Wolność w kontekście

komunikacji społecznej

Erich Fromm

1900-1980

Erich Fromm - Urodzony w Niemczech
amerykański filozof żydowskiego
pochodzenia, psycholog i psychoanalityk.
Studiował na uniwersytetach
w Heidelbergu, Monachium
i Berlinie. W 1933 roku wyemigrował do USA. Wykładał
w Nowym Jorku i na Uniwersytecie w Meksyku.
Dzieła: „Ucieczka od wolności”, „Psychoanaliza i religia”,
„O sztuce miłości” „Kryzys psychoanalizy”,
„Anatomia ludzkiej destrukcyjności”, „Mieć czy być?”

Ucieczka od wolności

Według Fromma wolność niesie ze sobą dwa znaczenia –

negatywne i pozytwyne.

Negatywne – ludzie uwalniają się spod władzy autorytetów

i instytucjonalnych restrykcji, ale w tym samym czasie

stają się samotni i odizolowani. Stają się bezsilnym

narzędziem zewnętrznych uwarunkować. W tym stanie

człowiek jest słaby i przestraszony - podświadomie na

nowo szuka poddania.

Pozytywne – jednostki umożliwiają sobie pełną realizację

swojego potencjału poprzez aktywne, spontaniczne

życie. Koncept bliższy popularnemu rozumieniu wolności

(jako braku przymusu - sytuację, w której możemy

dokonywać wyborów spośród dostępnych opcji)

Czy wolność może stać się ciężarem,

przed którym chcemy uciec?

Fromm twierdzi, że oprócz wewnętrznego
dążenia do wolności istnieje w człowieku
instynktowna potrzeba zależności i
poddania – powiązania z zewnętrznym
światem i uniknięcia odosobnienia.
Religijny fundamentalizm, ekstremalny
nacjonalizm, szowinistyczny patriotyzm i
wojna, nie ważne jak bardzo degradują
ludzkie życie, łączą jednostki w grupy i
chronią przed izolacją.

Autorytaryzm – osobowość autorytarna pragnie

zdobyć kontrole nad innymi ludźmy, by narzucić
światu własny porządek lub dobrowolnie
poddaje się władzy innej osoby lub idei.

Dekstrukcja – osobowość tego typu pragnie

zniszczyć to, czego nie potrafi kontrolować.

Konformizm – uwewnętrznianie norm społecznych

i doświadczania ich jako własnych. Zwalnia ich
to z samodzielnego myślenia, co dla niektórych
bywa problematyczne.

Narzędzia ucieczki do
wolności:

Wolność w dziejach ludzkości

Potrzeba kooperacji w celu zdobycia

pożywienia i bezpieczeństwa zjednoczyła

ludzkość w klany i społeczeństwa. W

skutek rozwoju cywilizacji wyłoniła się

hierarchia i pojawiły się klasy dominujące

życie socjalne i ekonomiczne. Ich pozycja

dopełniła się wraz z wykształceniem

systemu feudalnego. Wasale stracili

indywidualność i wolność, ale mimo to

postrzegali siebie jako część naturalnego

porządku - mieli ziemię pod uprawę,

jedzenie i bezpieczeństwo (suweren

chronił ich przed militarnym

niebezpieczeńswem)

Życie osobiste, ekonomiczne i

socjalne wasali było zdominowane
przez zasady feudalnego porządku.
Fromm twierdzi, że mimo tego, że
człowiek nie był wolny we
współczesnym sensie tego słowa,
przynależenie do społecznej
hierarchii dawało jednostce
uczucie bezpieczeństwa i
przynależności.

Czasy Reforamcji

Protestancka reformacja i narodziny kapitalizmu

powoli przywróciły wolność cywilizacji

europejskiej. Była to jednak bardziej „wolność

od czegoś” niż „wolność ku czemuś”.

W epoce renesansu feudalne struktury społeczne

uległy rozbiciu. Klasy, które uprzednio

znajdowały się pod panowaniem utraciły

bezpieczeństwo poprzedniego statusu.

Narodziny protestantyzmu były odpowiedzią na

potrzeby przestraszonych mas, które musiały

na nowo zdefiniować relacje łączące je ze

światem.

Wypełnienie pustki po feudalnym porządku

poprzez idee reformacji skutkowało
narodzinami kapitalizmu. Nowy model
stosunków społecznych i ekonomicznych
przyczynił się do rozwoju wolności
pozytywnej, obudził w człowieku
aktywność i odpowiedzialność. Niestety,
nie bez konsekwencji. Jednostka
podporządkowała się produkcji dóbr i
stała się niewolnikiem maszyny, którą
sama powołała do życia.

Psychologia Nazizmu

Dojście do władzy nazistów w Niemczech

pokazuje potrzebę identyfikacji
jednostki ze społeczeństwem. Strach
przed odosobnieniem, utratą
przynależnści, a nawet oskarżeniem o
niewypełnienie patriotycznych
powinności prowadzi do „oddania”
wolności, rezygnacji z indywidualności i
samospełnienia.

No dobra. Ale jaki to ma związek z
komunikacją społeczną?

Ludzie rezygnują z indywidualności

w kontaktach międzyludzkich, by
chronić poczucie bezpieczeństwa i
przynależności. Decydują się na
konformizm, aby nie wypaść poza
nawias grupy.

Arthur Schopenhauer

1788-1866

Wybitny filozof niemiecki, urodzony w
Gdańsku. Autor koncepcji filozoficznej
uznającej świat doświadczalny za wytwór
ludzkiego umysłu, a wolę, pojmowaną jako
przyczynę zjawisk, za przyczynę wszelkiego

zła i cierpienia.

„O wolności ludzkiej woli”

Schopenhauer wyróżnił 3 typy wolności:
Wolność fizyczna – brak fizycznych

przeszkód w działaniu.

Wolność intelektualna – wiedza o

ludzkiej motywcji. Brak wpływu emocji

i namiętności na zachowania.

Wolność Moralna – brak wpływu innych

ludzi na motywy jednostki.

Według Schopenhauera
ludzie mylą akt wolnej
woli z wolnością fizyczną.
W zamian mówi: „Możesz robić co chcesz,

ale w każdym danym momencie
swojego życia masz wolę robienia tylko
jednej rzeczy i żadnej innej”.

Każda zmiana w świecie jest

poprzedzona przez zmiane zachodzącą

w innym elemencie systemu. W świetle

tego każda ludzka działalność jest

umotywowana zewnętrzną zależnością

- to zwykła zależność bodźca i reakcji.

Gdy pojawia się przyczyna, człowiek

reaguje na podstawie motywów.

Możliwa jest tylko jedna czynność.

Charakter to sposób reakcji na bodźce.

Jego 4 cechy: indwywidualny,

empiryczny, stały i wrodzony.

Schopenhauer przekłada swoje

wnioski na język filozofii Kanta,
odpowiadając tym samym na
pytanie o wolność moralną i
odpowiedzialność. Jeżeli charakter
decyduje o zachowaniach
człowieka, a to co robimy zależy od
pobudek, które do nas najsliniej
przemawiają, to odpowiedzialność
za każde zachowanie spada na nas.

Wolność i odpowiedzialność

dziennikarska

Nie ma wolność bez
odpowiedzialności

Źle rozumiana wolność,

interpretowana jako możliwość
nieograniczonego działalność to
samowola. W parze z wolnością
powinna iść odpowiedzialność.
Dzielimy ją na dwa rodzaje:
odpowiedzialnośc negatywną i
pozytywną.

Odpowiedzialność negatywna dotyczy

skutków czynności dokonanych. W

mediach największą

odpowiedzialność negatywną

ponoszą na przykład tabloidy.

Odpowiedzialność pozytywna to

przewidywanie konsekwencji

podejmowanych działań. Ten rodzaj

odpowiedzialności można przypisać

mediom opiniotwórczym.

4 zasady synchronizacji
wolności i odpowiedzialności w
mediach

1.

Zasada krzywdy – wolność kończy się

tam, gdzie rozpoczyna się krzywdzenie

innych.

2.

Zasada wartości – chroni przed

deprawacją wartości

3.

Zasada moralności – ograniczenie

wolności słowa w imię moralności

4.

Zasada unikania ataku – zabrania

„ofensywnych” działań budzących

zażenowanie i dyskomfort.

Zwolennicy tych zasada widzą

przyczyny upadku moralności w
poziomie współczesnych mediów.
Uważają, że media powinny chronić
wartości rodzinne i religijne oraz
stronić od eksponowania przemocy i
seksu.

Krytycy uważają, że wolność słowa jest

ważniejsza niż wartości, które te
zasady mają chronić.

Pobudka!

Dziękuję za uwagę ;)