TETRACYKLINY

TETRACYKLINY

Mechanizm działania

Mechanizm działania

• Czynny transport do komórki bakteryjnej
• Łączą się z podjednostką 30S rybosomu
• Nie dopuszczają do łączenia się aminoacylo-

tRNA z miejscem akceptorowym typu i
(inicjacja) i e (elongacja)

• Bakteriostatycznie
• Nie działają selektywnie na komórki

bakteryjne

Oporność

Oporność

• Transportowa – czynny układ transportu

wypompowujący lek z komórki za pomocą

specyficznego białka w błonie cytoplazmatycznej

– U Gram- jest ograniczony transport antybiotyków przez

kanały porynowe w błonie zewnętrznej.

• Receptorowa – białka chroniące rybosom przed

przyłączeniem.

• Enzymatyczna
• Oporność Gram+ przekazywana za pomocą

plazmidów i transpozonów

Aktywność przeciwbakteryjna

Aktywność przeciwbakteryjna

• Paciorkowce, gronkowce i Gram+ laseczki
• Spośród Gram- wrażliwe są E. Coli,

Enterobacter, Klebsiella, Salmonella,

Shigella, Yersinia., H. Influenzae, G

vaginalis, P. aeruginosa

• Legionella, Mycoplasma, Chlamydia,
• Krętki
• Toxoplasma, Leptospira, zarodźce malarii

Działanie przeciwzapalne

Działanie przeciwzapalne

• W dawkach subterapeutycznych

– Hamowanie wytwarzania czynnika

chemotaktycznego neutrofilów (NCF)
przez Propionibacterium acnes

• Zmniejszenie aktywności RZS przy

terapii powyżej 3 miesięcy

Farmakokinetyka

Farmakokinetyka

• Doksycyklina i minocyklina są

najbardziej lipofilne, lepiej wchłaniane z
przewodu pokarmowego i uzyskują
wyższe stężenia w tkankach. Mają
większą aktywność przeciwbakteryjną

• Wydalane z moczem (oksytetracyklina,

tetracyklina, demeklocyklina) i żółcią
(doksycyklina, minocyklina).

• Upośledzenie wchłaniania: mleko, leki

neutralizujące, preparaty żelaza oraz

prawdopodobnie związki wapnia,

magnez, glin

• Przyjmować kilka godzin wcześniej lub

później

• Wchłanianie doksycykliny i minocykliny w

mniejszym stopniu zaburzone przez dwu-

i trójwartościowe kationy, jednak należy

unikać ich przyjmowania w ciągu 1-2

godzin od zażycia któregoś z tych

antybiotyków.

Interakcje

Interakcje

• Leki przeciwpadaczkowe (np. barbiturany,

karbamazepina i fenytoina) nasilają metabolizm

tetracyklin w mikrosomach hepatocytów

• Cholestyramina i kolestipol mogą je wiązać i

hamować jego wchłanianie z przewodu

pokarmowego

• zmniejszają skuteczność doustnych środków

antykoncepcyjnych

• nasilają działanie doustnych antykoagulantów

(kontrola czasu protrombinowego)

Działania niepożądane

Działania niepożądane

• nudności, wymioty, zgaga, bóle

brzucha, biegunka

• rzekomobłoniaste zapalenie jelit
• owrzodzenia i zapalenia

przełyku

• drożdżyca jamy ustnej, okolic

odbytu i sromu

• uszkodzenie wątroby
• hamują syntezę białka – wzrost

procesów katabolicznych

• Przemijająca krótkowzroczność
• Blok nerwowo-mięśniowy w

miastenii

• uszkodzenie nerek (z

wyjątkiem doksycykliny)

• uszkodzenie zawiązków zębów
• zahamowanie wzrostu u

niemowląt

• nadwrażliwość na światło
• leukocytoza, plamica

trombocytopeniczna

• wzrost ciśnienia

śródczaszkowego

• minocyklina wywołuje objawy

błędnikowe

Wskazania

Wskazania

• boreliozy
• mykoplazmozy
• chlamydiozy (NGU, papuzica, jaglica, zakażenia

dróg oddechowych)

• legionelloza
• riketsjozy (gorączka Q, Gór skalistych, dur

plamisty)

• brucelloza, ziarniniak pachwinowy, Helicobacter

pylori, cholera

• pozaszpitalne infekcje układu oddechowego

Leczenie alternatywne

Leczenie alternatywne

• promienica, wąglik, tężec, tularemia, trąd

(minocyklina), nokardioza, melioidoza, kiła, dżuma

• trądzik
• doustna profilaktyka przed zabiegami operacyjnymi
• infekcje MRSA, kiedy nie można zastosować

wankomycyny (minocyklina)

• pneumokokowe zapalenie płuc (doksycyklina)
• Ze względu na działanie sklerotyzujące również

użyteczne w opornym wysięku opłucnowego o

etiologii nowotworowej i innej przyczynie.

• Minocyklina i doksycyklina mają długi

okres półtrwania (11-23 godz.)

• Minocyklina – RZS
• Doksycyklina – w stentach dróg

żółciowych zapobiega wytrącaniu kamieni

• Demeklocyklina – hmuje w nerkach

zwrotne wchłanianie wody indukowane
przez ADH

CHINOLONY

CHINOLONY

Mechanizm działania

Mechanizm działania

• Hamują aktywność gyrazy DNA i

topoizomerazy IV komórki bakteryjnej

• Zaburzają ukształtowanie przestrzenne

DNA.

• Łączą się one nieodwracalnie

powodując śmierć komórki

Oporność

Oporność

• Zmiana budowy enzymu.
• Oporność na fluorochinolony jest

znacznie trwalsza niż na inne
antybiotyki.

• Transportowa – czynne usuwanie

związku z komórki.

Farmakokinetyka

Farmakokinetyka

• Wchłaniane w 80-100%
• Dobrze przenikają przez bariery

biologiczne

• Gromadzą się w wodach płodowych
• Metabolizowane w wątrobie
• Wydalane z moczem lub kałem
• Aktywność zależy od stężenia

Działania niepożądane

Działania niepożądane

• Przewód pokarmowy: nudności wymioty, ból

brzucha, brak łaknienia

• OUN: bóle, zawroty głowy, zabureznia snu,

świadomości, zmiany nastroju, majaczenie,

psychoza, drżenie, drgawki

• Wątroba: przejściowy wzrost aktywności

transaminaz, żółtaczka cholestatyczna,

zapalenie i niewydolność wątroby

• Nerki: azotemia, śródmiąższowe zapalenie

nerek, krystaluria

Działania niepożądane

Działania niepożądane

• Skóra: wysypki, świąd, nadwrażliwość na

światło

• Układ mięśniowo-szkieletowy: artropatie,

zapalenie ścięgien, w modelu zwierzęcym –
zahamowanie chrząstki wzrostowej

• Układ krążenia: spadki ciśnienia, tachykardia
• Gorączka polekowa, dreszcze, reakcje o typie

choroby posurowiczej, reakcje anafilaktyczne

I generacja

I generacja

• Kwas nalidyksowy
• Kwas oksolinowy
• Cinoksacyna
• Kwas pipemidowy

II generacja

II generacja

• Gram- tlenowe pałeczki jelitowe, w tym oporne na

-laktamy i aminoglikozydy, Mycoplasmy,

Chlamydie, Bacteroides, prątki.

• Ciprofloksacyna: zakażenia układu moczowego,

skóry i tkanek miękkich, dolnych dróg
oddechowych, kości i stawów, zakażenia
przewodu pokarmowego E. Coli, salmonellozy,
shigella, dur brzuszny, wąglik, rzeżączka,
zakażenia wewnątrzbrzuszne wraz z
metronidazolem

II generacja

II generacja

• Ofloksacyna ~ ciprofloksacyna, Słabiej

działa na Gram-, wskazania j.w.

• Pefloksacyna ~ cipro- i ofloksacyna,

mniejsza aktywność przeciwbakteryjna.
Nie działa na P. aeruginosa i B. Fragilis.

• Norfloksacyna nie działa na Mycoplasmy.

Najsłabsza aktywność przeciwbakteryjna

III i IV generacja

III i IV generacja

• Aktywność wobec bakterii Gram+, Chlamydii i

Mycoplasm, nieco mniejszą aktywność w stosunku do
Gram- od ciprofloksacyny.

• Sparfloksacyna aktywna w stosunku do gronkowców

wrażliwych na metycylinę, penicylinę i makrolidy

– Pozaszpitalne zapalenia płuc, zaostrzenia POChP.

• Lewofloksacyna: izomer ofloksacyny, 2x

skuteczniejsza.

– Ostre zapalenie zatok przynosowych, zaostrzenie POChP,

Zapalenie płuc pozaszpitalne, zakażenia skóry i tkanek
miękkich, powikłane zakażenia układu moczowego.

III i IV generacja

III i IV generacja

• Moxifloksacyna: bardzo aktywna wobec

beztlenowców, gruźlica (?)

• Gatifloksacyna nie zarejestrowana w

Polsce, zapalenie płuc

• Trowafloksacyna wykazuje znaczną

aktywność wobec beztlenowców, jest
bardzo hepatotoksyczna, obecnie
wycofana

GLIKOPEPTYDY

GLIKOPEPTYDY

Wankomycyna

Wankomycyna

• Hamuje syntezę peptydoglikanu na innym etapie

niż β-laktamy

• Bakteriobójczo, na enterokoki bakteriostatycznie.
• Wpływa również na przepuszczalność błon

cytoplazmatycznych i może zaburzać syntezę
RNA.

• Długotrwałe stosowanie wankomycyny rzadko

prowadzi do rozwoju wtórnej oporności na ten
antybiotyk.

• Tylko Gram+, laseczki – Bacillus i Clostridium.
• Synergizm z gentamicyną
• Słabo wchłania się z przewodu pokarmowego

(lepiej w chorobach zapalnych jelit).

• Wydalana głównie z moczem.
• W 30-55% wiąże się z białkami osocza.
• Okres półtrwania – ok.. 6 godzin
• Dobrze dyfunduje do opłucnej, osierdzia,

stawów i otrzewnej.

• W PMR stężenia terapeutyczne uzyskuje

jedynie przy zapaleniach.

• Efekt postantybiotykowy (1,5-3 godz.)

Działania niepożądane

Działania niepożądane

• reakcje alergiczne, zapalenie żyły w miejscu podania,

gorączka

• zespół czerwonego karku (‘red man syndrome’) po

szybkim wstrzyknięciu dożylnym związany jest z

uwalnianiem histaminy

• ‘pain and spasm syndrome’ – kurcze mięśniowe klatki

piersiowej i grzbietu

• uszkodzenie słuchu
• rzadziej uszkodzenie nerek (monitorowanie

kreatyniny)

• neutropenia

Wskazania

Wskazania

• ciężkie zakażenia gronkowcowe, oporne

na metycylinę

• posocznica
• zakażenie kości i szpiku
• zapalenie wsierdzia
• rzekomobłoniaste zapalenie jelit

• Mniej aktywna od wankomycyny na S

epidermidis, a bardziej na tlenowe paciorkowce.

• Większą lipofilność - rozmieszcza się w tkankach

i ma dłuższy T1/2 (40-7- godz.)

– można podawać raz na dobę
– terapeutyczne stężenia w żółci, tkance tłuszczowej.

• Działania niepożądane: bezpieczniejsza niż

wankomycyna i rzadko trzeba ją odstawiać z

powodu działań niepożądanych.

(nefrotoksyczność, zespół czerwonego karku,

ototoksyczność)

Teikoplanina

Teikoplanina

Teikoplanina

• Interakcje: zniesienie efektu

bakteriobójczego w połączeniu z
rifampicyną, aminoglikozydy nasilają
ich nefrotoksyczność, z lekami
zwiotczającymi powodują wydłużenie
czasu zwiotczenia

Teikoplanina

Teikoplanina

• Wskazania: Jak dla wankomycyny, z

wyjątkiem infekcji gronkowcami
koagulazoujemnymi, gorączka
neutropeniczna po ostrej białaczce.

• Ristocetyna

– bakteriobójczo na bakterie Gram+, nie stosowana

w lecznictwie (wywołuje agregację płytek krwi_

• Daptomycyna

– badania kliniczne III fazy.
– Zakres aktywności przeciwbakteryjnej podobny do

wankomycyny i teikoplaniny.

– In vitro znaczna aktywność bakteriobójcza wobec

VRE i MRSA.

• Ramoplanina

– stosowanie miejscowego w celu eliminacji

nosicielstwa S. aureus na błonie śluzowej nosa

– badania kliniczne II fazy.

• Oritawancyna

– Powikłane infekcje skórne – II i III faza

badań klinicznych

• Dalbawancyna

– Posocznice gronkowcowe – II i III faza badań

klinicznych (1 dawka tygodniowo?)

• Telawancyna

– Powikłane gronkowcowe infekcje skórne – III

faza badań klinicznych

• Nowe glikopeptydy są próbowane w

infekcjach opornych na wankomycynę