Rynki finansowe i bankowość, 26.11.2011 r.

Dr Małgorzata Solarz

Wykład

Ubezpieczenia społeczne:

• stanowią podstawowy trzon zabezpieczenia społecznego,

• są ubezpieczeniami obowiązkowymi,

• obowiązek ubezpieczenia związany jest ze stosunkiem pracy.

FILAR I - Zreformowany ZUS (w przypadku rolników KRUS)

• obowiązkowy,

• oparty na solidarności i umowie pokoleniowej,

• zarządzany przez państwo,

• gwarantowany przez Skarb Państwa,

• prowadzący indywidualne konta osób opłacających składki,

• składka na ubezpieczenie emerytalne przekazywana do ZUS wynosi 17,22 % wynagrodzenia brutto (w tym 1 % na FRD), natomiast 2,3 % przekazywane jest do OFE (łącznie 19,52 %)

FILAR II - Otwarte Fundusze Emerytalne

• obowiązkowy dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r.,

• kapitałowy,

• zarządzany przez prywatne instytucje,

• składka do OFE - 2,3 % wynagrodzenia brutto przekazywana jest za pośrednictwem ZUS,

• prowadzący indywidualne konta emerytalne członków.

FILAR III - Dobrowolne inwestycje

• dobrowolny,

• kapitałowy,

• zarządzany przez prywatne instytucje,

• oparty na Pracowniczych Programach Emerytalnych oraz Dodatkowych Indywidualnych Kontach Emerytalnych (DIKE),

• zalicza się tu ubezpieczenia na życie o charakterze oszczędnościowym, służące do poprawy sytuacji materialnej osób starszych oraz inne formy oszczędzania.

• Dochody z tytułu oszczędzania na DIKE są zwolnione z tzw. podatku Belki, pod warunkiem dokonania wypłaty po osiągnięcia wieku emerytalnego oraz zachowanie limitu wpłat tj. 3 krotność średniego miesięcznego wynagrodzenia.

Otwarte fundusze emerytalne (OFE)

• istotą działalności jest gromadzenie i inwestowanie na rynkach finansowych środków pieniężnych należących do członków OFE z przeznaczeniem ich na późniejszą wypłatę członkom funduszu tj. po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego,

• fundusze mają charakter otwarty co oznacza, że każdy uprawniony może dowolnie wybrać fundusz, a fundusz nie może odmówić mu członkostwa,

• to odrębne podmioty posiadające osobowość prawną, które tworzone i zarządzane są przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE),

• OFE i PTE podlegają nadzorowi państwa - Komisji Nadzoru Finansowego,

• OFE nie posiadają zdolności upadłościowej, tzn nie mogą ogłosić bankructwa, bo aktywa funduszu nie wchodzą w skład masy upadłościowej,

• każdy członek funduszu ma indywidualny rachunek, na którym odnotowana jest ilość jednostek rachunkowych. Wartość takiej jednostki ustalana jest każdego dnia roboczego w oparciu o wartość aktywów funduszu.

Inwestowanie

• prowadzi do zwiększenia zasobu kapitału rzeczowego w celu wykorzystania do w procesie produkcji lub nabycia dodatkowych aktywów finansowych w celu powiększenia posiadanego portfela inwestycyjnego,

• Inwestorów można podzielić na:

- inwestorów indywidualnych (podejmujących decyzje samodzielnie i na własne ryzyko)

- inwestorów instytucjonalnych (odgrywają znaczącą rolę na rynku finansowym)

Instytucje finansowe umożliwiające wspólne inwestowanie:

1. Banki komercyjne

• klienci nie mają wpływu na sposób zarządzania powierzonymi im środkami;

• całość ryzyka inwestycyjnego ciąży na banku;

• zobowiązania banków wobec klientów wyrażone są w jednostkach pieniężnych;

2. Towarzystwa ubezpieczeniowe

• klienci nie mają wpływu na zarządzanie wpłaconymi środkami;

• z towarzystwa ubezpieczeniowego klient może dostać więcej niż wpłacił o ile zajdzie okoliczność przewidziana w umowie, jednak może też nie otrzymać nic, jeżeli ta okoliczność nie zajdzie;

• ofertą tego typu firm są ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe.

3. Fundusze inwestycyjne

• klienci mają wiedzę o ich możliwej polityce inwestycyjnej i mogą wybierać między nimi,

• nie wybierają konkretnej realizacji tej polityki inwestycyjnej,

• klienci powierzając zarządzanie swoimi środkami funduszowi inwestycyjnemu zakupują jednostki udziałowe (certyfikaty inwestycyjne, jednostki uczestnictwa), które mają wartość uzależnioną od wartości portfela tego funduszu w konkretnym momencie.

4. Fundusze private equity / venture capital

• specjalny typ funduszy inwestycyjnych, które koncentrują się na inwestycjach podwyższonego ryzyka w celu osiągnięcia zysków w średnim i długim okresie;

• Venture capital (VC - „kapitał wysokiego ryzyka”) jest jedną z odmian private equity - to inwestycje dokonywane we wczesnych stadiach rozwoju przedsiębiorstw, służące uruchomieniu danej spółki lub jej ekspansji;

5. Fundusze emerytalne

• inwestują z długim czasie,

• są elementem systemu emerytalnego obsługującego całe społeczeństwo, dlatego też szczególny charakter ma ich polityka inwestycyjna.

Jednostka uczestnictwa

• jest prawem majątkowym, reprezentującym wierzytelność w stosunku do funduszu - nie jest papierem wartościowym

• jest emitowana przez fundusz inwestycyjny otwarty (FIO), który przyjmuje na bieżąco nowych udziałowców (liczba jednostek ulega stałym zmianom),

• wpływy uzyskane ze sprzedaży jednostek uczestnictwa stanowią podstawę tworzenia funduszu inwestycyjnego, który lokuje środki pieniężne w papierach wartościowych,

• jeżeli wartość rynkowa tych papierów wzrasta, to zwiększa si wartość / aktualna cena sprzedaży jednostki uczestnictwa, znajdującej się w posiadaniu udziałowca (oraz odwrotnie),

• posiadacz jednostki nie może jej odsprzedać innej osobie (jednostka jest niezbywalna),

• każdy uczestnik ma prawo wycofania swoich udziałów tj. umorzenia jednostek uczestnictwa wg aktualnej ceny bieżącej,

• fundusz nie wypłacana bieżąco uczestnikom dywidend, premii czy odsetek,

• za usługi fundusz pobiera określone z góry opłaty.

Fundusze lokujące w papiery rządowe

Polityka inwestycyjna zakłada inwestowanie 100 % aktywów w papiery wartościowe, takie jak obligacje, bony skarbowe.

Przykładowy portfel:

100 % - obligacje, bony skarbowe

Profil inwestora:

Przeznaczony jest dla osób, które planują oszczędzanie krótkoterminowe - minimum 6 miesięcy, myślą o stosunkowo bezpiecznym ulokowaniu środków oraz oczekują zysków zbliżonych do oprocentowania lokat bankowych.

Fundusze zrównoważonego wzrostu (mieszane)

Fundusz inwestuje w różne instrumenty finansowe - akcje, obligacje, bony skarbowe itd.

Przykładowy portfel

35 % - akcje,

65 % - bony skarbowe.

Profil Inwestora:

przeznaczony jest dla osób,które planują oszczędzanie przez co najmniej 3-4 lata.

Akceptują ryzyko związane z inwestowaniem części aktywów funduszu w akcji, tzn. liczą się z możliwością wahań wartości ich inwestycji.

Fundusze agresywnego wzrostu

Polityka inwestycyjna zakłada inwestowanie od 60 do 100 % w akcje. Pozostała część aktywów - do 40 % fundusz inwestuje w obligacje i bony skarbowe.

Przykładowy portfel:

100 % - akcje

Profil inwestora

Przeznaczony dla osób, które planują oszczędzanie przez okres co najmniej 5 lat, oczekują wysokich zysków oraz akceptują podwyższone ryzyko związane z inwestycjami w akcje.

Certyfikat inwestycyjny

• jest emitowany przez zamknięte fundusze inwestycyjne (FIZ)

• jest papierem wartościowym na okaziciela, niepodzielnym i reprezentującym równe prawa majątkowe,

• fundusze inwestycyjne zamknięte nie emitują na bieżąco nowych jednostek i nie uwzględniają możliwości zwrotu kwot wniesionych przez uczestników, jedynie emitują z góry ustaloną liczbę certyfikatów, które nie mogą być odkupowane przez emitenta (umarzane) lecz stanowią jego trwały kapitał,

• certyfikaty inwestycyjne są zbywane pomiędzy inwestorami na giełdach papierów wartościowych a ich ceny kształtują się na zasadzie popytu i podaży.

RYNEK FINANSOWY

miejsce, gdzie zawiera się różnego rodzaju umowy pożyczkowe,

kredytowe czy inne będące w ogólnym rozumieniu

źródłem finansowania działalności gospodarczej

Inaczej mówiąc jest to miejsce zawierania transakcji

mających za przedmiot szeroko rozumiany kapitał

finansowy.

Instrumenty Finansowego

• to zobowiązania finansowe, czyli roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarujących w stosunku do drugich.

• w ramach instrumentów finansowych należy wyróżnić specjalną grupę, jaką stanowią papiery wartościowe.

• do instrumentów finansowych zaliczamy też nie będące papierami wartościowymi tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania, kontrakty terminowe lub opcje.

Rynek finansowy

Rynek pieniężny Rynek Kapitałowy

Różnice między rynkiem pieniężnym a rynkiem kapitałowym

Cecha	Rynek pieniężny	Rynek kapitałowy
Charakter dominujących strumieni finansowych	Krótkoterminowy kapitał pożyczkowy	Średnio - i długoterminowy kapitał udziałowy i pożyczkowy
Termin realizacji praw z instrumentu finansowego	Do jednego roku	Powyżej roku lub bez podawania czasowej granicy roszczeń
Istota sprawowanych funkcji ekonomicznych	Służy sferze podziału, głównie przez regulowanie płynności w obrocie gospodarczym	Służy sferze produkcji, głównie przez mobilizowanie kapitałów dla celów inwestycyjnych
Wybrane instrumenty	bony skarbowe bony pieniężne NBP bony komercyjne kredyty oraz pożyczki krótkoterminowe	obligacje akcje prawa pochodne oparte na instrumentach podstawowych certyfikaty inwestycyjnego kredyty oraz pożyczki średnio - lub długo okresowe

Instrumenty rynku pieniężnego

• to papiery wartościowe lub prawa majątkowe opiewające na wierzytelności pieniężne, o terminie realizacji praw - liczonym od dnia ich wystawienia - nie dłuższym niż rok,

• ich wartość może być ustalona w każdym czasie,

• mogą być przedmiotem wtórnego obrotu,

• posiadają wierzycielski (dłużny) charakter.

Mogą być:

• oparte na podstawie dyskontowej - papiery wartościowe są udostępniane wg wartości nominalnej pomniejszonej o dyskonto tj. po odliczeniu z góry należnych pożyczkodawcy odsetek, wtedy w momencie wykupu emitent wypłaca ich wartość nominalną.

Np. Instrument rynku pieniężnego o wartości nominalnej 10 000 zł wyemitowana dnia 26.11.2011 r. na pół roku.

Cena emisyjna 9 800 zł

Dyskonto 200 zł (tj. 2 % w skali pół roku a 4 % w skali roku)

Dnia 26.05.2012 r. inwestor otrzyma 10 000 zł (wartość nominalna)

• oparte na podstawie odsetkowej (tzw. kuponowej) - papiery wartościowe są udostępniane wg wartości nominalnej, natomiast w momencie ich wykupu posiadacz otrzymuje wraz ze zwrotem pożyczki należne odsetki.

Np. Instrument rynku pieniężnego o wartości nominalnej 10 000 zł wyemitowana dnia 26.11.2011 r. na pół roku.

Cena emisyjna 10 000 zł

Dnia 26.05.2012 r. inwestor otrzyma:

10 000 zł (wartość nominalna)

+ 200 zł (odsetki - 4 % w skali roku)

= 10 200 zł

Bony skarbowe

• emitowane przez Skarb Państwa,

• umożliwiają pozyskanie środków na finansowanie potrzeb budżetu państwa,

• sprzedaż dokonywana jest z dyskontem w formie przetargów,

• agentem emisji (organizatorem emisji) jest Narodowy Bank Polski,

• wartość nominalna bonu skarbowego wynosi 10 000 zł,

• emitowane są w seriach na standardowe okresy, tj. od bonów 2-3 dniowych do 52 - tygodniowych.

Bony Pieniężne NBP

• emitowane przez Narodowy Bank Polski,

• umożliwia kreowanie podaży pieniądza,

• wykorzystywane do przeprowadzania operacji otwartego rynku,

• sprzedaż dokonywana jest z dyskontem w formie przetargów,

• agentem emisji (organizatorem emisji) jest Narodowy Bank Polski.

Bony komercyjne

• emitowane przez przedsiębiorstwa,

• służą krótkookresowym potrzebom finansowym,

• forma dyskontowa lub kuponowa,

• emitowane za pośrednictwem banków lub biur maklerskich,

Stawki oprocentowania depozytów i pożyczek na rynku międzybankowym

• LIBOR (London Inter-bank Offered Rate) - średnia arytmetyczna stóp procentowych, po jakich najważniejsze banki są skłonne sprzedawać swoje nadwyżki;

• LIBID (London Inter-bank Bid Rate) - wskaźnik informujący ile banki są skłonne płacić za środki, 9czyli po jakiej stopie przyjmą depozyt)

• WIBOR (Warsaw Inter-bank Offered Rate) - średnia stopa oprocentowania, na którą polskie banki są skłonne udzielić kredytu,

• WIBID (Warsaw Inter-bank Bid Rate) - średnia stopa oprocentowania, jaką polskie banki są gotowe zapłacić za przyjęty depozyt.

Obligacja

jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (nie koniecznie w pieniądzu).

Subskrybent - pierwotny nabywca obligacji / akcji

Obligatariusz - aktualny właściciel obligacji

Akcjonariusz - aktualny właściciel akcji

Emitenci obligacji w Polsce

• Skarb Państwa

• Narodowy Bank Polski

• podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, spółki komandytowo - akcyjne.

• JST oraz ich związki,

• inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw (np. banki),

• międzynarodowe instytucje finansowe,

Klasyfikacja obligacji i ich charakter

• forma oprocentowania:

- obligacje klasyczne - o tradycyjnej formie, składają się z płaszcza i kuponu

- obligacje zerokuponowe -bez kuponów odsetkowych, wyróżnia się:

• obligacje dyskontowe,

• obligacje, gdzie odsetki są naliczane i automatycznie dodawana do wartości nominalnej (kapitalizacja)

---