Zaburzenia okresu
późnej dorosłości

Poznanie i nastrój

Wiek podeszły – fakty i
mity



„starzejące się” społeczeństwa



brak „normy” starzenia się



podeszły wiek nie oznacza automatycznie

gorszego przystosowania czy mniejszej

sprawności



wiek metrykalny jest złym predykatorem

fizycznego i psychicznego zdrowia



zróżnicowane osłabianie się

poszczególnych funkcji



znaczenie różnic indywidualnych



stan zdrowia, negatywny wpływ chorób

Wiek podeszły a stadia
cyklu życia rodziny



rodzina „początkująca”



rodzina „rodząca” (child bearing)



rodzina „wychowująca”



rodzina z nastolatkami



rodzina „opuszczana”



rodzina w średnim wieku



rodzina starzejąca się

Późna dorosłość – obraz
kliniczny



Zmiany somatyczne:



ruchy



siła fizyczna



odporność



zmysły



mózg



hormony



Zmiany psychiczne:



funkcje intelektualne



wsparcie społeczne



Osobowość

Zmiany funkcjonowania w
wieku podeszłym a poczucie
tożsamości



Poczucie tożsamości jako schemat

organizujący doświadczenia jednostki

poprzez asymilację i akomodację



Doświadczenia pogorszenia sprawności

zmuszają do akomodacji



Model „wielu progów” Whitbourne’a (1996):



Próg – taki moment w biegu życia, kiedy

osoba zauważa zmiany w jakimś obszarze

funkcjonowania, co wymaga zmiany

schematów



Progi dla różnych obszarów funkcjonowania

są rozmieszczone w czasie

Demencja (otępienie)



Ogólny i postępujący proces
deterioracji czynności poznawczych,
któremu często towarzyszą
negatywne zmiany psychiczne
(depresja, pobudzenie, agresja,
apatia)

Demencja – cechy ogólne



Pogorszenie funkcjonowania pamięciowego



Zaburzenia poznawcze:



afazja



apraksja



agnozja



Zmiany stopniowe i postępujące, nie nagłe



Znaczne pogorszenie poziomu dotychczasowego

funkcjonowania



W dalszym okresie pogorszenie zdolności

planowania zachowania oraz hamowania

niewłaściwych zachowań



Częste współwystępowanie symptomów

psychotycznych i depresyjnych

Typy demencji
(występujące po 60 rż.)



Choroba Alzheimera



Demencja naczyniowa



Demencja płata czołowego



Demencja wynikająca z choroby
Parkinsona

Choroba Alzheimera



Najpowszechniejszy rodzaj demencji



Deficyty pamięciowe i poznawcze



Znaczne upośledzenie funkcjonowania

społecznego i zawodowego



Zaburzenia snu (wędrowanie),

zanieczyszczanie się, trudności z

równowagą i chodzeniem



Częste występowanie urojeń i halucynacji



Stopniowy przebieg, zazwyczaj po 65 rż.,

pierwsze symptomy i postępująca

deterioracja



Charakterystyczne zmiany w mózgu

Przewidywanie choroby
Alzheimera



Badania prospektywne, obejmujące 2-3
lata, w którym to okresie u części
badanych rozwinęła się choroba



Predykatory:



Gorsze wyniki w testach pamięci epizodycznej
(rozpoznawanie twarzy, przypominanie słów
zorganizowanych w kategorie)



Gorsze wyniki w symbolach cyfr i
podobieństwach (WAIS)



Gorsze wyniki w testach nazywania
przedmiotów i kategoryzowania

Różnicowanie choroby
Alzheimera



Różnicowanie łagodnego stadium i
braku choroby – testy pamięci
epizodycznej (np. rozpoznawanie)



Różnicowanie stadiów demencji
(łagodna – umiarkowana) – testy
pamięci epizodycznej, zdolności
werbalnych i wizualno –
przestrzennych

Longitudinalne badania
progresji choroby
Alzheimera



Znaczne pogorszenie w testach
zdolności werbalnych i wizualno –
przestrzennych



Mniejsze zmiany w testach pamięci
epizodycznej

Przebieg pogorszenia sprawności
poznawczych w chorobie Alzheimera
(badania Brooks i in., 1993

)

początek
choroby

t

norma

Demencja naczyniowa



Deficyty pamięciowe i poznawcze



Ogniskowe objawy neurologiczne
(odruchy, poruszanie się)



Często efekt udaru mózgu lub
choroby naczyniowo mózgowej



Częste objawy depresji

Demencja płata czołowego



Zwyrodnienie neuronów w płatach
czołowych (przede wszystkim)



Niewielkie zaburzenia pamięci



Zmiany osobowościowe



Wraz z postępem choroby
symptomy poznawcze



Pojawia się pomiędzy 50 i 60 rż.

Demencja wynikająca
z choroby Parkinsona



Ch. Parkinsona (neurologiczna) –
nieprawidłowości ruchowe



Demencja pojawia się w 20 do 60 %
przypadków choroby



Deficyty pamięciowe i poznawcze

Delirium



Zaburzenie nagłe i zmienne



Deficyty poznawcze



Zaburzenia świadomości



Zaburzenia uwagi



Efekt ogólnego stanu somatycznego
albo substancji psychoaktywnych

Inne zaburzenia
występujące w wieku
podeszłym



Depresja



Lęk uogólniony, fobie (społeczna,
agorafobia, specyficzna)



Występowanie objawów lęku (STAI)
w podeszłym wieku – 20%



Nadużywanie substancji



Zaburzenie urojeniowe



Późna schizofrenia

Diagnoza (nozologiczna) a
opis



diagnoza nozologiczna -
zaklasyfikowanie zaburzeń
starszego pacjenta do określonej
kategorii diagnostycznej



opis - określenie profilu
funkcjonowania psychologicznego
starszego pacjenta, układu
umiejętności i deficytów

Opis funkcjonowania
starszych pacjentów



ocena poszczególnych funkcji
psychicznych i ich zmian



ustalenie „normy” starzenia się



zróżnicowane osłabianie się
poszczególnych funkcji



znaczenie różnic indywidualnych



stan zdrowia, negatywny wpływ
chorób

Kategorie opisu
funkcjonowania starszych
pacjentów



inteligencja



pamięć i uczenie się



szybkość pracy



mowa i język



sprawności „neurologiczne”



przystosowanie, zadowolenie z życia