Diagnoza Funkcjonalna

Pytania diagnozy 

funkcjonalnej

• Jakie zachowania(uczucia, myśli) stanowią 

problem ?

• Jak nasilone są te zachowania (uczucia, 

myśli)? Jak silny jest problem? (poziom w 
jakim zaburza funkcjonowanie)

• W jakich sytuacjach występują ?(co 

poprzedza wystąpienie problematycznego 
zachowania?)

• Z jaką częstotliwością występuje dane 

zachowanie (jak często występuje problem)?

• Co podtrzymuje ich występowanie?

Etapy diagnozy

1. Diagnoza przesiewowa
2. Diagnoza z użyciem metod  

psychometrycznych oraz innych metod 
diagnozy (w różnych środowiskach 
przez różne osoby oceniające)

3. Interpretacja wyników
4. Planowanie interwencji i jej wdrażanie
5. Ocena skuteczności interwencji

Ad. 1 Diagnoza przesiewowa

• Jaka DSM diagnoza najlepiej wyjaśni 

problematyczne zachowanie: 
stawiamy hipotezę i sprawdzamy czy 
to zaburznie najlepiej wyjaśni te 
objawy. Wykluczamy alternatywne 
wyjaśnienia.

• Po ustaleniu odpowiedniej diagnozy 

rozpoczynamy dlaszy proces 
diagnozowania  

Ad. 2. Diagnoza z użyciem 

różnorodnych metod

• Jaka jest natura zaburzenia u tej osoby- 

jakie zachowania (objawy) są najbardziej 

problematyczne

• Jaka jest częstotliwość występowania, 

intensywność i długość trwania 

problematycznych zachowań (objawów)

• W jakich sytuacjach te zachowania, myśli, 

uczucia (objawy) się pojawiają

• Jakie czynniki podtrzymują problematyczne 

zachowania, myśli uczucia (objawy)

• Jaki są zasoby (mocne strony) tej osoby

Ad. 2 c.d. Narzędzia 

diagnostyczne

• Wywiad
• Obserwacja
• Testy psychometryczne

• Wywiad to rozmowa z osobą lub 

osobami poddanymi diagnozie

• Obserwacja to zaplanowane 

rejestrowanie określonych zachowań

• Testowanie to stawianie przed osobą 

diagnozowaną różnego rodzaju zadań 
i dokładne rejestrowanie jej 
odpowiedzi. 

Narzędzia diagnostyczne 

specyficzne dla dzieci

• Wywiad z rodzicami i nauczycielami
• Skale behavioralne
• Obserwacja zachowania w szkole
• Ocena funkcjonowania poznawczego 

i osiągnięć szkolnych

• Analiza dokumentacji szkolnej 

(poprzednie świdectwa) 

Ad. 3. Interpretacja wyników

• Czy objawy i częstość ich występowania  

potwierdzają naszą hipotetyczną diagnozę?

• Od kiedy objawy występują, w jakich 

sytuacjach i jak bardzo przeszkadzają w 
funkcjonowaniu?

• Czy są jakieś problemy, które wskazują na 

występowanie także innego zaburzenia i czy 
są takie, które wskazują, że inne zaburzenie 
(nie diagnoza przez nas postawiona) lepiej 
wyjaśniałyby występujące objawy?

Ad. 3. Interpretacja wyników 

c.d.

• Jakie objawy, wynikające z 

postawionej diagnozy, najbardziej 
zaburzają funkcjonowanie i których 
objawów będzie dotyczyla nasza 
praca

• Jakie zasoby klienta pomogą nam w 

osiągnięciu celów

Planowanie interwencji i 

zastosowanie interwencji

• Ustalenie celów
• Wyznaczenie kryteriów osiągnięcia celu
• Opracowanie metod osianięcia celu 

(metod interwencji)

• Ustalenie czasu potrzebnego do 

osiągnięcia wyznaczonych celów

• Ustalenie metod oceny stopnia 

skuteczności interwencji

Narzędzia diagnostyczne c.d. 

Cechy dobrego (

wiarygodnego

) 

testu

a.

Wystandaryzowane - 

taki sam przebieg badania, 

materiał, instrukcja dla każdej osoby badanej

b.

Zobiektywizowane - 

jednoznaczny sposób 

obliczania wyniku tak by każdy badacz dochodził do 

takiego samego wynku

c.

Trafne- 

test mierzy to co ma mierzyć

d.

Rzetelne – 

test mierzy to co ma mierzyć w sposób 

dokładny

e.

Posiada normy – znane są średnie wyniki 

jakie wiele osób uzyskało w tym zadaniu i 

dzięki temu wiadomo co oznacza wynik 

danej osoby

Subiektywne 

prawdopodobieństwo 

zdarzenia – podejście T. Bayesa

• Sformalizowane reguły podejmowania 

decyzji klinicznych ( oszacowanie 
prawdopodobieństwa z jakim diagnosta 
może na podstawie danego wskaźnika 
wnioskować o określonym zjawisku) 

• Na podstawie systematycznych badań 

można określić prawdopodobieństwo z 
jakim  możemy dokonać trafnego 
rozpoznania na podstawie określonego 
wskaźnika Jakie jest prawdopodobieństwo, 
że dany test przewiduje dane zjawisko.

test

• Procedura zbierania danych 

spełniająca warunek standaryzacji, 
obiektywności, normalizacji i 
posiadająca, udowodnioną 
empirycznie, trafność i rzetelność

Narzędzia diagnostyczne 

uznane za zdyskredytowane 

źródło: Katarzyna Stemplewska-

Żakowicz (2009) Diagnoza 

Psychologiczna

• Test kolorów Luschera do diagnozy 

osobowości

• Test Shondiego do diagnozy osobowości
• Grafologiczna analiza pisma do diagnozy 

osobowości

• Wzrokowo-Motoryczny Test Gestalt 

Lauretty Bender do wykrywania uszkodzeń 
neurologicznych i do diagnozy osobowości

• Technika Enneagram do diagnozy 

osobowości

• Stosowanie anatomicznie dokładnych lalek 

do wykrywania nadużyć seksualnych u 
dzieci 

• Analiza głosu do wykrywania kłamstwa
• Obrazkowy test Frustracji Rosenzweiga 

do diagnozy osobowości

• Rysunek Dom-Drzewo-Człowiek do 

diagnozy osobowości

• Rysunek Postaci Ludzkiej do diagnozy 

osobowości

Trafność technik 

projekcyjnych

• Do jakiego stopnia dana technika 

projekcyjna jest trafna z punktu 
widzenia celu do jakiego jest 
zazwycaj używana w praktyce 
psychologicznej  (Lilienfeld, Garb, 
Wood)

Trafność teoretyczna a wartość 

prognostyczna

• Ponieważ klinicystom zależy na 

wykryciu zjawisk, których 
rozpowszechnienie w populacji jest 
małe, większość schematów 
badawczych, wykorzystujących grupy 
o znanych właściwościach kryje 
niebezpieczeństwo przeszacowania 
trafności prognostycznej wskaźników 
testowych

Trafność przyrostowa

• Stopień w jakim dane narzędzie 

dostarcza nowych informacji

Wartość Terapeutyczna

• Czy dane narzędzie ułatwia leczenie 

(Bailey: w ocenie wszystkich narzedzi 
psychologicznych ważnym kryterium 
trafności jest wartość terapeutyczna 
czyli czy dane narzędzie 
psychologiczne ułątwia leczenie)

Techniki Projekcyjne c. d.

• Większość technik projekcyjnych nie 

posiada: 

a.

standaryzowanych bodżców i 

instrukcji,

b.

jednoznacznych kryteriów oceny 

odpowiedzi na bodźce,

c.

dobrze opracowanych norm, 

pozwalających porównać odpowiedzi 

danej osoby z odpowiedziami innych 

osób  

Grupy technik projekcyjnych 

wg. Lindzeya

a. Skojarzeniowe (plamy 

atramentowe, skojarzenia słów)

b. Konstrukcyjne (rysowanie postaci, 

układanie historii)

c. Uzupełnianie (niedokończone 

zdania, test frustracji Rozenzweiga)

d. Porządkujące i selekcyjne (test 

Szondiego i test kolorów Luschera)

e. Ekspresyjne (zabawa lalkami, 

analiza pisma)

Test Rorschacha – status 

naukowy systemu Exnera

• normy obliczone dla niedużych prób (Wood 

i Lilienfeld)

• normy nie są reprezentatywne dla 

populacji amerykańskiej 

• normy przedstawiają zdrowych dorosłych i 

zdrowe dzieci jako nieprzystosowanych 
(badania Shaffera wykazały, że jeden na 
sześciu zdrowych badanych miał 
podwyższony wskażnik schizofrenii. 
Podobne wyniki uzyskali Wood, Lilienfeld, 
Garb)

• Wnioski:
a. Normy w systemie Exnera dla wielu 

zmiennych są nieprawidłowe

b. Normy powodują nadmierną 

patologizację

c. Stosowanie norm Exnera w 

warunkach klinicznyc lub sądowych 
może być dla  klientów krzywdzące, 
a więc niezgodne z kodeksem 
etycznym psychologa