Higiena jako
dyscyplina wiedzy

Wykład I

Higiena

Obejmuje następujące zagadnienia:



Badanie wpływu czynników naturalnych, sztucznych i
społecznych na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka



Wprowadzanie czynników działających korzystnie na
człowieka



Sygnalizowanie i usuwanie z otoczenia czynników
szkodliwych dla człowieka



Zapobieganie chorobom zakaźnym i ich zwalczanie



Współczesne problemy zagrożeń zdrowia ludzkiego



Edukację zdrowotną

Higiena



Jest nauką o zdrowiu człowieka i jego

życiu w określonym środowisku.



Pojęcie higiena z języka greckiego-

zdrowy, przynoszący zdrowie

(hygieinos)



Wywodzi się od imienia bogini zdrowia

Hygei- córki Asklepiosa- opiekuna

medycyny

Higiena



To nauka o zależności życia i zdrowia
ludzkiego od czynników zewnętrznych
stąd nazywa się ją ekologią człowieka



Termin higiena w określeniu
anglojęzycznym to ochrona zdrowia,
zdrowie publiczne

Działy higieny



1. Ogólna (środowiska)- powietrza,
wody, gleby, mieszkania i pracy



2. Żywienia i żywności (racjonalne
odżywianie się, konserwowanie
żywności, zanieczyszczenia biologiczne i
chemiczne produktów spożywczych,
higiena w zakładach zbiorowego
żywienia, zatrucia pokarmowe

Działy higieny c.d.



3. Pracy (choroby zawodowe i ich
przyczyny, ergonomia- kształtowanie
środowiska pracy, profilaktyka
przeciążeń narządu ruch, higiena pracy
umysłowej



4. Komunalna (zaopatrzenie ludności w
wodę, usuwanie nieczystości i odpadów,
profilaktyka chorób zakaźnych,
grzebanie zmarłych

Działy higieny c.d.



5.W zakładach opieki zdrowotnej- w
lecznictwie otwartym i zamkniętym
(szpitale), postępowanie z odpadami,
bezpieczny transport chorego



6.Higiena osobista człowieka (skóry,
jamy ustnej, włosów, paznokci, wzroku,
słuchu, układu pokarmowego,
oddechowego, krwionośnego, intymna,
ubioru).

Działy higieny c.d.



7. Higiena psychiczna (stres,

uzależnienia, przemoc, zasady

racjonalnego wypoczynku)



8.Higiena człowieka w różnych okresach

życia (wiek przedszkolny, szkolny,

macierzyństwa, starczy)



9.Higiena społeczna (właściwe relacje

między ludźmi, biostatystyka

demograficzna)

Środowisko człowieka



Zasoby przyrody służą ludziom i
decydująco wpływają na poziom życia



Oddziaływanie człowieka na przyrodę
idzie w dwóch kierunkach:



a. korzystny-ulepszanie, ochrona jej
zasobów



b. niekorzystny- rabunkowa gospodarka,
zanieczyszczenie

Dane o środowisku:



3-5% krajobraz naturalny



90% krajobraz modyfikowany
działalnością człowieka (antropogenny)



Ok. 5% krajobraz zdewastowany

Środowisko

Czynniki fizyczne:



Powietrze (temperatura, wilgotność,

ciśnienie ruch powietrza, jonizacja)



Hałas



Oświetlenie



Promieniowanie



Wibracje



Ultradźwięki

Środowisko

Czynniki chemiczne: Substancje chemiczne występujące w

powietrzu, glebie, wodzie i żywności

Czynniki biologiczne:
Działające korzystnie- naturalne mikroorganizmy

symbiotyczne, probiotyki, rośliny lecznicze, ozdobne

Działające niekorzystnie: mikroorganizmy chorobotwórcze,

rośliny i zwierzęta, których wydzieliny i wydaliny mogą

zagrozić człowiekowi,

zwierzęta przenoszące choroby np. kleszcze, szczury
czynniki alergizujące np. odchody roztoczy, pyłki kwiatowe

Ksenobiotyki



To wszystkie substancje obce, nie

będące składnikami żywego

organizmu, przenikające do organizmów

z pokarmem, wodą i powietrzem.



To wszystkie związki, których organizm

nie wykorzystuje na swoje potrzeby

metaboliczne: kosmetyki, leki, trucizny,

używki, zanieczyszczenia żywności,

powietrza, wody

Drogi wchłaniania trucizn i
innych ksenobiotyków



Pokarmowa- doustna



Oddechowa-wziewna, inhalacyjna



Skórna- dermalna

Drogi wydalania
ksenobiotyków



Skóra



Płuca



Gruczoły ślinowe



Wątroba- z żółcią



Błona śluzowa jelit- z kałem



Nerki- z moczem



Gruczoły mleczne

Działanie substancji szkodliwych dla
człowieka zależy od:



Rodzaju substancji



Cech fizykochemicznych



Stężenia, dawki



Czasu działania



Drogi wchłaniania



Wrażliwości osobniczej



Stanu odporności organizmu



Wpływu stanów fizjologicznych i patologicznych



Współdziałania wielu czynników jednocześnie

(synergizm, antagonizm)



Przyzwyczajenie i przystosowanie się organizmu do

trucizn

Trucizna

Substancja, która po wniknięciu do ustroju

powoduje zaburzenie jego funkcjonowania

lub śmierć



Sposoby działania trucizn:

A.

Drażniące np. gazy jak amoniak, chlor

B.

Duszące- powstaje deficyt tlenu inaczej głód

tlenowy poprzez: zatrzymanie przepływu

tlenu, blokowanie lub niszczenie enzymów

oddechowych, porażenie ośrodka

oddechowego np. tlenek węgla, tlenki azotu

C.

Narkotyczne: środki odurzające oraz leki

W celu ustalenia działania substancji na
organizm wykonuje się badania
toksykologiczne:



Obejmują one określenie:

toksyczności ostrej, podostrej,

przewlekłej, działania rakotwórczego,
teratogennego (powoduje
niedziedziczne uszkodzenie potomstwa),
embriotoksycznego, mutagennego,
wpływ na rozrodczość i potomstwo,
działanie uczulające i drażniące,
działanie neurotoksyczne itd.,

Zapobieganie skutkom
zdrowotnym zanieczyszczeń
środowiska



Endoprofilaktyka: szybkie wykrywanie

zagrożeń przez oznaczenie substancji, jej

metabolitów lub skutków działania w płynach

ustrojowych (biomonitoring), zwiększenie

odporności lub ograniczenie wchłaniania np.

dieta bogata w białko, wapń i magnez –

ograniczone wchłanianie ołowiu, kadmu i rtęci

Egzoprofilaktyka: prawidłowe projektowanie w

przemyśle, budownictwie,

transporcie( monitoring środowiska= system

pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska) w

celu maksymalnej ochrony człowieka przed

zanieczyszczeniami

Skutki degradacji
środowiska



Kwaśne opady-to deszcz, śnieg, mgła
zawierające produkty reakcji tlenków
azotu, siarki oraz dwutlenku węgla z
wodą, opady o pH mniejszym od 5,6

Powodują: straty różnych gatunków roślin

i zwierząt, zakwaszenie gleb i wód,
korozję metali i niszczenie zabytków

Skutki degradacji
środowiska



Dziura ozonowa to zjawisko zmniejszania się
zawartości ozonu w warstwie atmosfery zwaną
warstwą ozonową.



Przyczyną jest emitowanie freonów i halonów
co powoduje rozkładanie ozonu na tlen



Skutki: zmniejszenie pochłaniania
promieniowania UV- większa moc
promieniowania, wymieranie wrażliwych na UV
organizmów wodnych- planktonu,

Dziura ozonowa



Skutki dla człowieka :osłabienie funkcji
układu immunologicznego, zmniejszenie
odporności na infekcje, wzrost
zachorowalności na nowotwory-
czerniak, choroby oczu-podrażnienie
spojówek, zaćma, przyspieszenie
starzenia się skóry

Skutki degradacji
środowiska



Efekt cieplarniany to globalne zmiany

klimatyczne wynikające ze zwiększonej

emisji do atmosfery gazów

cieplarnianych. Gazy te mają zdolność

pochłaniania energii i zatrzymywania

promieniowania cieplnego wysyłanego

przez powierzchnię Ziemi.



Wielka piątka gazów:CO2,

CH4(metan),NO,freony,ozon