Dr Tomasz Staniszewski

Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Sieradzu

Grudziądzka Szkoła Wyższa

Prywatna Wyższa Szkoła Zawodowa w Giżycku

Bezpieczeństwo wewnętrzne w

kontekście resocjalizacji

i profilaktyki zagrożeń społecznych

Plan prezentacji

– Wyjaśnienie najważniejszych pojęć: bezpieczeństwo

wewnętrzne, resocjalizacja, profilaktyka zagrożeń

społecznych

– Najważniejsze zagrożenia społeczne w XXI wieku.

– Okres adolescencji- dorastania młodych ludzi jako jeden z

najważniejszych celów profilaktyki zagrożeń społecznych w

kontekście bezpieczeństwa wewnętrznego.

– Próby klasyfikacji najważniejszych zagrożeń społecznych

wieku dorastania.

– Najważniejsze zagrożenia społeczne młodych ludzi w

kontekście bezpieczeństwa wewnętrznego: uzależnienie od

komputera.

– Najważniejsze zagrożenia społeczne: problem pseudokibiców.

– Najważniejsze zagrożenia społeczne: alkoholizm.

– Najważniejsze zagrożenia społeczne: narkomania.

– Najważniejsze zagrożenia społeczne: samookaleczanie.

– Najważniejsze zagrożenia społeczne: depresja i próby

samobójcze.

– Uwarunkowania okresu adolescencji i metody wspomagania.

– W poszukiwaniu dróg wyjścia

Wyjaśnienie najważniejszych pojęć: bezpieczeństwo

wewnętrzne, resocjalizacja, profilaktyka zagrożeń

społecznych

Bezpieczeństwo wewnętrzne – jeden z rodzajów bezpieczeństwa,

odnoszący się do zagrożeń i przeciwdziałań wobec nich występujących

wewnątrz państwa. Zapewnienie odpowiednio wysokiego poziomu

bezpieczeństwa wewnętrznego jest istotnym elementem polityki wewnętrznej

państwa.

• Zagrożenia mogą być skierowane na zewnątrz i do wewnątrz; tak samo

powinny być skierowane działania w celu ich likwidowania. Wyodrębnia się

więc bezpieczeństwo wewnętrzne i bezpieczeństwo zewnętrzne

• „Bezpieczeństwo wewnętrzne jest domeną polityki wewnętrznej danego

kraju. Tak jest do dzisiaj, choć zmienił się zarówno charakter i rodzaj

zagrożeń, jak i metody zapobiegania im. Globalizacja, rozwój

międzynarodowej komunikacji komunikowania wymagają

umiędzynarodowienia sfery bezpieczeństwa wewnętrznego, co ma miejsce,

ale brak, jak na razie, pełnego przekonania o takiej konieczności, co jest

wywołane wieloma specyficznymi warunkami. Do najważniejszych należy

zaliczyć: brak zmian w myśleniu o bezpieczeństwie, narodowy charakter służb

specjalnych, utajnienie zasad ich działania, wysokie koszty oraz

wykorzystywanie często przez nich do finansowania nielegalne źródła

dochodów, opierające się na współpracy z przestępczością zorganizowaną” –

stwierdza Katarzyna Żukrowska

•

Katarzyna Żukrowska, Pojęcie bezpieczeństwa i jego ewolucja, w: Bezpieczeństwo

międzynarodowe, pod redakcją naukową Katarzyny Żukrowskiej i Małgorzaty Gracik, Szkoła

Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2006, strona 21.

Wyjaśnienie najważniejszych pojęć: bezpieczeństwo

wewnętrzne, resocjalizacja, profilaktyka zagrożeń

społecznych

•

Bezpieczeństwo wewnętrzne kształtuje się w relacjach pomiędzy zagrożeniami, poziomem
bezpieczeństwa, polityką bezpieczeństwa a poczuciem bezpieczeństwa.

•

Poziom bezpieczeństwa – rozumiany jako pewien obiektywnie mierzony stan
bezpieczeństwa panujący na obszarze państwa – znajduje się pomiędzy zagrożeniami a
polityką bezpieczeństwa. Zagrożenia bezpieczeństwa – możliwość ataku, katastrofy czy akcji
o podobnych skutkach, same ataki i ich konsekwencje – wpływają na poziom bezpieczeństwa.

•

Polityka bezpieczeństwa – przez jej realizację przez odpowiednie organy państwa – wpływa
również na poziom bezpieczeństwa. Z kolei poziom bezpieczeństwa jest odbierany przez
przebywających na terytorium danego państwa i przekłada się na ich subiektywne poczucie
bezpieczeństwa.

•

To poczucie bezpieczeństwa – wyrażane przez społeczeństwo w prezentowanych opiniach,
wynikach sondaży, akcjach takich jak petycje, marsze protestacyjne – jest z kolei jednym z
czynników kształtujących politykę bezpieczeństwa innym jest obraz rzeczywistych czy też
wyobrażonych zagrożeń w oczach kształtujących ową politykę.

•

Resocjalizacja – proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania
jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na
tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie
miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż
rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem
aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.

•

W każdym społeczeństwie istnieją odpowiednie instytucje, dzięki którym może odbywać się
resocjalizacja. Funkcję osób dokonujących resocjalizacji mogą pełnić zarówno szamani, księża,
pedagodzy jak i psychologowie w zależności od typu zbiorowości do której należy jednostka.
Sama resocjalizacja może odbywać się na terenie więzienia, w zakładach poprawczych, lecz
także w szkole, rodzinie czy w zakładzie pracy.

Wyjaśnienie najważniejszych pojęć: bezpieczeństwo

wewnętrzne, resocjalizacja, profilaktyka zagrożeń

społecznych

• Żyjemy w XXI wieku. Jest to czas specyficzny - tempo życia zwiększa się, często

"jest większe od człowieka" - czyli przypomina raczej tempo przesyłania danych
komputerowych, niż jest dostosowane do naszego tradycyjnego biologicznego, czy
społecznego funkcjonowania. Człowiek chcąc nadążyć, wypełniając po drodze
wszelkie niezbędne role społeczne - pędzi jednocześnie pracując, zakładając
rodzinę, wychowując dzieci i samorealizując się. Ta szybkość jest dla nas zabójcza.
Są ludzie, którzy radzą sobie świetnie, większość jednak musi iść na kompromis w
stosunku do rzeczywistości. Biznesmeni często nie zakładają rodzin, osoby o dużych
rodzinach często nie zarabiają dużo itp. Istnieją dwa zjawiska, związane z
dzisiejszymi czasami, które w sensie istotnym wpływają nie tylko na nas, ale i na
dzieci - które przecież kształtować będą świat za jakieś 20-30 lat. Pierwsze z nich to
zjawisko ucieczki od przyspieszenia dzisiejszego czasu - w używki. Tłumienie
problemów, egzystencjalnej pustki, czy zmęczenia - alkoholem, narkotykami,
objadaniem się, życiem w iluzorycznym świecie seriali. Bycie współuzależnionym, a
nawet sama obserwacja u obcych tego zjawiska - może spowodować modelowanie
danego sposobu radzenia sobie z życiem. Drugim takim zjawiskiem jest przemoc,
jako wynik frustracji i niezadowolenia z rzeczywistości oraz jako odpowiedź na
materializm i kryzys wartości duchowych.
Rodzina jest najczęściej filtrem łagodzącym, miejscem na tyle dającym poczucie
bezpieczeństwa i wychowującym, że warunki zewnętrzne, wzorce medialne, czy
rozprzężenie moralne nie wywierają silnego piętna na dzieciach. Coraz częściej
jednak rodzina musi być wspomagana w pełnieniu swoich funkcji wychowawczych i
profilaktycznych przez różne instytucje, przede wszystkim przez szkołę.

Najważniejsze zagrożenia społeczne w XXI wieku

• Nasze życie jest zależne od wielu czynników o charakterze społecznym,

przyrodniczym czy religijnym. Wśród ogromu zagrożeń czających się na człowieka
dość duży procent stanowią niepożądane skutki osiągnięć cywilizacji. Taki stan
rzeczy ma wpływ na procesy życiowe człowieka, jego postawę etyczną, pro- lub
antyspołeczną, działalność w różnych dziedzinach, np. w polityce, nauce, kulturze
czy sporcie. Niektóre zagrożenia nie dają się łatwo zaklasyfikować, o niektórych
nawet nie wiemy, że istnieją. Zagrożenia XXI wieku mają zasięg globalny. Są one
wynikiem nieprzemyślanej działalności człowieka, który tym samym staje się
odpowiedzialny za dalsze losy jednostki ludzkiej, o jej przetrwanie, a także
kierunek rozwoju
( Jan Paweł II i cywilizacja śmierci, problem rodziny, cywilizacja obrazkowa,
przemoc w mediach, społeczne przyzwolenie na te zjawiska)

• Do najważniejszych zagrożeń współczesnej cywilizacji, o których pisał już

Fukuyama, Sprengler, Koneczny należą: nieprzestrzeganie praw człowieka,
konflikty zbrojne, ataki terrorystyczne, ochrona środowiska naturalnego, ochrona
życia, bezrobocie, niesprawiedliwy podział dóbr, liberalna demokracja,
uzależnienia, przestępczość, homoseksualizm i prostytucja, choroby.

• Zmierzch cywilizacji Zachodu, koniec historii, holistyczny paradygmat wyobraźni,

postmodernizm, new age, cywilizacja konsumpcyjna- cywilizacja śmierci?

Okres adolescencji- dorastania młodych ludzi jako jeden z

najważniejszych celów profilaktyki zagrożeń społecznych

w kontekście bezpieczeństwa wewnętrznego

•

Czas dorastania to most, przez który człowiek przechodzi od beztroskiego dzieciństwa do
odpowiedzialnej dorosłości. Czas, który wypełniają złożone, nierzadko burzliwe zjawiska,
związane ze zmianami anatomicznymi, fizjologicznymi i psychicznymi.

•

Główne zadania adolescencji:

a/ zakończenie procesu separacji/indywidualizacji rozpoczętego w pierwszym roku życia;
b/ określenie własnej szeroko pojmowanej tożsamości: ustalenie tożsamości psychologicznej,

psychoseksualnej, interakcyjnej, społecznej, ustalenie własnego systemu wartości i
określenie własnych celów życiowych.

Utrudnienia towarzyszące dochodzeniu do dorosłości, zachodzące w trzech obszarach:

biologicznym, psychologicznym (intrapsychicznym) i społecznym (interakcyjnym

Większość zachowań problemowych ujawniających się w czasie dorastania wypływa z frustracji

potrzeb psychicznych, nieumiejętności poradzenia sobie z trudnościami życiowymi oraz z
trudności w realizacji celów życiowych. Nastolatek kłamie, bo jest to sposób na uniknięcie
odpowiedzialności bądź uzyskanie zwolnienia z wypełnienia obowiązku. Często kłamstwo
bywa środkiem do osiągnięcia pożądanego celu lub ochrony własnej prywatności przed
dorosłymi. Fascynacja niektórymi gatunkami muzyki przekazującej negatywne treści
(gloryfikowanie narkotyków, alkoholu, eksponowanie okultyzmu, sadyzmu, przemocy, itp.)
często jest przejawem buntu wobec norm i autorytetów. Przynależność do destruktywnych
grup wiąże się z obietnicą zaspokojenia potrzeb miłości, akceptacji, zrozumienia,
samodzielności a jednocześnie oparcia i przynależności do grupy

Próby klasyfikacji najważniejszych zagrożeń

społecznych wieku dorastania

•

Dysfunkcyjne zachowania dorastających można ująć w następujące kategorie (Z. Gaś,

1995):

•

poznawczo-emocjonalną, zawierającą: niską samoocenę, impulsywność, negatywne

postawy wobec szkoły, niski rozwój poznawczy i niskie aspiracje w zakresie poziomu

wykształcenia;

•

behawioralną, obejmującą: łamanie dyscypliny szkolnej, zachowania przestępcze,

zachowania aspołeczne, używanie środków odurzających;

•

sieci społecznej dotyczącą: uwikłania w zachowania dysfunkcyjne oraz różne formy

dezorganizacji życia rodzinnego.

•

Zdarza się nierzadko tak, że nie sposób uniknąć trudności wychowawczych

towarzyszących dorastaniu, gdyż nastolatek przejawia skłonność do buntu i

eksperymentowania. Niezwykle ważne jest więc zastosowanie pozytywnych bodźców

wychowawczych oraz zapobieganie niepożądanym zachowaniom zanim staną się one

faktem. Wskazanie nastolatkowi różnic pomiędzy zmyśleniem a rzeczywistością,

uświadomienie znaczenia uczciwej postawy zarówno w życiu rodzinnym jak i społecznym

pomoże mu rozwiązywać sytuacje trudne bez posługiwania się kłamstwem. Wyrobienie w

dziecku krytycyzmu wobec brutalnych przekazów i treści uchroni je przed

destruktywnymi zachowaniami. Zdolność korygowania własnego postępowania nie bierze

się z niczego, ani nie pojawia się nagle. W procesie nabywania samokontroli dziecko

potrzebuje rodzicielskiego wsparcia i przewodnictwa (Bez niedomówień do rodziców)

•

Największa odpowiedzialność rodziny- wzajemna miłość, poszanowanie, respektowanie

najważniejszych wartości ( piękna, dobra i prawdy).

•

Zawinione zachowania w mediach publicznych- postaci Adama Darskiego- Nergala,

Kazimiery Szczuki ( wyśmiewanie Magdy Buczek), Jakuba Wojewódzkiego

•

Gdzie poszukiwać autorytetów?

Najważniejsze zagrożenia społeczne młodych ludzi w

kontekście bezpieczeństwa wewnętrznego: uzależnienie

od komputera

•

Nałóg jest pojęciem szerokim i oznacza nadmierne używanie czegoś. Gdy przeradza się to w

niekontrolowane używanie mamy do czynienia z uzależnieniem.

•

Koreańska prasa opisywała przypadek nastolatka, który po 86 godzinach gry w sieci zmarł z

wycieńczenia.

Według badań amerykańskich psychologów, od sieci uzależnia się 5 procent internautów. W

skali światowej daje to astronomiczną liczbę 40 mln osób (w Polsce niemal 300 tysięcy osób).

•

Podstawowe objawy to: potrzeba bycia w sieci i nawiązywanie lub kontynuowanie

wirtualnych kontaktów towarzyskich, problemy ze skupieniem uwagi, utrata kontaktu z

rzeczywistością, niekontrolowane wybuchy irytacji, agresji, brak kontroli w korzystaniu z

Internetu, złe samopoczucie w okresach pozbawionych kontaktu z Internetem, kłopoty z

utrzymaniem równowagi, omamy i halucynacje, kłopoty z łaknieniem, nadmierna

potliwość, drżenie rąk.

•

Dr Kimberly Young wyróżnia pięć podtypów uzależnienia związanego z komputerem:

•

erotomanię internetową (cyberseksual addiction),

•

socjomanię internetową czyli uzależnienie od internetowych kontaktów społecznych (cyber-

relationship addiction), [WEB 2.0]

•

uzależnienie od sieci internetowej (net compulsions),

•

przeciążenie informacyjne czyli przymus pobierania informacji (information overload),

•

uzależnienie od komputera (computer addicion).

•

Książka Uwolnić się z sieci

•

Wydawca: Księgarnia św. Jacka

Autorzy: Kimberly Young, Patrice Klausing OSF

Tłumaczenie: Gabriela Pindur

ISBN: 978-83-7030-673-1

Data wydania: 2009

•

Problem poznawanie ludzi w sieci i ryzyko: „ gdzie jest teraz Twoje dziecko”?

Najważniejsze zagrożenia społeczne: problem

pseudokibiców

•

Agresywne zachowania są próbą zwrócenia na siebie uwagi, aby poczuć się przez chwilę kimś ważnym.
Uzbrojeni w kastety, noże, brzytwy, łańcuchy czy inne przedmioty budzą respekt otoczenia. Dla szalikowca
mecz nie jest formą rozrywki jako takiej, ale pretekstem do wyrażenia agresji wobec innych. Konkurencyjna
drużyna wraz z jej kibicami to wróg. Stają się oni przedmiotem skandowanych inwektyw czy wulgaryzmów.

•

Często zdarza się, że akcja ta przeradza się w bijatykę lub co najmniej agresywne gesty. To prymitywne
wyładowywanie swoich emocji prowadzi do tworzenia się grup przestępczych. Udział w tego typu akcjach
kończy się niekiedy dla młodego człowieka kalectwem a nawet śmiercią

•

Największa aktywność szalikowców przejawia się w grupie. Zanika wówczas poczucie odrębności
indywidualnej, a wspólnota, zbiorowość daje poczucie siły. Aktywność ma wtedy charakter zbiorowy; wspólny
styl, śpiew, skandowanie okrzyków, gesty wykonywane jednocześnie, strój czy wulgarny język.
Najważniejszymi momentami dla szalikowców są: dojazd na mecz, podczas którego manifestują oni swoje
sympatie i antypatie do poszczególnych drużyn i czas po meczu, kiedy to wyładowują swoją agresję z powodu
porażki lub ekstazę z powodu zwycięstwa. Wtedy wszczynają burdy na stadionie i w drodze powrotnej.
Wszystkim dobrze znane są "pociągi widma" zapełnione pijanymi agresywnymi młodzieńcami przystrojonymi
w płótna klubowych barw. Demolują wagony, napadają na podróżnych i personel obsługujący pociąg.
Pasażerowie czują się sterroryzowani i osaczeni, a konduktorzy rezygnują wtedy z kontroli biletów.

•

Aktywność szalikowców przejawia się również w tzw. graffiti czyli niecenzurowanych napisach na murach pod
adresem przeciwników klubowych.

•

Szalikowcem jest się tylko w dniu meczu? Raczej nie, ale na co dzień, zaś agresywne zachowania przejawiają
się w innej formie. ZAGROŻENIE jakie niosą ze sobą pseudokibice piłkarscy jest zdaniem psychologów
ogromne. Są to grupy, które charakteryzuje przestępczość, a więc stanowią oni zagrożenie dla innych grup
społecznych. Tzw. kulturalny doping, to już przeszłość. Na stadionach coraz rzadziej pojawiają się ludzie starsi
czy rodzice z dziećmi, jak miało to miejsce dawniej. Sport zatracił swój dawny sens i dawne ideały.

•

Przynależność do szalikowców ma destruktywny wpływ na psychikę młodzieży, której imponuje agresywne
brutalne zachowanie innych. Zdarza się, iż osobnicy którzy weszli w kolizję z prawem uchodzą w
młodzieżowych kręgach za bohaterów.

•

JAKIE SĄ PRZYCZYNY? Brak autorytetów i ich wyśmiewanie , kryzys rodziny, brak autentycznej rozmowy i
komunikacji

Najważniejsze zagrożenia społeczne: alkoholizm

•

Najważniejsza i pierwotna przyczyna alkoholizmu: brak miłości- poczucia bycia kochanym, kryzys

rodziny i małżeństwa

•

Wszyscy pijący alkohol w mniejszym lub w większym stopniu zatruwają swój organizm, ponieważ

alkohol jest substancją trującą, niszczącą żywe komórki.

Picie alkoholu przez dłuższy czas prowadzi do całkowitego wyniszczenia organizmu i śmierci

•

Zdarza się czasami, że reakcją organizmu na niewielką dawkę alkoholu może być stan tzw. upicia

patologicznego, który jest przemijającą i krótkotrwałą chorobą psychiczną. Występuje ona w dwóch

postaciach. Jedna z postaci podobna jest do padaczki, natomiast w drugiej dominują tzw. objawy

wytwórcze czyli urojenia, omamy i iluzje. Stan taki może utrzymywać się przez okres kilkunastu godzin.

Człowiek nie robi wówczas na otoczeniu wrażenia osoby nietrzeźwej jednak całe jego zachowanie jest

wynikiem doznań chorobowych, którym towarzyszy silny lęk. Zachowanie nosi na ogół cechy

„wściekłości” lub agresywności, a jego skutkiem są najczęściej czyny karalne.

Do najczęściej spotykanych skutków picia alkoholu należy zaliczyć:

1. Podrażnienie błon śluzowych przełyku i gardła

2. W układzie nerwowym alkohol powoduje zwolnienie przewodnictwa komórek nerwowych, co objawia

się spowolnieniem ruchów, zataczaniem się oraz owym subiektywnym początkiem „rozluźnienia”

3. Psychologiczne efekty spożycia alkoholu polegają na redukowaniu lęku i napięcia oraz zmianie

nastroju, co często powoduje, że ludzie zaczynają mówić sobie rzeczy, których by normalnie nie wyjawili

4. Po spożyciu alkoholu, zostaje upośledzona sprawność układu spostrzegania wzrokowego i

słuchowego, co powoduje opóźnienie reakcji i może być przyczyną poważnych wypadków

5. Często picie może prowadzić do wszelkiego rodzaju infekcji, chorób skórnych, zapalenia nerwów

6. Najpoważniejszym skutkiem dla niektórych ludzi pijących może stać się choroba alkoholowa, która

nie leczona prowadzi do wyniszczenia organizmu i w rezultacie do śmierci

7. Choroba alkoholowa jednego z członków rodziny wywołuje zaburzenia w funkcjonowaniu całej rodziny,

która wówczas wymaga specjalistycznej pomocy psychologicznej oraz pracy nad sobą.

8. Pod wpływem alkoholu ludzie często zachowują się agresywnie, wywołują bójki oraz dopuszczają się

kradzieży

9. Picie alkoholu jest przyczyną większej liczby wypadków, chorób i zgonów niż używanie jakiegokolwiek

środka chemicznego.

Najważniejsze zagrożenia społeczne: alkoholizm

•

1. Istnieje silny związek wiedzy między piciem młodocianych i piciem rodziców. Jeśli tylko jedno z

rodziców pije regularnie, dwukrotnie zwiększa się prawdopodobieństwo że nieletni będzie pił.

2. Istnieje ścisły związek między posiadaniem bliskich przyjaciół, którzy piją i piciem samemu.

3. Wielu nastolatków podaje, że pije dla przyjemności i uważa to za najważniejszy powód do

picia.

4. Nacisk ze strony rówieśników wydaje się być znaczący, jeżeli chodzi o picie przez nastolatków.

Wielu młodych ludzi twierdzi, że pije dlatego, aby stać się cząstką określonej grupy.

5. Wpływ wiary w tradycyjne wartości religijne na poziom picia jest dość duży, zwłaszcza, jeśli

chodzi o abstynentów.

•

    Dla młodego, rozwijającego się organizmu częste spożywanie alkoholu jest wręcz zabójcze,

gdyż w krótkim czasie powoduje:

•

różnego rodzaju uszkodzenia organiczne,

•

zaburzenia w sferze psychiki, głównie: dysfunkcje pamięci, obniżenie uczuciowości wyższej,

obniżenie krytycyzmu,

•

konflikty w sferze interakcji,

•

psychodegradację - wynika to z mniejszej tolerancji na alkohol młodego organizmu.

•

    Nastolatki używają alkoholu z najrozmaitszych powodów:

•

ponieważ chcą zobaczyć jak to jest,

•

ponieważ wygląda to na świetną zabawę,

•

ponieważ zaimponowały im reklamy lub idole, z którymi się identyfikują,

•

ponieważ alkohol jest łatwo dostępny,

•

ponieważ wszyscy to robią, a rodzice często milczą i na to pozwalają,

•

wreszcie alkohol praktycznie gwarantuje natychmiastowe osiągnięcie wspaniałego

samopoczucia przy minimalnym wysiłku.

•

Alkoholizm: brak miłości w rodzinie, rodzice nie mają czasu dla dzieci, pogarda dla wartości,

problem wzorów, wycieczki szkolne i studniówki, gdzie się pije.

Najważniejsze zagrożenia społeczne: narkomania

Do najpopularniejszych, zarazem niezwykle uzależniających należą opiaty – środki wytwarzane z maku jak np.: heroina,

morfina, kodeina, opium i tak zwana polska heroina czyli „kompot”, uzyskiwany od lat 70 ze słomy makowej. Po zażyciu
któregoś z opiatów polepsza się samopoczucie, występuje stan beztroski, błogostan, zadowolenie i odprężenie. Kiedy
środek przestaje działać ten sam świat nagle staje się wrogi, czarny, pałający nienawiścią , a niewielkie kłopoty urastają
do rangi kosmicznie wielkich, nie do pokonania. Uzależnienie od opiatów wyniszcza psychicznie i fizycznie. Równie
zgubne w działaniu są barbiturany - wszelkiego rodzaju pigułki i kapsułki. Uzależnienie od nich zwane jest lekomanią,
bowiem zażywane są leki oficjalnie dostępne w aptekach, jak np.: relanium, luminal, diazepam, lorafen, oxazepam i
reledorm. Nadużywane ich prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego, do zmian w mózgu i zachwiania psychiki

Do szybko uzależniających środków należy też kokaina, występująca jako biały proszek. Wciągana do nosa lub palona działa

bezpośrednio na korę mózgową, pobudzając psychicznie i fizycznie. Osoba pod jej wpływem nie odczuwa bólu ani
zmęczenia, nie dostrzega niebezpieczeństw, wszystko wydaje jej się proste, przystępne, piękne. Kokaina działa krótko,
organizm domaga się coraz większych dawek.

Najtańsze i łatwo dostępne narkotyki, po które sięgają nawet sześcio-, siedmio-, ośmio-, i dziewięciolatki to inhalanty czyli

kleje i środki wziewne jak np.: terpentyna, tri, nafta, benzyna, lakiery, octany, wywabiacze plam, benzen, aceton, eter,
heksan, butapren, nitro, siluks, autowidol, werniks, rozpuszczalniki do farb, a nawet pisaki olejne lub korektory typu
Tipp-Ex. Wywołują one stan zbliżony do upojenia alkoholowego, któremu towarzyszą halucynacje wzrokowe, czuciowe,
błogostan, zaburzenia koordynacji, bełkotliwa mowa i niemożność sformułowania myśli

Popularnym i tanim środkiem pobudzającym jest amfetamina, nie używana w lecznictwie, wprowadzona na listę

niedozwolonych środków dopingowych, ale wciąż będąca w obiegu czarnorynkowym. Od amfetaminy wzmaga się
aktywność psychiczna, pewność siebie, szybkość myślenia i działania

Popularność w Polsce zdobyły sobie także halucynogeny, czyli środki pochodne LSD oraz grzyby psylocyby. Pochodne LSD,

zwane kwasami, występują pod postacią kryształków lub papierków nasączonych narkotykiem, przypominających
naklejki lub specjalne znaczki. Halucynogenne grzyby rosną niemal wszędzie. Są niewielkie, brązowe, z
charakterystycznym czubkiem na środku kapelusza. Pojawiła się w Polsce również syntetyczna psylocybina i meskalina.
Pod wpływem halucynogenów rozszerzają się źrenice, a psychika odbywa podróż poza rzeczywistość

Duże stężenie środka psychoaktywnego występuje w kanabinolach - środkach z konopi indyjskich: marihuanie i haszyszu.

Oba środki, palone, wydzielają drażniący specyficzny zapach

Najważniejsze zagrożenia społeczne: samookaleczanie

•

Akty samouszkodzeń dotyczą nie tylko więźniów,lecz także wydawało by się „zwykłych” ludzi. Bardzo

często ludzi młodych. Dane empiryczne podają, że samookaleczenie się nie jest wcale zjawiskiem

rzadkim. Problem ten dotyczy około 5% populacji studenckiej i w znacznie większym stopniu młodzieży

szkolnej. Samouszkodzenia umiarkowane, o których będzie mowa, zalicza się do zachowań

autodestruktywnych. Jednostka zmierza do wyrządzenia sobie natychmiastowej krzywdy i gdzie

przedmiotem agresji staje się własne ciało

Istnieją trzy rodzaje tak rozumianych samouszkodzeń:

a) wielkie(jak np. obcięcie kończyny)-występują najrzadziej, mają jednak najpoważniejsze

konsekwencje zdrowotne; towarzyszą zazwyczaj psychozom lub stanom ostrego upojenia

alkoholowego

b) stereotypowe (np. rytmiczne uderzania głową)- występują najczęściej w upośledzeniu umysłowym

c) umiarkowane – występują najczęściej; często towarzyszą zaburzeniom odżywiania i zaburzeniom

osobowości typu borderline

funkcje związane z radzeniem sobie i przetrwaniem - w tym przypadku zachowania

autodestruktywne służą regulacji napięcia emocjonalnego

funkcje związane z Ja- akty samookleczania mogą prowadzić do uzyskania poczucia kontroli i autonomii,

czy tworzenia warunków do zatroszczenia się o siebie

funkcje odnoszące się do wcześniejszych doświadczeń traumatycznych- jak np. ekspresja

cierpienia wynikającego z urazu, lub ponowne jego przeżycie

funkcje związane z samokaraniem i pozostawaniem w roli ofiary- obok uwolnienia się od poczucia

winy poprzez karanie siebie również karanie zinternalizowanego obrazu prześladowcy

funkcje dotyczące relacji z innymi ludźmi

Najważniejsze zagrożenia społeczne: depresja i próby

samobójcze

•

Już 40-50% dzieci w szkołach podstawowych nie ma poczucia sensu życia, a 30% miewa

również myśli samobójcze

•

Depresja i skłonności samobójcze są dziś jednym z poważniejszych problemów dotyczących dzieci i

dorastającej młodzieży. Charakterystyczne jest to, że przypadłość ta dość często występuje wraz z innymi

zaburzeniami.

•

Obecnie, wśród młodzieży w przedziale wiekowym od 15 do 19 r. ż., samobójstwo stanowi drugą

wiodącą przyczynę śmierci (pierwszą są wypadki). Stopa samobójstw, w tej grupie wiekowej, zwiększyła się

trzy - krotnie przez okres ubiegłych 30 lat. Dane statystyczne podają, że 40% uczniów szkoły średniej

rozważało samounicestwienie, raz lub kilka razy. Liczba ludzi, którzy decydują się na samobójstwo jest

coraz większa, i nie ogranicza się tylko do jednej grupy wiekowej, etnicznej, kulturowej lub klasy

socjoekonomicznej.

Więcej dziewczynek niż chłopców dokonuje prób samobójczych, ale częściej chłopcom niż dziewczynkom

udaje się próba samounicestwienia.

•

Pewne grupy młodzieży mogą być bardziej zagrożone samobójstwami.

Osoby z klasycznymi symptomami depresji - smutek i beznadziejność, częściej w tej grupie dominują

dziewczynki.

Osoby, które są perfekcjonistami - ustawiające dla siebie wysoko poprzeczkę osiągnięć. Te nastolatki

często odczuwają niepokój, lęk, izolację i zamykają się w sobie.

Osoby, które odreagowują depresję poprzez zachowania ryzykanckie i problemowe. Osoby tę trudno

zidentyfikować, ponieważ często będą zaprzeczać odczuwaniu depresji.

•

Wielu młodych ludzi podejmuje decyzję, aby popełnić samobójstwo w obliczu następujących tragedii

życiowych:

- zerwanie związku z partnerką/partnerem życiowym

- brak zadowalających osiągnięć w nauce, w pracy, porażka zawodowa

- poczucie życiowej porażki

- bójka, kłótnia z rodzicami

- wejście w konflikt z prawem

•

Alkohol znajduje się we krwi więcej niż połowy młodocianych ofiar samobójstw

•

Płeć żeńska wybiera miękkie metody samobójstwa: zatrucie lekarstwami, otwarcie dopływu gazu,

podcięcie żył.

•

Płeć męska wybiera twarde metody samobójstwa: powieszenie, skok z wysokości, rzucenie się pod pociąg

Uwarunkowania okresu adolescencji i metody

wspomagania

•

Wspomaganiu dorastania młodego pokolenia sprzyja:

•

okazywanie szacunku, poprzez traktowanie młodych jako osoby zdolne do

uczestnictwa w podejmowaniu decyzji;

•

okazywanie zainteresowania i zaangażowania w sprawy młodzieży poprzez

konstruktywną współpracę i tworzenie warunków do rozwijania dojrzałej niezależności;

•

tworzenie młodzieży warunków do konstruktywnego eksperymentowania w życiu

poprzez kształtowanie umiejętności poznawania własnych możliwości i ograniczeń;

•

tworzenie nastolatkom warunków do rozwijania kompetencji społecznej;

•

zapewnienie możliwości korzystania z pomocy dorosłych wolontariuszy lub

specjalistów;

•

tworzenie okazji do rozwoju moralnego ze szczególnym naciskiem na modelowanie

zachowań moralnych poprzez dostarczanie wzorców przez dorosłych;

•

udzielanie młodzieży pomocy w odnajdywaniu sensu życia.

W okresie dorastania szczególną uwagę należy zwrócić - zdaniem J. Skorupskiej-

Sobańskiej (1962) - na następujące właściwości młodzieży:

•

bujnie rozwijający się intelekt, a szczególnie zdolności myślenia przyczynowo-

skutkowego i w związku z tym krytycyzm;

•

ogólnie zracjonalizowana postawa wobec szeregu zjawisk;

•

pozytywne w zasadzie nastawienie uczuciowe wobec rodziców i rówieśników;

•

silnie zaznaczająca się potrzeba samodzielności i nowego doświadczenia obok szeregu

innych;

•

pewna nadpobudliwość nerwowa i uczuciowa.

W poszukiwaniu dróg wyjścia

•

Bardzo istotne jest także zapewnienie nastolatkom zaspokojenia podstawowych potrzeb. Szczególnie ważna jest

potrzeba samodzielności, którą można zrealizować drogą stopniowego rozszerzania swobody młodzieży,

uznania społecznego i sukcesu. Jest to sposób na przeciwdziałanie powstawaniu napięć frustracyjnych i

zapobieganie wystąpieniu oraz utrwaleniu się niepożądanych form zachowania, takich jak agresja, izolacja,

apatia itp. Tu: potrzeby wg Maslowa: popędowe, społeczne, samorealizacji i twórczości

•

Komunikacja autentyczna wg Jurgena Habermasa, przeciwstawiona manipulacji

•

W Teorii działania komunikacyjnego Habermas rozróżnia racjonalność kognitywno-instrumentalną, praktyczno-

moralną i ekspresywno-estetyczną. Jednocześnie zwraca uwagę, że w obszarze praktyki społecznej można

wyróżnić cztery podstawowe formy działania: (1) teleologiczne, (2) regulowane przez normy, (3) dramaturgiczne

i (4) komunikacyjne, jednocześnie przypisując im odpowiednie formy racjonalności:

•

działanie teleologiczne – „aktor urzeczywistnia cel, bądź sprawia, że następuje pożądany stan, dobierając i w

odpowiedni sposób stosując w danej sytuacji środki obiecujące powodzenie"

[

(racjonalność kognitywno-

instrumentalna);

•

działanie regulowane przez normy – zachowania, w których aktorzy działają w oparciu o wspólne wartości

(racjonalność moralno-praktyczna).

•

działanie dramaturgiczne – „aktor wywołuje u swej publiczności określony obraz, wrażenie co do siebie, w

sposób zamierzony odsłaniając mniej lub bardziej swą podmiotowość" (racjonalność ekspresywno-estetyczna).

•

działanie komunikacyjne – zachodzi wtedy, „kiedy uczestnicy koordynują plany działania nie przez

egocentryczną kalkulację (szans) sukcesu, lecz przez akty dochodzenia do porozumienia. W działaniu

komunikacyjnym uczestnicy stawiają własny sukces na drugim planie; zmierzają do osiągnięcia własnych celów

pod warunkiem, że mogą swe plany działania wzajemnie zestroić na gruncie wspólnych definicji sytuacji. Z tego

względu negocjowanie definicji sytuacji stanowi istotny składnik dokonań interpretacyjnych wymaganych w

działaniu komunikacyjnym„

(racjonalność komunikacyjna).

•

Racjonalny konsens możliwy jest w tzw. idealnej sytuacji komunikacyjnej (ideale Sprechsituation),

zadośćuczyniającej następującym przesłankom:

•

sfera publiczna i

inkluzja

: nikt kto mógłby wnieść jakiś istotny wkład ze względu na kontrowersyjne

ważnościowe roszczenia, nie może zostać wykluczony;

•

równouprawnienie komunikacyjne: wszyscy mają jednakową szansę wypowiedzenia się w sprawie;

•

wykluczenie złudzeń i iluzji: uczestnicy muszą mówić to, co myślą;

•

brak przymusu: komunikacja nie może podlegać restrykcjom. Lepszy argument może dojść do głosu i

zdecydować o wyniku dyskusji. Oznacza to, że w dyskursie każdemu przysługuje prawo do krytyki i odpierania

argumentacji innych uczestników oraz formułowania własnej.

•

Dopiero spełnienie powyższych warunków może zagwarantować osiągnięcie zgody, której przysługuje

powszechna ważność

W poszukiwaniu dróg wyjścia

• a/ przywrócenie autorytetów- nauczyciela, kapłana, rodziców i bliskich, dla

każdego człowieka,

• b/ umocnienie rodziny- wzajemna rozmowa małżonków i rodziców z dziećmi, 20

minut czytania wartościowej książki, Kościół i szkoła jako instytucje
wspomagające,

• c/ wypełnienie potrzeby miłości- szczególnie u młodych,

ALKOHOLIZM TO BRAK MIŁOŚCI

,

• d/ wolny czas i jego zagospodarowanie, rodzice nie mówią, że nie mają czasu,
• e/ podtrzymywanie przyjaźni z innymi i odnoszenie się z szacunkiem,

szczególnie dla najbardziej wyśmiewanych, unikanie lub wykluczenie kar
cielesnych,

• f/ ponowna komunikacja autentyczna, przeciwstawiona manipulacji, g/ walka

ze złem i promowaniem liberalnej demokracji,

• h/ przywrócenie Boga i poczucia świętości

Wybrana literatura

• Bartkowicz Z , Pomoc terapeutyczna nieletnim agresorom i ofiarom agresji w zakładach

resocjalizacyjnych. - Wyd. 2, Agencja Wydawniczo-Handlowa Antoni Dudek, Lublin 2001

• Borowski R, Wysocki D, Instytucje wychowania resocjalizującego, Wyd. Novum, Płock 2001.

• Ciągłość i zmiana w obszarze profilaktyki społecznej i resocjalizacji. T. 1, Wybrane aspekty

profilaktyki niedostosowania społecznego. T. 2, Wybrane aspekty pedagogiki

resocjalizacyjnej / red. D. Rybczyńska, Oficyna Wydaw Impuls, Kraków 2003

• Dewiacje wśród młodzieży : uwarunkowania i profilaktyka / red. B. Urban, Wydaw. Uniw.

Jagiellońskiego, Kraków 2001

• Fukuyama F, Koniec historii, przekł. z ang. T., M. Wichrowski; Wyd. Wydawnictwo Zysk i

Spółka, Poznań 2000

• Gaś Z, Pomoc psychologiczna młodzieży, WSiP, Warszawa 1995

• Hołyst B, Problemy młodego pokolenia : studium z zakresu profilaktyki społecznej, Wydaw.

Prawnicze, Warszawa 1991

• Iwański Z, Wprowadzenie do pedagogiki resocjalizacyjnej, Wydaw. Nauk. Novum, Płock

2003

• Koneczny F, O wielości cywilizacyj, Kraków 1935

• Kozaczuk F, Świat wartości młodzieży z symptomami niedostosowania społecznego :

analiza porównawcza postaw wobec norm i wartości nieletnich oraz młodzieży szkolnej i

skazanych, Wyd. 2, Wydaw. Uniw. Rzeszowskiego, Rzeszów 2005

• Lipkowski O, Resocjalizacja, Wyd 2,WSiP, Warszawa 1980

• Makowski A, Socjalizacja reedukacyjna wychowanków trudnych, Wydawnictwa Wyższej

Szkoły Pedagogicznej, Olsztyn 1985

• Młodzież i pedagodzy w procesie rewalidacji i resocjalizacji : praca zbiorowa / red.

L.Malinowski, J.Stochmiałka. - [b.w.], Warszawa 1992

• Nowak A, Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie : elementy patologii

społecznej i kryminologii", Wyd. Śląsk, Katowice 2001

• Nowak S, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2007

Wybrana literatura

• Pipher M, Bezpieczny dom : dlaczego warto walczyć o rodzinę, Media Rodzina, Poznań 1999
• Pospiszyl K, Konflikty młodzieży z otoczeniem : psychologiczna analiza procesu wykolejania się nieletnich,

Państ. Zakł. Wydaw. Szkolnych, Warszawa 1970

• Pospiszyl K, Resocjalizacja : teoretyczne podstawy oraz przykłady programów oddziaływań., Wydaw.

Akadem. Żak, Warszawa 1998

• Profilaktyka i resocjalizacja młodzieży, red. F. Kozaczuk, B. Urban, Wyd. 2, Wydaw. Wyższej Szkoły

Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszów 2001

• Resocjalizacja nieletnich : doświadczenia i koncepcje / red. nauk. K. Pospiszyl, Wydawnictwa Szkolne i

Pedagogiczne, Warszawa 1990

• Sakowicz T, Dysfunkcjonalność rodziny a resocjalizacja : (wybrane teksty z socjologii rodziny i resocjalizacji),

Impuls, Kraków 2006

• Socjalizacja a agresja / red. A. Frączek, H. Zumkley, Instytut Psychologii PAN : Wyższa Szkoła Pedag.

Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 1993

• Sprengler O, Zmierzch Zachodu, Wyd. KR, Warszawa 2001.
• Stankowski A, Negatywizm szkolny młodzieży niedostosowanej społecznie : przyczyny, profilaktyka,

Katowice, 1991

• Urban A, Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży, Wydaw. Uniw. Jagiellońskiego, Kraków 2000
• Węgliński A, Mikrosystemy wychowawcze w resocjalizacji nieletnich: analiza pedagogiczna, Wydaw. UMCS,

Lublin 2000

• Young K, Klausing P OSF, Uwolnić się z sieci, Księgarnia św. Jacka, Katowice 2009.
• Zieliński J, Bezpieczeństwo wewnętrzne wobec globalizacji, w: Problemy bezpieczeństwa wewnętrznego i

bezpieczeństwa międzynarodowego, pod redakcją K. M. Księżopolskiego, Wyższa Szkoła Administracyjno-
Społeczna, Warszawa 2009

• Zięba R, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa wewnętrznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1999
• Zjawiskowe formy patologii społecznych oraz profilaktyka i resocjalizacja młodzieży / red. T. Sołtysiak, J.

Sudar-Malukiewicz, Wydaw. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2003

• Żukrowska K, Pojęcie bezpieczeństwa i jego ewolucja, w: Bezpieczeństwo międzynarodowe, pod redakcją

naukową K. Żukrowskiej i M. Gracik, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2006