Slajd 1

PODSTAWY KLASYFIKACJI DIET

Słowo

dieta

oznacza specjalny sposób żywienia

uwzględniający ilość i jakość spożywanych

pokarmów.

Dieta ma na celu

dostarczenie niezbędnych

ustrojowi składników pokarmowych z jednoczesnym

dostosowaniem ich podaży do możliwości trawienia,

wchłaniania i metabolizowania przez zmieniony

chorobowo organizm.

Jest modyfikacją racjonalnego sposobu żywienia

ludzi zdrowych.

ŻYWIENIE PODSTAWOWE

Zastosowanie i cel diety

Żywienie podstawowe zwane

dietą

podstawową

stosowane jest u osób nie

wymagających żywienia dietetycznego

będących w szpitalach, sanatoriach i innych

zakładach leczniczych.

Charakterystyka diety

W żywieniu podstawowym

dozwolone są:

•

wszystkie produkty i potrawy

•

wszystkie techniki sporządzania posiłków.

Wskazane są ograniczenia w diecie potraw

ciężko strawnych, wzdymających.

W opracowaniu diety należy przestrzegać zasad

planowania jadłospisów, tzn. planuje się

nie mniej

niż 4-5

posiłków dziennie.

Za podstawę diety przyjęto średnie

normy dla

kobiet i mężczyzn o małej aktywności

fizycznej,

opracowane przez prof. dr hab. Ś.

Ziemiańskiego i wsp., IŻŻ w 2001 roku.

Wartość energetyczna

całodziennego pożywienia

powinna wynosić około 2300-2400 kcal (9623-

10041 kJ),

białko

- 12-14% energii,

tłuszcze

- 30%,

węglowodany

uzupełniają dobowe

zapotrzebowanie energetyczne.

Zapotrzebowanie na witaminy, składniki

mineralne ustala się wg średnich norm dla kobiet i

mężczyzn o małej aktywności fizycznej.

DIETA BOGATORESZTKOWA

Zastosowanie i cel diety

Dieta bogatoresztkowa jest stosowana w:

zaparciach

zaburzeniach czynnościowych jelit.

Celem

stosowania diety bogatoresztkowej jest

pobudzenie motoryki jelit, uregulowanie ich

czynności bez stosowania środków

farmakologicznych.

Charakterystyka diety

Dieta bogatoresztkowa

jest

modyfikacją diety podstawowej.

Modyfikacja jej polega na zwiększeniu

ilości błonnika pokarmowego frakcji

nierozpuszczalnych i płynów.

W diecie bogatoresztkowej stosowanej w zaparciach

produkty z dużą ilością błonnika pokarmowego

należy

stopniowo zwiększać do 40-50 g/dobę

Przy dużej ilości błonnika początkowo mogą

wystąpić wzdęcia i lekkie bóle brzucha.

Korzystne działanie na perystaltykę jelit

mają:

miód, jogurt, kefir, 1-dniowe mleko ukwaszone,

kawa prawdziwa, śmietanka, wody gazowane,

kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy

organiczne, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki,

siemię lniane, buliony, rosoły, potrawy ostro

przyprawione.

Dobry efekt dają napoje i potrawy chłodne.

Zaleca się pół szklanki wody przegotowanej

chłodnej z miodem lub namoczone suszone śliwki

albo łyżeczkę masła lub oliwy na czczo.

W diecie należy

ograniczyć pokarmy

obniżające

perystaltykę jelit. Są to:

kluski, pieczywo białe, ryż, kasza manna, mąka

ziemniaczana, ciastka z kremem, banany.

Wyłączyć powinno się:

mocną herbatę, suszone

czarne jagody, wino czerwone wytrawne, suche

pożywienie

oraz pokarmy powodujące wzdęcia: groch, fasolę,

bób, warzywa kapustne.

DIETA ŁATWO STRAWNA

Zastosowanie i cel diety

Dieta łatwo strawna wskazana jest:

•

w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,

•

w nadmiernej pobudliwości jelita grubego,

•

w nowotworach jelita cienkiego,

•

w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych,

•

w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką,

•

w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym,

•

przewlekłych

chorobach

układu

oddechowego

przewlekłych

chorobach

układu

oddechowego

przebiegających

z rozedmą,

•

w zaburzeniach krążenia płucnego (zawał),

•

w okresie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych,

•

dla chorych długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia

pracy

przewodu pokarmowego,

•

dla osób w wieku podeszłym.

Celem diety

jest dostarczenie

choremu wszystkich niezbędnych

składników pokarmowych oraz

ograniczenie produktów i potraw

ciężkostrawnych.

Charakterystyka diety

Dieta łatwo strawna jest modyfikacją

żywienia racjonalnego ludzi zdrowych.

Ma szerokie zastosowanie w zakładach

leczniczych.

Podstawą tej diety jest ograniczenie,

a nawet wyłączenie:

•

produktów i potraw tłustych,

•

smażonych,

•

opieczonych w tradycyjny sposób,

•

długo zalegających w żołądku,

•

wzdymających,

•

ostro przyprawionych.

W diecie łatwo strawnej należy

zmniejszyć podaż błonnika

pokarmowego

, chociaż pewna ilość tego

składnika jest potrzebna.

Zalecana

ilość błonnika

pokarmowego

w diecie łatwo

strawnej wynosi

do 25 g/dobę.

Posiłki należy spożywać 4-5 razy w

ciągu dnia regularnie w określonych

godzinach i w niewielkich objętościach.

Ostatni posiłek zaleca się 2 godziny

przed snem.

DIETA ŁATWO STRAWNA Z OGRANICZENIEM

TŁUSZCZU

Zastosowanie i cel diety

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu

wskazana jest:

•

w przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka

żółciowego

oraz dróg żółciowych,

•

w chorobach miąższu wątroby - przewlekłym

zapaleniu

wątroby, marskości wątroby,

•

w przewlekłym zapaleniu trzustki,

•

we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego - w

okresie

zaostrzenia choroby.

Celem diety

jest ochrona ww. narządów przez

zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej.

Charakterystyka diety

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest

modyfikacją diety łatwo strawnej.

Modyfikacja ta

polega na zmniejszeniu produktów

będących źródłem tłuszczu zwierzęcego oraz

obfitujących w cholesterol.

Zawartość tłuszczu w diecie zarówno pochodzenia

roślinnego, jak i zwierzęcego powinna wynosić

od 30 do 50 g/dobę.

Jest to tłuszcz znajdujący się w produktach (w

mięsie, wędlinach, mleku, jajach) oraz tłuszcz

dodawany do pieczywa i potraw.

Białko

zalecane jest w normie fizjologicznej (tylko w

niektórych przypadkach chorobowych powyżej

normy). Bardzo ważne jest, żeby było ono rozłożone

równomiernie na podstawowe posiłki.

Tłuszcze

pokrywają zapotrzebowanie energetyczne

do 20%,

białko

12-18%, a

węglowodany

uzupełniają dobową ilość kalorii.

W jadłospisie należy uwzględnić produkty bogate w

witaminę C

, która wpływa na układ

immunologiczny, pobudzając go do wytwarzania

przeciwciał zwalczających stan zapalny.

Posiłki podaje się:

w małych objętościach,

o umiarkowanej temperaturze,

często - 5 razy w ciągu dnia.

Modyfikacja diety

Biorąc pod uwagę zastosowanie omawianej diety w

różnych przypadkach chorobowych, zachodzi

konieczność jej modyfikacji.

DIETA ŁATWO STRAWNA Z

OGRANICZENIEM SUBSTANCJI

POBUDZAJĄCYCH WYDZIELANIE SOKU

ŻOŁĄDKOWEGO

Zastosowanie i cel diety

Dieta ma zastosowanie:

•

w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,

•

w przewlekłym nadkwaśnym nieżycie

żołądka,

•

w refluksie żołądkowo-przełykowym.

Zadaniem diety jest:

•

dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych

składników

odżywczych,

•

ograniczenie produktów i potraw pobudzających

wydzielanie

kwasu solnego,

•

neutralizowanie soku żołądkowego,

•

niedrażnienie chemiczne, mechaniczne, termiczne

błony

śluzowej żołądka.

Charakterystyka diety

Jest to dieta łatwo strawna z ograniczoną ilością

produktów i potraw działających pobudzająco na

czynność wydzielniczą żołądka.

Zaliczamy do nich:

mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary

warzywne, grzybowe, galarety, wody gazowane,

kwaśne napoje, nie rozcieńczone soki z owoców i

warzyw, napoje alkoholowe (wino, piwo), kawa

prawdziwa, mocna herbata, produkty marynowane,

wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone,

pieczone, ostre przyprawy.

Ilość białka

w diecie należy zwiększyć

1,2-1,5 g/kg na mc.

Tłuszcze

wykazują zdolność hamowania

wydzielania kwasu solnego zmniejszają

równocześnie motorykę żołądka.

W diecie należy uwzględnić tłuszcze łatwo

strawne, obok masła, śmietanki, ważne są

tłuszcze roślinne obniżające cholesterol.

Tłuszcze pokrywają w 30% dobowe

zapotrzebowanie energetyczne.

Do produktów hamujących wydzielanie żołądkowe

oprócz tłuszczów należą

słabe roztwory cukru.

Ograniczeniu podlega

błonnik pokarmowy

, należy

więc z diety wyłączyć:

•

pieczywo razowe,

•

grube kasze

•

surowe warzywa i owoce.

Z diety

wyłącza się produkty

•

trudno strawne,

•

wzdymające,

•

ostro prawione.

Posiłki należy spożywać

•

regularnie o jednakowych porach dnia,

•

w niewielkich objętościach,

•

5 razy dziennie.

•

potrawy powinny mieć umiarkowaną temperaturę

(nie powinny one być zbyt gorące ani zbyt zimne,

umiarkowana temperatura posiłków chroni przed

przekrwieniem błony śluzowej żołądka)

Dieta powinna być dostosowana indywidualnie dla

każdego chorego.

DIETA O ZMIENIONEJ KONSYSTENCJI

Dieta płynna (z produktów naturalnych)

Zastosowanie i cel diety

Dieta płynna stosowana jest:

•

w chorobach jamy ustnej i przełyku,

•

u chorych nieprzytomnych,

•

w innych stanach chorobowych.

Dieta ma na celu

dostarczenie pacjentowi

odpowiedniej ilości energii i składników

pokarmowych.

Charakterystyka diety

Charakterystyczną cechą diety jest jej

konsystencja.

Pożywienie musi być:

łatwo strawne,

nie powodujące wzdęć,

biegunek,

zaparć.

Dieta spożywana jest

drogą doustną, a

gdy żywienie doustne jest niemożliwe

pożywienie podawane jest przez sondę.

Posiłki

muszą mieć odpowiednią wartość

energetyczną i odżywczą, aby nie

doprowadzić do niedoborów pokarmowych.

Wartość energetyczna diety

powinna być

ustalana indywidualnie dla każdego

pacjenta, zależnie od:

•

masy ciała,

•

wieku,

•

płci,

•

rodzaju schorzenia.

Waha się w granicach 1600-2400 kcal (6,7-

10,0 MJ) i więcej.

Białko

zawarte w diecie dostarcza 16-20% energii, a

czasami do 24%.

Tłuszcz

pokrywa zapotrzebowanie energetyczne

w 30-32%.

Węglowodany

dostarczają od 44-54% kalorii.

Liczba posiłków

(podawanych przez zgłębnik

założony przez nos do żołądka) zależy od

zapotrzebowania energetycznego i objętości

pożywienia.

Objętość jednego posiłku

nie powinna

przekraczać

500 ml.

Rytm podawania posiłków i ich objętość ustala

lekarz.

Temperatura posiłków

wynosi około 37°C.

Dieta papkowata

Zastosowanie i cel diety

Dieta ma zastosowanie:

•

w chorobach jamy ustnej i przełyku

•

przy utrudnionym gryzieniu i połykaniu,

•

w niektórych chorobach przebiegających z

gorączką,

•

po niektórych zabiegach operacyjnych.

Celem diety jest

zapewnienie choremu

wszystkich

niezbędnych

składników

wszystkich

niezbędnych

składników

pokarmowych.

Charakterystyka diety

Wartość energetyczna, a także dobór produktów są

zbliżone do diety łatwo strawnej.

Zasadnicza różnica polega na konsystencji potraw,

które są w

formie papkowatej

diecie tej bardzo ważnym składnikiem

jest

białko pochodzenia zwierzęcego, witamina C,

witaminy z grupy B oraz składniki mineralne.

Potrawy muszą być tak sporządzone, aby nie

drażniły zmienionego chorobowo przełyku lub jamy

ustnej chemicznie, mechanicznie ani termicznie.

Dieta kleikowa

Zastosowanie i cel diety

Dietę kleikowa stosuje się w:

ostrych schorzeniach przewodu pokarmowego,

wątroby,

trzustki,

pęcherzyka żółciowego,

nerek,

chorobach zakaźnych,

stanach pooperacyjnych.

Celem diety

jest oszczędzenie narządu

zmienionego chorobowo.

Charakterystyka diety

Podstawowym składnikiem diety kleikowej są

kleiki

z ryżu, kaszy jęczmiennej, płatków

owsianych, kaszy manny.

Oprócz kleików podaje się gorzką herbatę i

namoczone sucharki lub bułkę czerstwą.

Dieta kleikowa może być stosowana tylko 1-3

dni, ponieważ jest

dietą niefizjologiczną

Długie stosowanie diety prowadzi do

wyniszczenia organizmu.

DIETA UBOGOENERGETYCZNA

Zastosowanie i cel diety

Dieta ubogoenergetyczna ma zastosowanie przy

redukcji masy ciała u osób z otyłością i z nadwagą.

Celem diety jest:

•

redukcja masy ciała (poprzez stopniowe

ograniczanie

energii),

•

zapewnienie

prawidłowego

funkcjonowania

zapewnienie

prawidłowego

funkcjonowania

organizmu,

•

utrzymanie dobrego samopoczucia pacjenta,

•

ograniczenie uczucia głodu.

Charakterystyka diety

Dieta powinna być ubogoenergetyczna,

a równocześnie zrównoważona pod

względem zawartości składników

odżywczych.

Aby zredukować 1 kg masy ciała w

ciągu tygodnia, trzeba zmniejszyć

podaż kalorii o 1000 dziennie.

W diecie ubogoenergetycznej największym

ograniczeniom podlegają

tłuszcze.

Pokrywają one około 25% wartości kalorycznej

diety.

W ramach dozwolonej ilości zaleca się oleje roślinne

oraz margaryny z tych olejów utwardzane na drodze

estryfikacji i wzbogacone w witaminy.

Tłuszcze zwierzęce

znajdujące się w:

•

mleku,

•

jajach,

•

mięsie,

•

drobiu,

•

wędlinach,

•

maśle i śmietanie

powinny dostarczać nie więcej niż 10% energii

dobowego zapotrzebowania.

Tłuszcze zwierzęce są tylko nośnikiem kalorii, ich

nadmiar w diecie prowadzi do otyłości, podnosi

stężenie cholesterolu we krwi.

Dieta nie powinna zawierać

mniej niż 100 g

węglowodanów

, ta ilość chroni przed

zużywaniem białka ustrojowego.

Węglowodany

w postaci skrobi, podobnie

jak w diecie podstawowej, są głównym

składnikiem energetycznym pożywienia.

Ograniczyć, a nawet wyłączyć z diety

należy

produkty zawierające

cukry

łatwo przyswajalne:

cukier, miód, dżemy, słodycze, ciastka, desery.

Białko

zaleca się w normie fizjologicznej, 1 g/kg

mc., tj. około 70-80 g/dobę.

W diecie ubogoenergetycznej białko stanowi 20-

25% wartości energetycznej całodziennego

pożywienia.

Białko zwierzęce

o wysokiej wartości biologicznej

powinno znajdować się w 3 głównych posiłkach.

Mięsa czerwone, krwiste

należy spożywać tylko

kilka razy w miesiącu, ze względu na

homocysteinę o działaniu miażdżycorodnym,

powstającą w organizmie z aminokwasów

siarkowych.

W diecie tej powinno być więcej surówek,

sałatek, warzyw gotowanych.

Warzyw i owoców

zaleca się około 750

g/dobę.

Produkty te, oprócz błonnika pokarmowego,

dostarczają;

cenne witaminy rozpuszczalne w wodzie (z

grupy B i C),

flawonoidy,

makro- i mikroelementy.

Stanowią one

bardzo ważny składnik

pożywienia.

W diecie ubogoenergetycznej należy

zwiększyć podaż produktów będących

źródłem:

- witaminy A (



-karoten),

wapnia,

żelaza,

witaminy B

Ograniczyć należy sól kuchenną do 5

g/dobę

oraz ostre przyprawy, które

pobudzają łaknienie.

Płynów

zaleca się około 1,5 litra dziennie.

Ograniczenie płynów do 1,0 litra jest wtedy

konieczne, gdy otyłości towarzyszy

nadciśnienie tętnicze i obrzęki.

Zaleca się od

4 do 5 małych posiłków

spożywanych regularnie.

„

Jedzenie na sucho"

daje uczucie sytości -

korzystnie jest popijać dopiero po posiłku.

Nie należy dojadać między posiłkami!!!

DIETA O ZWIĘKSZONEJ ZAWARTOŚCI

NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH

Zastosowanie i cel diety

Dieta o zwiększonej zawartości nienasyconych

kwasów tłuszczowych stosowana jest:

•

hiperlipidemii

(hipercholesterolemii,

hiperlipidemii

(hipercholesterolemii,

hipertriglicerydemii i

hiperlipidemii mieszanej),

•

w miażdżycy,

•

w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca.

Celem stosowania diety

jest obniżenie stężenia

lipidów w surowicy krwi.

Charakterystyka diety

Najważniejszą charakterystyczną cechą diety jest

ograniczenie spożycia nasyconych kwasów

tłuszczowych (NKT) i częściowe ich zastąpienie

wielo- i jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi.

Dieta ma zapewnić wszystkie niezbędne składniki

odżywcze, zgodnie z wytycznymi racjonalnego

żywienia.

Tłuszcze w diecie o zwiększonej

zawartości nienasyconych kwasów

tłuszczowych

dostarczają 25-30%

energii dobowego zapotrzebowania.

Ważny jest dobór tłuszczów i właściwe

proporcje różnych kwasów

tłuszczowych.

NKT WNKT JNKT

0,7-1,0 : 0,8 : 1,5-

1,2

Oleje są najzdrowszymi tłuszczami

, zawierają

bowiem mało kwasów nasyconych, a dużo więcej

nienasyconych, w tym NNKT.

Zawarty w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym w

największych ilościach jednonienasycony kwas

oleinowy (C

18:1

) obniża stężenie miażdżycorodnego

cholesterolu LDL, nie obniża natomiast stężenia

korzystnych lipoprotein HDL.

Olej rzepakowy zawiera również najwięcej kwasu

linolenowego (C18:2) zaliczanego do cennych,

niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych,

których organizm ludzki nie wytwarza i muszą być

dostarczane z pożywieniem.

Źródłem nienasyconych kwasów

tłuszczowych

są też margaryny zawierające

od 40% do 80% tłuszczu. Najcenniejsze są

tzw. margaryny miękkie, kubkowe.

W diecie tej należy uwzględnić

tłuszcze ryb

i ssaków morskich

bogate w

wielonienasycone kwasy tłuszczowe:

eikozapentaenowy (C

20:5

) i

dokozaheksaenowy (C

22:6

które obniżają stężenie triglicerydów w

surowicy i działają przeciwkrzepliwie.

Ważny jest stosunek kwasów tłuszczowych z

rodziny n-6 do kwasów tłuszczowych z rodziny

n-3.

Wg zaleceń FAO/WHO z 1994 r. powinien on

wynosić

5:1-10:1.

Z diety należy wyeliminować

tłuszcze zwierzęce:

smalec, słoninę, boczek, tłuste mięsa, tłuste

wędliny,

tłuste sery, tłusty drób.

W diecie tej ogranicza się produkty bogate w

cholesterol.

Ilość jego nie powinna przekraczać 300 mg.

Pacjentom o prawidłowej masie ciała zaleca się

około

30 kcal/kg masy ciała, tj. około 2100-2200 kcal na

dobę.

Wartość energetyczną diety

można modyfikować

przez zwiększenie lub zmniejszenie energii.

Dla pacjentów z nadwagą lub otyłych

ilość

kalorii należy zredukować indywidualnie dla każdej

osoby, biorąc pod uwagę stopień nadwagi i

aktywność fizyczną.

Pacjentom

wymagającym wzmożonego żywienia

(

wyniszczonym, z niedowagą

) wartość

energetyczną diety należy zwiększyć.

Białko

zaleca się w normie fizjologicznej, w

ilości około

1 g na kg masy ciała, tj. 12-14%

zapotrzebowania energetycznego.

Powinno ono pochodzić z:

chudych produktów zwierzęcych, jak: indyk,

kurczak bez skóry, cielęcina, w ograniczonej

ilości mięsa czerwone krwiste,

ryby,

królik,

chude sery twarogowe,

chude mleko i jego przetwory.

Węglowodany

pochodzące z produktów zbożowych,

ziemniaków, nasion roślin strączkowych uzupełniają

zapotrzebowanie energetyczne.

Skrobia

nie ma wpływu na wzrost cholesterolu czy

triglicerydów w surowicy. Dieta na 2200 kcal zawiera

ogółem około 300-330 g węglowodanów, tj. około 55-

60% zapotrzebowania energetycznego.

Ograniczeniu podlega

sacharoza i fruktoza

. Cukry

te podnoszą triglicerydy w surowicy, zwiększają

syntezę lipoprotein VLDL w wątrobie.

Cukier oraz cukry proste

(fruktoza i glukoza),

zawarte w owocach i warzywach, nie powinny

dostarczać więcej niż 10% energii dobowego

zapotrzebowania.

Korzystne działanie na obniżenie stężenia cholesterolu

we krwi ma

błonnik pokarmowy

, rozpuszczalny w

wodzie - głównie pektyny i żywice.

Ilość błonnika w diecie powinna wynosić od 30-

40 g.

Jeśli dieta ma być i łatwo strawna, warzywa i owoce

będące źródłem błonnika należy spożywać:

•

gotowane,

•

rozdrobnione,

•

przecierane w postaci drobno startych surówek i

soków,

•

pieczywo gruboziarniste powinno się zastąpić

jasnym.

Dieta powinna zawierać około 750 g warzyw i

owoców,

gdyż są one bardzo dobrym źródłem

antyoksydantów:

•

witaminy C,

•



-karotenu,

•

witaminy E

•

flawonoidów (działanie przeciwmiażdżycowe i

antyagregacyjne).

Witaminy

te unieszkodliwiają wolne rodniki tlenowe,

które uszkadzają naczynia krwionośne, błony

komórkowe, substancję genetyczną, przyczyniając się

w ten sposób do rozwoju miażdżycy i jej powikłań

(choroby niedokrwiennej serca, zawału i udaru mózgu)

oraz choroby nowotworowej.

Obok witamin antyoksydacyjnych ważna jest

odpowiednia ilość

kwasu foliowego, witaminy B

i B

Kwas foliowy

chroni organizm przed nadmierną

ilością aminokwasu -

homocysteiny.

Homocysteina

nie występuje w produktach,

powstaje w organizmie w wyniku demetylacji

(oderwania grupy metylowej CH

) metioniny

dostarczanej z pożywieniem.

Homocysteina

gromadzi się we krwi i stanowi

poważny czynnik rozwoju miażdżycy, choroby

niedokrwiennej serca.

Niedobór witaminy B

przyspiesza procesy

miażdżycowe przez zwiększone działanie

homocysteiny na naczynia krwionośne.

Witamina B

uczestniczy w katabolizmie

homocysteiny do cysteiny.

W diecie tej należy zwrócić uwagę na

składniki

mineralne

Ograniczyć należy

sól kuchenną do 5 g/dobę

oraz

przyprawy i sosy z dodatkiem glutaminianu sodu.

Nadmiar tego składnika w tkankach zatrzymuje

wodę i zwiększa ciśnienie krwi.

Zwiększyć należy podaż:

potasu, magnezu, wapnia, selenu.

Potas

reguluje czynność serca, działa hipotensyjnie.

Magnez

jest jednym z czynników niezbędnych do

przyswajania potasu. Bierze udział w procesach

regulujących wytwarzanie cholesterolu w organizmie i

zapobiega powstawaniu zakrzepów, chroni przed

arytmią.

Wapń

jest konieczny do prawidłowej pracy serca i

mięśni, uczestniczy w mechanizmie krzepnięcia krwi.

Selen

wraz z witaminą E ochrania błony komórkowe

przed toksycznymi nadtlenkami.

W omawianej diecie powinny się znaleźć

produkty zawierające substancje o

działaniu

przeciwmiażdżycowym,

antyagregacyjnym.

Do nich zalicza się:

•

warzywa i owoce bogate w witaminę C i



karoten.

Witamina C oraz flawonoidy występujące w

owocach jagodowych, cytrusowych,

pomidorach, brokułach blokują przemianę

cholesterolu LDL w formę szkodliwą dla

tętnic.

Najcenniejsze z tej grupy są:

borówki (czarne jagody) i czarne

porzeczki.

Zawierają one duże ilości flawonoidów

o właściwościach przeciwutleniających.

Spożywanie codziennie jednego

grejpfruta

obniża poziom cholesterolu.

Grejpfruty obok witaminy C,



-karotenu

(występującego w owocach czerwonych)

zawierają

kwas galakturonowy

, będący

składnikiem pektyn. Kwas ten rozpuszcza

złogi w tętnicach cofając nawet istniejące już

zmiany miażdżycowe.

Przeciwmiażdżycowe działanie wykazują

również

pomarańcze i mandarynki.

Korzystne działanie mają również

cebula i

czosnek.

Warzywa te zawierają cenne substancje o działaniu

przeciwkrzepliwym, obniżające ciśnienie krwi i

cholesterol.

Buraki

zawierają flawonoidy - betainę i betacyjany

poprawiające krążenie.

Selery

obniżają ciśnienie.

Suche nasiona roślin strączkowych

, bogate w

białko, składniki mineralne, witaminy z grupy B,

witaminę E i błonnik rozpuszczalny, obniżają

cholesterol.

Jabłka

są bardzo dobrym źródłem pektyn, z

flawonoidów dominuje w nich kwercetyna, która

zmniejsza podatność lipoprotein LDL na oksydację.

Podobne właściwości wykazują

owoce jagodowe,

morele, pigwy.

Winogrona czerwone

wytwarzają czynną

substancję - rostweratrol, powstrzymującą zlepianie

się płytek krwi.

Czarna herbata

bogata w kwercetynę zapobiega

odkładaniu się cholesterolu i działa

przeciwzakrzepowo. Właściwości te przypisuje się

także jej barwnikowi - tianinie.

Zielona herbata

obniża ciśnienie, wykazuje duże

właściwości antyoksydacyjne.

Surowe warzywa i owoce

, zwłaszcza warzywa

krzyżowe (brukselka, brokuły, kalafior), są dobrym

źródłem glutationu, który między innymi zapobiega

powstawaniu wolnych rodników przez niszczenie

nadtlenków. Chroni w ten sposób organizm przed

chorobami serca, nowotworami i innymi chorobami

przewlekłymi.

W diecie należy uwzględnić:

•

tłuszcze bogate

w jednonienasycone i

wielonienasycone kwasy tłuszczowe,

•

2-3 razy w tygodniu w diecie powinny znaleźć się

ryby bogate

w wielonienasycone kwasy tłuszczowe

n-3, potas, jod, selen.

Ryby najkorzystniej spożywać bez skóry, ponieważ w

skórze odkładają się substancje toksyczne.

•

płatki owsiane

, otręby owsiane, kiełki pszenicy,

owsa, soi i innych nasion.

•

produkty mleczne fermentowane

, z obniżoną

ilością tłuszczu, mające korzystny wpływ na stężenie

cholesterolu, ponieważ bakterie kwasu mlekowego

asymilują cholesterol, zwiększając przez to jego

wydalanie.

Jednym z najlepszych przeciwutleniaczy

zapobiegającym oksydacyjnej modyfikacji

cholesterolu LDL jest

ubichinon - koenzym Q

występuje w makreli, sardynkach, orzechach,

sezamie i niektórych mięsach.

DIETA BOGATOBIAŁKOWA

Zastosowanie i cel diety

Dieta bogatobiałkowa wykazuje cechy diety łatwo strawnej,

jest stosowana dla osób:

•

wyniszczonych,

•

w chorobach nowotworowych,

•

przy rozległych oparzeniach,

•

zranieniach,

•

chorobach przebiegających z gorączką,

•

dla rekonwalescentów po przebytych chorobach.

Dieta ta ma na celu

dostarczenie odpowiedniej ilości

białka do budowy odbudowy tkanek ustrojowych, ciał

odpornościowych, enzymów, hormonów. Aby białko mogło

spełnić swoje zadanie, dieta musi mieć należną wartość

energetyczną, w przeciwnym razie białko będzie

wykorzystane do celów energetycznych.

Charakterystyka diety

Dieta jest modyfikacja diety łatwo strawnej.

Modyfikacja ta polega na

zwiększeniu ilości białka

•

do 2,0 g/kg masy ciała, to jest 100-120 g/dobę,

•

w skrajnych przypadkach, np. przy rozległych

oparzeniach do 3 g/kg mc. i więcej, tj. do 150 g/dobę.

Białko pokrywa zapotrzebowanie energetyczne w

15-

20%.

2/3 białka powinno pochodzić z produktów

zwierzęcych, jak: mleko, ser twarogowy, chude mięsa,

chude wędliny, jaja.

Produkty te są źródłem białka o wysokiej

wartości biologicznej,

tzn. białko to ma w swoim

składzie niezbędne aminokwasy, konieczne do syntezy

białek ustrojowych.

Tłuszcze

pokrywają 25-30% energii. Znaczna

część tłuszczu pochodzi z produktów

białkowych.

Węglowodany

pokrywają zapotrzebowanie

energetyczne w 50-55%.

Przy dostatecznej ilości energii z reguły

pokryte jest zapotrzebowanie na

witaminy i

sole mineralne.

Jeśli zachodzi potrzeba zwiększenia

niektórych, składników, np. żelaza, potasu,

wskazana jest suplementacja w postaci

preparatów farmakologicznych.

DIETA Z OGRANICZENIEM ŁATWO

PRZYSWAJALNYCH

WĘGLOWODANÓW

Zastosowanie i cel diety

Dieta ma zastosowanie w cukrzycy

przy upośledzonej tolerancji glukozy.

Celem diety

jest obniżenie stężenia

glukozy we krwi i poprawa

metabolizmu.

Charakterystyka diety

Dieta polega na ograniczeniu lub

wykluczeniu z żywienia glukozy,

fruktozy, sacharozy (a zatem słodyczy),

a zwiększeniu podawania

węglowodanów złożonych (skrobi i

błonnika pokarmowego).

Dietę opracowuje się indywidualnie dla

danego pacjenta.

DIETA NISKOBIAŁKOWA

Zastosowanie i cel diety

Dieta niskobiałkowa jest stosowana w chorobach

nerek i wątroby przebiegających z niewydolnością

tych narządów.

Zadaniem diety jest:

•

zapobieganie

nadmiernemu

wytwarzaniu

zapobieganie

nadmiernemu

wytwarzaniu

toksycznych dla

organizmu produktów przemiany białkowej,

•

ochrona zmienionych chorobowo narządów -

wątroby,

nerek,

•

utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywiania

pacjenta

poprzez dostarczenie potrzebnej ilości energii i

składników

pokarmowych.

Charakterystyka diety

Dieta ustalana jest indywidualnie dla każdego

pacjenta.

Zapotrzebowanie energetyczne wynosi około 35

kcal/kg mc., a więc waha się w granicach 2000-2500

kcal/dobę.

Zaplanowana dieta powinna zabezpieczyć potrzeby

energetyczne chorego i nie dopuszczać do ich

niedoborów.

W diecie stosowanej

w niewydolności nerek

kalorie niebiałkowe pokrywają produkty

bogatoenergetyczne - węglowodanowe i tłuszczowe,

w niewydolności wątroby

głównym źródłem

energii dla organizmu są węglowodany, ponieważ

tłuszcze obciążają chorą wątrobę.

Charakterystyczną cechą diety jest

zmniejszona ilość białka do granic tolerancji

tego składnika przez chorego.

Należy dobierać białko tak, aby z jednej strony

nie uszkadzało nerek czy wątroby,

a z

drugiej nie powinno się dopuścić do

ujemnego bilansu azotowego

i nie

doprowadzić do wyniszczenia organizmu.

Dieta niskobiałkowa dostarcza około 40-50 g

białka na dobę, czyli 0,6-0,7 g/kg mc.

3/4 ogólnej ilości

powinno stanowić

białko pochodzenia zwierzęcego

czyli wysokiej wartości biologicznej.

Konieczne jest natomiast

ograniczenie białka roślinnego

(niepełnowartościowego).

W niewydolności nerek i wątroby

wskazana jest

kontrola płynów i elektrolitów:

fosforu, sodu,

potasu, wapnia, żelaza.

Ilość płynów w diecie zależy od dobowej diurezy. Na

ogół płyny ogranicza się.

Przy zmniejszonej diurezie dochodzi do zatrzymywania

elektrolitów w organizmie, dlatego

z diety należy

wyłączyć produkty z dodatkiem soli,

np. wędliny

oraz produkty i potrawy solone, również pieczywo z

dodatkiem soli.

Dzienna racja pokarmowa

produktów spożywczych

(bez dodatku soli) zawiera

od 1,5 do 2 g sodu

, jest

to ilość, która zabezpiecza potrzeby organizmu.

Diety niskobiałkowe

nie zabezpieczają

zapotrzebowania na

wapń, żelazo, witaminy

rozpuszczalne w wodzie.

Na niedobór wapnia

ma wpływ także fosfor, znajdujący

się w nadmiarze w surowicy krwi, który jest

zatrzymywany przez niewydolne nerki. Wskazane są

preparaty wapniowe i preparaty redukujące absorpcję

fosforu w jelicie.

Diety zawierają niewielkie ilości

żelaza hemowego

łatwiej przyswajalnego, zachodzi konieczność

suplementacji tego pierwiastka.

Dieta powinna być

wzbogacona w witaminy

rozpuszczalne w wodzie oraz w aktywną formę

witaminy D.

Zamiana pieczywa zwykłego na

niskobiałkowe, podwójne gotowanie warzyw zubaża dietę

w witaminy.

Document Outline