Urazy narządu ruchu
dr n. med. Szymon Brużewicz
Mechanizmy i rodzaje
urazów
• Uraz typu smagnięcia biczem – kolizje
samochodowe
• Urazy bezpośrednie – bezpośrednie zadziałanie
siły zewnętrznej na określony punkt ciała
poszkodowanego
• Urazy pośrednie – przeniesienie siły z miejsca
bezpośredniego urazu na oddaloną część ciała:
- urazy skrętne
Urazy kości i stawów
kończyn
• Złamania
• Zwichnięcia
• Skręcenia
• Zamknięte
• Otwarte – przerwanie ciągłości skóry
• Krwawienie zewnętrzne
Złamania
• Urazy tkanek miękkich – przy przemieszczeniu
odłamów
Objawy złamania zamkniętego
• Ból, znacznie nasila się przy próbie ruchu
• Deformacja i pogrubienie kończyny – krwotok
wewnętrzny
• Nienaturalne ułożenie i ruchomość kończyny
• Wyczuwalne lub słyszalne tarcie odłamów
Złamania
Objawy złamania otwartego
• Objawy złamania zamkniętego
• Rana (widoczne odłamy)
• Masywny krwotok zewnętrzny
Zwichnięcie stawu
• Rozerwanie torebki stawowej
• Patologiczne przemieszczenie kości budujących staw
• Zamknięte lub otwarte
Objawy
• Nienaturalne wygięcie kończyny w stawie
• Znaczne ograniczenie (zablokowanie) możliwości
ruchu
• Silny ból – nawet w spoczynku, nasila się przy próbie
ruchu
Skręcenie stawu
• Uszkodzenie tkanek otaczających staw,
w szczególności torebki stawowej, bez zmiany
fizjologicznego ułożenia kości budujących staw
Objawy
• Ból – nasila się przy ruchu
• Obrzęk stawu
• Częściowe ograniczenie ruchomości
Postępowanie na miejscu
wypadku
• Ocena miejsca pod kątem bezpieczeństwa
poszkodowanego, ratownika, świadków
• Szybkie badanie poszkodowanego (ocena
oddychania, udrożnienie dróg oddechowych,
ocena krążenia)
• Zaopatrzenie większego krwawienia
• Stabilizacja urazu
• Profilaktyka przeciwwstrząsowa
Unieruchomienie
Cel
• Zabezpieczenie przed dodatkowymi obrażeniami
– końce odłamów
• Zabezpieczenie przed porażeniem kończyny
– uszkodzenia rdzenia kręgowego przy
złamaniach kręgosłupa
• Zmniejszenie bólu na czas transportu
Unieruchomienie
Stosowane środki
• Szyny metalowe – można je dopasować do
kształtu kończyny
• Materace próżniowe
• Chusty i temblaki
• Środki doraźne
Zasady unieruchomienia
Przed podjęciem unieruchomienia:
• Ocena i zapewnienie bezpieczeństwa działań
ratowniczych
• Ocena i zapewnienie drożności dróg oddechowych
i wydolności oddechu
• Opanowanie poważniejszych krwawień i ocena
wydolności krążenia [reanimacja]
• Zabezpieczenie kręgosłupa
Zasady unieruchomienia
kończyn
• Pozycja funkcjonalna – unieruchomienie w pozycji
swobodnego ułożenia kończyny zdrowej
Kończyna górna
• Ręka wzdłuż osi ciała w rotacji wewnętrznej ok. 90°
(przedramię na brzuchu), zgięcie w łokciu ok. 90 °,
przedramię w rotacji pośredniej (kciuk w stronę głowy,
nadgarstek w lekkim zgięciu grzbietowym, palce
swobodnie zgięte, kciuk lekko zgięty, skierowany
w stronę małego palca, w przeciwstawieniu).
Zasady unieruchomienia
kończyn
Kończyna dolna
• Nieznaczne zgięcie w stawie biodrowym
i kolanowym, udo i podudzie w rotacji pośredniej
lub swobodnej (rzepka i palce stopy skierowane
do przodu, ewentualnie – lekko na bok), stopa
pod kątem prostym do podudzia
Zasady unieruchamiania
kręgosłupa
• Oś długa głowy poszkodowanego zgodna z osią długą
tułowia
• Ewentualnie – głowa nieznacznie uniesiona (warunek:
brak objawów uszkodzenia kręgosłupa szyjnego)
• Kręgosłup piersiowy – ułożony płasko na sztywnym
podłożu
• Część lędźwiowa nieznacznie uniesiona (ręcznik
lub poduszka)
Zasady unieruchamiania
• Przed założeniem szyny założyć opatrunki
• Skontrolować tętno i czucie na obwodzie oraz kolor
skóry
• Unieruchomienie kończyny w pozycji zastanej
• Jeśli zasinienie, bladość, brak tętna na obwodzie,
zaburzenia czucia, itp. – zastosować wyciąg w osi
kończyny aż do ustawienia funkcjonalnego
• Brak powrotu tętna, zasinienie, bladość, zaburzenia
czucia – jak najszybsze przekazanie poszkodowanego
do szpitala
Zasady unieruchamiania
• Dopasowanie kształtu szyny przed jej założeniem
• Zdrowa kończyna jako wzorzec
• Złamania kości długich – szyna obejmuje
co najmniej 2 sąsiadujące stawy
Urazy kręgosłupa – kiedy
podejrzewać?
• Wypadek samochodowy przy prędkości powyżej 40
km/h
• Upadek lub skok z wysokości
• Skok na głowę do wody
• Wypadek motocyklowy
• Powieszenie
• Uraz o charakterze zgniecenia lub przygniecenia
• Poszkodowany skarży się na ból karku lub pleców w
linii pośrodkowej
• Widoczne obrażenia okolicy szyi, karku lub głowy
• Utrata przytomności
Postępowanie przy podejrzeniu
urazu kręgosłupa
• Ocenić i zabezpieczyć podstawowe funkcje życiowe
– z uwzględnieniem ochrony kręgosłupa szyjnego
• Zebrać dane na temat okoliczności i mechanizmu
urazu
• Jeśli poszkodowany przytomny – ustalić, czy i gdzie
odczuwa ból, drętwienie, lub brak czucia, czy odczuwa
osłabienie lub ociężałość kończyn i czy może nimi
poruszać
Postępowanie przy podejrzeniu
urazu kręgosłupa
• Ustalić, czy istnieją trudności w oddychaniu (ew.
wspomaganie oddechu)
• Pozostawiać poszkodowanego w ułożeniu zastanym
(chyba, że zagraża to jego bezpieczeństwu lub
uniemożliwia utrzymanie drożności dróg
oddechowych, przeprowadzenie resuscytacji lub
zaopatrzenie poważnego krwawienia)
Objawy wskazujące na uraz kręgosłupa
z uszkodzeniem rdzenia kręgowego
• Bradykardia
• Drętwienie lub brak czucia tułowia i kończyn
poniżej określonego poziomu
• Niemożność poruszania kończynami
• Wiotkość kończyn
• Brzuszny tor oddychania
Objawy wskazujące na uraz kręgosłupa
z uszkodzeniem rdzenia kręgowego
• Gorąca i sucha skóra
• Priapizm
• Obrzęk, bolesność lub deformacja w przebiegu
kręgosłupa
• W razie wątpliwości – postępowanie jak przy
urazie
Zasady postępowania
• Zapewnienie bezpieczeństwa własnego
i poszkodowanego
• Ocena i zabezpieczenie podstawowych funkcji
życiowych
• Stabilizacja kręgosłupa szyjnego podczas wszystkich
zabiegów przy poszkodowanym
• Nienaturalne ułożenie głowy – doprowadzić
do ustawienia pośredniego lub zbliżonego do
pośredniego
Zasady postępowania
• Stabilizacja ręczna lub kołnierz stabilizujący
• Podanie tlenu
• Zabezpieczenie widocznego krwawienia
• Postępowanie przeciwwstrząsowe
• W razie konieczności przeniesienia poszkodowanego
– utrzymywać jego głowę wzdłuż osi ciała
• Ułożenie na sztywnym podłożu
Sposoby ręcznej stabilizacji
kręgosłupa szyjnego
Od boku
• podparcie jedną ręką potylicy, a drugą – kości
jarzmowych (kciukiem i wskazicielem) lub żuchwy
(dłonią)
Od tyłu
• kciuki pod potylicę, wskaziciele pod kości jarzmowe,
małe palce – pod żuchwę
Od przodu
• kciuki pod kości jarzmowe, pozostałe palce – pod potylicę
Urazy czaszkowo-mózgowe
• Otwarte lub zamknięte
• Ryzyko krwawienia wewnątrzczaszkowego
(nasilające się zaburzenia świadomości,
zwolnienie akcji serca i oddechu, nierówność
źrenic, utrata świadomości)
• Prawie zawsze utrata przytomności
Zasady postępowania
Jeśli poszkodowany nieprzytomny…
• Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych
• Ocena krążenia (tętno na tętnicy szyjnej)
• Zaopatrzenie poważniejszych krwotoków
zewnętrznych
Zasady postępowania
Jeśli poszkodowany nieprzytomny…
• Ew. podawanie tlenu lub wspomaganie oddechu +
reanimacja
• Postępowanie przeciwwstrząsowe
• Regularna ocena stopnia utraty świadomości
(skala Glasgow), tętna, oddechu, szerokości
źrenic
• Zaopatrzenie pozostałych obrażeń
Ocena tętna
• Tętnica szyjna, ew. tętnica promieniowa
Spowolnienie
• narastanie ciśnienia wewnątrz czaszki (krwawienie
lub obrzęk), jeśli towarzyszy temu zaburzenie
świadomości, asymetryczne rozszerzenie źrenic
Przyspieszenie
• rozwijający się wstrząs (szukać możliwych krwotoków)
Zasady postępowania
Jeśli poszkodowany przytomny, dodatkowo
ustalić:
• Lokalizację bólu
• Czy odczuwa drętwienie ciała
• Czy może poruszać kończynami
• Czy odczuwa nudności
• Czy występują zaburzenia widzenia
Objawy wskazujące
na poważny uraz głowy
• Zaburzenia świadomości (pacjent senny, nielogicznie
odpowiadający na pytania, mówi niewyraźnie)
• Wymioty lub nudności
• Nierówność źrenic
• Krew lub płyn mózgowo-rdzeniowy wyciekający z nosa
lub ucha
• Zaburzenia wzroku
Objawy wskazujące na
poważny uraz głowy
• Silny lub narastający ból głowy
• Drętwienie, cierpnięcie i zaburzenia czucia
– zwykle jednostronne
• Trudności w wykonywaniu ruchów i zachowaniu
równowagi
• Zaburzenia pamięci – zwłaszcza dotyczącej okresu
okołowypadkowego