Farmakologia układu autonomicznego

Lek. med. Magdalena Michalska

Lek. med. Krzysztof Marosz

Podział układu nerwowego

1. Ośrodkowy ( Centralny) ukł. nerwowy
2. Obwodowy ukł. Nerwowy



Somatyczny



Autonomiczny (wegetatywny)

- część współczulna
- część przywspółczulna

Układ somatyczny – funkcje



Zależny od naszej woli



Kontroluje ruch, oddychanie, postawę

ciała



Unerwia mięśnie szkieletowe



Neuroprzekaźnik to acetylocholina (Ach)

Układ autonomiczny – funkcje



Niezależny od naszej woli



Unerwia serce, naczynia krwionośne, narządy

wewnętrzne, gruczoły wydzielania wewnętrznego.



Dzieli się na dwie części w zależności od

wydzielanego neuroprzekaźnika:

- współczulną (sympatyczną, adrenergiczną)

NORADRENALINA

- przywspółczulną (parasympatyczną,

cholinergiczną) ACETYLOCHOLINA

Budowa układu nerwowego



Z ośrodków ukł autonomicznego w OUNnie

biegną w rdzeniu kręgowym włókna

nerwowe które przewodzą impulsy do

poszczególnych narządów.



Włókna układu współczulnego biegną do

zwojów przykręgowych, a włókna

przywspółczulnego bezpośrednio do zwojów

w narządach lub bardzo blisko nich.



Włókna dzielimy na przedzwojowe i

zazwojowe.

Neuroprzekaźniki

Acetylocholina – wydzielana na

zakończeniach wszystkich włókien

przedzwojowych oraz na zakończeniach

zazwojowych układu przywspółczulnego

Acetylocholinesteraza – enzym rozkładający

acetylocholinę.

Noradrenalina – wydzielana na

zakończeniach zazwojowych układu

współczulnego

Jak działa układ autonomiczny?

Przywspółczulny
- relaks i trawienie
- uaktywnia się gdy

odpoczywamy

- umożliwia nam

zregenerowanie się

- tak czujemy się po

sytym obiedzie

Współczulny
- ucieczka i walka
- uaktywnia się gdy

jesteśmy pod

wpływem silnych

emocji, w czasie

wysiłku

- tak czujemy się gdy

uciekamy przed

groźnym psem

Układ przywspółczulny

Receptory nikotynowe (N)

- w zakończeniach przedzwojowych
- agonista to nikotyna
Receptory muskarynowe
- zakończeniach zazwojowych
- znajdują się w sercu, mięśniach gładkich oskrzeli,

p. pokarmowego, ukł moczowego,

gruczołach i naczyniach.

- agonista to endogenna acetylocholina

Leki wpływające na ukł. przywspółczulny

Cholinomimetyki – pobudzają
- acetylocholina
- estry choliny (karbachol i betanechol)
- alkaloidy cholinomimetyczne (polikarpina,

muskaryna)

- inhibitory acetylocholinesterazy
1. odwracalne (fizostygmina, neostygmina)
2. nieodwracalne (związki fosforganiczne - pestycydy,

gazy bojowe fluostygmina)

Charakterystyka leków

Betanechol i karbachol – słaby wpływ na układ

krążenia

Polikarpina – działa na receptory M i N, stosowana w

jaskrze i po radioterapii by by pobudzić gruczoły

ślinowe.

Muskaryna - występuje w muchomorze czerwonym,

NIE stosowana jako lek.

Zatrucie grzybami

Muchomor czerwony
-zespół muskarynowy
- pobudzenia ukł.

cholinergicznego

- objawy z OUN

(drażliwość, omamy i

halucynacje)

- leczymy atropiną

- rokowanie dobre

-

objawy po 30 min

Sromotnik

- zespół falloidynowy
- uszkodzenie nerek i

wątroby

- żółtaczka niewydolność

nerek, zaburzenia jelitowe

- odpowiedzialna amanityna
- rokowanie poważne, duża

śmiertelność

- lecz TYLKO objawowe
- objawy po 12 – 24 h

Inhibitory cholinesterazy

Odwracalne
- fizostygmina – wpływ na ukł. pokarm i

serce

- neostygmina – wpływ na ukł. mocz. i

pokarm.

- donepezil, rivastygmina, galantamina –

działają na OUN – stosowane w chorobach

otępiennych, ch. Alzheimera

Inhibitory chlinesterazy

Nieodwracalne
- toksyczne, wchłaniają się przez skórę, bł.

śluzowe, p.pokarm. I przenikają do OUN

- stosowane jako środki ochrony roślin,

przeciwpasożytnicze i gazy bojowe

- ograniczone zastosowanie w okulistyce

Wskazania

-

atonia przewodu pokarmowego i ukł moczowego

- nużliwość mięśni
- jaskra
- zaburzenia rytmu serca
- zatrucia cholinolitykami i lekami

przeciwhistaminowymi

- zespoły otępienne

Działania niepożądane

- zaburzenia widzenia
- ślinotok, wzmożona potliwość, łzawienie
- bradykardia
- bóle brzucha, biegunki, wymioty
- drgawki, drżenia mięśniowe, skurcz mięśni
- zaczerwienienie powłok

Przeciwwskazania

- jaskra z wąskim kątem przesączania
- uszkodzenie tęczówki i rogówki
- dychawica oskrzelowa
- niewydolność krążenia
- wrzody, zaparcia spastyczne,
- mechaniczna niewydolność jelit, dróg

moczowych i wątrobowych

- ch. Parkinsona, padaczka

Hamujące ukł. Przywspółczulny (cholinolityki,

parasympatykolityki)

Atropina (pokrzyk wilcza jagoda)
- antagonista rec. M
- wchłania się z p. pokarm, przenika do i pobudza

OUN

- silnie działa na ukł. krążenia
Skopolamina (lulek czarny)
- podobna do atropiny ALE hamuje funkcje OUNu
- hioscyna to jej pochodna

POWYŻSZE TO ZWIĄZKI NATURALNE

Zatrucie atropiną

„czerwony jak cegła, rozgrzany jak piec,

ślepy jak nietoperz, suchy jak pieprz,

niespokojny jak tygrys w klatce”

Leczymy fizostygminą lub neostygminą.

cd. - leki syntetyczne

Nie przenikają do OUNu, rozkurczają mięśnie gładkie
- oksyfenonium
- adynefina
- pirenzepina
- ipratropium
- oksybutynina
Przenikają do OUNu, stosowane w ch. Parkinsona
-biperiden
- benzatropina

Wskazania

-

stany skurczowe m. gładkich p.pokarm, ukł.

moczowego, dróg żółciowych

- biegunki
- skurcze oskrzeli
- diagnostyka okulistyczna (rozszerzanie źrenicy)
- premedykacja przedoperacyjna (spadek wydzielania

śluzu, zapobiegają bradykardii)

- nadreaktywność pęcherza mocz.
- ch. Parkinsona
- zatrucia cholinomimetykami.

Przeciwskazania

- jaskra
- ChNS
- zaburzenia rytmu z częstoskurczem
- zaparcia,
- nużliwość mięśni
- przerost prostaty
- choroby gorączkowe

Działania niepożądane

- zaburzenia widzenia
- zaczerwienienie powłok, hipertermia
- zaparcia
- trudności w oddawaniu moczu
- tachykardia
- pobudzenia psychoruchowe lub depresja