EGZOGENNE BODŹCE

ŚRODOWISKA (czynniki

środowiskowe)

Agnieszka Gurgiel

Agnieszka Gurgiel

Joanna Kędzierska

Joanna Kędzierska

Grzegorz Mencel

Grzegorz Mencel

Czynniki środowiskowe
- stanowią zespół
czynników zewnętrznych,
które modyfikują
pozytywnie lub
negatywnie genetycznie
uwarunkowany przebieg
rozwoju dziecka,
kształtując w ten sposób
ostateczny fenotyp
człowieka dorosłego

Czynniki środowiskowe to

pojęcie, obejmujące:

Środowisko naturalne

Środowisko naturalne

( powietrze, woda, gleba)

( powietrze, woda, gleba)

Żywność

Żywność

Warunki pracy ( mikroklimat

Warunki pracy ( mikroklimat

pomieszczeń, hałas, wibracje,

pomieszczeń, hałas, wibracje,

oświetlenie, inne rodzaje

oświetlenie, inne rodzaje

promieniowania

promieniowania

elektromagnetycznego, pyły

elektromagnetycznego, pyły

substancje chemiczne o

substancje chemiczne o

działaniu toksycznym,

działaniu toksycznym,

drażniącym i uczulającym oraz

drażniącym i uczulającym oraz

narażenie na działanie

narażenie na działanie

czynników biologicznych)

czynników biologicznych)

Czynniki środowiska

dzielimy na:

Modyfikatory naturalne czyli

Modyfikatory naturalne czyli

czynniki biogeograficzne

czynniki biogeograficzne

Modyfikatory kulturowe czyli

Modyfikatory kulturowe czyli

czynniki społeczno - ekonomiczne

czynniki społeczno - ekonomiczne

Modyfikatory naturalne

Fauna i flora

Fauna i flora

Pasożyty, bakterie, wirusy

Pasożyty, bakterie, wirusy

Zasoby wodne i mineralne, w tym

Zasoby wodne i mineralne, w tym

mikroelementy gleby, wody

mikroelementy gleby, wody

Skład powietrz: pyły i aerozole

Skład powietrz: pyły i aerozole

Klimat

Klimat

Ukształtowanie terenu

Ukształtowanie terenu

Grawitacja i przyśpieszenie

Grawitacja i przyśpieszenie

Modyfikatory kulturowe

Zarobki

Zarobki

Wykształcenie

Wykształcenie

Wielkość i charakter środowiska

Wielkość i charakter środowiska

społecznego

społecznego

Miasto, wieś

Miasto, wieś

Tradycje

Tradycje

Zwyczaje

Zwyczaje

Religie

Religie

Kilka najważniejszych
czynników
środowiskowych omówimy
na przykładzie człowieka,
będącego w okresie
dojrzewania

Wpływ klimatu na procesy

wzrastania i rozwoju



Niewielki

Niewielki



Najkorzystniejsze tempo rozwoju

Najkorzystniejsze tempo rozwoju

osiągają dzieci żyjące w klimacie

osiągają dzieci żyjące w klimacie

umiarkowanym

umiarkowanym



Największe przyrosty wysokości

Największe przyrosty wysokości

notowane są w miesiącach

notowane są w miesiącach

wiosennych

wiosennych



Największy przyrost masy ciała

Największy przyrost masy ciała

następuje w okresach jesiennych

następuje w okresach jesiennych

Żywienie

mają decydujący wpływ na procesy

mają decydujący wpływ na procesy

rozwoju człowieka

rozwoju człowieka

niedobory żywieniowe białkowo –

niedobory żywieniowe białkowo –

kaloryczne, występujące w każdym

kaloryczne, występujące w każdym

wieku, mogą spowodować poważne

wieku, mogą spowodować poważne

zagrożenie nieprawidłowego

zagrożenie nieprawidłowego

wzrastania i dojrzewania dziecka

wzrastania i dojrzewania dziecka

niedobór białka w

niedobór białka w

najwcześniejszych okresach życia

najwcześniejszych okresach życia

prowadzi do zaburzeń OUN, a w

prowadzi do zaburzeń OUN, a w

konsekwencji do niedorozwoju

konsekwencji do niedorozwoju

umysłowego

umysłowego

karmienie piersią (przez 6

karmienie piersią (przez 6

miesięcy po urodzeniu oraz łącznie

miesięcy po urodzeniu oraz łącznie

z innymi pokarmami w 1 i 2 roku

z innymi pokarmami w 1 i 2 roku

życia) może zapobiegać wielu

życia) może zapobiegać wielu

chorobom, szczególnie we

chorobom, szczególnie we

wczesnym okresie życia człowieka.

wczesnym okresie życia człowieka.

Należą do nich:

Należą do nich:





nadwaga

nadwaga





otyłość

otyłość





choroby alergiczne

choroby alergiczne





inne choroby cywilizacyjne

inne choroby cywilizacyjne

Aktywność fizyczna



pozytywnie wpływają na procesy

pozytywnie wpływają na procesy

wzrastania

wzrastania



prawidłowy wpływ na

prawidłowy wpływ na

kształtowanie się właściwych

kształtowanie się właściwych

proporcji pomiędzy

proporcji pomiędzy

poszczególnymi składnikami ciała

poszczególnymi składnikami ciała

tj. tkanką mięśniową,

tj. tkanką mięśniową,

beztłuszczową masą ciała, tkanką

beztłuszczową masą ciała, tkanką

tłuszczową

tłuszczową

Mechanizmy

utrzymywania równowagi

między organizmem a

środowiskiem

Czynniki środowiskowe możemy

Czynniki środowiskowe możemy

podzielić ze względu na ich

podzielić ze względu na ich

natężenie:

natężenie:

Jednorazowy krótkotrwały

Jednorazowy krótkotrwały

Trwający dłużej, powtarzający się,

Trwający dłużej, powtarzający się,

o umiarkowanym nasileniu

o umiarkowanym nasileniu

Długotrwały, silny

Długotrwały, silny

Bardzo silny, decydujący o

Bardzo silny, decydujący o

przeżyciu

przeżyciu

Czynnik jednorazowy,

krótkotrwały

odpowiedź organizmu na ten

odpowiedź organizmu na ten

bodziec polega na krótkotrwałej

bodziec polega na krótkotrwałej

zmianie obronnej lub mobilizacji

zmianie obronnej lub mobilizacji

organizmu do przetrwania

organizmu do przetrwania

przykłady:

przykłady:

•

•

odruchy o działaniu

odruchy o działaniu

obronnym

obronnym

•

•

reakcje emocjonalne (zmiana

reakcje emocjonalne (zmiana

częstotliwości tętna i oddechu)

częstotliwości tętna i oddechu)

•

•

reakcje immunologiczne

reakcje immunologiczne

Dłużej trwający,

powtarzający się czynnik

o umiarkowanym

nasileniu

odpowiedź organizmu polega na

odpowiedź organizmu polega na

odwracalnych zmianach

odwracalnych zmianach

morfotycznych funkcji organów

morfotycznych funkcji organów

przykłady:

przykłady:

•

•

aklimatyzacja

aklimatyzacja

•

•

przyrost roboczy komórek

przyrost roboczy komórek

mięśniowych

mięśniowych

•

•

wzrost masy komórek

wzrost masy komórek

mięśniowych

mięśniowych

•

•

zmiana behawioryzmu

zmiana behawioryzmu

Długotrwały, silny bodziec

następują nieodwracalne zmiany

następują nieodwracalne zmiany

morfotycznych funkcji organizmu

morfotycznych funkcji organizmu

przykłady:

przykłady:

•

•

zmiany budowy kośćca

zmiany budowy kośćca

•

•

przyrost liczby komórek

przyrost liczby komórek

•

•

zmiany w ontogenezie

zmiany w ontogenezie

Bardzo silny bodziec,

decydujący o przeżyciu

bardzo rzadko występuje

bardzo rzadko występuje

następuje zgon organizmu

następuje zgon organizmu

przykłady:

przykłady:

•

•

selekcja

selekcja

•

•

zgon osobników

zgon osobników

nieprzystosowanych

nieprzystosowanych

CZYNNIK EKOLOGICZNY

Powstaje, gdy czynnik

Powstaje, gdy czynnik

środowiskowy przekroczy granice

środowiskowy przekroczy granice

tolerancji

tolerancji

Czynnik ten wprowadza organizm

Czynnik ten wprowadza organizm

w „grę ze środowiskiem” tzn.

w „grę ze środowiskiem” tzn.

zmienia kierunek rozwoju na tor

zmienia kierunek rozwoju na tor

równoległy do zadanego mu

równoległy do zadanego mu

genetycznie

genetycznie

Jeżeli siła i czas tego bodźca

Jeżeli siła i czas tego bodźca

środowiskowego jest duża organizm

środowiskowego jest duża organizm

może nie wrócić na tor genetyczny

może nie wrócić na tor genetyczny

Każdy człowiek różni się

Każdy człowiek różni się

współczynnikiem tolerancji od

współczynnikiem tolerancji od

innych organizmów i od siebie

innych organizmów i od siebie

samych w różnych sytuacjach

samych w różnych sytuacjach

(wiekowy, życiowy)

(wiekowy, życiowy)

Dziękujemy za uwagę