1. PODSTAWY KONSTYTUCYJNE

Pierwszym źródłem francuskiego prawa konstytucyjnego jest Konstytucja zatwierdzona w referendum 28 września 1958 r., natomiast promulgowana 4 października tegoż roku i taką też nosi oficjalną datę. (V Republika). We francuskiej praktyce konstytucyjnej przyjęło się pojęcie „blok konstytucyjny", w skład którego oprócz właściwej Konstytucji zalicza się również:

- Deklarację Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789 r.;

- Wstęp do poprzedniej Konstytucji Francuskiej z 27 października 1946 r.;

- zasady podstawowe, uznane przez ustawy Republiki;

- cele działalności państwa o randze konstytucyjnej.

Wszystkie te segmenty „bloku” konstytucyjnego traktowane są jako bezpośrednio obowiązujące normy o randze konstytucyjnej.
Konstytucja francuska jest aktem sztyw­nym, trudno zmienialnym. W myśl jej art. 89 inicjatywa w tej spra­wie przysługuje Prezydentowi Republiki na wniosek premiera lub deputowanych. Są dwie drogi postępowania z takim projektem:

1) najpierw zostaje on podjęty i uchwalony przez obie izby parlamen­tu: Zgromadzenie Narodowe i Senat (przy czym izby zajmują sta­nowiska równorzędne). Następnie albo winien być poddany refe­rendum i wchodzi w życie po akceptacji przez Naród
2) w przypadku projektu prezydenckiego, projekt zostaje ponownie przedstawiony izbom parla­mentarnym, tym razem jednak obradującym wspólnie pod nazwą „kongres" i winien być ponownie uchwalony kwalifikowaną więk­szością 3/5 ważnie oddanych głosów

2. ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO

1) zasada suwerenności narodu - źródło wszelkiej suwerenności znajduje się całkowicie w Narodzie. Konstytucja dopuszcza wyraźnie zarówno przedstawicielską, jak i bezpośrednią (w drodze referendum) formę realizacji władzy przez Naród. Przewiduje fakultatywne referendum doty­czące zmian konstytucyjnych oraz referendum ustawodawcze (rów­nież fakultatywne) zarządzane przez Prezydenta, na propozy­cję Rządu, albo na wspólną propozycję obu izb w następujących sprawach:
- organizacji władz publicznych,
- reform dotyczących po­lityki gospodarczej i społecznej Narodu i służb publicznych mają­cych uczestniczyć w ich realizacji
- upoważnienia do ratyfikacji zgodnego z Konstytucją traktatu mającego wpływ na funkcjonowa­nie instytucji publicznych.
2) prawa jednostki - zasa­dy równości wobec prawa oraz wolności przekonań , wolności i nietykalności osobistej, zasada równości kobiet i mężczyzn przy ubieganiu się o stanowiska publiczne. Z praw politycznych Konstytucja zna prawa wyborcze i prawo udziału w referendum, prawo obywatelskie do tworzenia partii i na­leżenia do nich.
Aktem konstytucyjnym w całości poświęconym statusowi jednostki jest przede wszystkim Deklaracja Praw Człowieka i Oby­watela, prezentująca wizję szerokich praw jednostki, praw o charak­terze wrodzonym i nienaruszalnym. O prawach i wolnościach jednostki szeroko traktuje również Wstęp do Konstytucji z 1946 r.
3) zasady polityczne, gospodarcze i społeczne - stanowiące konstytucyjne otwarcie wobec tzw. praw jednostki drugiej generacji, czyli praw o charakterze socjalnym (gospodarczym i intelektualnym). Są to m.in. prawo do zatrudnienia, tworzenia i działania w związkach zawodowych, prawo do strajku, prawo pracowników do współzarządzania zatrudniającym ich przedsiębiorstwem, prawo do ochrony zdrowia, do wypoczynku, zabezpieczenia socjalnego, prawo do bezpłatnej nauki w szkołach publicznych wszystkich stopni; pluralizm środków społecznego przekazu (prasy) i jawność finansowania prasy

Wolności i prawa obywatelskie we Francji cieszą się również szeroką gwarancją rozmaitych instytucji i procedur. Jest to rozbudowany system sądów powszechnych wraz z sądami przysięgłych w sprawach o najpoważniejsze prze­stępstwa, trójstopniowy system sądownictwa administracyjnego. Rada Konstytucyjna spełniająca w dużym stopniu rolę trybunału konstytucyjnego i posiadająca duży dorobek orzeczniczy w sprawach wolności jednostki. W systemie ochrony praw obywatelskich brak skargi konstytucyjnej, a francu­ski ombudsman nie jest bezpośrednio dostępny obywatelom, a je­dynie za pośrednictwem deputowanych

3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA USTROJU.

Charakteryzowany system określić jako „parlamenta­ryzm zniekształcony" w którym w miejsce zdetronizowanego parlamentu posta­wiono prezydenta Republiki. W systemie tym punkt ciężkości sprawowania wła­dzy został przeniesiony z legislatywy na organy władzy wykonawczej, w pierw­szym rzędzie na prezydenta

Francja nie jest republiką parlamentarną. Świadczą o tym następujące argumenty:

• pozycja prezydenta niezależnego od parlamentu ( prezydent pochodzi z wyborów powszechnych) i nieodpowiedzialnego przed nimi, wyposażonego ponadto w osobiste uprawnienia skierowane przeciwko parlamentowi: prawo rozwiązania Zgromadzenia Narodowego oraz możność zarządzania referendum ustawodawczego;

• rozbudowane kosztem parlamentu kompetencje prawodawcze rządu;

• zakaz łączenia członkostwa rządu z miejscem w parlamencie.

Francja nie jest również republiką prezydencką. Przemawia za tym m.in.:

• dualizm władzy wykonawczej (prezydent, premier) i odpowiedzialność rządu przed parlamentem, mimo równoczesnego podporządkowania premiera prezydentowi.

4. PARLAMENT

Parlament francuski V Republiki jest parlamentem dwuizbowy: izba pierwsza nosi nazwę Zgromadzenia Narodowego, natomiast izba druga Senatu.

Członków obu izb dotyczą konstytucyjne postanowienia o zakazie mandatu imperatywnego. Winni więc być uznani za reprezen­tantów Narodu, gdyż z pewnością odnosi się do nich postanowienie o wykonywaniu przez lud suwerenności „przez swych przedstawi­cieli".

Kadencja Zgromadzenia Narodowego wynosi 5 lat, jego li­czebność zaś 577 deputowanych. Kadencja Zgromadzenia Narodowego może ulec skróceniu w drodze jego rozwiązania przez Prezydenta, po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących obu izb. Takiego prawa Prezydent nie posiada jednak wobec Senatu.

Senat, liczący aktualnie 321 senatorów, jako taki nie posiada kadencji, jedynie po­szczególni senatorowie wybierani są na dziewięcioletnią kadencję

Sesje

• Konstytucja przewiduje sesyjny system funkcjonowania par­lamentu, aktualnie przy jednej sesji w roku i w sposób jednolity dla obu izb ustala jej początek na pierwszy dzień roboczy październi­ka, a koniec na ostatni dzień roboczy czerwca (w sumie około 9 mie­sięcy).

• Liczba posiedzeń w każdej sesji nie może być większa niż120. Aktualnie jednak większość członków każdej z izb może postanowić o zwiększeniu liczby posiedzeń, a to samo prawo przyznano również premierowi

• Dni posiedzeń ustalać mają regulaminy izb; zgodnie z nimi odbywają się trzy razy w tygodniu, z możliwością przedłużenia na dzień następny. Izba może również podjąć decyzję, w które tygodnie sesji odbywać się będą posiedzenia, a w które nie. Jedno posiedzenie w tygodniu zarezerwowane zostało na stawianie pytań przez parlamentarzystów i odpowiedzi rządu.

• Konstytucja przewiduje również możliwość zwoływania se­sji nadzwyczajnych, dla rozpatrzenia określonych zagadnień. Zwołuje je Prezydent na wniosek premiera lub większości członków ZN (sena­torzy takiego uprawnienia nie posiadają).

• Porządek obrad ustala rząd, przy czym dla wszelkich jego wniosków, w ramach tego porządku, zastrzeżony jest priorytet. Rząd jedynie informuje Konferencję Przewodniczących o swoich decyzjach w tym zakresie

System wyborczy

Zgromadzenie Narodowe

• wymóg bezpo­średniości, winny to być również wybory powszechne, równe i tajne; system większości bezwzględnej

• dla czynnego pra­wa wyborczego na lat 18, natomiast granica wieku dla biernego prawa wyborczego do wynosi 23 lata

• Dla dokonania wyboru obszar Francji metropolitarnej podzielony jest na 555 jednomandatowych okręgów wyborczych (22 mandaty pochodzą z terytoriów zamorskich)

• Do uzyskania mandatu w pierwszej turze wy­magane jest uzyskanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów, co jednak stanowić musi równocześnie co najmniej 25% uprawnionych do głosowania. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzys­ka wymaganej większości, po upływie tygodnia w danym okręgu przeprowadzana jest druga tura, do której dopuszczeni są ci tylko kandydaci, którzy w turze pierwszej uzyskali poparcie co najmniej 12,5% uprawnionych do głosowania. Ten z kolei wymóg sprawia, że w większości okręgów w drugiej turze występuje już tylko dwu kandydatów. W drugiej turze mandat otrzymuje kandydat, który otrzymał największą liczbę głosów.

Senat

• senatorowie wybierani są w głosowaniu pośrednim.

• wyboru senatorów dokonują departamentalne kolegia wyborcze (nie są to więc również wybory powszechne) składające się z wyborców kwalifikowanych. Spełniony jest jednak wymóg równości: w zależności od liczby mieszkańców poszczególnym departamentom przypada odpowiednia liczba mandatów senator­skich

• Senatorzy wybierani są na dziewięcioletnie kadencje, z tym że co trzy lata ustępuje 1/3 z nich.

• Granica wie­ku dla osiągnięcia biernego prawa wyborczego do Senatu wynosi 35 lat.

• Senatorowie wybierani są w jednostkach metropolitalnych - departamentach oraz w jednostkach zamorskich. Każdym departamencie senatorów wybiera kolegium wyborcze składające się z :
  - deputowani do ZN, wybrani w danym departamencie
  - radni rad regionalnych
  - wszyscy członkowie rady generalnej
  - radni wszystkich gmin danego departamentu (o ile gminy liczą powyżej 9000 mieszkańców)
  - delegaci wybrani przez mniejsze rady gminne, w proporcji do liczby mieszkańców
  - dodatkowi delegaci wybrani przez rady gminne liczą­ce powyżej 30 000 mieszkańców
  - po 1 delegacie na każdy 1000 mieszkańców powyżej 30 000

• W departamentach, w których kolegia wyborcze wybierają od 1 do 4 senatorów, wybór następuje systemem większości bezwzględnej, ewentualnie w dwu turach głosowania (pierwsza przed, a druga po południu tego samego dnia); natomiast w po­zostałych, największych departamentach, wybierających 5 lub wię­cej senatorów, ich wybór przez kolegium odbywa się przy zastoso­waniu systemu proporcjonalnego.

Wewnętrzna struktura izb

• organami Zgromadzenia Narodowe­go jest : Przewodniczący oraz komisje, które mogą być albo komisjami specjalnymi, albo też stałymi (6)

• Przewodniczący Senatu wybierany jest po każdym odnowieniu jego składu, czyli co trzy lata. Również i on ma te same uprawnienia co Przewodniczący ZN, ale oprócz tego zastępuje Prezydenta Republiki w przypadku opróżnienia tego urzę­du lub wystąpienia przeszkody w jego sprawowaniu. W takiej sy­tuacji funkcję przewodniczenia Senatowi przejmuje jeden z wice­przewodniczących .

Prezydia izb (tradycyjna nazwa francuska: Biuro), w identycznym dla obu izb składzie: przewodniczący izby, 6 zastępców, 3 kwestorów, 12 sekretarzy oraz szczególne gremium w postaci wspomnianej już „Konferencji Przewodniczących". Cia­ło to nie jest właściwie sensu strido organem izby, lecz odbywającym się raz w tygodniu zebraniem następujących osób: przewodniczą­cy izby i jego zastępcy, przewodniczący 6 komisji stałych, przewod­niczący frakcji, generalny sprawozdawca Komisji do spraw Finan­sów oraz przewodniczący tzw. „Delegacji izby do spraw Unii Europejskiej". Gremium to opracowuje konkretne zagadnienia dotyczące porządku obrad posiedzeń.

Funkcje Parlamentu

1. Ustawodawstwo:
Cała pierwotna materia normatywna (tzn. akty prawne samoistne wymagające tylko zgodności z konstytucja) — została podzielona przez konstytucję na materie usta­wową, należącą do kompetencji parlamentu, oraz na materię „reglamentacyjną” (pozaparlamentarną). Sprzeczne z tradycją parlamen­tarną jest nie tyle zawężenie materii ustawowej parlamentu, ale przede wszystkim stwierdzenie art. 37, iż wszystkie pozostałe dziedziny regula­cji prawnej, poza tymi, które zostały wyliczone w art. 34 jako należące do kompetencji parlamentu — należą do sfery reglamentacyjnej i leżą w kompetencji rządu. Domniemanie kompetencji po stronie rządu.
a) rodzaje ustaw
- możliwość uchwalenia ustawy w procedurze referendum, a więc w procedurze wyłączającej w ogóle parlament;
- ustawy organiczne, wyróżnionych od innych swą mocą prawną i proce­durą stanowienia. Ustawy organiczne dotyczą bardzo wielu kwestii, które to kwestie ściśle („organicznie" — stąd nazwa) łączą się z pewną regulacją konstytucyjną i regulacja ta win­na znaleźć w ustawach organicznych swe przedłużenie. Ustawy te regulują na przykład wybory do izb parlamentarnych, na urząd Prezydenta Republiki, organizację i zasady funkcjonowania Rady Konstytucyjnej, Najwyższej Rady Sądownictwa, Rady Ekonomicznej
i Społecznej , statusu sędziów, warun­ki przeprowadzania referendum lokalnego
- ustawy „zwykłe"
- ustawy finansowe, określające dochody i wydatki państwa. Winny być najpierw uchwalane przez ZN. Ustalone są również nader krótkie terminy dla uchwalenia tych ustaw przez izby, a po ich przekrocze­niu projekty mogą być wprowadzone w życie w drodze ordonansu
- ustawy o finansowaniu ubezpieczeń społecznych; tryb postępowania przy ich uchwala­niu jest identyczny co przy uchwalaniu ustaw finansowych, ale przy jeszcze krótszych terminach.

- ustawy programowe - określające cele działalno­ści gospodarczej i socjalnej państwa

b) Podział materii prawodawczych między parlament a rząd
- dekrety (rządu lub premiera)

- dekrety autonomiczne
- ordonanse

- rozporządzenia (lub dekrety „nieautonomiczne”) - służą realizacji ustaw

c) procedura ustawodawcza

Rząd zasadniczy wpływ na bieg postępowania ustawodawczego i jego dojście do pozytyw­nego finału. Po pierwsze rząd może skutecznie sprzeciwić się omawianiu każdej innej (niepociągającej już wydatków) poprawki, która nie była uprzednio zgłoszona ko­misji. Następnie, rząd może skutecznie zawnioskować o przeprowadzenie głosowania w każdym stadium dyskusji plenarnej, które będzie dotyczyło jedy­nie tekstu dotychczas omówionego, oraz takich poprawek, które uzyskały akceptację rządową (tzw. obrazowo „gilotyna parlamen­tarna"). Uchwalenie projektu w takim stadium kończy procedurę ustawodawczą. Po drugie, dalsze możliwości rządu występują w sy­tuacji braku zgodnej decyzji obu izb wobec tego samego projektu. Po trzecie wreszcie, rząd może narzucić swe sta­nowisko (w kwestii projektu ustawy), stwarzając sytuację „zaistnie­nia" ustawy nawet bez głosowania w parlamencie.

Inicjatywa ustawodawcza należy zarówno do członków parlamentu jak i do premiera.

W ogólnym zarysie postępowanie ustawodawcze przebiega następująco:

1. Projekty są przesyłane do prezydiów izb, które dokonują ich rejestracji, a następnie przesyłają do przedmiotowo właściwej komisji stałej lub specjalnej (dla konkretnego projektu), powołanej przez izbę na wniosek rządu obligatoryjnie, zaś na wniosek przewodniczącego komisji stałej, przewodniczącego frakcji lub 30 depu­towanych, fakultatywnie. Regułą w praktyce jest zajmowanie się projektami ustaw przez komisje stałe.

Do złożonego projektu ustawy parlamentarzyści danej izby, rząd lub komisje merytoryczne mogą składać poprawki na piśmie i przesyłać je komisji rozpatrującej projekt.

2. Z reguły w komisjach stałych funkcjonują wyspecjalizowa­ne rzeczowo grupy robocze (podkomisje). Komisje przygotowują sprawozdanie dla izby, w którym mogą proponować poprawki do projektu rządowego, natomiast nie mogą go zmieniać. Mogą natomiast zmieniać projekt parlamentarny i przedstawiać izbie już w swojej wersji. W sprawoz­daniu winny być również zamieszczone poprawki zgłoszone spo­za komisji.

3. Następnym etapem procedury ustawodawczej jest jej „pierwsze czytanie", którego termin jest z góry wiadomy. Pierwsze czytanie dzieli się na dwie części: dyskusję ogólną oraz dyskusję szczegółową nad poszczególnymi artykułami.

- Dysku­sję ogólną rozpoczyna wystąpienie projektodawcy i sprawozdaw­cy komisji - Jest to pierwszy moment procedury, w którym można ją zakończyć, uchwalając wniosek stwierdzający niedopuszczalność przyjęcia projektu pod obrady na skutek sprzeczności z Konstytucją, lub przez uchwalenie kwestii wstępnej, stwierdzającej, że nie ma podstaw do dyskusji. Po przeprowadzeniu dyskusji ogólnej można ponownie odesłać projekt do komisji celem przedłożenia dodatkowego sprawozdania; będzie to jednak dalszy ciąg „pierw­szego czytania"

- Dyskusja szczegółowa polega na omawianiu po­szczególnych artykułów projektu, poprawek komisji ich dotyczą­cych, oraz kolejnym głosowaniem nad nimi. Etap ten kończy głoso­wanie nad całością projektu wraz z przyjętymi poprawkami. Ogólnym wymogiem regulaminowym przy głosowaniach jest wy­móg zwykłej większości głosów.

4. Analogiczne stadia „wstępnego rozpatrzenia" przez komi­sję oraz „pierwszego czytania" przeprowadzone są następnie w dru­giej izbie. Jeśli w wyniku tych etapów obie izby zgodziły się na wspólny tekst (druga izba nie wniosła żadnych zmian wobec tekstu otrzymanego z izby pierwszej), postępowanie ustawodawcze jest zakończone, a ustawa przedstawiana Prezydentowi do promulgacji.

5. Jeżeli jednak izba druga wniosła takie zmiany, projekt wraca do izby pierwszej, gdzie odbywa się tzw. drugie czytanie w iden­tycznym trybie (obrady komisji i dyskusja plenarna, a następnie głosowanie). Brak zmian projektu zmienionego przez izbę drugą kończy (pozytywnie) postępowanie ustawodawcze. Wprowadzenie zmian przez izbę pierwszą powoduje przeprowadzenie „drugiego czytania" przez izbę drugą. Teoretycznie możliwe jest tego rodzaju „żeglowanie" projektu jeszcze wiele razy, aż do końca kadencji, co było stałą praktyką w okresie III Republiki.

6. Po bezskutecznych „drugich czytaniach" w obu izbach Premier może zakończyć postępowanie ustawodawcze. Po pierwsze, premier może „spowodować" powoła­nie i zebranie się komisji mieszanej, obsadzanej na zasadzie paryte­tu przez ZN i Senat, dla opracowania wspólnego tekstu

Jeśli komisja nie zdoła opracować wspólnego tekstu, odby­wają się mimo to kolejne „trzecie" czytania (nazwa nieoficjalna), które być może doprowadzą do kompromisu. Jeśli jednak do kom­promisu nie dojdzie, rząd może „zażądać od ZN podjęcia ostatecz­nej decyzji („procedura ostatniego słowa", ale też „czwarte" czy­tanie w ZN), co kończy postępowanie.

7. Jeżeli komisja mieszana zdoła opracować wspólny tekst, przy czym na ewentualne poprawki swą zgodę musi wyrazić rząd, nad tekstem tym odbywają się również czytania (także „trzecie"), kolejno w jednej i drugiej izbie. Zgodne stanowiska izb kończą postępowanie. Stanowiska odmienne powodują, że rząd może wyko­rzystać „procedurę ostatniego słowa ZN"

2. Kontrola działalności rządu

a) składanie oświadczeń rządowych

- prawo obecności członków rządu w trakcie posiedzeń izb oraz prawo za­bierania głosu, zawsze gdy będą o to występować. Ci ministrowie bowiem mogą zabierać głos zarówno w kwestiach aktualnie oma­wianych przez izbę, jak i w kwestiach poza porządkiem dziennym,

w szczególności do zakomunikowania czegoś izbie bądź złożenia oświadczenia w określonej kwestii publicznej.

- dwie formy tej procedury: „oświadczenia z debatą" oraz „oświadczenia bez debaty". Wybór zastrzeżony jest rządowi.

Oświadczenia z debatą - frakcje parlamentarne posiadają pra­wo do wystąpień o określonej długości czasu, proporcjonalnie do swej liczebności. W charakterystyczny dla ogólnego ujęcia funkcji kontrolnej parlamentu sposób, regulamin zastrzega, iż „żadne gło­sowanie, bez względu na jego charakter, nie może być przeprowa­dzone"

b) uprawnienia kontrolne komisji stałych i specjalnych

Komisje stałe mogą po pierwsze żądać obecności na swych posiedzeniach odpowiednich członków rządu i wymagać od nich przedstawiania stosownych informacji. Po drugie zaś, komisje mogą organizować „misje informacyjne" przez jedną lub kilka komisji wspólnie. Są to swego rodzaju grupy studyjne, analizujące określo­ne zagadnienie (np. sprawy urbanizacji i zasobów mieszkalnych), mając prawo korzystania z informacji dostarczanych przez agencje rządowe.

Komisje specjalne - posiadają podobne możliwości jak komisje stałe. O ile jednak działalność kontrolna komisji stałych jest ich permanentną funkcją, to w komisjach specjalnych, z istoty rzeczy, wiązać się będzie tylko z właśnie rozpatrywanym przez nie projektem ustawy.

c) komisje śledcze

Ich działalność polega na powołaniu komisji, najwyżej trzy­dziestoosobowej, w celu wyjaśnienia pewnego zagadnienia, zwykle poruszającego opinię publiczną. Jej prace przypominają prowadzenie śledztwa prokuratorskiego czy sądo­wego. Odmowa stawienia się osób wzywanych do złożenia wyja­śnień przed komisją zagrożona jest sankcją karną. Prace komisji są w zasadzie jawne (z możliwością transmisji telewizyjnych), w zasa­dzie też następować winna publikacja ich sprawozdań, a prace swe muszą zakończyć w okresie 6 miesięcy. Wniosek o powołanie zło­żyć może każdy deputowany, jest on rozpatrywany wstępnie przez właściwą komisję stałą (w praktyce: komisję spraw konstytucyjnych) i dopiero po jej sprawozdaniu może dojść do powołania komisji uchwałą izby. W Senacie prawa przysługujące komisjom śledczym mogą być ponadto przyznane komisjom stałym lub specjalnym, na ich wniosek.

Oryginalnym rozwiązaniem ustawowym jest wymóg zawiado­mienia Ministra Sprawiedliwości o złożeniu wniosku o powołanie komisji i jeśli stwierdzi on, że w sprawie toczy się już dochodzenie prokuratorskie, komisja nie może być powołana. Podobnie wszczę­cie śledztwa prokuratorskiego po rozpoczęciu prac komisji śledczej, powoduje zaprzestanie jej działalności.

d) delegacje parlamentarna

Polega on na wydaniu ustawy, na podstawie której tworzy się tego rodzaju ciało, złożone z parlamentarzystów, powo­łane do bieżącego śledzenia i informowania się w określonej spra­wie, zwykle szeroko zakreślone. Mogą to być delegacje jednej lub drugiej izby, bądź wspólne. Aktualnie największe znaczenie posiadają Delegacja do spraw Wspólnot Europejskich, czuwająca nad zgodnością z prawem EU, oraz Delegacja do spraw Planowania.

e) zapytania

Przynajmniej jedno posiedzenie każdej z izb w tygodniu winno być przeznaczone na przedstawianie zapy­tań i udzielanie odpowiedzi. Adresatem zapytań jest literalnie „rząd", faktycznie premier przekazuje zapytania odpowiedniemu ministrowi, który winien przygotować odpowiedź.

• Zapytania ustne - powinny być one przedkładane najpierw na piśmie przewodniczącemu izby, który przesyła je premierowi. Pytania te są publikowane w Journal Officiel, a w ciągu miesiąca winna znaleźć się tam również odpowiedź. Regulaminy izb różnicują dwie sytuacje omawianej procedury kontrolnej: pytania ustne połączone z debatą - składający zapytanie winien jednocześnie zaznaczyć, że pragnie odbycia debaty nad swoim zapytaniem i odpowiedzią , izba musi wyrazić zgodę na taką formę zapytania; o terminie takiej debaty decyduje izba; deputowany posiada wówczas 20 minut na rozwinięcie swego zapytania. Pytania ustne bez debaty - co ma miejsce wówczas, gdy zapy­tujący nie występuje o debatę lub też gdy izba nie zgodzi się na nią

• Zapytania pisemne - Składanie ich jest identyczne jak składanie zapytań ustnych, są publikowane, a w okresie miesiąca pytany minister winien złożyć odpowiedź na piśmie, również publikowaną. Parlamentarzysta może zastrzec, że o ile odpowiedź nie wpłynie w terminie, jego zapytanie pisemne przekształca się w zapytanie ustne

• Tzw. zapytania do rządu („godzina pytań”) - część czasu wykorzystana jest na pytania pod adresem mini­strów i ich odpowiedzi. W ZN ma to miejsce co tydzień, w Senacie raz w miesią­cu. W trakcie tego czasu ministrowie muszą być obecni na posiedze­niu. Pytania takie składane są przewodniczącemu izby najpóźniej na godzinę przed rozpoczęciem posiedzenia.

f) Izba Obrachunkowa
Jest organem kontroli państwowej. Służy ona parlamentowi pomocą w wykonywaniu kontroli ustaw finanso­wych oraz ustaw o finansowaniu ubezpieczeń społecznych. Obie izby parlamentu francuskiego i w szczególności komisje śledcze mogą jej zlecać przeprowadzenie kontroli określonych organów czy realizacji pewnego zagadnienia oraz otrzymywać sprawozdania z ich wyników.

g) petycje

h) egzekwowanie przez parlament odpowiedzialności rządu

• Odpowiedzialność polityczna rządu - realizuje się jedy­nie wobec Zgromadzenia Narodowego, natomiast Senat posiada w tym zakresie znacznie ograniczone możliwości.
  wotum zaufania - Rząd, pragnąć uzyskać takie stanowisko ZN, winien powiązać tę sprawę bądź z programem swego działania, bądź z oświadczeniem na temat swej ogólnej polityki. Zwyczajowo zwłaszcza nowy rząd podejmu­je starania w tym względzie. W przypadku zwrócenia się rządu o udzielenie mu wotum zaufania następuje debata, w której główną rolę odgrywają przedstawiciele frakcji. Przedmiotem debaty nie jest jednak sama sprawa wotum zaufania, lecz program lub oświadczenie rządu. Dlatego też głoso­wanie, które jest tu konieczne, dotyczy kwestii „udzielenia aproba­ty" programowi lub oświadczeniu. uchwała taka wymaga absolutnej większości oddanych głosów. Zaaprobowa­nie programu lub oświadczenia oznacza tym samym, że rząd uzy­skał wotum zaufania
  wotum nieufności - jest wyłączną drogą złożenie rzą­du z piastowanego stanowiska. Dla złożenia takiego wniosku uprawniona jest dopiero grupa liczą­ca 1/10 członków ZN. Wniosek trafia na ręce Przewodniczącego. Przewodniczący dostarcza wniosek rządowi, ogłasza go i powiadamia izbę na najbliższym posiedzeniu. Po drugie, debata i głosowanie w ZN może się odbyć najwcześniej 48 godzin po zło­żeniu wniosku. W debacie parlamentarnej w tej sprawie każda frakcja dyspo­nuje trzydziestominutowym czasem przemówień chyba że inne limity czasu ustali Konferencja Prze­wodniczących. Przed przedstawieniem wniosku do dyskusji, moż­liwe jest jego wycofanie. Po trzecie, wniosek taki uchwalony być winien bezwzględną większością deputowanych „tworzących" ZN( czyli suma obsadzonych mandatów).jeśli wniosek nie uzyska poparcia wymaganej liczby głosów, uważa się go za odrzucony. Przyjęcie wniosku winny spowodować złożenie dymisji rządu na ręce Prezydenta.

• Aprobowanie przez Senat oświadczeń rządu

• Odpowiedzialność konstytucyjna - Prze­pisy tego rozdziału zajmują się odpowiedzialnością ministrów za czyny, które w myśl ustaw stanowią przestępstwa. Nie jest nato­miast osobno uregulowana sprawa odpowiedzialności za tzw. delikt konstytucyjny. Organem egzekwującym wskazaną odpowiedzialność jest Trybunał Sprawiedliwości Republiki. Składa się on z 6 deputowanych do ZN i 6 senatorów, wybieranych po każdych wyborach do jednej i drugiej izby, oraz 3 sędziów Sądu Kasacyjnego, z których jeden pełni funkcję przewodniczącego Trybunału.

5. RZĄD

a) powoływanie

• powoływany jest przez Głowę Państwa

• tryb tego powoływania: najpierw powołany zostaje premier a następnie, na jego wniosek, pozostali członkowie

• Prezydent Republiki wyznacza Prezesa Rady Ministrów. Przedstawia on Zgroma­dzeniu Narodowemu program polityki gabinetu, który zamierza ukonstytuować. Prezes RM i ministrowie mogą zostać mianowani dopiero wówczas, gdy ZN udzieli Prezesowi RM zaufania uchwałą powziętą w jawnym głosowaniu absolutną większością głosów

• Prezydent Francji ma obowiązek powołania rządu o takim składzie politycznym, który będzie posia­dał szansę ułożenia współpracy z parlamentem, a zwłaszcza ze Zgro­madzeniem Narodowym

• Powoływanie członków rządu odbywa się poprzez wręcze­nie im przez Prezydenta dekretów nominacyjnych i dekretów kom­petencyjnych. Z tą chwilą rząd jest powołany i dysponuje pełnią swych kompetencji (po powołaniu przedstawia Zgromadzeniu Narodowemu albo swój program działania, albo oświadczenie na temat swej ogólnej polityki i stara się o wotum zaufania)

• niepołączalność stanowisk w parlamencie z funkcją członka rządu

b) skład i struktura rządu

Konstytucja nie określa liczebności rządu, zależy więc to od wnioskującego premiera i dokonującego nominacji Prezydenta. Ponieważ Konstytucja wielokrotnie wspomina obok „rządu" rów­nież „Radę Ministrów", jest rzeczą oczywistą, że w obrębie rządu funkcjonują także ministrowie. Praktyka konstytucyjna wyodrębnia wiele kategorii członków rządu:

ministrowie stanu — co jest jedynie określeniem honorowym, sprawują oni funk­cje kierowników najważniejszych politycznie resortów,

ministrowie resortowi,

ministrowie delegowani przy premierze — są oni zastępcami premiera i w jego imieniu nadzorującymi tę część administra­cji publicznej, która kierowana jest bezpośrednio przez premie­ra, będąc wyłączoną z zakresu poszczególnych resortów mini­sterialnych,

ministrowie delegowani przy ministrze — kierują pewnymi działami spraw resortowych, odznaczających się pewną auto­nomią (są to więc właściwie wiceministrowie, ale pozostający członkami Rady Ministrów),

sekretarze stanu, stojący na czele wyodrębnionego resortu (dzia­łu administracji), w praktyce o charakterze bardziej technicz­nym niż politycznym,

sekretarze stanu, działający przy premierze i wykonujący wska­zane przez niego działania, mniej ważne niż ministrowie, de­legowani przy premierze,

sekretarze stanu, działający przy ministrach, wykonujący wska­zane przez niego działania.

W obrębie rządu wykształciły pewne wewnętrz­ne organy, w postaci rozmaitych komitetów, rad i komisji, grupują­cych przedstawicieli pokrewnych resortów i zwykle pod przewod­nictwem premiera, celem zapewnienia bardziej ścisłej współpracy międzyresortowej i odciążenia z pracy

c) funkcje i kompetencje rządu

Funkcje rządu można określić poprzez dwa stwierdze­nia: „określanie i prowadzenie polityki Narodu" (ozna­cza podejmowanie i wdrażanie w życie strategicznych rozstrzygnięć decydujących o kierunku rozwoju państwa i społeczeństwa)oraz „dysponowa­nie administracją i siłami zbrojnymi" (odbywa się poprzez dysponowanie przez rząd administracją)

• kompetencje wobec Parlamentu
  obejmują one projektowanie ustaw ( rządowe projekty ustaw ujmowane są jako „dekrety" Rady Ministrów, rozpatrywane są na jej posiedzeniach po obowiązkowym zaopiniowaniu przez Radę Stanu).
  pra­wo zgłaszania przez Rząd poprawek do wszelkich innych projek­tów ustawodawczych ,
  decydowanie o wejściu w życie pro­jektu ustawy budżetowej mimo nieuchwalenia jej przez parlament,
  przedstawianie programu działania bądź oświadczeń o ogólnej linii politycznej wraz z ubieganiem się o wotum zaufania, na
  udzielaniu odpowiedzi na zapytania parlamentarzystów.
  Jest zobowiązany konstytucyjnie do poddania się kontroli parlamentarnej oraz podlega, choć bardzo zracjonalizowanej, odpowiedzialności przed nim.
  Jest naturalnie generalnym wykonawcą ustaw parlamentarnych, co Konstytucja zaznacza przez wymóg przekazywania mu ustaw, osta­tecznie przyjętych przez parlament

• kompetencje wobec Prezydenta
  obowiązki informowania Prezydenta o swych pracach, jak na przykład o pro­wadzonych przez rząd pertraktacjach zmierzających do zawarcia umowy międzynarodowej
  wykonywanie wielu kompetencji Prezydenta Konstytucja uzależnia od wniosku rządu, nawet jeśli chodzi o kompetencje posiadające charakter pre­rogatyw, czyli aktów zwolnionych od wymogu kontrasygnaty (np. prawo wnioskowania o zarządzenie referen­dum, o zwołanie nadzwyczajnej sesji parlamentu czy też wnioskowanie o wystąpienie z projektem zmiany Konstytucji)
  opiniowanie różnych działań Prezyden­ta w sytuacjach wymaganych konstytucyjnie
  udzielaniu zgody, przynajmniej formalnie, na podejmowanie przez Prezydenta wszystkich pozosta­łych (w każdym razie istotniejszych politycznie) jego działań, po­przez udzielanie kontrasygnaty przez premiera i ministrów na odpowiednich dokumentach Prezydenta.

• Kompetencje wobec administracji państwowej
  wydawanie prze­pisów prawnych, które administracja ta winna realizować: tak wy­konawczych wobec ustaw, jak i „autonomicznych"
  dokonywanie (formalnie: wspólnie z Prezydentem) powo­łań min. „kierowników centralnych organów administracyjnych" (oczywiście: poza członkami samego rządu) i prefektów, na inne stanowiska cywilne i wojskowe
  może wydawać instrukcje i polecenia, przeprowadzać kontrolę działania, odwoływać ze stanowisk
  odpowiedzialność polityczna za działanie całej administracji i konieczność dysponowania wszyst­kimi środkami oddziaływania na nią zapewniającymi realność tej odpowiedzialności.

d) Premier

• jako „pierwszy minister" reprezentuje on także rząd (czy też Radę Ministrów), zwłaszcza w kontaktach z innymi władzami

• kieruje działalnością rządu

• zadanie „zapewnienia wykonania ustaw"

• Jest on uprawniony do wydawania każdemu z ministrów czy sekretarzy stanu rozmaitych dyrektyw związanych z piastowa­nymi przez nich urzędami. Są one dla nich wiążące, wymagają re­alizacji, na dowód czego Konstytucja wymaga kontrasygnowania aktów premiera przez ministrów, jako potwierdzenie nie tylko przy­jęcia ich do wiadomości, ale i podjęcia się ich wykonania

• Ma inicjatywę ustawodawczą

• Prawo wnioskowania do Rady Konstytucyjnej

• Wszędzie tam, gdzie Konstytucja mówi ogólnie o „rządzie", praktycznie zależeć będzie od premiera, który czynnik rządowy i w jakim trybie wykonywał będzie ową kompe­tencję.

• Prezydent nie może przewodniczyć obradom Rady Ministrów może go zastępować wówczas premier, ale jedynie „w drodze wyjątku", „na mocy wyraźnego upoważnienia Prezydenta" oraz „przy okre­ślonym porządku obrad

• Zwołuje Radę Gabinetową, tj. posiedzenie członków Rady Ministrów, zwoływane przez premie­ra, do jego siedziby i oczywiście bez obecności Prezydenta.

6. PREZYDENT

a) wybór

• następuje w drodze głosowa­nia powszechnego i bezpośredniego

• Wybory zarządza rząd

• Kandydatury zgłaszane być mogą przez co najmniej 500 osób spo­śród szczególnego gremium, które stanowią: członkowie obu izb parlamentu, rad generalnych, Rady Paryża i zgromadzeń terytoriów zamorskich, z tym że popierający kandydaturę pochodzić muszą co najmniej z 30 departamentów. Kandydatury zgłasza się do Rady Konstytucyjnej

• Bierne prawo wyborcze na urząd Prezydenta przy­sługuje obywatelom po ukończeniu 23 roku życia.

• Kandydaci muszą wpłacić kaucję, która przepada, o ile uzyskają mniej niż 5% głosów

• Wyniki wyborów ogłasza Rada Konstytucyjna, która też kontroluje ich przebieg, a także przekłada datę wyborów w przypadku śmier­ci któregoś z kandydatów.

• Prezydent wybierany jest w dwu turach głosowania, w obu wymagane jest uzyskanie przez kandydatów bezwzględnej większo­ści głosów. W drugiej turze, która przeprowadzana jest po upływie 2 tygodni, udział bierze jedynie dwu kandydatów z I tury, którzy uzyskali kolejno najwięcej głosów, chyba że któryś z nich zrezygnuje

• Kadencja Prezydenta trwa 5 lat, a liczba sprawowanych kadencji jest nieograniczona

b) funkcje i kompetencje

Rolą Prezydenta jest więc czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, zapewnianie prawidłowego funkcjonowania władz publicznych, zapewnianie ciągłości Państwa, gwarantowanie nie­podległości narodowej, integralności terytorialnej oraz przestrzega­nia traktatów. Z funkcjami Prezydenta wiąże się również pojęcie „arbitrażu” co oznacza ustalanie wymogów interesu narodowego przez Prezydenta i dążeniu do jego realizacji w opar­ciu o zaufanie wyrażone mu w głosowaniu powszechnym. Jest to więc arbitraż „w sensie politycznym". Legitymuje on Prezydenta do inspirowania działalności pozo­stałych władz „politycznych", czuwania nad ich funkcjonowaniem i w razie potrzeby hamowania tej działalności i kładzenia jej kresu, co wiąże się czasem z rozstrzyganiem sporów między nimi; w sy­tuacjach ostatecznych zaś „arbitraż" polega na wyłączeniu z gry politycznej wszystkich jej uczestników i przejęcia pełni władzy z założonym celem powrotu do normalnego, konstytucyjnie określonego biegu spraw publicznych.
Uprawnienia wyłączne Prezydenta nie wymagające kontrasygnaty :

- nominacja premiera i jego zdymisjonowanie

- wykorzystanie przez prezydenta instytucji referendum

- rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego, po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących obydwu izb parlamentu

- wykorzystanie prawa do orędzia pozwalającego prezydentowi na komunikowanie się z obiema izbami parlamentu

- przekazywanie do rozpatrzenia przez Radę Konstytucyjną projektów ustaw i traktatów przed ich promulgacją

- mianowanie 3 członków Rady Konstytucyjnej oraz desygnowanie przewodniczącego Rady spośród członków

Uprawnienia wymagające kontrasygnaty premiera:

- nominacje i dymisjonowanie ministrów

- promulgacja ustaw i podpisywanie ordonansów oraz dekretów uchwalonych na posiedzeniu Rady Ministrów pod przewodnictwem prezydenta

Nominacje na stanowiska cywilne i wojskowe

- kompetencje w dziedzinie polityki zagranicznej: mianowanie ambasadorów, akredytowanie przedstawicieli innych państw, negocjowanie i ratyfikowanie traktatów

- decydowanie o wykorzystaniu prawa łaski oraz mianowanie członków Najwyższej Rady Sądownictwa

- otwieranie i zamykanie nadzwyczajnych sesji parlamentu

- rewizja konstytucji

• Kompetencje Prezydenta wobec Parlamentu
  - inicjatywa zmian konstytucyjnych
  - Kierowanie orędzi do izb parlamentarnych (nie mogą być przedmiotem debaty)
  - Zwoływanie i zamykanie nadzwyczajnych sesji parlamen­tu
  - Promulgacja ustaw (która winna nastąpić w ciągu 15 dni od przekazania ustawy przez parlament rządowi)
  - Wnioskowanie do Rady Konstytucyjnej o orzeczenie kon­stytucyjności ustawy
  - Żądanie ponownego rozpatrzenia ustawy (lub pewnych jej artykułów) przez parlament (weto ustawodawcze)
  - Rozwiązywanie Zgromadzenia Narodowego przed upły­wem kadencji
  - wyłączenie" Parlamentu w postaci pra­wa zarządzenia referendum ustawodawczego, dotyczącego „orga­nizacji władz publicznych, reform dotyczących polityki gospodar­czej lub społecznej"
  - zwracanie się do parlamentu o upoważnienie na wypowiedzenie wojny czy przedłużenie stanu wyjątkowego

• Kompetencje wobec rządu
  - powoływanie rządu
  - sprawowanie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi (sprawy obronności i bezpieczeństwa)
  - negocjowanie i ratyfikowanie traktatów
  - przewodniczenie posiedzeniom Rady Ministrów
  - podpisywanie aktów prawnych, przyjmowanych przez Radę Ministrów, mianowicie ordonansów i dekretów
  - odwoływanie członków rządu poza premierem
  - dymisjonowanie premiera

• Odpowiedzialność Prezydenta
  polityczna - brak odpowiedzialności, jedynie „przed Narodem”
  za zdradę stanu - organem egzekwującym tę odpowiedzialność jest Wysoki Trybunał Sprawiedliwości. Postępowanie w tej sprawie rozpoczyna uchwalony w jednym brzmieniu akt oskarżenia obu izb. Na jego podstawie prowadzone jest śledztwo przez specjalna komisje. Pojęcie zdrady stanu nie jest w prawie francuskim określone ani też nie są określone związane z tym sankcje

7. SĄDOWNICTWO

• W sprawach cywilnych trzy instancje :
  - I instancję stanowią : 455 trybunałów instancji bądź 172 trybunały wielkiej instancji
  - II instancję to 27 sądów apelacyjnych
  - III instancja to Sąd Kasacyjny

• W sprawach karnych dwie instancje:
  - I instancja to sąd przysięgłych
  - II (i ostatnia) instancja to Sąd Kasacyjny

• Odpowiedzialność za występki:
  - I - sądy poprawcze
  - II - sądy apelacyjne
  - III - Sąd Kasacyjny

• Za wykroczenia
  - I - sąd policyjny
  - II - sądy apelacyjne
  - III - Sąd kasacyjny

• Niezależność władzy sądowniczej nieusuwalność sędziów

• Najwyższa Rada Sądownicza
  - na czele stoi Prezydent Republiki
  - wiceprzewodniczący - Minister Sprawiedliwości
  - działa poprzez jeden z dwu swoich składów: ds. sędziów (wiążąca opinia w sprawie powoływania sędziów) i ds. prokuratorów (opinie co do powołań na stanowiska prokuratorów).Prezydent i Min. Spraw. należą do obu składów

8. POZOSTAŁE ORGANY PAŃSTWA

RADA KONSTYTUCYJNA

• Powołana do kontroli konstytucyjności ustaw

• Składa się z 9 członków: 3 powołuje Przewodniczący ZN, 3 Przewodniczący Senatu, 3 Prezydent który wyznacza również Przewodniczącego RK

• Członkowie rady powoływani są na 9 lat przy czym co 3 lata następuje wymiana 1/3 jej składu

• Kompetencje:
  a) orzekanie o konstytucyjności umów międzynarodowych, przed ich ratyfikacją — na wniosek Prezydenta, premiera, Przewod­niczącego ZN, Przewodniczącego Senatu, 60 członków ZN, 60 senatorów
  b) orzekanie o konstytucyjności ustaw organicznych, przed ich promulgacją
  c) orzekanie o konstytucyjności ustaw zwykłych, przed ich promulgacją (kontrola materialna) — na wniosek tych samych podmiotów, które mogą wnioskować o orzeczenie konstytucyj­ności umów międzynarodowych
  d) orzekanie w sprawach pozostawania ustaw zwykłych, już obo­wiązujących, w granicach konstytucyjnie zakreślonych dla usta­wodawstwa (kontrola kompetencyjna) - na wniosek Premiera (kompetencja dziś bez większego znaczenia)
  e) orzekanie o konstytucyjności regulaminów izb, przed ich wej­ściem w życie — z urzędu;
  f) czuwanie i orzekanie o prawidłowości wyboru Prezydenta oraz decydowanie o przełożeniu lub odroczeniu tych wyborów
  g) orzekanie, w sytuacjach zakwestionowania, o prawidłowości wyborów członków ZN i senatorów;
  h) czuwanie nad prawidłowością przebiegu referendów i ogłasza­nie ich wyników;
  i) opiniowanie zamiaru Prezydenta zastosowania art. 16 oraz opiniowanie stosowanych wówczas przez niego środków;
  j) orzekanie o występowaniu przeszkód w wykonywaniu przez Prezydenta jego funkcji oraz o opróżnieniu stanowiska Prezy­denta.

RADA STANU

• Jest organem opiniującym wszystkie projekty ustaw i dekretów autor­stwa rządowego (jej orzeczenia w tym zakresie, wraz z uzasadnie­niami, są publikowane i odgrywają olbrzymią rolę w praktyce ustro­jowej)

• funkcja kontrolna Rady Stanu wobec działań administracji (jest najwyższym organem sądownictwa administracyjnego). Wydaje orzeczenia dotyczące zgodności z Konstytucja i legalności wszelkich aktów wydawanych przez władze administracyjne

• Podlega formalnie Premierowi

• Pracami Rady kieruje jej wiceprzewodniczący, który podobnie jak pozostali członkowie Rady mianowany jest, dekretem Rady Ministrów, na wniosek Ministra Sprawiedliwości

9. WYBORY MUNICYPALNE, KANTONALNE, REGIONALNE

Wybory do Rad municypalnych - organów samorządowych podstawowych jednostek terytorialnych, którymi są we Francji komuny

• system większościowy w odniesieniu do komun poniżej 3,5 tys

• system mieszany :większościowo-proporcjonalny w stosunku do komun liczących co najmniej 3,5 tys.

• w 1982 r. uregulowano sprawę wyborów do rad miejskich trzech naj­większych miast: Paryża, Lyonu i Marsylii. W komunach liczących po­niżej 3,5 tys. mieszkańców głosowanie odbywa się na listy; cała .komuna stanowi jeden okręg wyborczy.
  W pierwszej turze głosowania konieczne jest uzyskanie absolutnej większości oddanych głosów przy jednoczes­nym uzyskaniu poparcia przynajmniej jednej czwartej uprawionych do głosowania. W drugiej turze wystarczy już większość względna, a liczba głosujących nie ma znaczenia

• W komunach liczących 3,5 tys. i więcej mieszkańców głosowanie odbywa się na listy, w dwu turach, przy czym każda komuna stanowi jeden okręg wyborczy. Każda z list mieści tyle nazwisk, ile jest przewidzianych mandatów, listy są „sztywne” z ustalo­nym porządkiem nazwisk
  Jeśli w pierwszej turze głosowania któraś z list otrzymuje absolutną większość oddanych głosów — uzyskuje połowę z przewidzianych mandatów, przy czym liczbę tę zaokrągla się w górę, gdy chodzi o otrzymanie więcej niż czterech mandatów, oraz w dół, gdy chodzi o mniej niż cztery mandaty. Resztę mandatów natomiast rozdziela się między listy według systemu proporcjonalnego największej średniej.

• Radcowie municypalni wybierani są na okres 6 lat

Wybory kantonalne - to wybory do rad generalnych, tzn. organów sa­morządowych w departamentach

• Odbywają się w okręgach jednomandatowych, którymi są kantony departamentu i opierają się na systemie większościowymi ( wyjątek stanowi kanton Belfort)

• Radcowie wybierani są na sześć lat w miesiącu marcu, równocześnie we wszystkich departamentach; jednakże skład rad odnawiany jest w połowie co trzy lata

• W pierwszej turze głosowania wymagane jest uzyskanie absolutnej większości odda­nych głosów, przy równoczesnym poparciu ze strony jednej czwartej uprawnionych do głosowania; w drugiej — wystarcza do wyboru więk­szość względna, bez znaczenia jest frekwencja w głosowaniu.

Wybory regionalne

• Wybory radców według systemu proporcjonalnego największej średniej, przy głosowaniu na listy sztywne

• Okręgami wyborczymi są departamenty poszczególnych

REPUBLIKA FRANCUSKA

1 | Strona

---