Pielęgniarstwo neurologiczne

METODY DIAGNOSTYCZNE

STOSOWANE

W NEUROLOGII I NEUROCHIRURGII

I. Wywiad

II. Badanie przedmiotowe

III. Badania laboratoryjne

IV. EKG, RTG klatki piersiowej

V. Specjalistyczne badania układu

nerwowego:

Wywiad:

1.

Ustalenie podstawowych danych

chorego, szczególnie tych mających

znaczenie w diagnostyce i leczeniu.

2. Zebranie wywiadu dotyczących

obecnych dolegliwości.

3. Uzupełnianie się wywiadu

lekarskiego i pielęgniarskiego.

Z rozmowy z chorym należy

wywnioskować, jaki pacjent ma

stosunek do choroby, sytuacji życiowej,

w jakiej się znajduje, hospitalizacji i

leczenia. Są to bardzo ważne wskazówki

do planowania opieki, możliwości

uzyskania współpracy pacjenta lub jej

całkowitego braku. Od tej oceny będzie

zależało dobór osób, środków,

wyznaczenie terminów osiągnięcia

zaplanowanych celów.

Badanie przedmiotowe

1. Badanie nerwów

czaszkowych.

Objawy ze strony nerwów czaszkowych

są źródłem informacji umiejscowieniu

zmian chorobowych w obrębie OUN.

NERWY CZASZKOWE: I NC – węchowy

II NC - wzrokowy

III NC -

okoruchowy

IV NC –

bloczkowy

VI NC –

odwodzący

V NC -

trójdzielny

VII NC -

twarzowy

VIII NC -

słuchowy

IX NC –

językowo -gardłowy

X NC -

błędny

XI NC -

dodatkowy

XII NC –

podjęzykowy

2 Badanie funkcji ruchu:

-

ocena symetrii postawy,

- ocena napięcia mięśni

- ocena zborności ruchów

- badanie odruchów

- badanie odruchów patologicznych

- badanie chodu

- badanie czucia

- ocena bolesności uciskowej pni

nerwowych oraz obecności tzw. objawów

rozciągowych - badanie objawów

oponowych.

Specjalistyczne badania układu

nerwowego:

-

nakłucie lędźwiowe

- TK, Angio-TK

- MRI

- EEG

- EMG

- USG Doppler tt. szyjnych i

kręgowych

- Radikulografia, mielografia

Pielęgniarstwo neurologiczne

N

AKŁUCIE LĘDŹWIOWE

Wskazania:

-podejrzenie zapalenia opon mózgowo-

rdzeniwych

-krwawienie podpajęczynówkowe nie

potwierdzone w TK

Przygotowanie pacjenta do badania:

1. Pacjent powinien wyrazić zgodę na zabieg

2.Wyjaśnić choremu na czym polega

badanie

3. Wyjaśnić jak ma się zachowywać po

badaniu

4. Zapytać o choroby oczu (w przypadku

jaskry nie zakraplać oczu)

5. Zakropić oczy przed badaniem – lekarz

obejrzy dno oka

6.Przygotować zestaw do pobrania płynu m.-

rdz.

7. Przygotować miejsce wkłucia

8. Zastosować premedykację

Pielęgniarstwo neurologiczne

Pozycja pacjenta w nakłuciu

lędźwiowym:

- pacjent w pozycji leżącej na boku, z

kolanami podciągniętymi w kierunku klatki

piersiowej

- wygięcie do tyłu lędźwiowej części

kręgosłupa

uzyska się przez zbliżenie kolan i głowy –

najlepiej, by pacjent chwycił się rękoma

pod kolana

i sam przyciągał je do brody.

- miejsce nakłucia: okolica lędźwiowa ,

zaznaczyć grzebień kości biodrowej

(grzebienie łączą się linią poziomą

przechodzącą przez wyrostek kolczysty

4 kręgu lędźwiowego. Przestrzeń

międzykręgowa powyżej lub poniżej to

miejsce nakłucia).

Pielęgniarstwo neurologiczne

Nakłucie podpotyliczne wykonuje się

obecnie bardzo rzadzko. Wskazaniem

jest niemożność wykonania nakłucia

ledźwiowego, np. w zesztywniającym

zapaleniu stawów kręgosłupa.

Zalecenia dla pacjenta po nakłuciu

lędźwiowym:

Chory powinien po zabiegu leżeć

płasko, najlepiej na początku na

brzuchu, przez okres co najmniej 24

godzin i uzupełniać płyny.

Pielęgniarstwo neurologiczne

Obserwacja pielęgniarska po

badaniu:

- stan świadomości,

- pomiar tętna, ciśnienie tętnicze,

oddech,

- temperatura ciała,

- opatrunek.

Zespół popunkcyjny:

- bóle głowy, zawroty głowy, niekiedy

wymioty, objawy podrażnienia opon

mózgowordzeniowych.

Objawy te mogą trwać do kilku dni.

Zalecenia dla chorego:

- leżenie bez unoszenia głowy,

uzupełnianie płynłów, leki przeciwbólowe

Pielęgniarstwo neurologiczne

BADANIA RADIOLOGICZNE

CZASZKI I KRĘGOSŁUPA

- Przeglądowe zdjęcia rentgenowskie

czaszki i kregosłupa nie wymagają

specjalnego przygotowania pacjenta, z

wyjątkiem odcinka lędźwiowego, gdzie na

obraz kręgosłupa mogą rzutować gazy w

jelitach (badanie wykonuje się po

wypróżnieniu pacjenta, podaniu

espumisanu, na czczo).

Pielęgniarstwo neurologiczne

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA -TK

Tomograf komputerowy składa się z

ruchomego stołu, na którym leży

pacjent i wnetrza aparatu, tzw. gantry,

w której znajduje się lampa rtg wraz z

detektorami oraz z konsoli, na której

programuje się i ogląda badania.

Pozostałe części aparatu TK to

generator wysokiejczęstotliwości i

komputer. Aparat posiada intercom.

Lampa emitująca promieniowanie

porusza się ruchem okrężnym wokół

długiej osi ciała ludzkiego -360

stopni.Promieniowanie X jest

pochłaniane przez różne tkanki i części

ciała w sposób zróżnicowany.

Prześwietlenie organów w TK jest

prześwietleniem warstwami.

Pielęgniarstwo neurologiczne

Patologiczne struktury w obrębie

tkanki różnią się stopniem

pochłaniania promieniowania,

co pozwala na ich zobrazowanie. Aby

zwiększyć kontrast pomiędzy

poszczególnymi narządami

poddawanymi badaniu, podajesię

dożylnie związki jodowe (jonowe, np.

Urografin, Uromiro lub niejonowe,

np. Omnipaque,

Ultravist).

Pielęgniarstwo neurologiczne

WSKAZANIA:

1.Występowanie dolegliwości,

których nie można zdiagnozować za

pomocą innych metod.

2. Zaburzenia neurologiczne w

sytuacji zagrożenia życia chorego.

3. Diagnostyka mózgowia, a także

odcinka lędźwiowo-krzyżowego

kręgosłupa, zwłaszcza przy

podejrzeniu przepukliny jądra

miażdżystego.

4. Rozpoznawanie nieurazowych

zmian w centralnym układzie

nerwowym, jak tętniak, czy

wodogłowie.

5. Podejrzenie guza mózgu.

Pielęgniarstwo neurologiczne

PRZYGOTOWANIE PACJENTA:

- zgoda na badanie, założenie wkłucia do

żyły

- nie przyjmowanie płynów i posiłków 4-6

godzin

- poinformowanie pacjenta o niebolesności

badania; o konieczności trzymania

głowy w bezruchu podczas badania ,

kobiety powinny zdjąć kolczyki, ozdoby z

włosów

-zapytać o ewentualne uczulenia, choroby

tarczycy,

- ewentualne dolegliwości (duszność,

nudności, ból głowy, szum w uszach).

Pielęgniarstwo neurologiczne

POWIKłANIA:

Reakcje uboczne po podaniu środków

cieniujących:

- charakter miejscowy (ból,

zaczerwienienie, uczucie gorąca w

miejscu podania)

- charakter ogólny (działanie na nerki,

układ sercowo-naczyniowy,

nerwowy,immunologiczny).

POSTĘPOWANIE PO WYKONANIU

BADANIA:

- obserwacja ukierunkowana na

wystąpienie powikłań po podaniu

środka cieniującego:

zaczerwienienie, obrzęk skóry, wysypka,

nudności, wymioty, zawroty głowy,

osłabienie.

Pielęgniarstwo neurologiczne

ANGIOGRAFIA MÓZGOWA

Badanie to polega na uzyskiwaniu obrazu

naczyń przy pomocy promieniowania

rentgenowskiego. Do światła naczynia

wprowadza się środek cieniujący silnie

pochłaniający promieniowanie

rentgenowskie. Wypełniając wnętrze

naczynia, kontrast uwidacznia się na

zdjęciach rentgenowskich jako jednolity

cień układający się zgodnie z przebiegiem

badanych naczyń. W zależności od

lokalizacji domniemanego ogniska

chorobowego można wykonać badanie

określonej tętnicy mózgu (np. szyjnej,

kręgowej) lub wszystkich naczyń

mózgowych (panangiografia mózgowa).

Obecnie najczęściej wykonuje się tzw.

Angio-TK

Pielęgniarstwo neurologiczne

Wskazania:

- Podejrzenie obecności tętniaka lub

poszerzenia naczyń żylnych.

- Planowane leczenie operacyjne np. zwężenie

lub niedrożność tętnicy.

- Nowotwory mózgu (ocena unaczynienia

nowotworu).

Przygotowanie pacjenta do badania: (metoda

tradycyjna)

- pacjent na czczo lub bez posiłku 4-6 godzin

przed bad.

- przygotowanie okolicy wkłucia igły do

tętnicy (ogolenie, dezynfekcja), przez którą

zostanie wprowadzony cewnik, którego

końcem dochodzi się do badanej tętnicy

mózgowej,

- przed badaniem stosuje się premedykację

- poinformowanie pacjenta, że w momencie

przechodzenia środka cieniującego przez

naczynia, pacjent będzie odczuwać ciepło w

obrębie twarzy

- do angio-TK – jak do zwykłego TK (grubsza

kaniula doż.)

Pielęgniarstwo neurologiczne

Przebieg badania:Cewnik wprowadza się

przez tętnicę udową do łuku aorty, a

następnie do tętnicy szyjnej lub kręgowej.

Wstrzykuje się preparat kontrastujący i

wykonuje kilka zdjęć RTG, na których

uwidaczniają się tętnice, naczynia

włosowate i żyły. Podczas badania chory

leży naspecjalnym stole.

Pielęgnacja pacjenta po badaniu:

1. Po badaniu zakłada się na miejsce

nakłucia opatrunek jałowy na ok. 3

godziny, a na to opatrunek uciskowy, aby

zapobiec wytworzeniu się krwiaka.

2. Chory od 6 do 12 godzin po badaniu

przebywa w łóżku.

3.Obserwacja podstawowych parametrów

(tętna, ciśnienia tętniczego, oddechu),

objawów neurologicznych, opatrunku -

miejsca nakłucia tętnicy.

Pielęgniarstwo neurologiczne

REZONANS MAGNETYCZNY – MRI

Istota badania

Chory podczas badania w pozycji leżącej na

plecach wprowadzany jest do tunelu o

jednorodnym i stałym polu magnetycznym

o wysokiej energii.

Rezonans magnetyczny wykorzystuje

właściwości jąder atomu wodoru, w

szczególności jego protonów (mogą się

namagnesować i wytworzyć fale radiowe,

dzięki czemu uzyskiwany jest obraz).

Pielęgniarstwo neurologiczne

Powstawanie obrazu:

Sam aparat oprócz pola magnetycznego,

emituje fale radiowe, które docierając do

pacjenta i jego poszczególnych tkanek

wzbudzają w nich powstanie podobnych fal

radiowych (to

zjawisko nazywa się rezonansem).

Umieszczone w silnym polu magnetycznym

atomy wodoru, ulegają niewielkiemu

namagnesowaniu, pochłaniają impulsy fal o

częstotliwości

radiowej oraz wysyłają impuls podczas zaniku

pobudzenia. Sygnł ten, różniący się

natężeniem w zależności od rodzaju tkanki,

jest przetwarzany przez system komputerowy

i

przekształcany w obrazy interpretowane przez

radiologów.

Jest to badanie całkowicie nieinwazyjne, gdyż

w przeciwieństwie do innych badań

radiologicznych nie wykorzystuje

promieniowania rentgenowskiego, lecz

nieszkodliwe dla organizmu pole

magnetyczne i fale radiowe.

Pielęgniarstwo neurologiczne

WSKAZANIA:

-Choroby demielinizacyjne (np.

stwardnienie rozsiane).

-Choroby otępienne (np. choroba

Alzheimera).

-Nowotwory mózgu trudne do oceny w

innych badaniach.

-Ocena struktur okolicy przysadki

mózgowej, oczodołu, tylnego dołu mózgu.

-Guzy kanału kręgowego.

-Ocena anatomiczna struktur kanału

kręgowego.

-Zmiany popromienne w ośrodkowym

układzie nerwowym.

-Zaburzenia neurologiczne o

niewyjaśnionej etiologii.

- Nieinwazyjna ocena naczyń całego

organizmu (tzw. angiografia rezonansu

magnetycznego).

Pielęgniarstwo neurologiczne

W angiografii rezonansu magnetycznego

przy pomocy aparatu do rezonansu

magnetycznego i bez użycia środka

kontrastowego (w sposób nieinwazyjny)

można otrzymać obraz naczyń

krwionośnych i ocenić ewentualne

patologie (np. tętniaki, naczynia

patologiczne, itp.). Uruchamiając

odpowiedni program w komputerze można

uzyskać obraz

układu tętnic lub żył organizmu.

Pielęgniarstwo neurologiczne

PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO

BADANIA:

1.

Uprzedzić, że pacjent będzie przebywał w

tunelu z silnym polem magnetycznym – czy

posiada metale w sobie - rozrusznik serca,

metalowe klipsy; na badanie nie zabierać z

sobę metalowych rzeczy.

Wszelkie metalowe przedmioty znajdujące się

w pobliżu badanej okolicy powodują powstanie

dużych zaburzeń obrazu.

2. W przypadku badania oczodołów należy

zmyć

makijaż, w którym znajdują się drobiny metali

kolorowych.

3. Małym dzieciom, osobom pobudzonym

przed badaniem podaje się środki

uspokajające.

3. Zapytać o klaustrofobię; alergie; reakcje na

środki cieniujące

4. Uprzedzić, że w trakcie badania jest hałas.

5. Udostępnić wcześniejsze badania.

Pielęgniarstwo neurologiczne

EEG - badanie elektroencefalograficzne –

zapis czynności bioelektrycznej komórek

nerwowych mózgu o niewielkim napięciu

(

od kilku do kilkuset mikrowoltów)

Bioprądy są wzmacniane przez

elektroencefalograf i zapisane w formie

wykresu. Częstotliwość tych prądów waha

się od 0,5 Hz do 50 Hz.

Przygotowanie do badania :

-

uprzedzić o konieczności współpracy z

pielęgniarką (np. zamykanie oczu, szybkie

oddechy)

- uprzedzić, że badanie jest bezbolesne

- uprzedzić o ewentualnych (niegroźnych)

odczuciach w trakcie hiperwentylacji tj.

lekkich zawrotach głowy, wrażeniu swędzenia,

mrowienia

- uprzedzić o zaciemnieniu pomieszczenia w

trakcie badania, gdyż podczas jego trwania

będzie

okresowo

włączana

lampa

(fotostymulator)

-

Pielęgniarstwo neurologiczne

EEG -c.d.
-

badanie po posiłku

- skóra głowy do badania musi być czysta,

bez zmian skórnych, włosy czyste, suche -

bez żelów, lakierów do włosów, bez spinek

i innych ozdób; przed wykonaniem

pielęgniarka sprawdza czystość głowy

- dopilnowanie, by pacjent bezpiecznie

trafił do pracowni (chodzi o pacjentów

oddziału z dysfunkcją narządu ruchu,

pacjentów zdezorientowanych)
w przypadku zleconego badania po

nieprzespanej nocy (w stanie zmęczenia,
senności) dopilnowanie, by pacjent w
godzinach nocnych 22.00-7.00 nie zasnął
(rozmowa z pacjentem, zorganizowanie
zajęcia)

Pielęgniarstwo neurologiczne

Pracownia EEG:

- oddalenie od urządzeń akustycznych,

mechanicznych, elektrycznych mogących

być źródłem zakłóceń - pomieszczenie

wyciszone,

- możliwości pełnego zaciemnienia,

- łóżko do badań – konstrukcji drewnianej
przed badaniem sprawdzić elektrody,

czepki,

przewody,

fotostymulator

i

pozostały sprzęt komputerowy,
przygotować pastę, żel do elektrod.

Pielęgniarstwo neurologiczne

Badanie: Na czas badania należy zapewnić

ciszę i zaciemnienie w pracowni. Pacjentowi

leżącemu na łóżku należy ułożyć wałek pod

głowę tak, by zapewnić mu wygodę oraz

właściwe

ułożenie

elektrod.

Jeśli

w

pomieszczeniu jest chłodno, chorego należy

okryć kocem. Na głowę zakłada się specjalny

czepek, który przytrzymywać będzie elektrody.

Elektrody z pastą mocującą i przewodzącą

zakłada się w określone miejsca. Dalsze

postępowanie, tj. rejestracja zapisu (w fazie

czuwania, fotostymulacji, hiperwentylacji lub

innej wg zlecenia lekarskiego) jest zgodna z

przyjętymi standardami. W trakcie badania

pielęgniarka obserwuje pacjenta i notuje

wszystkie zmiany w zachowaniu chorego

podczas badania. Badanie trwa ok. 20 minut.

Interpretację zapisu przeprowadza lekarz

posiadający do tego uprawnienia.

Pielęgniarstwo neurologiczne

Badania wykonywane w pracowniach

EMG:

- EMG

- przewodnictwa nerwowego

- potencjałów wywołanych

Pielęgniarstwo neurologiczne

Ultrasonografia,

USG

–

nieinwazyjna,

atraumatyczna

metoda

diagnostyczna,

pozwalająca

na

uzyskanie

obrazu

przekroju badanego obiektu. Metoda ta

wykorzystuje zjawisko rozchodzenia się,

rozpraszania

oraz

odbicia

fali

ultradźwiękowej na granicy ośrodków, przy

założeniu stałej prędkości fali w różnych

tkankach

równej

1540

m/s.

W

ultrasonografii medycznej wykorzystywane

są częstotliwości z zakresu ok. 2-50 MHz.

Fala

ultradźwiękowa

najczęściej

generowana jest oraz przetwarzana w

impulsy elektryczne przy użyciu zjawiska

piezoelektrycznego.

Jednym

z

bardzo

popularnych

obecnie

zastosowań

ultrasonografii

jest

USG

naczyń

krwionośnych z wykorzystaniem zjawiska

Dopplera.

Pielęgniarstwo neurologiczne

USG doppler pozwala na ocenę prędkości

oraz kierunku przepływu krwi w

naczyniach. Jako metoda całkowicie

nieinwazyjna jest obecnie

najpopularniejszym typem badania naczyń

pozwalającym na dokładną ocenę zmian w

zdecydowanej większości przypadków.

Dzięki tej metodzi możliwa jest ocena

drożności tętnic domózgowych – szyjnych i

kręgowych, a także w zakresie naczyń

śródczaszkowych (ultrasonografia

przezczaszkowa - TCD). Uzupełnieniem

badań dopplerowskich są badania

przepływu krwi w wybranych obszarach

mózgu (emisyjna tomografia komputerowa

pojedynczego fotonu - SPECT).

Badanie niewymaga specjalnego

przygotowania chorego.

Pielęgniarstwo neurologiczne

MIELOGRAFIA:

Ocena zmian chorobowych w obrębie kanału

kręgowego, rdzenia kręgowego, płynu

rdzeniowo-mózgowego. Polega na

wpuszczeniu środka kontrastującego do

kanału kręgowego przez nakłucie lędźwiowe

lub podpotyliczne.

Przebieg badania: Igłę wprowadza się poniżej

trzeciego kręgu lędźwiowego. Pobiera się

płyn mózgowo-rdzeniowego do badania

laboratoryjnego. Następnie podaje się środek

kontrastowy i wykonuje serię zdjęć - w pozycji

siedzącej i z nieco uniesioną górną częścią

ciała. Dzięki temu środek kontrastowy

utrzymuje się w obrębie ocenianej okolicy

kanału kręgowego, wypełniając wszystkie

struktury i wypustki.

Po badaniu: 12 godzin w łóżku, w pozycji

półsiedzącej,

z uniesioną głową (aby zapobiec zespołowi

popunkcyjnemu).

Miejsce nakłucia - jałowy opatrunek.

Obserwacja parametrów życiowych.