Badanie fizykalne

Badanie fizykalne

układu krążenia

układu krążenia

Małgorzata Siekierska –Hellmann

Małgorzata Siekierska –Hellmann

Łukasz Obołończyk

Łukasz Obołończyk

Klinika Chorób Wewnętrznych,

Klinika Chorób Wewnętrznych,

Endokrynologii i Zaburzeń

Endokrynologii i Zaburzeń

Hemostazy

Hemostazy

Badanie tętna

Badanie tętna

Badanie tętna (1)

Badanie tętna (1)

Tętno = falisty ruch tętnic zależny od

Tętno = falisty ruch tętnic zależny od

skurczów serca i elastyczności ścian naczynia

skurczów serca i elastyczności ścian naczynia

Miejsce badania: najczęściej – tętnica

Miejsce badania: najczęściej – tętnica

promieniowa, inne: tętnica szyjna, ramienna,

promieniowa, inne: tętnica szyjna, ramienna,

udowa, podkolanowa, piszczelowa tylna,

udowa, podkolanowa, piszczelowa tylna,

grzbietowa stopy

grzbietowa stopy

Ocena objętości i charakteru tętna daje

Ocena objętości i charakteru tętna daje

informację o stanie lewej komory serca

informację o stanie lewej komory serca

Częstotliwości:

Częstotliwości:

- tętno szybkie (pulsus frequens)

- tętno szybkie (pulsus frequens)

- tętno wolne (pulsus rarus)

- tętno wolne (pulsus rarus)

Miarowości:

Miarowości:

- tętno miarowe (pulsus regularis)

- tętno miarowe (pulsus regularis)

- tętno niemiarowe (pulsus irregularis)

- tętno niemiarowe (pulsus irregularis)

Badanie tętna (2)

Badanie tętna (2)

Klasyfikacja nieprawidłowego tętna

Klasyfikacja nieprawidłowego tętna

Badanie tętna (3)

Badanie tętna (3)

Klasyfikacja nieprawidłowego tętna

Klasyfikacja nieprawidłowego tętna

Amplitudy / wypełnienia

Amplitudy / wypełnienia

- tętno duże (pulsus magnus vel altus)

- tętno duże (pulsus magnus vel altus)

- tętno małe (pulsus parvus)

- tętno małe (pulsus parvus)

- tętno naprzemienne (pulsus alternans)

- tętno naprzemienne (pulsus alternans)

- tętno nitkowate (pulsus filiformis)

- tętno nitkowate (pulsus filiformis)

- tętno dziwaczne (pulsus paradoxus)

- tętno dziwaczne (pulsus paradoxus)

Czasu trwania fali skurczowej tętna

Czasu trwania fali skurczowej tętna

:

:

- tętno chybkie (pulsus celer)

- tętno chybkie (pulsus celer)

- tętno leniwe (pulsus tardus)

- tętno leniwe (pulsus tardus)

Małe i leniwe

Małe i leniwe

– stenoza aortalna

– stenoza aortalna

Chybkie i duże

Chybkie i duże

– niedomykalność zastawki

– niedomykalność zastawki

aortalnej i inne stany krążenia hyperkinetycznego

aortalnej i inne stany krążenia hyperkinetycznego

Nitkowate

Nitkowate

– wstrząs

– wstrząs

Miękkie (pulsus mollis)

Miękkie (pulsus mollis)

– gorączka, anemia

– gorączka, anemia

Badanie tętna (4)

Badanie tętna (4)

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

Dziwaczne

Dziwaczne

(zanika we wdechu) – tamponada serca, masywna

(zanika we wdechu) – tamponada serca, masywna

zatorowość płucna

zatorowość płucna

Naprzemienne

Naprzemienne

(raz słabo, raz silniej wypełnione) –

(raz słabo, raz silniej wypełnione) –

niewydolność lewej komory serca

niewydolność lewej komory serca

Badanie tętna (5)

Badanie tętna (5)

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

Bliźniacze (pulsus bigeminus)

Bliźniacze (pulsus bigeminus)

- „uporządkowana”

- „uporządkowana”

niemiarowość ES =

niemiarowość ES =

allorhythmia

allorhythmia

Deficyt tętna (pulsus deficiens)

Deficyt tętna (pulsus deficiens)

różnica między

różnica między

liczbą skurczów serca a liczbą fal tętna na minutę -

liczbą skurczów serca a liczbą fal tętna na minutę -

migotanie przedsionków

migotanie przedsionków

Różnica tętna

Różnica tętna

na obu tętnicach promieniowych -

na obu tętnicach promieniowych -

choroba Takayashu, tętniak aorty, guz śródpiersia

choroba Takayashu, tętniak aorty, guz śródpiersia

Badanie tętna (6)

Badanie tętna (6)

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

Badanie tętna (7)

Badanie tętna (7)

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

Znaczenie kliniczne wybranych zmian tętna

choroba Takayashu -
poszerzona t.szyjna wspólna

tętniak aorty

Badanie tętnic szyjnych

Badanie tętnic szyjnych

Badanie tętnic szyjnych (1)

Badanie tętnic szyjnych (1)

Oglądanie:

Oglądanie:

- tętnienie chybkie i duże - w

- tętnienie chybkie i duże - w

wadach serca z dużą amplitudą

wadach serca z dużą amplitudą

tętna i innych stanach krążenia

tętna i innych stanach krążenia

hyperkinetycznego

hyperkinetycznego

- tętnienie nasilone ale nie chybkie

- tętnienie nasilone ale nie chybkie

- w nadciśnieniu tętniczym

- w nadciśnieniu tętniczym

Palpacja:

Palpacja:

- do wewnątrz od m-o-s delikatnie

- do wewnątrz od m-o-s delikatnie

uciskając drugim i trzecim palcem,

uciskając drugim i trzecim palcem,

ważna ocena symetrii obu stron

ważna ocena symetrii obu stron

Badanie tętnic szyjnych (2)

Badanie tętnic szyjnych (2)

Osłuchiwanie:

Osłuchiwanie:

- pomiędzy przyczepem mostkowym a

- pomiędzy przyczepem mostkowym a

obojczykowym m-o-s

obojczykowym m-o-s

- fizjologicznie wysłuchuje się I i II ton

- fizjologicznie wysłuchuje się I i II ton

- w warunkach patologicznych pojawia się szmer

- w warunkach patologicznych pojawia się szmer

skurczowy, znika I lub II

skurczowy, znika I lub II

ton

ton

Tętno żylne w naczyniach

Tętno żylne w naczyniach

szyjnych

szyjnych

Tętno żylne w naczyniach

Tętno żylne w naczyniach

szyjnych (1)

szyjnych (1)

Synchroniczne z czynnością serca ale:

Synchroniczne z czynnością serca ale:

o kierunku do wewnątrz, zmienia się zależnie od

o kierunku do wewnątrz, zmienia się zależnie od

postawy ciała, od oddychania, nasila się po

postawy ciała, od oddychania, nasila się po

uciśnięciu brzucha, znika po uciśnięciu palcem,

uciśnięciu brzucha, znika po uciśnięciu palcem,

gdy bardzo wysokie- poruszają się płatki uszu

gdy bardzo wysokie- poruszają się płatki uszu

Ocena u pacjenta w pozycji leżącej

Ocena u pacjenta w pozycji leżącej

pod kątem 45

pod kątem 45

°

°

Poszerzenie żył szyjnych jest objawem wzrostu

Poszerzenie żył szyjnych jest objawem wzrostu

ciśnienia w prawym przedsionku i żyle głównej

ciśnienia w prawym przedsionku i żyle głównej

górnej a wypełnienie do poziomu kątów żuchwy w

górnej a wypełnienie do poziomu kątów żuchwy w

pozycji siedzącej = ciśnienie żylne ok. 25 cm słupa

pozycji siedzącej = ciśnienie żylne ok. 25 cm słupa

wody

wody

Tętno żylne w naczyniach

Tętno żylne w naczyniach

szyjnych (2)

szyjnych (2)

Wzrost ciśnienia żylnego w czasie

Wzrost ciśnienia żylnego w czasie

wdechu =dodatni

wdechu =dodatni

objaw Kussmaula

objaw Kussmaula

(zaciskające zapalenie osierdzia,

(zaciskające zapalenie osierdzia,

niewydolność serca)

niewydolność serca)

Refluks wątrobowo–żylny

Refluks wątrobowo–żylny

= wzrost

= wzrost

ciśnienia żylnego przy ucisku

ciśnienia żylnego przy ucisku

nadbrzusza; gdy nadmierny =

nadbrzusza; gdy nadmierny =

dodatni objaw Plesch-Pasteura

dodatni objaw Plesch-Pasteura

(niewydolność prawokomorowa,

(niewydolność prawokomorowa,

niedomykalność zastawki

niedomykalność zastawki

trójdzielnej)

trójdzielnej)

Tętno żylne w naczyniach

Tętno żylne w naczyniach

szyjnych (3)

szyjnych (3)

Tętno żylne w naczyniach

Tętno żylne w naczyniach

szyjnych (4)

szyjnych (4)

Tętnienia

Tętnienia

Tętnienia (1)

Tętnienia (1)

Pulsatio epigastrica

Pulsatio epigastrica

= tętnienie w dołku

= tętnienie w dołku

podsercowym widoczne (lepiej po zatrzymaniu

podsercowym widoczne (lepiej po zatrzymaniu

oddechu) i wyczuwalne dłonią - spowodowane

oddechu) i wyczuwalne dłonią - spowodowane

przerostem i poszerzeniem prawej komory serca

przerostem i poszerzeniem prawej komory serca

różnicujemy z tętnieniem aorty brzusznej oraz

różnicujemy z tętnieniem aorty brzusznej oraz

tętnieniem wątrobowym

tętnieniem wątrobowym

Tętnienia (2)

Tętnienia (2)

In jugulo

In jugulo

= we wcięciu nadmostkowym - w

= we wcięciu nadmostkowym - w

wadach serca z dużą amplitudą tętna, w tętniaku

wadach serca z dużą amplitudą tętna, w tętniaku

aorty wstępującej

aorty wstępującej

Uderzenie koniuszkowe

Uderzenie koniuszkowe

Uderzenie koniuszkowe (1)

Uderzenie koniuszkowe (1)

Powstaje w początkowym okresie skurczu przy

Powstaje w początkowym okresie skurczu przy

jeszcze zamkniętych zastawkach

jeszcze zamkniętych zastawkach

półksiężycowatych

półksiężycowatych

Badamy oglądaniem i palpacją, przemieszczając

Badamy oglądaniem i palpacją, przemieszczając

dłoń od linii mostkowej do linii pachowej lewej

dłoń od linii mostkowej do linii pachowej lewej

U osób zdrowych - zlokalizowane w V m/ż nieco

U osób zdrowych - zlokalizowane w V m/ż nieco

do wewnątrz od lewej linii śródobojczykowej,

do wewnątrz od lewej linii śródobojczykowej,

może być niewidoczne ale wyczuwalne i daje się

może być niewidoczne ale wyczuwalne i daje się

nakryć opuszką palca

nakryć opuszką palca

Uderzenie koniuszkowe (2)

Uderzenie koniuszkowe (2)

stany chorobowe

stany chorobowe

Unoszące i rozlane

Unoszące i rozlane

– przerost lewej komory serca

– przerost lewej komory serca

Osłabione

Osłabione

– utrudnienie przenoszenia na

– utrudnienie przenoszenia na

powierzchnię klatki piersiowej

powierzchnię klatki piersiowej



–

–

np. rozedma, otyłość, płyn w opłucnej lub w osierdziu

np. rozedma, otyłość, płyn w opłucnej lub w osierdziu



- utrudnienie ruchu serca w skurczu – np. zaciskające

- utrudnienie ruchu serca w skurczu – np. zaciskające

zapalenie osierdzia

zapalenie osierdzia

Uderzenie koniuszkowe (3)

Uderzenie koniuszkowe (3)

stany chorobowe

stany chorobowe

Przesunięcie w lewo

Przesunięcie w lewo

– powiększenie prawej komory

– powiększenie prawej komory

Przesunięcie w prawo

Przesunięcie w prawo

(rzadko) – dekstrokardia lub

(rzadko) – dekstrokardia lub

inna przyczyna przesunięcia całego serca w prawo

inna przyczyna przesunięcia całego serca w prawo

np. odma opłucnowa lewostronna

np. odma opłucnowa lewostronna

Przesunięcie w dół

Przesunięcie w dół

– znaczna rozedma płuc

– znaczna rozedma płuc

Przesunięcie w górę

Przesunięcie w górę

– uniesienie przepony

– uniesienie przepony

Przesunięcie w dół i w lewo

Przesunięcie w dół i w lewo

– powiększenie lewej

– powiększenie lewej

komory serca

komory serca

Opukiwanie serca

Opukiwanie serca

Opukiwanie serca (1)

Opukiwanie serca (1)

Stłumienie bezwzględne (powierzchowne, małe):

 Określa część serca przylegającą bezpośrednio do
ściany klatki piersiowej

Stłumienie względne (głębokie, duże):

Określa część serca bezpośrednio przylegającą do
ścian klatki piersiowej oraz część pokrytą płucami.

Ma większą wartość diagnostyczną w porównaniu
ze stłumieniem bezwzględnym.

Pozwala określić granice serca i jego sylwetkę.

Opukiwanie serca (2)

Opukiwanie serca (2)

stany chorobowe

stany chorobowe

Zanik / zmniejszenie stłumienia serca:

Rozedma płuc

Odma opłucnej lewostronna

Odma osierdzia

Powiększenie stłumienia serca:

Powiększenie serca (rozstrzeń, przerost)

•Rozstrzeń lewej komory – powiększenie stłumienia serca w lewo,
w górę, w dół

•Rozstrzeń prawej komory – powiększenie stłumienia serca w lewo
i przy znacznej rozstrzeni w prawo

•Powiększenie prawego przedsionka – powiększenie stłumienia
serca w prawo

Tamponada serca

Opukiwanie serca (3)

Opukiwanie serca (3)

stany chorobowe

stany chorobowe

pneumopericardiu
m

pneumothor
ax

Opukiwanie serca (4)

Opukiwanie serca (4)

stany chorobowe

stany chorobowe

tamponada serca

Opukiwanie serca (5)

Opukiwanie serca (5)

stany chorobowe

stany chorobowe

powiększenie lewej komory
serca

Opukiwanie serca (6)

Opukiwanie serca (6)

stany chorobowe

stany chorobowe

Aortalna sylwetka serca

powiększenie stłumienia serca w lewo
i w dół przy zachowanej talii serca
(powiększenie lewej komory serca w
wadach zastawki aorty, nadciśnieniu
tętniczym)

Mitralna sylwetka serca

zatarcie talii serca w wyniku
powiększenia uszka lewego przy
zanacznej rozstrzeni lewego
przedsionka (wady zastawki mitralnej,
zespół płucno-sercowy, wady seca z
przeciekiem lewo-prawo)

Opukiwanie serca (7)

Opukiwanie serca (7)

stany chorobowe - podsumowanie

stany chorobowe - podsumowanie

powiększenie stłumienia serca

powiększenie stłumienia serca

w lewo

w lewo



Powiększenie lewej komory

Powiększenie lewej komory



Powiększenie prawej

Powiększenie prawej

komory

komory

w prawo

w prawo



Powiększenie prawego

Powiększenie prawego

przedsionka

przedsionka



Powiększenie prawej

Powiększenie prawej

komory (dużego stopnia)

komory (dużego stopnia)

Opukiwanie serca (8)

Opukiwanie serca (8)

stany chorobowe - podsumowanie

stany chorobowe - podsumowanie

zastoinowa niewydolność serca

ubytek przegrody
międzykomorowej

Opukiwanie serca (8)

Opukiwanie serca (8)

stany chorobowe - podsumowanie

stany chorobowe - podsumowanie

w górę

w górę



Powiększenie lewej

Powiększenie lewej

komory

komory



Powiększenie

Powiększenie

przedsionków

przedsionków



Poszerzenie dużych

Poszerzenie dużych

naczyń

naczyń



Bębnica, płyn w jamie

Bębnica, płyn w jamie

brzusznej

brzusznej



guzy jamy brzusznej

guzy jamy brzusznej

w dół

w dół



Powiększenie lewej

Powiększenie lewej

komory

komory



Rozedma płuc

Rozedma płuc



Obecność płynu, powietrza

Obecność płynu, powietrza

w jamach opłucnowych

w jamach opłucnowych

Opukiwanie serca (8)

Opukiwanie serca (8)

stany chorobowe - podsumowanie

stany chorobowe - podsumowanie

tętniak aorty

rozedma

Bibliografia

Bibliografia

1. Mosby’s Guide to physical examination, 5th edition.

2. W. Januszewicz; F. Kokot; Interna t.I; wyd.I; 2001.

3. A. Wojtczak, Choroby wewnętrzne; t.I; wyd.II; 1995.

4. J. Tatoń, A.Czech; Diagnostyka Internistyczna; wyd.II;

1998.

5. A. Szczeklik; Choroby Wewnętrzne; wyd.I, t.I; 2005.

Dziękuję za uwagę