Transport samochodowy

Transport samochodowy

Rynki transportowe, 3 SSL TiL,

Sopot, 14.04.2010

Cechy techniczno-eksploatacyjne i

Cechy techniczno-eksploatacyjne i

ekonomiczne transportu samochodowego

ekonomiczne transportu samochodowego

•

bliska nieograniczoności dostępność do jego

podstawowych środków pracy;

•

wysoka operatywność usługowa, polegająca na

dyspozycyjności względnie dużej liczby środków

przewozowych;

•

duża elastyczność podróży, wyrażająca się możliwością

obsługi zróżnicowanego poziomu potrzeb bez

ponoszenia dodatkowych nakładów typu

inwestycyjnego;

•

duża szybkość przewozu;

•

terminowość i punktualność wykonywania usług,

atrybuty te wynikają głównie z możliwości realizacji

przewozów zgodnie

ze ściśle sprecyzowanym harmonogramem.

Podstawa prawna działalności

Podstawa prawna działalności

transportu drogowego

transportu drogowego

Ustawa z 6 września 2001 roku o

Ustawa z 6 września 2001 roku o

transporcie drogowym.

transporcie drogowym.

Zakres regulacji ustawy o transporcie

Zakres regulacji ustawy o transporcie

drogowym

drogowym

• krajowy transport drogowy;
• międzynarodowy transport drogowy;
• niezarobkowy krajowy transport

drogowy;

• niezarobkowy międzynarodowy

transport drogowy.

Transport drogowy a transport

Transport drogowy a transport

samochodowy

samochodowy

Transport drogowy – realizowany po
drodze.
Transport samochodowy – realizowany
pojazdami samochodowymi.
W praktyce powyższe pojęcia
traktowane są jako synonimy.

Infrastruktura transportu

Infrastruktura transportu

samochodowego

samochodowego

•

liniowa

liniowa

,

której istotą jest istniejąca w państwie sieć

drogowa, rozumiana jako każdy wydzielony pas terenu,
przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do
ruchu pieszych, wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami
inżynierskimi, placami, zatokami pojazdowymi oraz
znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu
chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi,
drzewami, krzewami i urządzeniami technicznymi
związanymi z prowadzeniem i zabezpieczeniem ruchu;

•

punktowa

punktowa w skład której wchodzą wyodrębnione
przestrzennie obiekty, służące stacjonarnej obsłudze:

 pasażerów: dworce autobusowe, przystanki;
 ładunków: wyładownie ogólnodostępne, stacje, place

i punkty przeładunkowe;

 środków przewozowych transportu samochodowego.

Kryteria podziału infrastruktury

Kryteria podziału infrastruktury

transportu drogowego

transportu drogowego

• funkcje w sieci drogowej;
• stopień dostępności i obsługi

przyległego terenu.

Podmioty odpowiedzialne za infrastrukturę

Podmioty odpowiedzialne za infrastrukturę

drogową

drogową

• administracja państwowa – drogi

krajowe;

• samorząd wojewódzki – drogi

wojewódzkie;

• samorząd powiatowy – drogi powiatowe

i niektóre drogi lokalne miejskie (w
przypadku powiatów grodzkich);

• samorząd gminy – drogi gminne i

niektóre drogi lokalne miejskie.

Podział infrastruktury transportu

Podział infrastruktury transportu

samochodowego wg kryterium stopnia

samochodowego wg kryterium stopnia

dostępności i obsługi przyległego terenu (I)

dostępności i obsługi przyległego terenu (I)

• drogi ogólnodostępne;
• drogi ekspresowe;
• autostrady.

Podział infrastruktury transportu

Podział infrastruktury transportu

samochodowego wg kryterium stopnia

samochodowego wg kryterium stopnia

dostępności i obsługi przyległego terenu

dostępności i obsługi przyległego terenu

(II)

(II)

•

droga ogólnodostępna

droga ogólnodostępna – to wszystkie elementy

infrastruktury liniowej, które spełniają warunki wyróżnione

w kryterium funkcji;

•

droga ekspresowa

droga ekspresowa – to dwu- lub jednojezdniowa droga

przeznaczona wyłącznie do ruchu pojazdów

samochodowych, nie obsługująca przyległego terenu,

krzyżująca się wielopoziomowo z przecinającymi ją trasami

komunikacyjnymi, z dopuszczeniem wyjątkowo

jednopoziomowych skrzyżowań z drogami publicznymi;

•

autostrada

autostrada – to droga przeznaczona wyłącznie do ruchu

pojazdów samochodowych i do tego celu specjalnie

zaprojektowana i wybudowana, nie obejmująca przyległego

terenu, poza tym wyposażona w dwie trwale rozdzielone,

jednokierunkowe jezdnie, mająca wielopoziomowe

skrzyżowania ze wszystkimi przecinającymi je drogami i

innymi pasami komunikacyjnymi, specjalnie oznakowana.

Ocena infrastruktury transportu

Ocena infrastruktury transportu

samochodowego w Polsce

samochodowego w Polsce

• brak dróg umożliwiający bezkolizyjny ruch, w

szczególności tranzytowy, z ominięciem ośrodków
miejskich oraz skrzyżowań z infrastrukturą
transportu kolejowego;

• wieloletnie zaniedbanie w utrzymaniu i remontach

dróg, praktycznie wszystkich rodzajów;

• bliski całkowitemu zużyciu technicznemu stan

obiektów mostowych, przede wszystkim mostów,
estakad, tuneli oraz przejść podziemnych;

• wysoki stopień zużycia jezdni dróg na skutek

eksploatacji coraz większej ilości ciężkiego taboru
samochodowego, przy minimalnych nakładach na
odtworzenia tych elementów infrastruktury liniowej.

Infrastruktura punktowa transportu

Infrastruktura punktowa transportu

samochodowego (I)

samochodowego (I)

• przystanki i dworce autobusowe (w

przewozach osób):

 I kategorii – w przypadku wysyłania w ciągu doby ponad

200 autobusów;

 II kategorii – w przypadku wysyłania w ciągu doby od

150 do 200 autobusów;

 II kategorii – w przypadku wysyłania w ciągu doby do

150 autobusów.

• punkty transportowe (w przewozach

ładunków):

 wyposażone w tabor i sprzęt do czynności

przeładunkowych;

 zapewniające miejsce do składowania.

Infrastruktura punktowa transportu

Infrastruktura punktowa transportu

samochodowego (II)

samochodowego (II)

• jednostki gospodarcze ( na styku

transportu samochodowego,
motoryzacji, drogownictwa i handlu):

 stacje obsługi samochodów;
 zakłady naprawy taboru samochodowego;
 zaplecza techniczne przedsiębiorstw transportu

samochodowego;

 stacje benzynowe;
 hurtownie ropopochodnych artykułów

motoryzacyjnych.

Środki transportu samochodowego

Środki transportu samochodowego

• przeznaczone do przewozów osób

(samochód osobowy i autobus);

• przeznaczone do przewozów

ładunków.

Rodzaje autobusów

Rodzaje autobusów

• autobusy do przewozów miejskich, (miejsca

siedzące i stojące);

• autobusy do przewozów międzymiastowych,

w których przewiduje się wyłącznie miejsca
siedzące, jednak o zwykłym standardzie wygody;

• autobusy do przewozów turystycznych, z

miejscami siedzącymi o wysokim bądź
podwyższonym standardzie wygody.

W popularnym języku eksploatacyjnym, autobusy

ruchu międzymiastowego nazywa się
omnibusami, natomiast autobusy turystyczne –
autokarami.

Podział autobusów wg możliwości obsługi

Podział autobusów wg możliwości obsługi

potrzeb przewozowych

potrzeb przewozowych

• mikrobusy, zabierające w wersji

standardowej do 12 pasażerów;

• minibusy, o pojemności do 20 osób;
• autobusy średnie, w których liczba

miejsc nie przekracza 50;

• autobusy duże, mogące obsłużyć ponad

50 osób i które dzielą się na:

standardowe, o maks. liczbie miejsc 100-

110;

przegubowe, o maks. liczbie miejsc 135-

150.

Tabor do przewozu ładunków

Tabor do przewozu ładunków

• tabor silnikowy,

obejmujący
samochody
ciężarowe oraz
ciągniki
samochodowe;

• tabor bezsilnikowy,

obejmujący
przyczepy oraz
naczepy.

Samochody ciężarowe o nadwoziu

Samochody ciężarowe o nadwoziu

• uniwersalnym, umożliwiającym przewóz

wszystkich ładunków, poza tymi, które
wymagają dostosowań specjalistycznych
bądź specjalnych warunków
przemieszczania;

• specjalizowanym, przeznaczonym do

przewozu wyłącznie ściśle wybranej grupy
ładunków;

• specjalnym, przeznaczonym do przewozu

wyłącznie jednego rodzaju ładunku,
wymagającego niezmiennych warunków
przemieszczania (sam. strażackie,
warsztatowo-naprawcze.

Samochód ciężarowy a pociąg drogowy

Samochód ciężarowy a pociąg drogowy

Pociąg drogowy to samochód ciężarowy

ciągnący przyczepę. Stopień uniwersalizacji

bądź specjalizacji przyczep może być taki

sam jak samochodów ciężarowych.

Ciągniki samochodowe

Ciągniki samochodowe

Ciągniki samochodowe to pojazdy

silnikowe nie posiadające stałego
nadwozia. Współpracują
z naczepami bądź przyczepami,
tworząc pojazdy członowe.

Klasyfikacja taboru samochodowego wg grup

Klasyfikacja taboru samochodowego wg grup

ładowności

ładowności

• tabor dostawczy – jednostki

mające ładowność do 1,9

tony;

• tabor niskotonażowy –

jednostki mające ładowność

z przedziału od 2 do 4 ton;

• tabor średniotonażowy –

jednostki mające ładowność

od 4 do 12 ton;

• tabor wysokotonażowy –

jednostki, których ładownosć

przekracza 12 ton.

Dopuszczalne wymiary i
propozycje zmian

Źródło: J. Raczyński: Kolejowe przewozy towarowe a megacieżarówki.
„Technika Transportu Szynowego” 2007 nr 10, s. 24

Technologia transportu

Technologia transportu

samochodowego

samochodowego

Na technologie przewozów

samochodowych składają się zbiory

metod, operacji lub czynności, które

musi zrealizować przewoźnik, aby

wykonać określony zakres produkcji

transportowej.

Technologie transportu samochodowego

Technologie transportu samochodowego

w przewozach pasażerskich (I)

w przewozach pasażerskich (I)

• przewozy regularne – jako publiczny przewóz osób i ich

bagażu wykonywany według rozkładu jazdy podanego
przez przewoźnika, do publicznej wiadomości co najmniej
poprzez ogłoszenia wywieszone na przystankach i
dworcach autobusowych, przy czym należność za
przejazd pobierana jest zgodnie z taryfą opłat podana do
publicznej wiadomości oraz warunkami przewozu;

• przewozy regularne specjalne – jako niepubliczny

przewóz regularny określonej grupy osób, z wyłączeniem
innych osób;

• przewozy wahadłowe – jako wielokrotny przewóz

zorganizowanych grup osób tam i z powrotem, między
tym samym miejscem początkowym a tym samym
miejscem docelowym;

Technologie transportu samochodowego

Technologie transportu samochodowego

w przewozach pasażerskich (II)

w przewozach pasażerskich (II)

• przewozy okazjonalne – jako przewóz osób, który

nie stanowi przewozu regularnego, przewozu
regularnego specjalnego albo przewozu
wahadłowego;

• przewozy kabotażowe – jako przewóz

wykonywany pojazdem samochodowym
zarejestrowanym za granicą, lub przez
przedsiębiorcę zagranicznego między miejscami
położonymi na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej
w zakresie transportu osób.

Technologie transportu samochodowego

Technologie transportu samochodowego

w przewozach towarowych

w przewozach towarowych

• transport kombinowany – jako przewóz rzeczy, podczas

którego samochód ciężarowy, przyczepa, naczepa z jednostką
ciągnącą lub bez, nadwozie wymienne lub kontener 20-
stopowy lub większy korzysta z drogi w początkowym lub
końcowym odcinku przewozu, a na innym odcinku – z usługi
kolei, żeglugi śródlądowej lub tr. morskiego, przy czym
odcinek morski przekracza 100 km w linii prostej; odcinek
przewozu początkowego lub końcowego oznacza przewóz:
pomiędzy punktem, gdzie rzeczy są załadowane i najbliższą
odpowiednią kolejową stacją wyładunkową a punktem, gdzie
rzeczy są wyładowane, dla końcowego odcinka albo wewnątrz
promienia nieprzekraczającego 150 km w linii prostej ze
śródlądowego lub morskiego portu załadunku lub wyładunku;

• przewozy kabotażowe – definiowane jak w transporcie osób

z zastrzeżeniem, że dotyczyć będą również rzeczy.

Grupy technologii transportu

Grupy technologii transportu

samochodowego

samochodowego

w przewozach ładunków (I)

w przewozach ładunków (I)

a) technologie zunifikowane;
b) technologie specjalizowane;
c) technologie uniwersalne.

Ad. a) technologie zunifikowane polegają na realizacji

przewozów ładunków umieszczonych w
jednostkach ładunkowych, a więc w kontenerach,
na paletach bądź
w pakietach. Technologie te są oparte na pracy
ciągników siodłowych i naczep nazwanych
kontenerami. W punktach transportowych
przeładunki jednostek ładunkowych wykonywane
są za pomocą wózków naładowczych
(akumulatorowych), żurawi oraz suwnic.

Grupy technologii transportu

Grupy technologii transportu

samochodowego

samochodowego

w przewozach ładunków (II)

w przewozach ładunków (II)

Ad. b) technologie specjalizowane realizowane przez

transport samochodowy wynikają z konieczności

przystosowania nadwozi pojazdów do cech

fizykochemicznych ładunków. Technologie

te dominują w przewozach samochodowych i są

wykorzystywane przy przemieszczaniu:

• węgla i koksu czy ziemi;
• ziemniaków, buraków i ziarna zbożowego
• kruszyw budowlanych i materiałów wiążących luzem;
• mieszanek betonowych i wapna palonego;
• prefabrykantów budowlanych;
• towarów łatwo psujących się (mięso, ryby, mleko, owoce

itp.)

• wszystkich ładunków płynnych i nieczystości;
• ładunków dłuzycowych, ponadgabarytowych oraz

specjalnie ciężkich.

Grupy technologii transportu

Grupy technologii transportu

samochodowego

samochodowego

w przewozach ładunków (III)

w przewozach ładunków (III)

Ad. c) Technologie uniwersalne umożliwiają realizację

przewozów ładunków, które nie wymagają
przystosowań środków transportu i nie ulegają
zniszczeniu na skutek działania warunków
atmosferycznych. Stąd też stosowane są do
przemieszczania przede wszystkim:

• ładunków sztukowych i kawałkowych luzem;
• zbóż i jego przetworów;
• drewna i wyrobów z drewna;
• napojów i pieczywa;
• odzieży;
• zwierząt żywych.

Kontrola w transporcie samochodowym

Kontrola w transporcie samochodowym

Inspekcja Transportu Drogowego (ITD) to

jednostka powołana ustawą o transporcie
drogowym, przeznaczona do kontrolowania
podmiotów
w zakresie przestrzegania zasad właściwego
wykonywania usług. Kontroli podlegają:

• dokumenty związane z wykonywaniem transportu drogowego

i przestrzegania warunków w nich określonych;

• dokumenty przewozowe związane z wykonywaniem

transportu;

• ruchu drogowego w zakresie transportu;
• przestrzeganie przepisów dotyczących okresów prowadzenia

pojazdu, obowiązkowych przerw i czasu pracy kierowcy;

• przestrzeganie zasad i warunków transportu zwierząt.

Struktura rynku transportu

Struktura rynku transportu

samochodowego

samochodowego

Struktura własnościowa podażowej strony

rynku transportowego jest bardzo
dynamiczna, jednak ukształtowały się jej
pewne proporcje:

• organizacje bezpośrednio zarobkujące posiadają około

83% taboru;

• organizacje wewnętrzne przedsiębiorstw

nietransportowych (tzw. transport własny), posiadają
około 17% taboru; transport własny wykonuje w zasadzie
pracę przewozową tylko na rzecz własnej jednostki
gospodarczej, jednak w realiach gospodarki rynkowej
wykonuje także zlecenia zewnętrzne na zasadzie
w pełni komercyjnej.

Struktura rynku zarobkowego transportu

Struktura rynku zarobkowego transportu

samochodowego ładunków

samochodowego ładunków

Z punktu widzenia form własności środków transportu oraz

rodzaju przedsiębiorstw występujących na rynku, należy
stwierdzić, że przewozy pasażerskie wykonywane są przez
organizacje państwowe, komunalne oraz prywatne, a przewozy
ładunków – przez firmy prywatne i działające w formie spółek.

Strategie cenowe w transporcie

Strategie cenowe w transporcie

samochodowym

samochodowym

• ceny taryfowe (stosowane głównie w

transporcie pasażerskim);

• ceny umowne (negocjowane każdorazowo –

stosowane głównie w transporcie
towarowym).

W typowych rozwiązaniach taryfowych komunikacji

autobusowej przyjmuje się, że ceny komunikacji pośpiesznej
są od 0,5- do 1,5-krotnie wyższe od cen komunikacji zwykłej,
ceny zaś komunikacji ekspresowej są od 2 do 4 razy wyższe.

Determinanty cen umownych:

•

czas najmu taboru;

•

przebieg wykonywany przez najmowany tabor;

•

rodzaj i cechy techniczno-eksploatacyjne jaki ma tabor.

Zastosowanie cen umownych

Zastosowanie cen umownych

W przewozach ładunków obowiązują obecnie

wyłącznie ceny umowne świadczenia usług

transportowych. Przewoźnicy maja co

prawda obowiązek ogłaszania cenników

bądź taryf przewozów towarowych, jednak

w rzeczywistości jest to praktyka rzadka.

Wynika ona z faktu preferowania przez

przedsiębiorstwa transportu

samochodowego, formy najmu taboru

ciężarowego jako sposobu świadczenia

usługi przemieszczania, nie zaś sprzedaży

pracy przewozowej, która wymagałaby

właśnie uprzedniego ogłoszenia cen.

Elementy kalkulacji cen za wykonaną

Elementy kalkulacji cen za wykonaną

pracę przewozową

pracę przewozową

• odległość przewozu ładunku;
• liczba i rodzaj nadanych przesyłek, w

tym ich ciężaru lub objętości;

• stopień specjalizacji nadwozia

pojazdu samochodowego;

• liczba naładowań bądź wyładowań,

które występują w danym zleceniu
przewozowym.

Specyfika kosztów w transporcie

Specyfika kosztów w transporcie

samochodowym

samochodowym

Cechą charakterystyczną działalności

organizacji transportu samochodowego jest
fakt, że 60-75% kosztów wynika tylko z trzech
grup rodzajowych:

• amortyzacji środków transportowych, która kształtuje się

obecnie na poziomie 6.5-20% wartości taboru; jest ona
w zasadzie odpisem normatywnym, aczkolwiek właściciel
pojazdów, na skutek specyficznych warunków ich
eksploatacji, może ten normatyw zużycia korygować;

• zużycia paliw, olejów i smarów;
• wynagrodzeń, które występując w transporcie

samochodowym zarówno w formie czasowej, akordowej,
prowizyjnej, jak
i ryczałtowej, mają stosunkowo dynamiczny wymiar i
wymagają angażowania środków finansowych.

Specyfika kosztów w transporcie

Specyfika kosztów w transporcie

samochodowym

samochodowym

Podstawowe nośniki kosztów w transporcie

Podstawowe nośniki kosztów w transporcie

samochodowym

samochodowym

• tonokilometr, w przewozach ładunków;
• wozokilometr, w przewozach

pasażerskich;

• wykonany kilometr przebiegu bądź

kilometr ładowny przebiegu;

• jednostka czasu pracy taboru (godzina,

dzień);

• przewieziona tona ładunku;
• pojazd samochodowy.

Koszt jednostkowy wozokilometra

Koszt jednostkowy wozokilometra

P

K

K

cw

jp



K

jp

– koszt jednostkowy wozokilometra

K

cw

– całkowity koszt własny

P – praca przewozowa wyrażana w

kilometrach

STRUKTURA KOSZTU 1 WOZOKILOMETRA

CIEŻARÓWKI Z PRZYCZEPĄ O TONAŻU 40

TON WE FRANCJI W ROKU 2004

Źródło: J. Burnewicz: Sektor samochodowy Unii Europejskiej. Wyd. Komunikacji i Łączności,
Warszawa 2005, s. 46

Całkowity koszt własny

Całkowity koszt własny

P

K

K

K

K

K

Kcw

cS

cD

cQ

cK

cT











• K

cT

– koszty całkowicie zależne od czasu pracy

• K

cK

– koszty całkowicie zależne od przebiegu

taboru

• K

cQ

– koszty całkowicie zależne od liczby

przewiezionych ton

• K

cD

– koszty całkowicie zależne od posiadanego

taboru

• K

cS

– koszty całkowite niezależne od wielkości

pracy przewozowej (koszty względnie stałe)

Tendencje rozwojowe transportu

Tendencje rozwojowe transportu

samochodowego

samochodowego

• zmiany o charakterze innowacyjnym, w

zakresie środków produkcji transportu
samochodowego;

• zmiany o charakterze efektywnościowym,

wynikającym z zasad regulacji rynku usług
transportu samochodowego;

• zmiany o charakterze kapitałowym,

kształtującym postawy strategiczne
podmiotów gospodarujących transportu
samochodowego
i przyszłe zachowania rynkowe tych jednostek.