Agoniści receptorów muskarynowych - cholinomimetyki:
Estry choliny:
Metacholina;
Betanechol;
Karbachol.
Dwa pierwsze stosowane są w atonii pooperacyjnej jelit i pęcherza moczowego. Karbachol zaś stosowany jest dospojówkowo w jaskrze w postaci rt 0,75-3%.
Alkaloidy:
Pilokarpina:
Stosowana jest dospojówkowo w leczeniu jaskry w postaci rt 0,5 - 4%. Jako amina III-rzędowa przechodzi przez spojówkę. Jest związkiem trwałym, którego działanie utrzymuje się przez ok. 24 godziny. Stosowana jest również w stanach zapalnych tęczówki w celu zapobieżenia zrostom tęczówki i soczewki. Podawana podskórnie w dawce 10-15 mg wywołuje nasilenie wydzielania potu (2-3l) oraz zwiększenie wydzielania śliny i łez. Pilokarpina jest podawana doustnie w dawce 5-10 mg w celu zwiększenia wydzielania śliny w zespole Sjögrena, kserostomii występującej po radioterapii głowy i szyi.
Działania niepożądane:
Skurcz oskrzeli;
Nudności;
Biegunki;
Wymioty.
Przeciwwskazania:
Choroba niedokrwienna serca - obniżenie ciśnienie tętniczego może nasilać objawy niedokrwienia mięśnia sercowego;
Nadczynność tarczycy - ze względu na możliwość występowania przedsionkowych zaburzeń rytmu;
Choroba wrzodowa żołądka;
Astma oskrzelowa.
Muskaryna:
Występuje w muchomorze czerwonym, muchomorze plamistym oraz grzybach z rodzaju strzępiaki i lejkówki.
Objawy zatrucia muchomorem czerwonym i plamistym wynikają głównie z toksycznego działania kwasu ibotenowego,muscinolu i pochodnych izoksazolowych i są to m.in.: pobudzenie OUN, drawki i omamy.
Objawy zatrucia grzybami z rodzaju strzępiaków i lejkówek (stanowiących główne źródło muskaryny) następują szybko, bo po ok.30-60 min po spożyciu i charakteryzują się:
Nadmiernym łzawieniem i wydzielaniem śliny;
Nudnościami, wymiotami, biegunką, kolką jelitową;
Skurczem oskrzeli;
Zwolnieniem pracy serca i spadek ciśnienia tętniczego, aż do wstrząsu włącznie.
Leczenie zatruć muskaryną polega na podaniu domięśniowym w ciągu 30 min siarczanu atropiny w dawce 1-2mg. Pomimo groźnego stanu zdrowia zagrożenie życia jest niewielkie.
Odwracalne inhibitory ACh-E:
Inhibitory działające bardzo krótko (5-15min):
Należy tu głównie edrofonium, który stosowany jest głównie w celach diagnostycznych. U chorych z miastenią krótkotrwale zwiększa siłę skurczu mięśni szkieletowych. Napadowe częstoskurcze nadkomorowe potęgują działanie endogennej ACh uwalnianej z zakończeń nerwu błędnego w węźle zatokowo-przedsionkowym.
Inhibitory krótko działające:
Należą tu:
Fizostygmina - jest okna alkaloidem pochodzenia naturalnego. Działa od pół do dwóch godzin. Stosowana jest dospojówkowo w terapii jaskry. Ze względu na łatwe przechodzenie do mózgu stosowana jest również w terapii zatruć cholinolitykami, pochodnymi fezotiazyny i TLPD.
Neostygmina - działanie utrzymuje się podobnie jak w przypadku fizostygminy. Zastosowanie znalazła w terapii miastenii, atonii jelit i pęcherza moczowego oraz w celu odwrócenia działania leków zwiotczających mięśnie szkieletowe (blok typu niedepolaryzujący).
Inhibitory długo działające:
Pirydostygmina - jej działanie utrzymuje się do 6 godzin. Stosowana w terapii miastenii. Była stosowana podczas wojny w Zatoce Perskiej jako środek profilaktyczny przed atakiem gazami bojowymi (nieodwracalne inhibitory ACh-E).
Ambemonium - działa sto razy silniej od neostygminy i utrzymuje działanie do 6-7 godzin. Zastosowanie to atonia pooperacyjna jelit i pęcherza moczowego oraz terapia miastenii.
Dystygmina - zastosowanie podobne jak poprzednich leków, tj. atonia jelit i pęcherza moczowego oraz pomocniczo w terapii miastenii.
Nieodwracalne inhibitory ACh-E:
Należą tu organiczne estry kwasy fosforowego:
Tabun, soman, sarin - gazy bojowe;
Pestycydy - systos, bidrin, malation.
Objawy zatrucia:
Wzrost wydzielania gruczołów potowych, ślinowych, łzowych, oskrzelowych oraz jelit.
Nasilenie perystaltyki jelit i pęcherza moczowego.
Skurcz oskrzeli.
Zwolnienie pracy serca.
Zwężenie źrenic, porażenie akomodacji oka.
Zablokowanie zwojów układu wegetatywnego.
W OUN - drgawki, depresja neuronów, w wyniku, której może dojść do utraty przytomności, depresja oddechu.
Postępowanie w ostrym zatruciu:
Zmycie mydłem skóry i błon śluzowych.
Zapewnienie drożności dróg oddechowych, ewentualnie sztuczne oddychanie, tlen.
Gdy jeszcze nie wystąpią wymioty i biegunka należy wykonać płukanie żołądka wodą lub podać nalewkę z wymiotnicy.
Leczenie przyczynowe:
Siarczan atropiny w dawce 2mg podawany do mięśniowo, powtarzane do 5-10 min do pełnej atropinizacji.
Przerwanie leczenia atropiną grozi wystąpieniem niewydolności oddechowej i obrzęku płuc.
Ponadto stosuje się reaktywatory ACh-E - pralidoksym, obidoksym.
Antagoniści receptorów muskarynowych - cholinolityki:
Naturalne alkaloidy:
Modelowym przykładem antagonistów receptorów M są naturalnie występujące alkaloidy tropanowe, pochodzące z roślin rodzin Solanaceae, np.: pokrzyk wilcza-jagoda (zawierający atropinę), bieluń dziędzierzawa, lulek czarny, lulecznica kraińska (zawierające skopolaminę).
Leki:
Atropina.
Skopolamina.
Bellapan - zawierający zespół alkaloidów tropanowych otrzymywanych z liści pokrzyku.
Beelardinal - Extractum Belladonnae siccum, kofeina, efedryna, teofilina.
Bellergot - winian ergotaminy, alkaloidy z pokrzyku, luminal.
Scophedal mitte/forte - bromowodorem hioscyny, chlorowodorek oksykodonu, chlorowodorek efedryny.
Cholinolitki syntetyczne:
IV-rzędowe sole amonowe:
Metyloskopolamina - ma działanie podobne jak skopolamina, ale bez działania na OUN.
Butyloskopolamina (Buscopan).
Homoatropina stosowana głównie w okulistyce, czasami w stanach skurczowych przewodu pokarmowego.
Ipratropium (Atrovent) - wchodzi w skład preparatu złożonego: bromek ipratropium i fenoterol, w postaci roztworu lub aerozolu do inhalacji. Stosowany jest w leczeniu przewlekłym obturacyjnym zapaleniu oskrzeli, astmy oskrzelowej (najlepiej w postaci aerozolu), bradykardii.
III-rzędowe aminy:
Przechodzą przez barierę krew-mózg i wywierają działanie ośrodkowe. Łatwo też wchłaniają się po podaniu dospojówkowym. Stosowane doustnie w stanach skurczowych przewodu pokarmowego.
Leki stosowane w chorobie Parkinsona:
Benzatropina.
Biperydyna.
Prinidol.
Triheksyfenidyl.
Leki stosowane w stanach skurczowych przewodu pokarmowego, dróg moczowych i żółciowych:
Dicyklamina.
Oksyfencyklimina.
Oksybutynina.
Oksyfenonium.
Spasmobamat (połączenie bromku oksyfenonium i meprobamatu).
Zastosowanie:
Diagnostyka dna oka - podawanie dospojówkowe, rozszerzenie źrenicy, która staje się niewrażliwa na światło, rozkurcz mięśnia rzęskowego wywołuje porażenie akomodacji (cykloplegię) i w związku z tym zaburzenia widzenia na małą odległość, np.: homoatropina, cyklopentolat, tropikamid.
Zapobieganie objawom choroby lokomocyjnej - skopolamina.
Astma oskrzelowa i przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli lub płuc - głównie bromek ipratropium w połączeniu z agonistami receptora β2.
Bradykardia zatokowa - w tym głównie bradykardia zatokowa w przebiegu zawału mięśnia sercowego oraz bradykardia i omdlenia związane z nadwrażliwością zatok szyjnych.
Premedykacja do znieczulenia ogólnego w celu zapobieżenia odruchowemu zatrzymaniu akcji serca na skutek podrażnienie nerwu błędnego (podczas operacji na klatce piersiowej), odruchowemu skurczu krtani i pooperacyjnym zapaleniu płuc (zmniejszenie wydzielania śluzu w drzewie oskrzelowym).
Bolesne skurcze żołądka, jelit (kolka jelitowa), dróg moczowych (kolka nerkowa).
Choroba wrzodowa żołądka - obecnie stosuje się selektywnych antagonistów receptora M1 - pirenzepinę, telenzepinę.
Choroba Parkinsona - leki cholino lityczne przechodzące przez barierę krew-mózg (obniżenie objawów kinezy, sztywności i drżenia występujących u chorych z chorobą Parkinsona).
Działanie niepożądane cholinolityków:
Suchość w ustach;
Bolesne zaparcia;
Zaburzenia akomodacji oka, światłowstręt;
Przyspieszenie akcji serca;
Trudności w oddawaniu moczu.
Zatrucie atropiną:
Najczęściej występuje u dzieci po zjedzeniu Jagów pokrzyka. Dziecko zatrute atropiną jest:
Rozpalone jak piec;
Czerwone jak burak;
Ślepe jak nietoperz;
Niespokojne i agresywne jak tygrys w klatce;
Szalone jak królik.
Leczenie zatrucia:
Płukanie żołądka z węglem aktywnym;
Podawanie środka przeczyszczającego o działaniu osmotycznym (można stosować nawet kilka dni po zatruciu, ponieważ perystaltyka jelit jest porażona);
Podawanie dożylne salicylanu fizostygminy.
Leki blokujące zwoje układu wegetatywnego:
Należą tu
Związki blokujące uwalnianie ACh - toksyna jadu kiełbasianeo, hemicholina i jony Mg2+. Powodują porażenie mięśni szkieletowych i zablokowanie przewodzenia w zwojach.
Związki wywołujące przedłużoną depolaryzację, np.: nikotyna.
Antagoniści receptorów N - heksametonium, trimetafan.
Zastosowanie terapeutyczne ma tylko trimetafan do wywoływania kontrolowanego podciśnienia w czasie zabiegów chirurgicznych.
Farmakologia układu przywspółczulnego
Farmakologia Wykłady Strona 1