Stosunki międzynarodowe jako dyscyplina
Stosunki międzynarodowe są dla badaczy i polityków zjawiskiem podstawowym z punktu widzenia i rozwoju ludzkości.
Przedmiotem zainteresowania badaczy stosunków międzynarodowych zawsze były:
- potrzeba bezpieczeństwa i rozwoju
- problemy pokoju i wojny
- zagadnienia porządku i sprawiedliwości
- w nauce o stosunkach międzynarodowych zachodzi ścisły związek pomiędzy procesami zachodzącymi w rzeczywistości a dominującymi problemami badawczymi.
Powstanie stosunków międzynarodowych jako pola badań, było jedną z konsekwencji I wojny światowej.
- lata dwudzieste XX wieku
refleksje nad stosunkami międzynarodowymi jest zdominowana przez legalistyczny, liberalny i moralizujący punkt widzenia
- autorzy w niewielki stopniu zajmują się zmiennymi lub czynnikami wpływającymi na zachowania państw w stosunkach międzynarodowych tzw. szkoła idealistyczna , oraz jej krytycy.
- postulują racjonalny porządek polityczny opierający się na moralnie uniwersalnych, prawomocnych zasadach (?)
- porządek ten można zbudować dzięki edukacji, reformie instytucji społecznych i ograniczeniu przemocy na poziomie działania policyjnego.
Idee bezsensowności wojny i możliwości jej uniknięcia. Krytyka Traktatu Wersalskiego, postulaty stworzenia rządu światowego opierającego się na organizacjach międzynarodowych i kooperacjach między suwerennymi państwami.
Głoszą idee wiary w postęp ludzkości, interpretowany w ramach klasycznego liberalizmu. Akcentują rolę wzrostu ekonomicznego, ekspansjonizmu i zachodnich wartości.
Dominują spiralne lub linearne koncepcje historii w ramach których dominuje chrześcijańsko-liberalny (?) i eurocentryczny paradygmat.
Optymizm tych poglądów rozbijają wielki kryzys ekonomiczny, porażka Ligii Narodów, druga wojna światowa.
Zimna wojna dopełnia upadek takiego idealizmu skazując go na częściowe zapomnienie i teoretyzację.
- lata pięćdziesiąte i I polowa lat 60-tych
dominują w stosunkach międzynarodowych badania konfliktów i interakcji o charakterze strategicznym
- badania nad przyczynami konfliktów
- próby określenia środkow zapobiegania i ograniczania wojen
- rozszerzenie badań z dziedziny psychologii jednostki na sferę konfliktów międzynarodowych ( teoria frustracja-agresja J.Dollarda).
- wykorzystanie teorii obrazu opracowanej przez U.Bronfenbrennera, w nauce o stosunkach międzynarodowych wiązanej z pracami K. Boudldinga.
Pod wpływem teorii obrazu:
- prowadzono badania stereotypów narodowych jako przyczyny konfliktów
- roli systemów transformacji wartości spolecznych, instytucji i socjalizacji, w szczególności systemów edukacyjnych, środków masowego przekazu
- prowadzono badania percepcji i mispercepcji w stosunkach międzynarodowych.
- proces podejmowania decyzji w stosunkach międzynarodowych, na podstawie teorii dysonansu poznawczego L. Festingera.
- od końca lat pięcdziesiątych badacze stosunkow międzynarodowych zachęceni postępem w naukach przyrodniczych, identyfikujący się z zasadami behawioryzmu konstruują narzędzia analityczne, operacjonalizują pojęcia i poddają swoje hipotezy coraz bardziej rygorystycznym testom.
- badania ilościowe ( wcześniejsze)
- badania powiązane z tym podejściem można podzielić na trzy kategorie:
1.Badania poświęcone gromadzeniu i opracowywaniu informacji związanych z kluczowymi pojęciami nauki o stosunkach międzynarodowych-gromadzono dane ilościowe i na ich podstawie budowano definicje operacyjne takich pojęć jak wojna, alianse, siła, organizacje międzynarodowe.
2.Badania obejmujące konstruowanie i testowanie hipotez ustalających zależności między zmiennymi i pojęciami. Liczne projekty obejmowały zależności między aliansami a wojną, konfliktami wewnętrznymi i międzynarodowymi, imperializmem a rozwojem międzynarodowym
3. Budowanie modeli stanowilo trzecią kategorię badań nad konfliktami i stosunkami międzynarodowymi ( model wyścigu zbrojeń L.F. Richardsona i jego modyfikacje stanowią najbardziej znaną próbę- są to rownania opisujące sposób w jaki dwa opozycyjne państwa zwiększają swoje zbrojenia.
Wybuch lokalnych konfliktów po drugiej wojnie, wymusiły porzucenie schematycznych badań nad zimną wojną.
W ostatnich latach praca koncentruje się na konstruowaniu hipotez i budowaniu modeli.
- Powojenne kryzysy, szczególnie te które budziły największe obawy międzynarodowe skierowały uwagę badaczy ku ogólnym badaniom zjawiska kryzysu
- Dążenie do rozwoju współpracy regionalnej, po upadku bipolarnego układu światowego, zapoczątkowały badania nad regionalizmem
- Powstanie EWG dostarczyło bodżca do konstruowania neofunkcjonalnych teorii integracji ekonomicznej i politycznej
-Wzrost znaczenia korporacji międzynarodowych w latach osiemdziesiątych, osłabił perspektywę państwowocentryczną w nauce o stosunkach międzynarodowych.
- Erozja porządku międzynarodowego, szczególnie podkreślana przez amerykańskich badaczy
Zapoczątkowała badania nad reżimami międzynarodowymi i rolą procesów instytucjonalizacji w stosunkach międzynarodowych
- Przełom lat 80/90-tych w nauce o stosunkach międzynarodowych zaczyna dominować kategoria „zmiany”. Kategoria ta ma obejmować w zasadzie wszystkie zjawiska z interesującej dziedziny . Oznacza to chęć wyjścia poza dominujące dotąd w nauce badania nad warunkami stabilności struktur politycznych i ekonomicznych
( powstaje problem braku ogólnej teorii stosunków międzynarodowych i problem braku dalszego postępu w nauce-jeśli nie ma stabilnych kategorii naukowych-metodologicznych . Częste zmiany kluczowych kategorii, mogą być też reakcją na szybko postępujące zmiany i trudno powiedzieć w jakim stopniu przyczynią się one do postępu wiedzy).
- Uwagi na temat metodologii nauki o stosunkach międzynarodowych.
Rozwój kaźdej dyscypliny prowadzi od analiz statystycznych do dynamicznych. Dopóki badania statyczne nie są rozwinięte w stopniu wystarczającym dopóty nie jest możliwe zrozumienie ich dynamiki ( niektóre próby dynamiczne w rzeczywistości okazały się jedynie zrozumieniem statycznych współzależności między poszczególnymi elementami stosunków międzynarodowych ).
3