System polityczny państw
skandynawskich

Królestwo Danii

•

25 maj 1849r- uchwalenie

pierwszej konstytucji

(wprowadzenie dwuizbowego

parlamentu i

odpowiedzialności ministrów

przed parlamentem)

•

5 czerwca 1915- druga

konstytucja ( wprowadzenie

powszechnego prawa

wyborczego)

•

5 czerwca 1953- trzecia

konstytucja

•

W skład Dani wchodzą dwa

obszary autonomiczne:

Grenlandia oraz Wyspy

Owcze posiadające lokalne

organy wykonawcze.

PARLAMENT

•

Jednoizbowy Folketing;

•

179 deputowanych wybieranych w
wyborach powszechnych na 4 lata;

•

Inicjatywa ustawodawcza: monarcha i
deputowani;

•

Rozwiązanie Folketingu należy do
monarchy;

FOLKETING POWOŁUJE:

•

Parlamentarny Komitet Spraw
Zagranicznych

•

5 kontrolerów finansowych

•

Ombudsmana

„Rok parlamentarny”- trwa od pierwszego wt. października do
dnia poprzedzającego pierwszy wt. października roku
następnego; okres gotowości parlamentu do odbywania
posiedzeń plenarnych i prac w komisji.

MONARCHA- głowa państwa

•

Uprawnienia:

•

Powoływanie rządu i ministrów

•

Decydowanie o liczbie ministrów
ministrów podziale obowiązków
rządowych

RZĄD

•

Premier + ministrowie- Rada Ministrów

•

Rząd pod przewodnictwem monarchy – Rada Państwa

•

Formowanie rządu 1)desygnowanie premiera przed

monarchę; 2)przedstawienie programu i składu Folketingu

i uzyskanie jego aprobaty

•

Prawo mianowania członków rządu –monarcha

•

Decyzje przyjęte przez Radę Państwa wymagają od

Kontrasygnaty odpowiedniego ministra

•

Premier przedstawia corocznie Folketingowi sprawozdanie

o stanie państwa i zamierzeniach rządu

•

Rząd podaje się do dymisji w wypadku wyrażenia rządowi

wotum nieufności

•

Premier posiada prawo rozwiązywania Folketingu w

dowolnym momencie lub przez zwrócenie się do Króla z

prośba o rozwiązanie

GŁÓWNE PARTIE:

•

Partia Socjalistyczno - Ludowa (SFP)

•

Partia Socjaldemokratyczna (SD)

•

Partia Radykalno-Liberalna (RV)

•

Partia Chrześcijańsko-Ludowa (KrFP)

•

Partia Konserwatywno-Ludowa (KFP)

•

Partia Liberalna (V)

•

Partia Postępu (FP)

•

Sojusz Zielono-Czerwony (ELRG)

•

Duńska Partia Ludowa (DF)

•

Duński Ruch Ludowy przeciw Unii Europejskiej

(FmEU)

•

Ruch Czerwony (JB)

•

Duńska Partia Sprawiedliwości (DRB)

Królestwo Norwegii

•

Na współczesny

konstytucjonalizm norweski

największy wpływ miały

wydarzenia 1814 r.

Podpisany 14 stycznia

traktat pokojowy w Kilonii

odrywał Norwegię od

pronapoleońskiej Danii i

narzucał jej unię personalna

ze Szwecją. Wyrazem

sprzeciwu Norwegów było

zwołanie do Eidsvoll

Zgromadzenia

Konstytucyjnego, które 17

maja 1814 r. uchwaliło

konstytucję obowiązującą do

dnia dzisiejszego.

Parlament ( Storting)

•

zmodyfikowany parlament jednoizbowy

•

165 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 4 lata

•

czynne i bierne prawo wyborcze posiadają osoby, które ukończyły 18 lat

•

parlament dzieli się na pierwszym posiedzeniu na dwie części : Lagting ( 42

deputowanych) oraz Odelsting ( 123 deputowanych ). Służy to procesowi

ustawodawczemu oraz wyborowi spośród członków Lagtingu sędziów

Trybunału Królestwa.

•

posiedzenia plenarne, na których podejmuje się decyzje takie jak : nowelizacja

konstytucji, uchwalanie podatków, akces do organizacji międzynarodowych

oraz przyjmowanie uchwał budżetowych

•

inicjatywa ustawodawcza - rząd oraz deputowani

•

parlament nie może zostać rozwiązany przed upływem kadencji

•

dwie sesje zwyczajne w roku oraz nadzwyczajne zwoływane na wniosek

monarchy

•

parlament mianuje na czas swojej kadencji : 5 rewidentów, którzy kontrolują

wydatki publiczne, ombudsmana do spraw kontroli administracji publicznej

•

deputowani nie mogą łączyć mandatu przedstawicielskiego z funkcja w rządzie

Monarcha

•

posiada władzę wykonawczą ( bez ponoszenia
odpowiedzialności za podejmowane decyzje )

•

mianuje wyższych urzędników cywilnych,
wojskowych, kościelnych

•

sprawuje najwyższe dowództwo armii

•

wydaje tzw. rozporządzenia prowizoryczne
kontrasygnowane poprzez właściwego
ministra

•

jest głową Kościoła Ewangelicko-
Augsburskiego

Rząd

•

powoływany przez monarchę

•

Rada Królewska (rząd obradujący w obecności króla )

•

Rada Państwa (rząd składający sie z premiera i

ministrów resortowych )

•

rząd podaje się do dymisji, gdy parlament wyrazi mu

brak zaufania (niekoniecznie w postaci formalnego

wniosku )

•

może wydawać między sesjami parlamentu

rozporządzenia prowizoryczne ( akty wykonawcze z

mocą ustawy )

•

premier i członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność

konstytucyjną i karną przed Trybunałem Królestwa

Sąd Najwyższy

•

przewodniczący i 17 sędziów
mianowanych przez monarchę

•

orzeka o zgodności ustaw z konstytucją

•

bada konstytucyjność rozporządzeń
prowizorycznych

•

jest najwyższą instancją w sprawach
cywilnych i karnych

•

sędziowie Sądu Najwyższego wchodzą w
skład Trybunału Królestwa

Zmiana Konstytucji

•

Prawo przedstawiania projektów zanim
przysługuje rządowi oraz deputowanym.
Propozycje zmiany konstytucji mogą być
wniesione tylko w 3 pierwszych latach
kadencji Stortingu. Propozycja zmiany
zgłoszona podczas jednej kadencji, musi
zostać poparta przez parlament następnej
kadencji większością 2/3 głosów w
obecności 2/3 ogółu członków Stortingu

Główne partie polityczne:

•

Norweska Partia Pracy ( DNA )

•

Partia Konserwatywna ( Hoyre )

•

Chrześcijańska Partia Ludowa ( KRF )

•

Socjalistyczna Partia Lewicy ( SV )

•

Partia Liberalna ( Venstre )

•

Partia Postępu ( FrP )

•

Czerwony Sojusz Wyborczy ( RV )

REPUBLIKA FINLANDII

•

1917- odrodzenie narodowe
Finlandii poprzez dążenie
do oderwania się od Rosji;

•

1918- odzyskanie
niepodległości dzięki
pomocy wojsk niemieckich;

•

21 czerwiec 1919- pierwsza
konstytucja o nazwie „Akt o
Formie Rządu”;

•

11 czerwiec 1999-
uchwalenie drugiej
konstytucji;

PARLAMENT

•

jednoizbowa Eduskunta

•

200 deputowanych

•

czynne i bierne prawo wyborcze po ukończeniu 18 roku życia

•

Wielka Komisja powoływana na pierwszej sesji, składająca się z 25

deputowanych

•

Inicjatywa ustawodawcza: deputowani i rząd ( nieudzielanie sankcji przez

prezydenta w ciągu 3 miesięcy jest równe z postawieniem veta zawieszającego)

•

Parlament może zostać rozwiązany przez prezydenta przed upływem kadencji na

wniosek premiera i po wysłuchaniu opinii ugrupowań parlamentarnych

•

Powołanie ombudsmana parlamentarnego( 4 letnia kadencja) sprawującego

nadzór nad przestrzeganiem prawa i wypełnianiem obowiązków przez sądy,

organy władzy publicznej oraz urzędników publicznych

•

Występowanie z oskarżeniem w wypadku stwierdzenia przestępstwa

popełnionego przez funkcjonariusza państwa

•

Coroczne sesje

•

Mandat deputowanych - nie łączy się z członkostwem w rządzie

•

Wybory powszechne, co 6 lat z prawem jednej reelekcji, ponad połowa ważnych

•

Kondydatera z partii politycznej posiadającej, co najmniej 1 deputowanego

wybranego w ostatnich wyborach do parlamentu oraz 20 tys. wyborców

PREZYDENT

•

Głowa państwa

•

Kierownictwo sił zbrojnych

•

Polityka zagraniczna (w porozumieniu z
rządem)

•

Uczestnictwo w obradach rządu

•

Minuje: kanclerza sprawiedliwości,
członków SN; NSA, najwyższych
urzędników służby cywilnej

RZĄD

•

Skład: premier + niezbędna liczba

ministrów(zwykle 17)

•

Po wyborach grupy parlamentarne

prowadza rozmowy na temat utworzenia

nowego rządu następnie prezydent

nominuje kandydata na premiera, któremu

parlament udziela votum

zaufania(bezwzględna większość głosów)

•

Ministrowie są powołani przez prezydenta

na wniosek premiera

•

Sprawowanie władzy wykonawczej

PREMIER

•

Kierowanie działalnością rządu

•

Rozpatrywanie spraw należących do
kompetencji rządu

•

Przewodniczenie plenarnym posiedzeniem
rządu

Zdymisjowanie rządu (lub jego członka) następuje w sytuacji gdy
rząd lub któryś z ministrów przestali cieszyć się zaufaniem
parlamentu (interpelacja, votum nieufności)

KANDEN SPRAWIEDLIWOŚCI

•

Powoływany przez prezydenta

•

5 letnia kadencja

•

Czuwanie nad legalnością aktów
prawnych organów władzy

•

Uczestnictwo( bez prawa głosu) w
posiedzeniu rządu z udziałem prezydenta

ZMIANA KONSTYTUCJI

•

Po rozpatrzeniu w trybie dla ustawy
zwykłej ,przyjęty przez parlament projekt
zmiany zostaje po drugim czytaniu odłożony
do pierwszej sesji nowej Eduskunty. Nowy
parlament potwierdza zmianę większością
głosów. Istnieje też szybsza procedura
zmiany konstytucji: uznanie projektu zmiany
za pilny większością 5/6 głosów następnie
uchwalenie samej zmiany większością 2/3
głosów ( w czasie tej samej kadencji).

GŁÓWNE PARTIE POLITYCZNE

•

Fińska Partia Socjaldemokratyczna (SSDP)

•

Demokratyczny Związek Narodu Fińskiego (SKDL)

•

Partia Koalicji Narodowej (KK)

•

Centrum Finlandii (SK)

•

Partia Liberalno - Ludowa (LKP)

•

Fińska Partia Wiejska (SMP)

•

Prawdziwi Finowie (PeruS)

•

Szwedzka Partia Ludowa (SFP)

•

Zjednoczenie Chrześcijańskie (SKL)

•

Centrum Chrześcijańskie (K)

•

Sojusz Zielonych (VL)

•

Związek Lewicy (V)

•

Fińska Partia postępu (NSP)

•

Alternatywa Demokratyczna (DEVA)

Republika Islandii

•

Od 1380 do 1944 r losy Islandii

były związane z Danią. 1 grudnia

1918 r. powstała pomiędzy nimi

unia personalna. W 1940 r.

Althing wydał oświadczenie o

dążeniu do zmiany formy ustroju z

monarchii na republikę oraz

podkreślał prawo Islandii do

nieodnawiania uni, która wygasła.

Wiosną 1943 r. Islandia zaczęła

organizować własną , niezależną

od Danii, służbę dyplomatyczną.

17 maja 1943przyjęto ustawę o

uniezależnieniu się od Danii.

Wiosną 1944 przeprowadzono

referendum w sprawie przyszłości

i ustroju politycznego Islandii. W

referendum większość obywateli

opowiedziała się za

wprowadzeniem republikańskiej

formy państwa. 17 czerwca 1944

Althing ogłosił tekst konstytucji.

Parlament - Althing

•

obecnie 63 deputowanych wybieranych w wyborach

powszechnych na 4 lata

•

czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje osobą

które ukończyły 18 rok życia

•

prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają :

prezydent, deputowani i komisje parlamentarne

•

parlament może być w każdej chwili rozwiązany przez

prezydenta

•

3 płatnych audytorów powoływanych przez izby w celu

sprawdzania działalności finansowej państwa,

kontrolowania działalności Skarbu Państwa oraz

ministrów

•

obrady na 2 sesjach zwyczajnych w roku oraz

nadzwyczajnych ( zwoływanych i zamykanych przez

prezydenta)

Prezydent

kompetencje

•

wybierany w wyborach
powszechnych na 4 - letnią
kadencję (zwykła
większość głosów)

•

Brak ograniczeń
wielokrotności wyboru

•

kandydat musi uzyskać
poparcie od 1,5 do 3 tys.
Wyborców

•

- zawiera umowy międzynarodowe

•

- wprowadza ustawodawstwo

wyjątkowe w stanie

nadzwyczajnym

•

- rozwiązuje parlament

•

- ma prawo zawieszenia obrad

parlamentu

•

- ograniczenie władzy prezydenta

ze strony Althingu ( procedura

referendum )

•

- w czasie niezdolności prezydenta

do sprawowania urzędu obowiązki

prezydenta przekazywane są

kolegium ( premier,

przewodniczący Althingu,

przewodniczący Sądu Najwyższego

)

Rząd

•

premier + ministrowie

•

Rada Państwa ( rząd obradujący pod przewodnictwem

prezydenta)

•

Gabinet ( ministrowie + premier )

Zmiana konstytucji

Przyjęcie propozycji zmiany konstytucji przez Althing
powoduje jego rozwiązanie. O ile projekt uzyska
akceptacje nowego parlamentu i zostanie podpisany
przez prezydenta, staje się obowiązującą częścią
konstytucji, przy czym wymaga to większości 2/3 głosów
oddanych za projektem.

Główne partie polityczne :

•

Partia Niepodległości ( SF )

•

Partia Postępowa ( FF )

•

Partia Socjaldemokratyczna ( AF )

•

Sojusz Ludowy ( AB )

•

Sojusz Kobiet ( SK )

Szwecja

Konstytucje Szwecji tworzy

obecnie kilka osobnych
aktów prawnych :

•

Akt o Sukcesji Tronu
(1979)

•

Akt o Formie Rządu
(1974)

•

Ustawa o Wolności
Prasy ( 1948)

Konstytucja wymienia zarówno
normy publiczne jak i
jednostkowe, takie jak:

•

wolność wypowiedzi

•

wolność zrzeszania się

•

Wolność manifestowania

•

przemieszczania się

•

prawo do sądu

•

zakaz ekstradycji poza granice Szwecji jej
obywateli

•

ochrona przed podsłuchem

•

ochrona przed cenzura etc.

Głowa państwa

•

głową państw szwedzkiego może być obywatel szwedzki,

który ukończył 25 lat

•

prawo sukcesji tronu Szwecji przysługuje dzieciom płci

żeńskiej i męskiej wg starszeństwa

•

następca tronu nie ma prawa opuszczania kraju bez

wiedzy króla lub królowej

•

obecnie monarcha Szwecji pełni głównie funkcje

reprezentacyjne i symbolizuje ciągłość państwa

•

król :

•

- przewodniczy obradom Komitetu Spraw Zagranicznych

•

- reprezentuje Szwecję w stosunkach międzynarodowych

•

- jest zwierzchnikiem Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego

•

- otwiera posiedzenia Riksdagu oraz wręcza Nagrody

Nobla w Sztokholmie

•

- nie ponosi odpowiedzialności prawnej ani politycznej

Parlament

•

jednoizbowy Riksdag

•

349 deputowanych wybieranych raz na 4 lata

•

czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 18

lat

•

instytucja zastępcy deputowanego

•

pierwsze posiedzenie nowego parlamentu - 15 dzień od przeprowadzenia

wyborów

•

coroczne sesje zazwyczaj rozpoczynające sie w październiku

•

talman - stoi na czele Riksdagu wraz z trzema zastępcami

•

Konferencja Przewodniczących

•

powołuje 16 komisji stałych

•

inicjatywa ustawodawcza - rząd oraz deputowani

•

funkcja ustawodawcza oraz kontrolna wobec rządu

•

powołuje :

•

-Ombudsmana

•

-gubernatora Banku Szwecji

•

- przewodniczącego Riksdagu

•

-szefa kancelarii

•

-przewodniczącego komisji stałych

Rząd

•

premier + ministrowie

•

jest formowany przez partie lub koalicje partii, która

wygrała wybory parlamentarne

•

przewodniczący Riksdagu powołuje szefa rządu

•

premier powołuje ministrów

•

ministrem Szwecji może być obywatel, który posiada

obywatelstwo ca najmniej 10 lat

•

kolegialne posiedzenie pod przewodnictwem premiera

•

zawiera umowy międzynarodowe

•

decyduje za zgoda Riksdagu o użyciu sił zbrojnych

Królestwa Szwecji

•

podlegają mu wszystkie urzędy centralne i regionalne,

Kanclerz Sprawiedliwości oraz Prokurator Królestwa

•

dualizm administracji rządowej

•

członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczna

przed Riksdagiem oraz Komisja konstytucyjna Riksdagu