% dni

rzadziej

5
2
0

Częstotliwość występowania razowego pieczywa,

kasz i suchych strączkowych:

codziennie co najmniej jeden z wymienionych

produktów

w 75% dni jeden z wymienionych produktów

rzadziej

5
2
0

RAZEM

30

16

Skala ocen w zależności od

uzyskanej liczby punktów w teście

wg Starzyńskiej

Liczba

uzyskanych
punktów

Ocena jadłospisu Wnioski

30

21-27

12-20 bez

ocen 0

< 12

dobry

dostateczny

dostateczny

zły

bez błędów
błędy można
wyeliminować

duże błędy nie nadaje
się do poprawy

17

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ