Wykład II

Wykład II

Zapłodnienie i rozwój zarodka

Zapłodnienie i rozwój zarodka

ludzkiego

ludzkiego

•

Płodność

Płodność

•

Planowanie ciąży

Planowanie ciąży

•

Mechanizmy zapłodnienia

Mechanizmy zapłodnienia

•

Potwierdzenie ciąży

Potwierdzenie ciąży

•

Etapy rozwoju zarodka i płodu

Etapy rozwoju zarodka i płodu

ludzkiego

ludzkiego

Jeśli po roku współżycia bez żadnego

Jeśli po roku współżycia bez żadnego

zabezpieczenia, czyli bez pigułki

zabezpieczenia, czyli bez pigułki

antykoncepcyjnej, spirali,

antykoncepcyjnej, spirali,

prezerwatywy czy posługiwania się

prezerwatywy czy posługiwania się

kalendarzykiem

kalendarzykiem

małżeńskim, para nie doczeka się dąży,

małżeńskim, para nie doczeka się dąży,

ma podstawy do obaw, że spełnienie

ma podstawy do obaw, że spełnienie

marzenia o wspólnym dziecku nie

marzenia o wspólnym dziecku nie

będzie proste.

będzie proste.

Planowanie ciąży

Planowanie ciąży

warto zacząć co najmniej trzy miesiące

warto zacząć co najmniej trzy miesiące

przed podjęciem konkretnych starań.

przed podjęciem konkretnych starań.

Najpierw odwiedź ginekologa - skieruje cię

Najpierw odwiedź ginekologa - skieruje cię

na dodatkowe badania i zaleci zażywanie

na dodatkowe badania i zaleci zażywanie

kwasu foliowego

kwasu foliowego

zapobiegającego wadom

zapobiegającego wadom

wrodzonym dziecka. Zbadaj poziom

wrodzonym dziecka. Zbadaj poziom

przeciwciał przeciwko różyczce –jeśli jej

przeciwciał przeciwko różyczce –jeśli jej

dotąd nie przechodziłaś, warto się

dotąd nie przechodziłaś, warto się

zaszczepić, a od szczepienia do

zaszczepić, a od szczepienia do

zapłodnienia powinny minąć właśnie co

zapłodnienia powinny minąć właśnie co

najmniej trzy miesiące.

najmniej trzy miesiące.

Planowanie ciąży

Planowanie ciąży

Sprawdź poziom przeciwciał przeciwko

Sprawdź poziom przeciwciał przeciwko

wywoływanej przez pierwotniaki toksoplazmozie.

wywoływanej przez pierwotniaki toksoplazmozie.

Jeśli na nią nie chorowałaś,

Jeśli na nią nie chorowałaś,

zadbaj o profilaktykę: nie jedz surowego mięsa,

zadbaj o profilaktykę: nie jedz surowego mięsa,

niedomytych warzyw, unikaj prac ogrodowych i

niedomytych warzyw, unikaj prac ogrodowych i

sprzątania kuwet kotów. W tych okoliczności łatwo

sprzątania kuwet kotów. W tych okoliczności łatwo

zarazić się, tym pierwotniakiem. Wylecz zęby - co

zarazić się, tym pierwotniakiem. Wylecz zęby - co

prawda w czasie ciąży można w razie potrzeby

prawda w czasie ciąży można w razie potrzeby

podać znieczulenie dentystyczne, ale... po

podać znieczulenie dentystyczne, ale... po

co? Jeżeli jesteś przewlekle chora, uprzedź o swych

co? Jeżeli jesteś przewlekle chora, uprzedź o swych

planach opiekującego się tobą specjalistę - być

planach opiekującego się tobą specjalistę - być

może trzeba będzie zmienić lekarstwa na inne,

może trzeba będzie zmienić lekarstwa na inne,

bezpieczniejsze dla dziecka. Ponowne ich dobranie

bezpieczniejsze dla dziecka. Ponowne ich dobranie

i ustalenie nowej dawki może zająć kilka miesięcy.

i ustalenie nowej dawki może zająć kilka miesięcy.

Zapłodnienie

Zapłodnienie

•

zapłodnienie odbywa się z reguły w

zapłodnienie odbywa się z reguły w

jajowodzie. Powstaje to po spełnieniu

jajowodzie. Powstaje to po spełnieniu

wielu warunków

wielu warunków

Komórka jajowa po wyrzuceniu z

Komórka jajowa po wyrzuceniu z

mieszka jajnika trafia do jamy

mieszka jajnika trafia do jamy

otrzewnej. Nie znamy szczegółów

otrzewnej. Nie znamy szczegółów

mechanizmu, wprowadzającego ją do

mechanizmu, wprowadzającego ją do

jajowodu. Niewątpliwie odgrywają tu

jajowodu. Niewątpliwie odgrywają tu

rolę ruchy lejka jajowodu, który się

rolę ruchy lejka jajowodu, który się

kurczy i rozszerza, wykazując

kurczy i rozszerza, wykazując

działanie przysysające

działanie przysysające

Dzięki rytmicznym skurczom jajowodu,

Dzięki rytmicznym skurczom jajowodu,

które u człowieka przebiegają 3-4 razy

które u człowieka przebiegają 3-4 razy

na minutę, jajo zostaje przesuwane z

na minutę, jajo zostaje przesuwane z

jednej do drugiej komory bańki jajowodu.

jednej do drugiej komory bańki jajowodu.

Wydaje się jednak, że zarówno ruchy

Wydaje się jednak, że zarówno ruchy

jajowodu, jak i migawek błony śluzowej

jajowodu, jak i migawek błony śluzowej

nabłonka nie odbywają się stale, wobec

nabłonka nie odbywają się stale, wobec

czego przejście jaja przez jajowód trwa

czego przejście jaja przez jajowód trwa

stosunkowo długo od 3 do 5 dni

stosunkowo długo od 3 do 5 dni

Trafiając do sklepienia pochwy plemniki

Trafiając do sklepienia pochwy plemniki

wchodzą do jamy macicy i wędrują do ujścia

wchodzą do jamy macicy i wędrują do ujścia

macicznego jajowodu przypuszczalnie około

macicznego jajowodu przypuszczalnie około

dwóch godzin. Poruszając się przeciwko

dwóch godzin. Poruszając się przeciwko

prądowi migawek, plemniki trafiają do bańki

prądowi migawek, plemniki trafiają do bańki

jajowodu, gdzie prawdopodobnie zatrzymują

jajowodu, gdzie prawdopodobnie zatrzymują

się. Nie wiadomo, czy plemniki przekraczają

się. Nie wiadomo, czy plemniki przekraczają

granicę ujścia brzusznego jajowodu, chociaż

granicę ujścia brzusznego jajowodu, chociaż

występowanie ciąży jajnikowej lub brzusznej

występowanie ciąży jajnikowej lub brzusznej

wydaje się przemawiać za tym.

wydaje się przemawiać za tym.

Plemniki pozostając w bańce jajowodu przez

Plemniki pozostając w bańce jajowodu przez

kilka dni i oczekując na wędrujące jajo,

kilka dni i oczekując na wędrujące jajo,

zachowują swoją żywotność przez dłuższy czas

zachowują swoją żywotność przez dłuższy czas

(7—10 dni). Jednak zdolności zapładniające

(7—10 dni). Jednak zdolności zapładniające

tracą one już po 1 - 2 dniach. Komórka jajowa

tracą one już po 1 - 2 dniach. Komórka jajowa

traci swą żywotność znacznie prędzej. Na ogół

traci swą żywotność znacznie prędzej. Na ogół

uważa się, że owulacja następuje w 14—16

uważa się, że owulacja następuje w 14—16

dniu po rozpoczęciu menstruacji. Biorąc pod

dniu po rozpoczęciu menstruacji. Biorąc pod

uwagę krótkotrwałą żywotność jaja można

uwagę krótkotrwałą żywotność jaja można

przypuszczać, że możliwość

przypuszczać, że możliwość

zapłodnienia występuje między 11 a 17 dniem

zapłodnienia występuje między 11 a 17 dniem

po menstruacji.

po menstruacji.

Przyczyny niepłodności

Przyczyny niepłodności

Może być też inna przyczyna- mężczyźni mający skłonność

Może być też inna przyczyna- mężczyźni mający skłonność

do żylaków niekiedy miewają je nie tylko na nogach, ale

do żylaków niekiedy miewają je nie tylko na nogach, ale

także w okolicy nasieniowodu. Te żylaki powodują

także w okolicy nasieniowodu. Te żylaki powodują

miejscowe

miejscowe

podwyższenie temperatury, co jest niebezpieczne dla plem-

podwyższenie temperatury, co jest niebezpieczne dla plem-

ników, które giną lub stają się mało ruchliwe. Takie żylaki an-

ników, które giną lub stają się mało ruchliwe. Takie żylaki an-

drolog potrafi wyczuć palcem, zoperowanie ich może dodać

drolog potrafi wyczuć palcem, zoperowanie ich może dodać

plemnikom przyspieszenia.

plemnikom przyspieszenia.

Słaba jakość nasienia może być też wynikiem stanów za-

Słaba jakość nasienia może być też wynikiem stanów za-

palnych układu moczowo-płciowego albo przebytej świnki

palnych układu moczowo-płciowego albo przebytej świnki

z zapaleniem jąder. W takich wypadkach w ośrodku leczenia

z zapaleniem jąder. W takich wypadkach w ośrodku leczenia

niepłodności zagęszcza się nasienie i oddziela najlepiej się

niepłodności zagęszcza się nasienie i oddziela najlepiej się

prezentujące i zwinne.

prezentujące i zwinne.

Inseminacja: odpowiednio przygotowane

Inseminacja: odpowiednio przygotowane

nasienie podaje się cewnikiem do jamy

nasienie podaje się cewnikiem do jamy

macicy. Pozwala to na ominięcie bariery śluzu

macicy. Pozwala to na ominięcie bariery śluzu

szyjkowego i obecnych w nim czynników

szyjkowego i obecnych w nim czynników

uszkadzających plemniki: przeciwciał,

uszkadzających plemniki: przeciwciał,

bakterii, grzybów. Skuteczność zabiegu

bakterii, grzybów. Skuteczność zabiegu

wynosi 20-25 proc. Jeśli po 6-9 próbach wciąż

wynosi 20-25 proc. Jeśli po 6-9 próbach wciąż

nie ma ciąży, trzeba sięgnąć po inne metody.

nie ma ciąży, trzeba sięgnąć po inne metody.

Zapłodnieni „in vivo”

Zapłodnieni „in vivo”

ZAPłODNIENIE „in vitro”

ZAPłODNIENIE „in vitro”

Zapłodnienie POZAUSTROJOWE

Zapłodnienie POZAUSTROJOWE

Powodzenie zabiegu in vjtro i mikromanipulacji zależy od:

Powodzenie zabiegu in vjtro i mikromanipulacji zależy od:

wieku przyszłych rodziców, liczby i dojrzałości komórek

wieku przyszłych rodziców, liczby i dojrzałości komórek

jajowych, jakości nasienia, stanu śluzówki macicy, a także

jajowych, jakości nasienia, stanu śluzówki macicy, a także

od doświadczenia i wyposażenia placówki przeprowadzającej

od doświadczenia i wyposażenia placówki przeprowadzającej

zabieg. Przeciętnie u 98 proc. pacjentek udaje się pobrać

zabieg. Przeciętnie u 98 proc. pacjentek udaje się pobrać

komórkę jajowa, u 95 proc. pacjentek implantuje się zarodek

komórkę jajowa, u 95 proc. pacjentek implantuje się zarodek

do macicy. Nie zawsze jednak zarodek się przyjmuje - w ciążę

do macicy. Nie zawsze jednak zarodek się przyjmuje - w ciążę

zachodzi średnio mniej niż 30 proc. pacjentek do 30. roku

zachodzi średnio mniej niż 30 proc. pacjentek do 30. roku

życia

życia

i zaledwie 10 proc. pań po 40., które poddały się zabiegowi.

i zaledwie 10 proc. pań po 40., które poddały się zabiegowi.

Płód (fetus) –jest otoczony błonami

Płód (fetus) –jest otoczony błonami

płodowymi:

płodowymi:

•

Kosmówką

Kosmówką

•

Owodnią

Owodnią

•

Omocznią

Omocznią

Łożysko- placenta

Łożysko- placenta

powstaje z kosmówki o średnicy około

powstaje z kosmówki o średnicy około

20 cm z środkiem łożyska łączy się

20 cm z środkiem łożyska łączy się

pępowiną (funiculus umbilicalis)

pępowiną (funiculus umbilicalis)

łożysko spełnia rolę płuc płodu

łożysko spełnia rolę płuc płodu

Dzięki łożysku płód otrzymuje tlen,

Dzięki łożysku płód otrzymuje tlen,

wodę i materiały potrzebne do rozwoju.

wodę i materiały potrzebne do rozwoju.

Jednocześnie wydala do krwi matki

Jednocześnie wydala do krwi matki

produkty przemiany materii

produkty przemiany materii

Płód przebywający w czasie ciąży w

Płód przebywający w czasie ciąży w

macicy jest otoczony płynem zwanym

macicy jest otoczony płynem zwanym

wodami płodowymi. Ilość wód płodowych

wodami płodowymi. Ilość wód płodowych

wynosi 1-1,5 l. Dzięki nim płód zawieszony

wynosi 1-1,5 l. Dzięki nim płód zawieszony

jest w środowisku płynnym, które chroni

jest w środowisku płynnym, które chroni

go przed urazami mechanicznymi, a

go przed urazami mechanicznymi, a

jednocześnie pozwala na ruchy.

jednocześnie pozwala na ruchy.

Dostępne w aptekach testy ciążowe

Dostępne w aptekach testy ciążowe

niemal na pewno wykryją ciążę w

niemal na pewno wykryją ciążę w

terminie przewidywanej miesiączki,

terminie przewidywanej miesiączki,

choć można spróbować wykonać

choć można spróbować wykonać

badanie już po sześciu dniach od

badanie już po sześciu dniach od

prawdopodobnej daty zapłodnienia.

prawdopodobnej daty zapłodnienia.

Jeśli test nic nie wykaże, powtórz go

Jeśli test nic nie wykaże, powtórz go

po kilku dniach.

po kilku dniach.

Możesz też zrobić nieco pewniejszy test

Możesz też zrobić nieco pewniejszy test

laboratoryjny badający poziom

laboratoryjny badający poziom

hormonów we krwi. Jednoznacznym

hormonów we krwi. Jednoznacznym

potwierdzeniem ciąży będzie dopiero

potwierdzeniem ciąży będzie dopiero

USG - można je wykonać już w 6.

USG - można je wykonać już w 6.

tygodniu ciąży (czyli -w przypadku

tygodniu ciąży (czyli -w przypadku

typowej długości cyklu - dwa tygodnie

typowej długości cyklu - dwa tygodnie

po terminie przewidywanej miesiączki

po terminie przewidywanej miesiączki

, ale warto poczekać do 7. tygodnia -

, ale warto poczekać do 7. tygodnia -

wtedy będzie widać bicie serca

wtedy będzie widać bicie serca

dziecka. Takie badanie nie jest

dziecka. Takie badanie nie jest

konieczne, dzięki niemu upewnisz

konieczne, dzięki niemu upewnisz

się, że jesteś w ciąży, dowiesz się,

się, że jesteś w ciąży, dowiesz się,

czy jest ona pojedyncza czy mnoga i

czy jest ona pojedyncza czy mnoga i

że nie jest pozamaciczna.

że nie jest pozamaciczna.

•

4 tydzień

4 tydzień

4

4

•

Tuż po zapłodnieniu zygota (połączenie plemnika i

Tuż po zapłodnieniu zygota (połączenie plemnika i

komórki jajowej) zaczyna się dzielić: z jednej

komórki jajowej) zaczyna się dzielić: z jednej

komórki powstają dwie, z dwóch cztery itd. Teraz, gdy

komórki powstają dwie, z dwóch cztery itd. Teraz, gdy

dotarła do macicy, wygląda jak malinka o

dotarła do macicy, wygląda jak malinka o

rozmiarze l mm. Do stadium ośmiu komórek

rozmiarze l mm. Do stadium ośmiu komórek

wszystkie wyglądały

wszystkie wyglądały

identycznie. Zewnętrzna część „malinki" zacznie

identycznie. Zewnętrzna część „malinki" zacznie

później przekształcać się w łożysko, odpowiedzialne

później przekształcać się w łożysko, odpowiedzialne

za przekazywanie substancji pomiędzy kobietą a

za przekazywanie substancji pomiędzy kobietą a

dzieckiem, wewnętrzna - będzie dzieckiem.

dzieckiem, wewnętrzna - będzie dzieckiem.

6

6

6

6

Maluch od czubka głowy do... ogona mierzy 2,5

Maluch od czubka głowy do... ogona mierzy 2,5

mm. Ogon

mm. Ogon

niedługo zniknie, wchłonięty przez obrastające go

niedługo zniknie, wchłonięty przez obrastające go

tkanki. Już około 40. dnia ciąży pojawia ją się

tkanki. Już około 40. dnia ciąży pojawia ją się

zawiązki ramion,

zawiązki ramion,

dwa dni później – także nóżek. Na USG można

dwa dni później – także nóżek. Na USG można

zobaczyć

zobaczyć

Pulsowanie serca. Tworzy się jelito pierwotne (z

Pulsowanie serca. Tworzy się jelito pierwotne (z

niego po-

niego po-

wstanie układ pokarmowy, naczynia krwionośne) i

wstanie układ pokarmowy, naczynia krwionośne) i

tzw pranercze, które przekształci się w nerki (i w

tzw pranercze, które przekształci się w nerki (i w

nasienio-

nasienio-

wody - u chłopca).

wody - u chłopca).

7

7

9

9

Maluch mierzy ponad 20 mm. Zaczynają mu się

Maluch mierzy ponad 20 mm. Zaczynają mu się

wydłużać

wydłużać

kończyny – na razie ręce są dłuższe od nóg. Mózg

kończyny – na razie ręce są dłuższe od nóg. Mózg

jest

jest

cztery razy większy niż miesiąc temu i rozwija się w

cztery razy większy niż miesiąc temu i rozwija się w

tem-

tem-

pie ekspresowym głowa ma połowę długości ciała!

pie ekspresowym głowa ma połowę długości ciała!

Są już dwie półkule (odpowiedzialne za czucie i

Są już dwie półkule (odpowiedzialne za czucie i

kojarzenie), przysadka produkująca hormony i

kojarzenie), przysadka produkująca hormony i

móżdżek koordynujący ruchy ciała. Zarysowuje

móżdżek koordynujący ruchy ciała. Zarysowuje

się twarz: górna warga szczęka, dziurki od nosa.

się twarz: górna warga szczęka, dziurki od nosa.

11

11

Zaczynają działać nerki. dziecko ma już 5 cm, z

Zaczynają działać nerki. dziecko ma już 5 cm, z

czego niemal połowę zajmuje jego głowa. Dziecko

czego niemal połowę zajmuje jego głowa. Dziecko

ma wyraźnie widoczną twarz, z rozpoznawalnym

ma wyraźnie widoczną twarz, z rozpoznawalnym

czołem i podbródkiem.

czołem i podbródkiem.

16

16

16

16

Twarz dziecka zaczyna przypominać tę, jaką

Twarz dziecka zaczyna przypominać tę, jaką

zobaczysz po urodzeniu,

zobaczysz po urodzeniu,

choć - podobnie jak całe ciało - porastają ją

choć - podobnie jak całe ciało - porastają ją

włoski. Wykształcają się gruczoły potowe i

włoski. Wykształcają się gruczoły potowe i

dziecko zaczyna się pocić. Ostatecznie

dziecko zaczyna się pocić. Ostatecznie

ukształtował się nos - jest zadarty i płaski,

ukształtował się nos - jest zadarty i płaski,

doskonale przystosowany do oddychania

doskonale przystosowany do oddychania

przy piersi matki.

przy piersi matki.

20

20

20

20

To połowa dąży Najlepszy moment na dokładne

To połowa dąży Najlepszy moment na dokładne

USG. Dziecko mierzy ok. 15 cm i waży 320 g.

USG. Dziecko mierzy ok. 15 cm i waży 320 g.

Całe

Całe

jego ciało pokrywa meszek Pracę podejmują gru-

jego ciało pokrywa meszek Pracę podejmują gru-

czoły łojowe – produkują maź płodową o składzie

czoły łojowe – produkują maź płodową o składzie

przypominającym maści lecznicze. Chroni ona

przypominającym maści lecznicze. Chroni ona

skó-

skó-

rę przed zmacerowaniem. Maluch zaczyna

rę przed zmacerowaniem. Maluch zaczyna

reagować na świat zewnętrzny

reagować na świat zewnętrzny

22

22

Dziecko mierzy 19,5 cm.

Dziecko mierzy 19,5 cm.

Na głowie rosną mu włosy, a nad oczami brwi i

Na głowie rosną mu włosy, a nad oczami brwi i

rzęsy Na

rzęsy Na

Jego ciele odkłada się warstewka tłuszczu. Jest to

Jego ciele odkłada się warstewka tłuszczu. Jest to

tzw. tłuszcz brunatny, który może być bezpośrednio

tzw. tłuszcz brunatny, który może być bezpośrednio

przekształcony w energię.

przekształcony w energię.

24

24

24

24

Macica wznosi się na wysokość pępka.

Macica wznosi się na wysokość pępka.

Płód urósł tak, że

Płód urósł tak, że

jest mu coraz trudniej się obracać.

jest mu coraz trudniej się obracać.

Dziecko reaguje

Dziecko reaguje

niepokojem na hałas, głośne dźwięki

niepokojem na hałas, głośne dźwięki

potrafią

potrafią

je obudzić.

je obudzić.

30

30

Dziecko reaguje aktywnie na dźwięki i światło.

Dziecko reaguje aktywnie na dźwięki i światło.

Jego mózg fałduje się, by powiększyć powierzchnię

Jego mózg fałduje się, by powiększyć powierzchnię

kory

kory

mózgowej. Nie rusza się już aż tak gwałtownie, bo

mózgowej. Nie rusza się już aż tak gwałtownie, bo

zaczyna

zaczyna

brakować mu miejsca. Musi się skulić, więc

brakować mu miejsca. Musi się skulić, więc

przyjmuje

przyjmuje

charakterystyczną pozycję embrionalną, ma

charakterystyczną pozycję embrionalną, ma

skrzyżowane

skrzyżowane

rączki i nóżki. Większość dzieci już teraz ustawia

rączki i nóżki. Większość dzieci już teraz ustawia

się główką w dół i w tej pozycji trwa aż do porodu.

się główką w dół i w tej pozycji trwa aż do porodu.

32

32

32

32

Maluch może się już ustawić głową w dół,
przygotowany do porodu. Jego płuca potrafią się

rozprę-

żać i są wystarczająco duże, by zaopatrywać
krew w tlen po narodzinach. Coraz częściej

pojawiają się przygotowujące do porodu skurcze

Braxtona-Hicksa

.

.

35

35

Dziecko cały czas rośnie teraz mierzy już około

Dziecko cały czas rośnie teraz mierzy już około

45 cm. Jeśli wszystko przebiega zgodnie z planem,

45 cm. Jeśli wszystko przebiega zgodnie z planem,

powinno

powinno

być ułożone główką w dół. Jeśli ku dołowi ma skierowane

być ułożone główką w dół. Jeśli ku dołowi ma skierowane

nóżki, może się jeszcze prawidłowo obrócić.

nóżki, może się jeszcze prawidłowo obrócić.

Położenie pośladkowe (nogami do dołu) może

Położenie pośladkowe (nogami do dołu) może

być przy pierwszej ciąży wskazaniem do cesarskie-

być przy pierwszej ciąży wskazaniem do cesarskie-

go cięcia, przy drugim i kolejnym dziecku lekarze

go cięcia, przy drugim i kolejnym dziecku lekarze

sugerują

sugerują

poród siłami natury Na nic się jednak nie nastawiaj,

poród siłami natury Na nic się jednak nie nastawiaj,

zdarza

zdarza

się, że dziecko obraca się nawet tuż przed porodem.

się, że dziecko obraca się nawet tuż przed porodem.

36

36

38

38

Dziecko jest już gotowe do przyjścia na świat.

Zanika meszek, maź płodowa utrzymuje się już

tylko

w fałdach skóry i na plecach. Maluch wraz z wodami

płodowymi połyka zrzucony meszek i martwe

komórki naskórka - gromadzą się one w jego

jelitach i zostaną wydalone w postaci smółki.

Dziecko mierzy 48 cm

40

40

W chwili narodzin dziecko przeciętnie

W chwili narodzin dziecko przeciętnie

waży 3400 g,

waży 3400 g,

mierzy 48-50 cm.

mierzy 48-50 cm.

40

40

Koniec( początek ?)