TETRACYKLINY

Charakterystyka



Tetracykliny

– antybiotyki bakteriostatyczne o szerokim

spektrum działania:



bakterie G(+)

:

gronkowce, paciorkowce, pneumokoki,

Bacillus anthracis, Erysipelothrix, Clostridium tetani,
Listeria monocytogenes



bakterie G(-)

: E.coli, Brucella spp., Shigella spp., Vibrio

cholerae,

Haemophilus spp., Pasteurella spp., Bordetella pertussis,

Neisseria gonorrhoeae, Neisseria meningitidis

ponadto: Rickettsia, Mycoplazma, Chlamydia, Spirocheta

Słabo działają bakteriostatycznie w zakażeniach

Pseudomonas aeruginosa

,

Proteus

i

pierwotniakami

, nie

działają w zakażeniach

grzybiczych

i

wirusowych

.

Mechanizm działania



Hamowanie biosyntezy białka i procesów fosforylacji w komórkach
bakteryjnych poprzez wiązanie się z podjednostką 30S rybosomu komórki
bakteryjnej(blokowanie wiązania t-RNA do rybosomalnej podjednostki 30S)

TETRACYKLINY

naturalne

modyfikowane

 Otrzymywane
biosentetycznie z pleśni
Streptomyces

 Ten sam zakres
działania
p-bakteryjnego, podobne
właściwości
farmakodynamiczne, i
parametry
farmakokinetyczne

 Chlorotetracyklina

 Oksytetracyklina

 Tetracyklina

 Np.wyeliminowane
grupy hydroksylowe:

 lepsze przenikanie
przez błony biologiczne

 mniejsza tendencja
tworzenia połączeń
chelatowych



Rolitetracyklina

 Metacyklina

 Doksycklina

 Minocyklina

Farmakokinetyka



Poszczególne tetracykliny różnią się między
sobą wchłanianiem

z przewodu pokarmowego, stopniem wiązania

z białkami i okresem półtrwania (tabelka).



Tetracykliny modyfikowane mają dłuższy okres
półtrwania i silniej wiążą się z białkami surowicy.

Nazwa

Wchłanianie z

układu

pokarmowego

(%)

Okres półtrwania

(h)

Wiązanie z

białkami

(%)

Tetracykliny naturalne:

Tetracyklina

60-80

8,5

około 65

Oksytetracyklin

a

60-80

9,6

20-40

Chlorotetracykl

ina

30

5,6

65

Demeklocyklina

60-80

12,3

65-90

Tetracykliny modyfikowane:

Rolitetracyklina

nie wchłania się

około 50

Metacyklina

60

14,3

około 80

Doksycyklina

około 95

18-20

około 85

Minocyklina

90

16-18

około 75

Wchłanianie i dystrybucja



Większość tetracyklin dobrze wchłania się z przewodu

pokarmowego(ok. 45-50% )



Rolitetracyklina

- podawana wyłącznie dożylnie



Im lepsze wchłanianie, tym mniejszy wpływ drażniący na

śluzówkę jelit i mniejszy wpływ na florę fizjologiczną jelit



Mleko, środki alkalizujące (węglan wapnia, wodorotlenek

glinu, sole magnezu), sole żelaza , alkohol – opóźniają

wchłanianie tetracyklin (gł. naturalnych)...

(tetracykliny łatwo chelatują jony metali dwuwartościowych)

...dlatego zażywa się je godzinę przed lub 2h po posiłku,

wyklucza

z diety mleko.



Po 3-4 h uzyskują maksymalne stężenie we krwi



Łatwo przenikają do tkanek



Łatwo przenikają przez barierę łożyskową



Łatwo przenikają do mleka



Trudniej przenikają przez barierę krew – mózg (ok. 18-23%
stężenia we krwi) - nieskuteczne w leczeniu zapalenia opon
mózowych



T1/2 ~ 8 h



W 30-35 % wiążą się z białkami osocza



Biotransformacja – wątroba



Dawkowanie( tetracykliny naturalne) :



najczęściej doustnie : 250-500mg co 6h



domięśniowo (tetracyklina,oksytetracyklina) : 100-200mg co
6h



dożylnie (tetracyklina) : 500mg co 12h

Wydalanie



Przede wszystkim z
moczem drogą filtracji
nerkowej (~20% w
postaci czynnej),



z kałem w postaci
nieaktywnej
(

doksycyklina

– może

być bezpiecznie
stosowana w leczeniu
zakażeń u chorych z
niewydolnością nerek)



niewielka część z żółcią

Zastosowanie terapeutyczne



Tetracykliny są lekami I rzutu w schorzeniach:



RIKETSJOZY ( gorączka Gór Skalistych, gorączka Q, dur

plamiczny endemiczny )



Zakażenia płuc wywołane przez Mycoplazma pneumoniae



NGU ( Chlamydia trachomatis serotyp D-K )



JAGLICA ( Chlamydia trachomatis serotyp A,B,C )



CHOLERA ( Vibrio cholerae )



DŻUMA ( Yersinia pestis )



BRUCELOZA ( Brucella spp. )



TULAREMIA ( Francisella tularensis )



NOSACIZNA ( Pseudomonas mallei )



DUR POWROTNY ( Borrelia recurrentia )



CHOROBA PAPUZIA (Chlamydia psitaci)



CHOROBA LYME’a ( Borrelia burgdorferi)



WRZÓD MIĘKKI ( Haemopilus ducrei)



Tetracykliny + streptomycyna  nosacizna, bruceloza, dżuma



Tetracykliny + chloramfenikol  riketsjozy



Oksytetracyklina + hydroksykortyzon  ropne i alergiczne choroby

skóry



Oksytetracyklina + polimiksynaB + hydrokortyzon  bakteryjne

zap.spojówek



Preparaty złożone (maść, aerozol)  bakteryjne zap.spojówek



Mogą służyć jako antybiotyki rezerwowe w zakażeniach bakteriami
gatunku Bacteroides i Neisseria, niewrażliwymi na antybiotyki

beta-laktamowe



Tetracykliny stosuje się także miejscowo:



Maść 1% (oczna)



Maść 3%



Zadowalające rezultaty daje stosowanie tetracyklin w leczeniu trądziku i
czerwonki pełzakowatej



Mniej skuteczne ( od penicylin, erytromycyny, cefalosporyn ) w leczeniu
zakażeń jamy ustej i zębów

Działania niepożądane



Podrażnienie układu pokarmowego

( nudności, wymioty, biegunki ) –

podrażnienie śluzówki, nadkażenie
bakteriami odpornymi na tetracykliny

( Pseudomonas, gronkowce )
i drożdżakami. W następstwie nadkażeń

przez Clostridium difficile może rozwinąć
się groźne dla życia rzekomobłoniaste
zapalenie jelit



Uszkodzenie zawiązków zębów stałych –
przebarwienia i niedorozwój szkliwa ze
skłonnością do próchnicy



Osteotoksyczność – uszkodzenie strefy
wzrostu kości długich



Fotosensybilizacja – nadwrażliwość na światło ( gł.

demeklocyklina

)



Hepatotoksyczność - szczególnie po stosowaniu dużych dawek

( >2g),częściej przy podaniu dożylnym,
pacjenci z niewydolnością nerek.



Nefrotoksyczność – u pacjentów z niewydolnością nerek



Objawy przypominające Zespół Fanconiego( nerki ) – stosowanie

rozłożonych, przeterminowanych preparatów



Skórne reakcje alergiczne ( stosowanie miejscowe )



Zmiany w obrazie krwi - leukopenia, eozynofilia ( długotrwała terapia )



Wzrost ciśń. śródczaszkowego u noworodków



Zaburzenia błędnikowe - silne zawroty głowy i nudności, szczególnie u

kobiet (

minocyklina

)



Zaburzenie czynności szpiku kostnego ( długotrwała terapia )



Onycholysis – opisane uszkodzenie paznokci



Wykazują pewne działanie teratogenne i embriotoksyczne ( u zwierząt

)

Przeciwwskazania



Tetracyklin nie należy stosować u kobiet ciężarnych,
matek karmiących, niemowląt i dzieci do lat 12



Szczególnie ostrożnie powinny być podawane osobom

z upośledzoną czynnością wątroby i nerek



Chorym z wrodzonym niedowładem mięśniowym nie
należy podawać tetracyklin dożylnie



Nie zaleca się miejscowego podawania ze względu na
możliwość szybkiego powstania alergii

Interakcje



Działają antagonistycznie z
penicylinami i
cefalosporynami



Hamują działanie środków
antykoncepcyjnych



Pokarm znacznie zmniejsza
wchłanianie tetracyklin

( z wyjątkiem doksycykliny

i minocykliny )

Charakterystyka wybranych preparatów
tetracyklin

Ogólna charakterystyka na

tle grupy

Postacie preparatów

Przeciętne

dawkowanie na
dobę

(g)

Chlorotetracyklina

Naturalna tetracyklina - produkt

fermentacji

niektórych

szczepów

Streptomyces

aureofaciens

Kapsułki, postacie do

stosowania w okulistyce,
po stacie do stoso wania
miejscowe go

Doustnie:
250-500 mg co 6 h

Demeklocyklina

Naturalna tetracyklina - produkt

fermentacji

niektórych

szczepów

Streptomyces

aureofaciens

Kapsułki, tabletki

Dorośli - doustnie: 600

mg/24 h w 2-4
dawkach
podzielonych

Doksycyklina

Półsyntetyczna
6-dezoksyhydroksytetracyklina

Kapsułki, tabletki, syrop

Dorośli - doustnie -200

mg w 2 dawkach
pierwszego dnia,
następne dni –

100 mg/24 h

Klomocyklina

Półsyntetyczna,

hydroksymetylowa
pochodna
chlorotetracykliny

Kapsułki

Dorośli - doustnie: 170-

340 mg co 6-8 h

Metacyklina

Półsyntetyczna,

metylowa

pochodna oksytetracykliny,
występująca

jako

chlorowodorek

Kapsułki

Dorośli - doustnie: 600

mg/24 h w 2-4
dawkach po
dzielonych

Minocyklina

Półsyntetyczna

tetracyklina,

produkowana

w

postaci

chlorowodorku

Tabletki

Dorośli - doustnie: 200

mg/24 h w daw kach
podzielonych

Tetracykliny modyfikowane



Rolitetracyklina



Do podawania

pozajelitowego



Szybko uzyskuje wysokie stężenie we krwi i
tkankach ( kilkakrotnie razy większe niż
tetracykliny naturalne )



Wydalana wolno, prawie całkowicie z moczem



Dawkowanie: dożylnie lub domięśniowo 250
mg co 8-12 h



Metacylina



Otrzymywana syntetycznie z oksytetracykliny



Lepsze wchłanianie z przewodu pokarmowego niż t.
naturalne



70-80% wiąże się z białkami osocza



T1/2 ~ 8-14 h



Dawkowanie: doustnie 300mg co 12h



Minocyklina



Przedłużone działanie i dawkownie jak doksycyklina



Zakres działania – jak doksycyklina



Ponadto działa na

Neisseria meningitidis

( była

stosowana do eradykacji tych drobnoustrojów z
nosogardzieli nosicieli; nie penetruje bariery krew-mózg i
nie może być stosowana w zapaleniu opon mózgowych)



Doksycyklina



90-95% wchłania się z przewodu pokarmowego



Mało nefrotoksyczna



75-80% wiąże się z białkami osocza



T1/2 ~ 15-20 h



Niektóre bakterie oporne na tetracykliny naturalne
są wrażliwe na doksycyklinę ( oporność krzyżowa
częściowa )



Dawkowanie :

Pierwszy dzień – 200mg (300mg)
następnie – 100mg co 12-24 h



W posocznicy :

dożylnie – 100-200mg co 12 h............po

48-72 h 

doustnie – j.w.



Doksycyklina w żelu stosowana w chorobach
przyzębia



Wskazania:



Zakażenia dróg oddechowych( Mycoplazma
pneumoniae ), moczowo-płciowych( Ureaplazma
urealiticum ), żółciowych, zapalenie zatok obocznych
nosa i mogdałków podniebiennych, zakażenia skóry i
tkanek miękkich,borelioza,rzeżączka, kiła + (leki I
rzutu)



Interakcje:



Z fenytoiną, barbituranami, karbamazepiną skraca się
czas jego działania;



Doksycyklina znajduje się w kręgu zainteresowania kardiologów. Działa na Chlamydia
pneumoniae, której udowodniono destabilizację płytki miażdżycowej w naczyniach
wieńcowych (związane jest to z występowaniem ostrych zespołów wieńcowych )



Limecyklina



Działanie:



Propionibacterium acnes



Działanie przeciwzapalne



Unieczynnia enzym bakteryjby odpowiedzialny za
wytwarzanie FFA



Wskazania:



Trądzik pospolity ze zmianami zapalnymi w postaci grudek,
krost, guzków, cyst, nacieków



Trądzik różowaty



Interakcje:



Może nasilać działanie i toksyczność doustnych leków
przeciwzakrzepowych



W skojarzeniu z doustnie podawanymi retinoidami występuje
ryzyko zwiększenia ciśnienia śródczaszkowego