Diagnoza rynku
zbóż

Anna Kaczała
Justyna Świstek
Dorota Wasilewska

I. Informacja o rynku

surowcowym



Zboża są podstawową grupą
roślin uprawnych w Polsce,
a uprawiane są średnio na
powierzchni ok. 8,8 mln ha,
co stanowi ponad 65%
wszystkich zasiewów.



Wielkość zbiorów zbóż
ogółem w Polsce ulega z
roku na rok istotnym
wahaniom, co jest
rezultatem głównie zmian w
plonach, a tylko w
niewielkim stopniu w areale
uprawy (zasiewów).

W minionym dziesięcioleciu zbiory zbóż

ogółem wahały się od ok. 20 mln ton w 1992 roku
(ze względu na suszę) do ok. 28 mln ton - w
najlepszym dotychczas 1990 roku. W latach
1996-2000 średnie zbiory zbóż ogółem osiągnęły
poziom ok. 26 mln ton, przy średniej wydajności
z ha na poziomie 28,5 q i przy średnim areale
uprawy 8,8 mln ha. Przy tym różnica w zbiorach
między najlepszym i najgorszym rokiem wynosiła
ok. 3 mln ton i była niemal wyłącznie rezultatem
wahania się wysokości plonów, które w 2000
roku wynosiły średnio tylko 25,3 q/ha.

Zboża podstawowe z

mieszankami zbożowymi

lata

Powierzchni

a

Tys.ha

Plon dt/ha

Zbiór tys.

ton

1996-2000

8650,6

28,4

24573,9

2001

0541,0

29,9

25539,7

2002

7939,0

31,3

24875,6

2003

7769,7

27,6

21463,0

2004

79130,0

34,4

27919,6

2005

7916,8

31,5

24900,3

2006

(szacunek

GUS)

7935,0

27,0

21461,0

Szacunek zbiorów

poszczególnych rodzajów

zbóż w mln. ton

2005

2006-

szacunek

GUS

2006-

szacunek

KFPZ

pszenica

8,8

7,7

7,7

żyto

3,4

2,6

3,0

jęczmień

3,6

3,2

3,1

owies

1,3

1,1

1,1

pszenżyto

3,9

3,2

3,1

Mieszanki

zbożowe

3,9

3,4

3,4

Prognoza bilansu zbóż (z

kukurydzą)w sezonie

2006/2007 w tys. ton

lata

Prognoza

2006/2007

Zapasy początkowe

2500

Produkcja

22 700

Import

3000

Ogółem zasoby

28 200

Zużycie krajowe

27 500

Eksport

400

Zasoby końcowe

300

Zbiory zbóż według grup

województw

Przedział wielkości

produkcji w tyś. ton

Liczba

województ

w

województwa

> 2000

5

Wielkopolskie, mazowieckie,
lubelskie, kujawsko –
pomorskie, dolnośląskie

2000 - 1000

6

Zachodniopomorskie, łódzkie,
opolskie, warmińsko –
mazurskie, pomorskie,
podlaskie

< 1000

5

Świętokrzyskie, śląskie,
lubuskie, małopolskie,
podkarpackie

II. Interwencja Państwa



Interwencjonizm państwowy na rynku
zbóż prowadzi Agencja Rynku Rolnego.
Podstawową formą interwencji jest
skup zbóż z dopłatami ARR udzielanymi
bezpośrednio producentom.



W 2001 roku w/w systemem skupu
objętych było 3,5 mln ton pszenicy
konsumpcyjnej oraz 0,7 mln ton żyta
konsumpcyjnego.

Dok.1:



Skup zbóż w systemie z dopłatą ARR

prowadzony jest sezonowo w okresie od lipca

do października. Dopłaty udzielane są

producentom zbóż, którzy dokonują sprzedaży

przedsiębiorcom posiadającym zawarte umowy

na skup z Agencją Rynku Rolnego.



Przedsiębiorcy skupujący zboża w ramach

skupu interwencyjnego zobowiązani są do

stosowania cen nie niższych niż minimalne

określone w programie na dany rok, przy

parametrach jakościowych określonych przez

ARR.

Dok.2.:



Przy tym systemie obowiązuje też
minimalna partia dostawy wynosząca
jednorazowo nie mniej niż 3 tony. W
przyszłości planuje się podnieść ten
próg.



W celu niedopuszczenia do
nadmiernego spiętrzenia dostaw zbóż w
okresie zbiorów stosuje się wzrastający
poziom dopłat bezpośrednich.

Dok.3.:



Inną formą
interwencji na rynku
zbóż prowadzoną
przez Agencję Rynku
Rolnego jest sprzedaż
zbóż konsumpcyjnych
z zapasów
interwencyjnych w
sytuacji małej podaży
zbóż lub zbyt
wysokich ich cen.

III. Czynniki decydujące o

cenach zbóż

O cenie zbóż na rynku decydują w

największym stopniu następujące
czynniki:

1. Zapasy początkowe.

2. Produkcja i podaż zbóż.

Produkcja zależy w głównej mierze od wysokości

uzyskanych plonów w danym roku, a podaż od
wysokości produkcji oraz od sezonu. W III kwartale
każdego roku występuje sezonowe nasilenie dostaw
zbóż do skupu, a ceny w tym okresie kształtują się pod
wpływem przewagi podaży nad popytem. Z kolei
lepsze ceny uzyskują producenci, którzy przechowali
swoje zboże przez zimę i sprzedali w I lub II kwartale
roku następnego.

.

3. Handel zagraniczny.

Wielkość obrotów w handlu zagranicznym zależy od

faktycznego poziomu zbiorów krajowych, ochrony celnej
granic i wysokości cen zbóż na rynkach światowych. W
określonych sytuacjach, np. przy gwałtownych wzrostach
cen zbóż rząd może ustanowić bezcłowy kontyngent na
import zbóż.

4. Zużycie krajowe.

Zużycie krajowe determinowane jest głównie

poprzez sytuacje w pogłowiu zwierząt i - wiążące się z
tym - zapotrzebowanie na zboża paszowe. Popyt na zboża
konsumpcyjne i na cele przemysłowe nie ulega dużym
wahaniom.

5. Działania interwencyjne państwa.

Na rynku zbóż stosowane są działania mające na

celu likwidację nadwyżki podaży zbóż w okresie żniw
poprzez skup z dopłatami bezpośrednimi ARR dla
producentów oraz ewentualnie skup bezpośredni za
środki ARR w przypadku dłuższego utrzymywania się
wysokiej podaży. Przy małej podaży zbóż na rynku,
Agencja wystawia do sprzedaży swoje zboże i łagodzi w
ten sposób wahania cenowe.
Prognozowaniem cen rynkowych podstawowych
produktów rolniczych zajmuje się zespół niezależnych
ekspertów, powołany przez Prezesa Agencji

Rynku

Rolnego.

IV. Ceny zbóż (notowania z

okresu 2-8 kwietnia 2007 r )

Ceny na targowiskach w

Polsce:

Cena (zł/tona)

Tygodniowa

zmiana (%)

2007-04-06

2007-03-30

PSZENICA

Cena
min.

450

579

-22,2

Cena

max.

900

1000

-10,0

Cena śr.

713

716

-0,4

ŻYTO

Cena
min.

455

450

1,1

Cena

max.

750

750

0,0

Cena śr.

616

617

-0,1

JĘCZMIEŃ

Cena
min.

480

520

-7,7

Cena
max.

800

800

0,0

Cena śr.

689

696

-0,9

Dokończenie tabeli:

KUKURYDZA

Cena min.

640

600

7,3

Cena max.

1000

1000

0,0

Cena śr.

803

783

2,6

OWIES

Cena min.

440

440

0,0

Cena max.

820

810

1,2

Cena śr.

645

644

0,2

PSZENŻYTO

Cena min.

510

500

2,0

Cena max.

800

800

0,0

Cena śr.

662

661

0,2

Zestawienie średnich cen

ziarna importowanego z

krajów Unii Europejskiej



Pszenica konsumpcyjna -590 zł/tona



Pszenica paszowa - 549,7 zł/tona



Jęczmień paszowy -531,9 zł/tona



Kukurydza paszowa -557,7 zł/tona

V. Konsumpcja (spożycie)

tradycyjnych produktów

zbożowych



Rynek tradycyjnych produktów

zbożowych, tj. mąki, ryżu i kasz

cechuje względna stabilizacja

popytu wynikająca z przyzwyczajeń

i preferencji polskiego konsumenta.



Niewielkim zmianom w wielkości

spożycia towarzyszy zwiększający

się udział produktów w wygodnych

opakowaniach.



Preferencje konsumentów się

zmieniają stopniowo i bardzo

powoli odchodzą od tradycyjnych

produktów zbożowych. Dużą rolę

tutaj odgrywa moda na

przygotowywanie określonych

posiłków i zwiększający się wolno

udział żywienia poza domem w

strukturze żywienia rodziny,

zwłaszcza w dużych miastach i

wśród młodych konsumentów.

Dok.1.:



Analiza spożycia poszczególnych

rodzajów przetworów zbożowych

wskazała, że w przypadku mąki oraz

kasz powolny wzrost spożycia

występował w rodzinach u osób w

wieku 40-50 lat, następnie spożycie

spadało aż do osiągnięcia poziomów

najniższych w gospodarstwach

domowych, gdzie osoba podejmująca

decyzję zakupów była w wieku

powyżej 71 lat.



. Stosunkowo niski poziom spożycia

tych produktów występował również

w gospodarstwach domowych osób

w wieku do 30 lat, czemu

towarzyszyło duże spożycie ryżu.

Analizując spożycie w zależności od

wykształcenia, zauważa się spadek

spożycia przetworów zbożowych

wraz ze wzrostem poziomu

wykształcenia osoby podejmującej w

gospodarstwie domowym decyzje

zakupu.

Dok.2.:



Oprócz zmian w ogólnym poziomie spożycia

wystąpiły nieznaczne różnice w odniesieniu do
poszczególnych przetworów zbożowych. Wraz ze
wzrostem wykształcenia spadało spożycie mąki, ryżu i
kasz, przy czym największy spadek nastąpił w
odniesieniu do kasz i ryżu w tradycyjnych
opakowaniach. Wraz ze wzrostem miesięcznego
dochodu na osobę w gospodarstwie domowym
następuje tendencja spadkowa w poziomie spożycia
większości produktów zbożowych

VI. Przemysł zbożowo-

młynarski



Głównymi podmiotami przemysłu
zbożowo-młynarskiego są młyny. Po
urynkowieniu polskiej gospodarki
gwałtownie spadł przemiał i udział w
rynku młynów przemysłowych, a
wzrósł przemiał młynów prywatnych:
małych i średnich, nastawionych do
czasu urynkowienia na przemiały
usługowe i rynki lokalne.



Po urynkowieniu młyny prywatne
(łącznie ok. 2000 firm), rozpoczęły na
szeroką skalę przemiały na cele
handlowe, stwarzając silną
konkurencję, szczególnie dla młynów
dużych o rodowodzie PZZ. Duże
rozdrobnienie i słaba siła ekonomiczna
polskich młynów powodują
ograniczenia rozwojowe, co przejawia
się ich zapóźnieniem technicznym i
technologicznym w stosunku do
młynarstwa UE.

Średnia wielkość przemiału

rocznie w 1 młynie

kraj

Przemiał 1

młyna

w tys. ton

Szwecja

78,9

Wielka Brytania

68,1

Holandia

46,1

Norwegia

40,4

Rosja

31,9

Belgia

31,7

Dania

30,9

Maroko

29,6

Portugalia

25,2

Finlandia

19,7

Czechy

13,0

Luksemburg

12,8

Niemcy

10,5

Hiszpania

9,9

Włochy

9,7

Francja

8,9

Szwajcaria

4,0

Austria

3,7

Polska

2,6

VII. Kanały dystrybucji:



Największa ilość zbóż sprzedawania jest w
skupie realizowanym przez młyny, zakłady
paszowe, słodownie, gorzelnie oraz
hurtowników, w tym ARR. Drugim znaczącym
kanałem dystrybucji zbóż jest sprzedaż
targowiskowa, a trzecim giełdy towarowe.

Czy produkcja zbóż w Polsce

ma przyszłość

Na pewno tak. Polska nazywana często, wraz z Ukrainą,

"spichlerzem Europy" ma idealne warunki klimatyczne i glebowe do
produkcji zbóż, zwłaszcza żyta, mieszanek zbożowych i zbóż
paszowych. Również pod względem ekonomicznym nie ma lepszej
alternatywy. Najniższe nakłady pracy i środków produkcji zachęcają
do uprawy zbóż. Często dochodzi nawet w płodozmianie niektórych
gospodarstw do niebezpiecznej monokultury zbożowej. W ostatnich
latach niewątpliwie najważniejszym czynnikiem wpływającym na
opłacalność produkcji zbóż jest skup interwencyjny ARR. Ci
szczęśliwcy, którzy "załapią" się na parametry agencyjne, mogą być
zadowoleni. Reszta producentów uczestniczy w grze rynkowej, która
jest swoistą ruletką. Jedno jest pewne - w dobie globalizacji i
otwartych granic, niedostatek zbóż nam raczej nie grozi. Nie ma
więc co się łudzić, że na przednówku ktoś zapłaci nam "jak za
zboże".

System dystrybucji zbóż w
Polsce:

W ramach pięciu podstawowych ogniw systemu dystrybucji na

W ramach pięciu podstawowych ogniw systemu dystrybucji na

rynku zbóż można wyróżnić:

rynku zbóż można wyróżnić:

1.

1.

Ogniwo producenta

Ogniwo producenta

zbóż, które składa się z

zbóż, które składa się z

gospodarstw

gospodarstw

skarbowych i

skarbowych i

indywidualnych

indywidualnych

.

.

W 1995 r.

W 1995 r.

aż 85% było oferowane przez nieformalne kanały

aż 85% było oferowane przez nieformalne kanały

dystrybucji lub było przeznaczone na samozaopatrzenie.

dystrybucji lub było przeznaczone na samozaopatrzenie.

Pozostałe 15% docierało do ogniw hurtu pierwotnego. W

Pozostałe 15% docierało do ogniw hurtu pierwotnego. W

porównaniu z sytuacją przed rokiem 1989 zmniejszył się

porównaniu z sytuacją przed rokiem 1989 zmniejszył się

udział sektora państwowego. Na powyższą sytuację miały

udział sektora państwowego. Na powyższą sytuację miały

wpływ likwidacja PGR-ów zajmujących się produkcją zbóż,

wpływ likwidacja PGR-ów zajmujących się produkcją zbóż,

a także przeklasyfikowanie spółdzielni produkcyjnych z

a także przeklasyfikowanie spółdzielni produkcyjnych z

sektora publicznego do sektora prywatnego. W 1996 r.

sektora publicznego do sektora prywatnego. W 1996 r.

gospodarstwa indywidualne miały 88% udział w

gospodarstwa indywidualne miały 88% udział w

powierzchni zasiewów i 85% udział w zbiorach zbóż

powierzchni zasiewów i 85% udział w zbiorach zbóż
podstawowych z mieszankami zbożowymi. W ramach tego
ogniwa można zaobserwować obok wzrostu udziału
sektora prywatnego - jeszcze inne tendencje:

·

  

wzrost udziału zbóż w globalnej produkcji

wzrost udziału zbóż w globalnej produkcji

rolniczej (z 19% w 1990 r. do 22,4% w 1996 r.);

rolniczej (z 19% w 1990 r. do 22,4% w 1996 r.);

·      wzrost udziału zbóż w towarowej produkcji

·      wzrost udziału zbóż w towarowej produkcji

rolniczej (z 8,7% w 1990 r. do 10,2% w 1996);

rolniczej (z 8,7% w 1990 r. do 10,2% w 1996);

·      zwiększenie powierzchni zasiewów (z 8,1 tys.

·      zwiększenie powierzchni zasiewów (z 8,1 tys.

hektarów w 1990 do 8,6 tys. hektarów w 1996

hektarów w 1990 do 8,6 tys. hektarów w 1996

r.);

r.);

·      wzrost udziału pszenicy w powierzchni

·      wzrost udziału pszenicy w powierzchni

zasiewów i produkcji zbóż w latach 90

zasiewów i produkcji zbóż w latach 90

(odpowiednio o 24% i 10%)

(odpowiednio o 24% i 10%)

·      stabilizację produkcji zbóż na poziomie 25

·      stabilizację produkcji zbóż na poziomie 25

mln ton.

mln ton.

2.

Ogniwo hurtu pierwotnego

Ogniwo hurtu pierwotnego

.

.

W tym ogniwie zboże było

W tym ogniwie zboże było

skupowane przez 80 dealerów (96%), giełdy (2%) i

skupowane przez 80 dealerów (96%), giełdy (2%) i

bezpośrednio przez magazyny PZZ i ARR (2%). Do roku 1989

bezpośrednio przez magazyny PZZ i ARR (2%). Do roku 1989

PZZ miały monopol na skup zbóż wraz ze współpracującymi

PZZ miały monopol na skup zbóż wraz ze współpracującymi

spółdzielniami. Wówczas elewatory PZZ były jedynym

spółdzielniami. Wówczas elewatory PZZ były jedynym

podmiotem rynku hurtowego skupiającym dostawy, czyszczenie,

podmiotem rynku hurtowego skupiającym dostawy, czyszczenie,

suszenie, uzdatnianie i magazynowanie zbóż na polskim rynku.

suszenie, uzdatnianie i magazynowanie zbóż na polskim rynku.

Ta sytuacja uległa gwałtownej zmianie. Związane to jest z

Ta sytuacja uległa gwałtownej zmianie. Związane to jest z

powstaniem nowych instytucji zajmujących się hurtem

powstaniem nowych instytucji zajmujących się hurtem

pierwotnym: dealerów, prywatnych magazynów (składów), ARR,

pierwotnym: dealerów, prywatnych magazynów (składów), ARR,

giełd towarowych (w tym Warszawskiej Giełdy Towarowej i

giełd towarowych (w tym Warszawskiej Giełdy Towarowej i

Giełdy Poznańskiej). Zakupy bezpośrednie dokonywane były

Giełdy Poznańskiej). Zakupy bezpośrednie dokonywane były

również przez większe zakłady przetwórcze (np. młyny) czy też

również przez większe zakłady przetwórcze (np. młyny) czy też

targowiska (związane nieformalnym handlem zbożem). Ponadto

targowiska (związane nieformalnym handlem zbożem). Ponadto

35 regionalnych PZZ podzieliło się na dużą liczbę mniejszych

35 regionalnych PZZ podzieliło się na dużą liczbę mniejszych

podmiotów (ponad 100), mających znaczne trudności finansowe

podmiotów (ponad 100), mających znaczne trudności finansowe

w większości przypadków. Jednakże podmioty związane PZZ i

w większości przypadków. Jednakże podmioty związane PZZ i

ARR mają aż 55% udział w hurcie pierwotnym (bez

ARR mają aż 55% udział w hurcie pierwotnym (bez

uwzględnienia nieformalnych kanałów dystrybucji).

uwzględnienia nieformalnych kanałów dystrybucji).

3. Ogniwo przetwórstwa zbóż. Tutaj można wyróżnić cztery

sektory: młyny, mieszalnie pasz, piekarnie i makaroniarnie. W

porównaniu z sytuacją sprzed 1989 r. zaznaczyły się

następujące zmiany:

      znaczny spadek produkcji w przypadku przemiału zbożowego

(o 52%), pieczywa (o 27%) i pasz przemysłowych (o 50%);

      najpierw spadek, a potem zwiększenie produkcji to warów

wysoko przetworzonych: makaronów i pieczywa cukierniczego;

      powstanie gęstej sieci prywatnych przetwórni,

skoncentrowanych na obsłudze rynków lokalnych (np. piekarni,

ciastkarni, młynów i makaroniarni);

      obniżenie stopnia koncentracji w ogniwie przetwórstwo zbóż;
      udział PZZ w programie powszechnej prywatyzacji poprzez

Narodowe Fundusze Inwes tycyjne (NFI);

      pojawienie się silnych podmiotów mogących w najbliższych

latach zająć dominujące pozycje rynkowe (np. Rolimpex,

Malma, PZZ Lublin);

      działania modernizacyjne związane z produkcją makaronów.

4. Ogniwo hurtu wtórnego. Jedynie w

przypadku sprzedaży makaronu i mąki na
cele konsumpcyjne pojawia się hurt
instytucjonalny. Przed rokiem 1989 hurt
wtórny był zdominowany przez Społem i
PHS (wówczas Państwowy Hurt
Spożywczy). Obecnie jest on związany z
dużą liczbą małych, prywat nych hurtowni.
Nadal jednak PHS (Polski Handel
Spożywczy) jest jedną z największych firm
handlu hurtowego w Polsce.

5. Ogniwo detalu obejmowało głównie piekarnie i

ciastkarnie (ok. 3,2 tys. - ma lejąca tendencja) oraz

sklepy spożywcze (137 tys. - rosnąca tendencja). W

porównaniu z sytuacją przed 1989 r. można

zaobserwować następujące zmiany:

      wzrost udziału sektora prywatnego (większość

detalu należy do tego sektora);

      zmniejszenie stopnia koncentracji w pierwszej

połowie lat 90.;

      wzrost liczby punktów sprzedaży (zwłaszcza

ogólnospożywczych);

wejście na rynek polski zagranicznych detalistów (np.

Globi, Billa, Rema 1000, Auchan,Geant, Hit, Leclerc

itd.)

      rosnące znaczenie wielkopowierzchniowych

punktów sprzedaży detalicznej (supermarketów i

hipermarketów).

Analiza mocnych i słabych stron systemu dystrybucji w różnych krajach UE stanowi

Analiza mocnych i słabych stron systemu dystrybucji w różnych krajach UE stanowi

punkt odniesienia do sporządzenia listy mocnych i słabych stron oraz szans i

punkt odniesienia do sporządzenia listy mocnych i słabych stron oraz szans i

zagrożeń systemu dystrybucji w Polsce. Ponadto umożliwi skonstruowanie

zagrożeń systemu dystrybucji w Polsce. Ponadto umożliwi skonstruowanie

docelowego systemu dystrybucji w Polsce

docelowego systemu dystrybucji w Polsce

 

 

MOCNE STRONY

MOCNE STRONY

SŁABE

SŁABE

STRONY

STRONY

 

 

Wysoki stopień komercjalizacji

(90-95% produkcji zbóż).

Możliwość korzystania z

alternatywnych kanałów

dystrybucji na różnych

szczeblach obrotu towarowego.

Specyfikacja standardów

jakościowych zbóż i produktów

zbożowych.

Sprawnie działający system

informacji rynkowej.

Funkcjonowanie kontraktów

wzorcowych.

Licznie działające stowarzyszenia

uczestników

rynku

Wysoki stopień koncentracji

hurtu pierwotnego (w Niemczech

znaczna część rynku jest

kontrolowana przez 5

spółdzielni).

Ceny maksymalne ustalane przez

komisje UE oraz dopłaty do

produkcji zniekształcają sygnały

cenowe.

Niewielka rola sformalizowanych

rynków (giełd towarowych).

Zbyt szczegółowe regulacje

dotyczące standardów

jakościowych.

Mocno rozbudowany

interwencjonizm państwowy i

rządowy.

 

Mocne i słabe strony systemu
dystrybucji zbóż w Polsce w latach 90.

OGNIWO PRODUKCJI:
Mocne strony:

Największy udział obszarów uprawnych i produkcji pszenicy (33,2%).
Oddziaływanie ODR na działalność rolniczą.

Słabe strony:

Niski poziom komercjalizacji produkcji rolnej zbóż (jedynie 23%).
Duży udział sektora publicznego w produkcji towarowej zbóż.
Niski stopień zaangażowania producentów rolnych w funkcje

dystrybucyjne i przetwórcze.

Składowanie ziarna w gospodarstwach rolnych odbywa się w złych

warunkach.

Słaba pozycja przetargowa producenta rolnego w relacji do innych

podmiotów.

Słaba jakość genetyczna ziarna i brak na szerszą skalę działań

związanych z nasiennictwem i oceną odmianową.

Duże zróżnicowanie jakości zbóż, co pociąga za sobą problemy z

jakością produktów wytwarzanych ze zbóż.

Niski poziom wiedzy ekonomicznej, zwłaszcza u producentów rolnych.

OGNIWO HURTU PIERWOTNEGO:

OGNIWO HURTU PIERWOTNEGO:

Mocne strony

Mocne strony

:

:

Rosnąca liczba prywatnych agentów i handlowców (w hurcie pierwotnym).

Rosnąca liczba prywatnych agentów i handlowców (w hurcie pierwotnym).

Powstanie alternatywnych kanałów dystrybucji.

Powstanie alternatywnych kanałów dystrybucji.

Funkcjonowanie Giełdy Poznańskiej.

Funkcjonowanie Giełdy Poznańskiej.

Słabe strony:

Podstawowymi podmiotami kontrolującymi hurt pierwotny są PZZ

Podstawowymi podmiotami kontrolującymi hurt pierwotny są PZZ

(około 100 jednostek) i ARR.

(około 100 jednostek) i ARR.

Duża rola targowisk w hurcie pierwotnym.

Duża rola targowisk w hurcie pierwotnym.

Słabe wyposażenie jednostek handlowych w infrastrukturę techniczną.

Słabe wyposażenie jednostek handlowych w infrastrukturę techniczną.

Brak infrastruktury instytucjonalnej (głównie na targowiskach).

Brak infrastruktury instytucjonalnej (głównie na targowiskach).

Przypadkowość i anonimowość zawieranych transakcji (targowiska).

Przypadkowość i anonimowość zawieranych transakcji (targowiska).

Podstawowymi podmiotami kontrolującymi hurt pierwotny zbóż

Podstawowymi podmiotami kontrolującymi hurt pierwotny zbóż

paszowych są państwowe mieszalnie pasz- Bacutilu.

paszowych są państwowe mieszalnie pasz- Bacutilu.

Giełdy i rynki hurtowe pełnią w obrocie hurtu pierwotnego minimalną

Giełdy i rynki hurtowe pełnią w obrocie hurtu pierwotnego minimalną

rolę.

rolę.

ARR obok funkcji regulacyjnych pełni na rynku zbożowym funkcje

ARR obok funkcji regulacyjnych pełni na rynku zbożowym funkcje

komercyjne - co przyczynia się do zwiększenia stopnia koncentracji

komercyjne - co przyczynia się do zwiększenia stopnia koncentracji

na różnych

na różnych

szczeblach obrotu.

szczeblach obrotu.

OGNIWO PRZETWÓRSTWA:

OGNIWO PRZETWÓRSTWA:

Mocne strony:

Mocne strony:

Wysoka intensywność konkurowania w ogniwie produkcji makaronu

Wysoka intensywność konkurowania w ogniwie produkcji makaronu

(związana z walką o pozycje lidera rynkowego - Malmy i PZZ

(związana z walką o pozycje lidera rynkowego - Malmy i PZZ

Lublin). Poprawa jakości na niektórych rynkach produktów

Lublin). Poprawa jakości na niektórych rynkach produktów

finalnych związanych z przetwórstwem zbóż (np. makarony).

finalnych związanych z przetwórstwem zbóż (np. makarony).

Niski stopień koncentracji i wysoka intensywność konkurowania na

Niski stopień koncentracji i wysoka intensywność konkurowania na

rynku piekarni.

rynku piekarni.

Piekarnie w dominującej większości należą do sektora prywatnego.

Piekarnie w dominującej większości należą do sektora prywatnego.

Pozytywn

Pozytywn

y wpływ CIS.

y wpływ CIS.

Słabe strony

Słabe strony

:

:

Wysoki stopień koncentracji w ogniwie młyny (65% zdolności

Wysoki stopień koncentracji w ogniwie młyny (65% zdolności

produkcyjnych należy do PZZ). Niewielki stopień wykorzystania

produkcyjnych należy do PZZ). Niewielki stopień wykorzystania

zdolności produkcyjnych przez PZZ (około 50%), co powoduje

zdolności produkcyjnych przez PZZ (około 50%), co powoduje

wysokie koszty funkcjonowania.

wysokie koszty funkcjonowania.

Brak standardów jakościowych (handlowych) dla produktów

Brak standardów jakościowych (handlowych) dla produktów

przetworzonych.

przetworzonych.

OGNIWO HURTU WTÓRNEGO:

OGNIWO HURTU WTÓRNEGO:

Mocne strony:

Mocne strony:

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów

sprzedaży detalicznej.

sprzedaży detalicznej.

Słabe strony:

Słabe strony:

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów sprzedaży

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów sprzedaży

detalicznej.

detalicznej.

OGNIWO DETALU:

OGNIWO DETALU:

Mocne strony:

Mocne strony:

Znaczny udział w sprzedaży pieczywa sklepów

Znaczny udział w sprzedaży pieczywa sklepów

specjalistycznych

specjalistycznych

(piekarniczych - ok. 70%).

(piekarniczych - ok. 70%).

Wysoki stopień integracji piekarni z detalem(wiele piekarni

Wysoki stopień integracji piekarni z detalem(wiele piekarni

dysponuje albo własnymi, albo firmowymi sklepami). Wysoki

dysponuje albo własnymi, albo firmowymi sklepami). Wysoki

udział sektora prywatnego.

udział sektora prywatnego.

Pojawienie się i rozwój nowoczesnych sieci sprzedaży,

Pojawienie się i rozwój nowoczesnych sieci sprzedaży,

przyczyniających się do wzrostu wymogów jakościowych

przyczyniających się do wzrostu wymogów jakościowych

dotyczących produktu i opakowania

dotyczących produktu i opakowania

Słabe strony:

Słabe strony:

Niewielki udział produktów markowych

Niewielki udział produktów markowych

.

.

Niewielki udział

Niewielki udział

produktów o wydłużonej trwałości.

produktów o wydłużonej trwałości.

Wspólne mocne i słabe strony:

Mocne strony:

Pozytywny wpływ SANEPID i PIH.

Słabe strony:

Słabe strony:

Brak standardów jakościowych na wszystkich ogniwach obrotu.

Brak standardów jakościowych na wszystkich ogniwach obrotu.

Wysoki stopień zaangażowania agend rządowych w rynek

Wysoki stopień zaangażowania agend rządowych w rynek

zbożowy (przede wszystkim przez ARR).

zbożowy (przede wszystkim przez ARR).

Niewielki stopień przejrzystości informacyjnej (sygnały cenowe

Niewielki stopień przejrzystości informacyjnej (sygnały cenowe

zakłócane przez liczne regulacje rządowe i działalność ARR).

zakłócane przez liczne regulacje rządowe i działalność ARR).

Słabość systemu informacji rynkowej (rozproszenie informacji,

Słabość systemu informacji rynkowej (rozproszenie informacji,

opóźnienia w przetwarzaniu informacji, fragmentaryczność

opóźnienia w przetwarzaniu informacji, fragmentaryczność

informacji itd.).

informacji itd.).

Dominują konwencjonalne kanały dystrybucji

Dominują konwencjonalne kanały dystrybucji

Analiza szans i zagrożeń
systemu dystrybucji zbóż w
Polsce w latach
dziewięćdziesiątych
 

Porównując systemy dystrybucji na rynku
zbóż w Polsce w krajach UE można
wyróżnić szanse i zagrożenia w
poszczególnych ogniwach.

OGNIWO PRODUKCJI:

Szanse:

Szanse:

Zwiększenie stopnia komercjalizacji produkcji zbóż.

Zwiększenie stopnia komercjalizacji produkcji zbóż.

Niski stopień wykorzystania nawozów sztucznych ("zdrowa

Niski stopień wykorzystania nawozów sztucznych ("zdrowa

żywność").

żywność").

Zagrożenia:

Zagrożenia:

Wysoki stopień uzależnienia od warunków pogodowych.

Wysoki stopień uzależnienia od warunków pogodowych.

Wysoki stopień uzależniania od sytuacji na rynku mięsnym (ze

Wysoki stopień uzależniania od sytuacji na rynku mięsnym (ze

względu na wysoki stopień spasania zbóż 60-65% ich zużycia).

względu na wysoki stopień spasania zbóż 60-65% ich zużycia).

Odchodzenie od tradycyjnej technologii żywienia zwierząt

Odchodzenie od tradycyjnej technologii żywienia zwierząt

hodowlanych.

hodowlanych.

OGNIWO HURTU PIERWOTNEGO

:

Szanse:

Szanse:

Rozpoczęcie procesu restrukturalizacji i prywatyzacji PZZ

Rozpoczęcie procesu restrukturalizacji i prywatyzacji PZZ

(19 PZZ włączonych do programu powszechnej

(19 PZZ włączonych do programu powszechnej

prywatyzacji NR).

prywatyzacji NR).

Rozpoczęcie budowy rynków hurtowych i giełd towarowych,

Rozpoczęcie budowy rynków hurtowych i giełd towarowych,

co przyczyni się do powstania nowego kanału dystrybucji.

co przyczyni się do powstania nowego kanału dystrybucji.

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.

zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

podmiotów rynkowych

podmiotów rynkowych

Zagrożenia:

Zagrożenia:

giełd towarowych, co przyczyni się do powstania nowego

giełd towarowych, co przyczyni się do powstania nowego

kanału dystrybucji.

kanału dystrybucji.

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

zarządzanie ryzykiem i

zarządzanie ryzykiem i

zabezpieczenie przyszłych dostaw.

zabezpieczenie przyszłych dostaw.

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

podmiotów rynkowych

podmiotów rynkowych

OGNIWO PRZETWÓRSTWA

OGNIWO PRZETWÓRSTWA

Szanse:

Szanse:

Stopniowe uprzemysławianie przetwórstwa zbóż.

Stopniowe uprzemysławianie przetwórstwa zbóż.

Poprawa wyników finansowych przemysłu zbożowo-

Poprawa wyników finansowych przemysłu zbożowo-

młynarskiego.

młynarskiego.

Zagrożenia:

Zagrożenia:

Niższe tempo wzrostu cen przetworów zbożowych.

Niższe tempo wzrostu cen przetworów zbożowych.

Spadek zużycia przemysłowego zbóż (przede wszystkim

Spadek zużycia przemysłowego zbóż (przede wszystkim

w przemyśle spirytusowym).

w przemyśle spirytusowym).

OGNIWO HURTU WTÓRNEGO

Szanse:

Szanse:

Integracja do tyłu realizowana przez

Integracja do tyłu realizowana przez

hurtowników ogólnopolskic

hurtowników ogólnopolskic

h

h

Zagrożenia:

Zagrożenia:

Przejęcie ogniw hurtu wtórnego przez kapitał

Przejęcie ogniw hurtu wtórnego przez kapitał

zagraniczny.

zagraniczny.

.

OGNIWO DETALU

Szanse:

Integracja do tyłu realizowana przez sieci

detalistów

Zagrożenia:

Przejęcie ogniw detalu przez kapitał

zagraniczny.

Wspólne szanse i zagrożenia:

Wspólne szanse i zagrożenia:

Szanse:

Szybkie przekształcenia rynkowe polskiej

gospodarki.

Dobra i trwała koniunktura gospodarcza.
Chleb jest w Polsce podstawowym produktem

żywnościowym.

Stabilny poziom spożycia przetworów

zbożowych.

Rozwój rynków wschodnich.

Wspólne szanse i zagrożenia:

Wspólne szanse i zagrożenia:

Zagrożenia:

Obecnie wysoki poziom interwencjonizmu państwowego zbyt

mocno zakłóca ceny i sygnały rynkowe, co może w
przyszłości zaszkodzić konkurencyjności całego sektora.

Niedostosowanie cen krajowych do światowych może zakłócić

równowagę na tym rynku produktowym.

Inflacja i wysokie koszty kredytu.
Nasilenie przez UE poza taryfowych praktyk

protekcjonistycznych w imporcie produktów rolnych.
Niestabilność rynków wschodnich.

Znaczenie zbóż dla

polskiego agrobiznesu:

Produkcja zbóż stanowi wiodącą część

produkcji rolniczej w Polsce, zwłaszcza w
przypadku produkcji globalnej, ponieważ w
okresie 7 lat (1990-1996) miała ona
następujący udział (obszar zmienności):

•

w produkcji globalnej 14,5- 22,4%

•

w produkcji towarowej 5,4- 9,9%

Struktura produkcji ( W 1996 r.) była

następująca: pszenica - 8,6 mln ton (33,2%),
żyto - 6,3 mln ton (24,3%), jęczmień - 3,3 mln
ton (12,7%), owies i mieszanki - 5,3 mln ton
(20,5%), pszenżyto - 2,1 mln ton (8,1 %),
pozostałe 0,3 mln ton (1,2%).