SZWAJCARIA

• konstytucja z 1 I 2000 - bardo sztywna

1. całkowita zmiana:

• 100 00 wyborców (ogólny wniosek) - referendum

• jedna izb parlamentu - musi być poparta przez drugą, jeśli brak akceptacji, referendum, jeśli okaże się że ludzie są za zmianą - skrócenie kadencji parlamentu

• 
  
  inicjatywa parlamentarzystów

droga ustawodawcza w parlamencie - referendum zatwierdzające podwójne (tj. liczy się głosy pojedynczych wyborców i głosy kantonów - żeby konstytucja była zatwierdzona za musi być większość wyborców i większość kantonów

1. częściowa zmiana:

• 100 000 wyborców (ogólny wniosek lub gotowy projekt) do parlamentu, który jeśli to był ogólny wniosek to uchwala na jego podstawie przepis konstytucyjny, a potem podwójne referendum, albo jeśli gotowy projekt to od razu referendum. W drugim przypadku parlament może przedstawić kontrprojekt, wtedy glosowanie odbywa się nad obydwoma projektami i za oboma można się opowiedzieć (wygrywa ten który w większości kantonów). Jeśli parlament jest przeciwko ogólnemu wnioskowi wyborców, ogłaszane jest pojedyncze referendum dotyczące tego czy parlament ma się w ogóle tym projektem zająć, jeśli wynik „za” nie powoduje to skrócenia kadencji, parlament musi po prostu opracować tekst tej zmiany, po tym referendum podwójne.

• Inicjatywa parlamentu - w trybie przewidzianym dla uchwał - później podwójne referendum

-instytucja „ustaw pilnych nie mających podstaw w konstytucji” - uchwalane na czas określony, w ciągu pierwszego roku jej obowiązywania musi odbyć się referendum podwójne

• Państwo demokratyczne, socjalne, państwo prawa

• federalizm

• parlament sprawuje „władzę najwyższą” nie ma równowagi władz

-domniemanie kompetencji parlamentu

-szeroki zakres kompetencji

-żaden z czynników pozaparlamentrnych nie może rozwiązać izb, żaden nie może zwołać go na sesję

-izby same rozstrzygają o ważności wyborów

-żaden organ pozaparlamentarny nie ma prawa orzekania o niekonstytucyjności ustaw

-mimo to parlament nie egzekwuje odpowiedzialności politycznej rządu

• monokratycznoość egzekutywy - całość władzy w rękach jednego organu, jest to organ kolegialny wybierany przez parlament (ciągle ci sami póki sami nie zrezygnują)

• zasada federalizmu

26 kantonów:

• dopiero po wyrażeniu zgody zainteresowanej ludności, kantonu, większości Narodu i kantonów mogą zajść zmiany w liczbie i statucie kantonów

• dawne 6 półkantonów teraz ma status kantonów, ale wybierają 1 a nie 2 deputowanych do Rady Kantonów, a w referendum podwójnym ich głos licony jako 0,5

• kantony posiadają charakter państw (własna konstytucja i prawo kantonalne - parlamenty, ale wdrażają też prawo federalne - rządy kantonalne; mogą zawierać umowy między sobą, z Federacją i z podmiotami zagranicznymi)

• sprawy publicznoprawne między Federacją a kantonami rozstrzyga Trybunał Federalny

• rozstrzygnięcia organów federalnych obowiązują bezpośrednio, bez potrzeby ich transformacji przez władze kantonalne

• domniemanie własności kantonów

• kompetencje kantonów m.in. oświata, opieka zdrowotna, kultura, kościoły, policja, sądy

• kompetencje Federacji to jedynie stanowienie prawa i przydziela sumy budżetowe, realizacja należy do administracji kantonalnej (rządów kantonalnych)

• wpływ kantonów na funkcjonowanie Federacji:

1. druga izba

2. wybory do pierwszej izby - okręgiem kanton

3. wymóg aby każdy minister federalny pochodził z innego kantonu

4. prawo inicjatywy ustawodawczej każdego z kantonów

5. 8 kantonów może zażądać przeprowadzenia referendum wobec uchwalonych już ustaw

6. obowiązek zasięgania opinii kantonów w procedurze konsultacyjnej

• wpływ Federacji na kantony

• poddawanie konstytucji kantonalnych i ich zmian procedurze gwarancyjnej (muszą spełniać wymogi)

• czuwanie nad wyższością prawa federalnego

• prawo sprzeciwu w umowach kantonów z podmiotami zagranicznymi

• zatwierdza lub odmawia zmiany granic międzykantonalnych

• zatwierdza akty normatywne kantonów wydawanych na podstawie zlecenia wyrażonego w ustawach federalnych

• interwencja federalna gdy zakłócony porządek konstytucyjny

• Procedury demokracji bezpośredniej

Demokracja referendalna:

1. konstytucyjna inicjatywa ludowa w sprawie całkowitej zmiany konstytucji

2. inicjatywa ludowa w sprawie częściowej zmiany konstytucji (parlament może unieważnić inicjatywę jeśli jest niezgodna z regułami prawa międzynarodowego)

3. referendum obligatoryjne:


a)zmiany konstytucji federalnej


b)przystąpienie do organizacji kolektywnego bezpieczeństwa lub do wspólnoty ponadnarodowej

c)ustawy federalne uchwalane w trybie pilnym i nie oparte o konstytucję



d)pytanie czy przeprowadzić całkowitą zmianę konstytucji przy różnym stanowisku izb

e)sprawa poparcia wniosku wstępnego z inicjatywy ludowej o całkowitą zmianę konstytucji

f)sprawa poparcia wniosku wstępnego o częściową zmianę Konstytucji jeśli parlament odrzuci ów projekt

4. referendum fakultatywne (50 000 wyborców, 8 kantonów)

a)ustawy federalne - uchwalane prze parlament ustawy wchodzą w życie po 100 dniach: wyborcy składają żądanie na ręce rządu federalnego - wyniki referendum są wiążące

b)przy ustawach pilnych - referendum musi być przeprowadzone w ciągu 100 dni ich obowiązywania

c)uchwały federalne gdy konstytucja dopuszcza taką możliwość

d)umowy międzynarodowe - bezterminowe i nieprzewidujące wypowiedzenia

5. postępowanie konsultacyjne - obowiązek władz federalnych w procesie przygotowania projektów ważniejszych ustaw do uzyskania stanowiska partii politycznych, kantonów i innych środowisk

6. demokracja bezpośrednia jest jeszcze bardziej rozbudowana w kantonach (ludowa inicjatywa ustawodawcza, referendum budżetowe, w 5 kantonach zgromadzenie ludowe jest najwyższym organem władzy)

• Parlament (Zgromadzenie Federalne)

-dwuizbowy parlament : rada Narodu - 200 deputowanych Narodu, Rada Kantonów - 46 deputowanych kantonów

- dwuizbowość symetryczna - na każde rozstrzygnięcie musi być wyrażona zgoda obu izb, jednakowa kadencja - 4 lata, postępowanie ustawodawcze może rozpocząć się w każdej z izb

• system wyborczy

1)Rada Narodu

-okręgi = kantony , w każdym wybierany co najmniej jeden deputowany, liczba deputowanych proporcjonalna do liczby mieszkańców

-system proporcjonalny, w kantonach najmniejszych w których wybierany tylko jeden - większość zwykła

-zgłaszanie kandydatów - 15-osobowe grupy wyborców

-sposób głosowania: wyborca dysponuje taką liczbą głosów ilu ma do wybrania kandydatów, dysponuje nimi swobodnie, może zakreślić kandydatów z jednej listy, bądź kilku skrełsic i na ich miejsce wpisać kandydata z innej listy („pióropusz”) lub dwa razy głosować na tego samego kandydata („kumulacja”)

-system proporcjonalny Hagenbacha - Birschoffa:

głosy oddane na wszystkie partie w kantonie = dzielnik


liczba mandatów do obsadzenia w kantonie +1


głosy na poszczególną listę = x, y




dzielnik

pozostają spore reszty i mandaty nieobsadzone - kolejne dzielenia, tyle razy ile jeszcze wolnych głosów:


głosy na listę - lista z największym rezultatem - kolejny mandat

liczba dotychczas otrzymanych mandatów

2)Rada Kantonów

-dwóch (w 6 kantonach - jednego) deputowanego większością bezwzględną (II tury)

-zakaz ubiegania się o mandat parlamentarny członkom kantonalnych rządów i parlamentów

-parlament niezawodowy - nie może być jedynym źródłem utrzymania

• organizacja i funkcjonowanie

-przewodniczący wybierany na roczną kadencje i 2 jego zastępców (przewodniczący kieruje obradami, w rzie remisu jego glos rozstrzygający, ale głosuje tylko wtedy)

-przewodniczący + z-cy + przewodniczący frakcji partyjnych (to w RN, w RK są skrutatorzy) = Biuro danej izby ( układa merytoryczny program sesji, sposób obradowania, składy komisji..)

-Biuro x2 = Konferencja Koordynacyjna (ustala priorytet czasowy rozpatrywania poszczególnych spraw, kontakty z rządem - w pracach bierze udział Prezydent i Kanclerz)

-komisje - 12, takie same w RN i RK - w części problemowe, np. komisja spraw zagranicznych, w części funkcyjne, np. komisja nadzoru; Biuro może także powoływać komisje niestałe - zwykle dla każdego projektu, +komisje specjalne - w szczególnych przypadkach, do prac innych niż ustawodawcze

-4 sesje w roku, sesje nadzwyczajną mogą zwołać Rada Federalna lub ¼ deputowanych

• funkcje Zgromadzenia Narodowego

1)udział w dokonywaniu zmian konstytucyjnych - inicjatywa, kontrprojekt, przeprowadzenie zmiany w drodze ustawodawczej; ustawy pilne

2)funkcja ustawodawcza

-ustawy zwykłe - sprawy ważne w formie ustaw (m.in. wykonywanie praw politycznych, w prawach jednostki, obciążenia fiskalne, organizacja władz federalnych), pozostałe - przez rząd

-ustawy pilne

-rozporządzenia parlamentarne

-pozostałe uchwały federalne - np. budżet (fakultatywne referendum)

PROCEDURA USTAWODAWCZA

Inicjatywa - każdy deputowany, komisja (w postaci projektu lub ogólnego wniosku), frakcje, Rada Federalna (tylko projekt), 8 kantonów

Procedura może rozpocząć się w każdej z izb (decydują przewodniczący)

1. wstępne rozpatrzenie przez komisję (częściej niestałą) z odpowiednim departamentem rządowym, może zlecić konsultacje, komisja może wprowadzić poprawki, a dla projektu parlamentarnego może stworzyć kontrprojekt - sprawozdanie zarówno izbie jak i rządowi (jak projekt parlamentarny - rząd ma przedstawić swoją ocenę)

2. Dyskusja inicjująca w izbach, możliwe: odrzucenie, zwrócenie inicjatorowi do ponownego opracowania, uchwalenie przejścia do debat szczegółowych

3. Debaty szczegółowe nad projektem komisji - nieograniczone prawo zgłaszania poprawek

4. Głosowanie nad każda poprawką potem nad całością

5. Postępowanie w drugiej izbie, te same fazy, jeśli od razu odrzuci to projekt przepada, jeśli od razu przyjęcie pozytywnego stanowiska - Komisja Redakcyjna (+ formalne głosowanie finalne)

6. Gdy występują różnice stanowisk - projekt odsyłany z jednej izby do drugiej, każda kolejna debata poprzedzona pracami odpowiednich komisji w obu izbach lub komitetu pośredniczącego. Kolejne debaty dotyczą tylko spraw co do których rozbieżności

7. Jeśli po trzech debatach nie uda się dojść od kompromisu - konferencja pojednawcza (po 13 deputowanych z izb) - uzgodniony tekst - musi być zaakceptowany przez obie izby inaczej postępowanie upada

3.Funkcja elekcyjna

• wybór Rady Federalnej - po każdych wyborach do parlamentu

-na wspólnym posiedzeniu Zgromadzenia Federalnego

-wybór oddzielny na każde z 8 stanowisk

-nie ma zgłaszania kandydatów, deputowani po prostu wpisują nazwisko

-większość bezwzględna - głosowanie do skutku (od 3 tury nie można wpisywać nowych)

-reguła wybierania tych samych

-nie można odwołać ministrów

• spośród Rady Federalnej wybierany Prezydent i Wice prezydent na roczną kadencję, ponowny wybór jest możliwy, ale dopiero wtedy gdy „przejdzie cała kolejka”, wybór w sposób analogiczny jak wyżej

• sędziowie Trybunału Federalnego

-wybór całości na 6 lat

-pierwsza tura głosowań - wybrani tylko ci co uzyskali bezwzględną większość, jeśli zostały miejsca do obsadzenia - wybory uzupełniające - bezwzględna większość ale wiele tur (od trzeciej skreśla się tych którzy otrzymali najmniej głosów)

• Kanclerz Federalny

• Generał - głównodowodzący armii w okresie zagrożenia

• Prokurator gdy deputowany ma postępowanie karne

-funkcja kierowniczo - inspiracyjna wobec rządu

1. zlecanie zadań: przez postulat - uchwała jednej z izb na wniosek deputowanego żądająca zbadania i przedstawienia izbie raportu o celowości projektu ustawy lub środka - nie jest wiążące; rezolucje - uchwała jednej z izb, wymagająca zatwierdzenia przez drugą - zleca rządowi przedłożenie określonego projektu ustawy - też nie wiążące; zalecenia (Rada Kantonów)

2. środki dotyczące realizacji prawa federalnego

3. środki dla ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego wewnętrznego, niezawisłości i neutralności: w sytuacjach nadzwyczajnych - wydawanie rozporządzeń parlamentu; w sytuacjach normalnych - postulaty, rezolucje, ustawy pilne, budżet, umowy międzynarodowe

4. współdziałanie w planowaniu ważnych czynności państwowych

5. uczestniczenie w kształtowaniu polityki zagranicznej (szerokie informowanie parlamentu o sytuacji i zgoda na umowy międzynarodowe i poddanie ich referendum)

6. zarządzanie stanu pełnienia prze siły zbrojne służby cywilnej i ogłoszenie stanu całkowitej lub częściowej mobilizacji

7. składanie przez rząd oświadczeń na forum połączonych izb

8. wydawanie oświadczeń dotyczących ważnych wydarzeń (nie wiążące)

-funkcja wykonywania zarządu administracyjnego

1. wydawanie aktów indywidualnych

2. uchwalanie budżetu państwa

3. podejmowanie decyzji w sprawach bieżącego funkcjonowania gospodarki finansowej

-funkcja kontrolna

1. zwierzchni nadzór nad Radą Federalną, administracją federalną, sądami federalnymi

2. komisje nadzoru izb: jedne ze stałych komisji, dzielą się na sekcje odpowiadające poszczególnym departamentom, analizują sprawozdania, mogą żądać wszelkich wyjaśnień, przeprowadzać inspekcje, mają dostęp do akt urzędowych

3. Stała Delegacja - po 3 z komisji obu izb - bada sprawy najważniejsze dotyczące bezpieczeństwa i służb specjalnych

4. Nadzorowanie stosunków z zagranicą - rząd musi informować, jeśli jakaś umowa ma zmienić prawo - obowiązkowe konsultacje z komisją

5. Sprawozdania Rady Federalnej

6. Zatwierdzanie sprawozdania finansowego państwa - komisje finansowe tworzą wspólną delegację - dzieli się na sekcje odpowiadające poszczególnym działom

7. Federalna kontrola Finansowa - podlegają jej wszystkie departamenty, kanclerz, przedsiębiorstwa państwowe, składa oświadczenia na forum połączonych izb

8. Uprawnienia śledcze komisji - powołanie komisji śledczej w kompetencji jednej i drugiej izby, ale mogą pracować wspólnie; prawo otrzymywania wyjaśnień, wgląd do akt, przesłuchiwania świadków, w pracach mogą uczestniczyć członkowie rządu

9. Interpelacje - żądanie złożenia przez rząd wyjaśnień w sprawach federalnych - sprawy ważne

10. Zapytania - j.w dotyczą spraw nie będących przedmiotem interpelacji - dyskusja i rozpatrywanie przez izbę nie przewidziane

11. Godzina pytań - odpowiedzi na pytania w sprawach bieżących (RN)

-funkcja rozstrzygania sporów

1. kompetencyjnych między naczelnymi organami federalnymi

2. o ważności inicjatywy ludowej w przypadku niezgodności z prawem międzynarodowym

3. ważności wyboru deputowanych

4. udzielanie łaski

-funkcja współdziałania w mechanizmie państwa federalnego

1. sprawa pieczy nad relacjami między Federacja a kantonami

2. gwarant konstytucji kantonalnych

3. zgoda na zawieranie umów przez kantony

4. zatwierdzanie zmian terytorialnych między kantonami

• Rząd (Rada Federalna)

-zasada kolegialności - część spraw - szef departamentu, część - cały organ

-parlament wybiera członków - podział na poszczególnych deputowanych - Rada in gremio

-zasada departalemntalności - duża samodzielność departamentów, ich działalność podlega kontroli parlamentu

-funkcje:

• troska o wykonywanie ustaw i uchwał Zgromadzenia Federalnego - nadzór nad federalną administracją i rozporządzenia o charakterze wykonawczym

• inicjowanie rozstrzygnięć parlamentarnych - inicjowanie ustawodawstwa budżetowego, przedkładanie umów międzynarodowych do wyrażenia zgody przez parlament

• działania samoistne podejmowane w celu realizacji konstytucyjnych zadań państwa - wydawanie rozporządzeń (wykonawczych) i zarządzeń (akty konkretne) o ile wymaga tego ochrona interesów państwa

• uprawnienia wynikające z mechanizmu funkcjonowania państwa federalnego - czuwanie nad przestrzeganiem przez kantony prawa federalnego - może wystąpić do Trybunału Federalnego ze sporem kompetencyjnym, prawo zatwierdzania przepisów wydawanych przez kantony

• Prezydent Federacji

• funkcje głowy państwa - reprezentuje Radę w kontaktach międzynarodowych

• wybierani na to stanowisko są po kolei członkowie Rady (w-ce staje się za rok prezydentem)

• przewodniczy Radzie - prowadzi obrady, podpisuje uchwały

• wydaje rozporządzenia w sprawach pilnych - zatwierdzone na najbliższym posiedzeniu Rady

• mimo prezydentury nadal jest szefem swojego departamentu

• Trybunał Federalny

Jedyny federalny organ sądownictwa, reszta - kantonalne (jest najwyższą instancją)

Sądownictwo konstytucyjne:


-rozpatrywanie skarg konstytucyjnych (podstawowy środek ochrony praw jednostki) które może wnieść każdy, przedmiotem skargi mogą byś akty władzy ustawodawczej, wykonawczej, administracyjnej, wyroki sądowe








• nie może objąć kontrolą ustaw federalnych - są przepisami wiążącymi, chyba że są sprzeczne z umowami międzynarodowymi

• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między Federacją a kantonami i między poszczególnymi kantonami - charakter ustalający lub kasacyjny

• spory administracyjnoprawne między kantonami a federacją

• skargi na naruszenie umów międzynarodowych lub umów zawieranych przez kantony

• rozpatrywanie skarg gimn o naruszenie przez władze federalne lub kantonalne ich autonomii

-organizacja:

39 sędziów podzielonych na kilka wydziałów, niezależność orzecznicza i autonomia

Referendum podwójne

Referendum pojedyncze

Liczba mandatów dla danej listy

Charakter abstrakcyjny - uchyla normę

Kontrola konstytucyjności typu konkretnego - uchyla tylko decyzje lub wyrok

---