ŚRODKI ZNIECZULAJĄCE

MIEJSCOWO

Środki znieczulające miejscowo

Środki znieczulające miejscowo działają poprzez
zniesienie przewodzenia bodźców zarówno czuciowych,
jak i ruchowych w celu uzyskania czasowego zniesienia
czucia bez utraty świadomości.

W przeciwieństwie do środków znieczulenia ogólnego
zwykle nie powodują depresji ośrodkowego układu
nerwowego (OUN).

Budowa chemiczna

1. Pod względem budowy każdy środek
znieczulenia miejscowego zawiera w cząsteczce

hydrofilną

grupę

aminową

,

połączoną

łańcuchem

pośrednim

z

lipofilną

grupą

aromatyczną.

Jeżeli

łańcuch pośredni

łączy się z grupą aromatyczną

wiązaniem

estrowym

, to związek taki jest

hydrolizowany przez osoczową pseudocholinesterazę.
Jeżeli

wiązanie jest amidowe

, to hydroliza następuje

w wątrobie.
Im

większa długość

łańcucha pośredniego i grupy

aminowej, tym

silniejsze działanie i większa

toksyczność

środka znieczulenia miejscowego.

Mechanizm działania

1. Środki znieczulające miejscowo zwalniają

przewodzenie impulsów nerwowych przez

zmniejszenie szybkości narastania potencjału

czynnościowego i szybkości re-polaryzacji

.

2.

Podniesienie

progu

pobudliwości

elektrycznej

powoduje

całkowity

blok

przewodzenia

.

3. Środki znieczulające miejscowo

blokują

wybiórczo przewodzenie przez wpływ na

przepuszczalność błony komórkowej dla

sodu

, szczególnie na zależne od napięcia kanały

sodowe.

4. Odkryto i opisano zróżnicowaną wrażliwość włókien
nerwowych na działanie środków znieczulających
miejscowo.

Najcieńsze bezmielinowe

włókna przewodzące ból,

temperaturę i impulsy

autonomicznego układu

nerwowego przewodzą powoli i

są w pierwszej

kolejności blokowane

przez środki znieczulające

miejscowo.
Wrażliwość ta jest odzwierciedleniem tzw. długości
krytycznej, która musi być dostępna dla środka
znieczulającego.

Cieńsze włókna nerwowe mają

proporcjonalnie mniejszą długość krytyczną

konieczną do uzyskania oczekiwanego efektu.

cd.

Leki stosowane

1. Kokaina

a. Budowa chemiczna.

Kokaina jest estrem

kwasu benzoesowego.

b. Farmakokinetyka

Kokaina jest szybko rozkładana przez esterazy
osoczowe, a jej

okres pótrwania wynosi

około 1 godziny.

Rozwój tolerancji

, nadużywanie i zatrucie

mogą być skutkiem zastosowania nadmiernych
dawek.

Kokaina jest

metabolizowana

we krwi przez

hydrolizę wiązania estrowego na skutek
działania

pseudocholinesterazy

.

c. Działania farmakologiczne. Oprócz

właściwości miejscowo znieczulając zakres

działania kokainy obejmuje:

(1) Wpływ na OUN

Kokaina początkowo powoduje euforię, a czasem dysforię.
Po działaniu początkowym następuje depresja.

(2) Wpływ na układ krążenia

Kokaina blokuje wychwyt katecholamin w zakończeniach

nerwów adrenergicznych.
Powoduje to, wskutek pobudzenia układu współczulnego,

tachykardię i zwężenie naczyń

, prowadzące do

nadciśnienia

. (Skurcz naczyń zmniejsza śródoperacyjne

krwawienie z błon śluzowych).

(3) Wzrost ciepłoty ciała.
(4) Utrata łaknienia.

cd.

d. Postać i zastosowania lecznicze

Chlorowodorek kokainy jest stosowany w stężeniach
4-10% do

znieczulenia powierzchniowego

nosa,

gardła, tchawicy i drzewa oskrzelowego.
Kokaina była

pierwszym odkrytym środkiem

znieczulenia miejscowego

, jednakże jej

działanie

na OUN

(niebezpieczeństwo nadużywania) i

wprowadzenie silniejszych środków spowodowały
zmniejszenie jej zastosowania klinicznego.

cd.

2. Prokaina [Polocainum]

a. Budowa chemiczna

Prokaina jest estrem kwasu paraaminobenzoesowego

(PABA) i dietylaminoetanolu.

b. Farmakokinetyka

Prokaina wchłania się dobrze po podaniu

parenteralnym i jest szybko metabolizowana przez

pseudocholinesterazę. Charakteryzuje się

krótkim

czasem działania.

Lek ten nie działa powierzchniowo

.

Prokaina nie powoduje miejscowego podrażnienia i

cechuje się

minimalną toksycznością układową

.

c. Działanie farmakologiczne

oprócz

działania

miejscowo znieczulającego

obejmuje też antagonizm

między prokainą a sulfonamidami. Produktem hydrolizy

prokainy jest PABA, hamujący działanie sulfonamidów.

cd.

d. Postacie i zastosowania lecznicze.

Chlorowodorek prokainy jest dostępny zarówno z
dodatkiem epinefryny, jak i bez niej.

Epinefryna

zmniejsza szybkość wchłaniania prokainy do
krwiobiegu i w przybliżeniu dwukrotnie przedłuża czas
trwania znieczulenia wywołanego podaną dawką

Roztwory 1-2% są stosowane w znieczuleniu
nasiękowym i w blokadach nerwów obwodowych.
Roztwory 5-20% są używane do znieczulenia
rdzeniowego.

3. Tetrakaina

a. Budowa chemiczna.

Tetrakaina jest estrową pochodną

PABA.

b. Farmakokinetyka

Jest w przybliżeniu

dziesięciokrotnie silniejsza

(i bardziej

toksyczna)

od prokainy.

Zaczyna działać po 5 minutach od chwili podania, a czas

działania wynosi od 2 do 3 godzin.

c

. Postacie i zastosowania lecznicze

Chlorowodorek tetrakainy jest

powszechnie używanym

środkiem do znieczulenia rdzeniowego

, zwykle w połączeniu

z 10% dekstrozą; zwiększa to ciężar właściwy roztworu, tak że

jest on cięższy od płynu mózgowo-rdzeniowego.
Roztwór 2% jest używany w

znieczuleniach

powierzchniowych błon śluzowych

4. Lidokaina [Lignocainum]

a. Budowa chemiczna.

Lek ten jest

amidowym środkiem

znieczulającymi pochodną acetanilidu.

b. Farmakokinetyka

.

Lidokaina jest szybko wchłaniana po podaniu

pozajelitowym i jest

metabolizowana w

mikrosomach wątroby

przez

wieloczynnościową

monooksygenazę

.

c. Działania farmakologiczne.

szybki początek znieczulenia

,

nieznaczne drażnienie miejscowe,

działanie

silniejsze

i trwające dłużej niż działanie

prokainy

,

umiarkowana aktywność przy znieczuleniach

powierzchniowych

.

cd.

d. Postacie i zastosowania lecznicze

Głównymi zastosowaniami klinicznymi lidokainy są użycie
jej jako

środka znieczulającego miejscowo

oraz podanie

dożylne jako

środka przeciwarytmicznego

.

Chlorowodorek lidokainy może być stosowany z

epinefryną

lub bez niej (zmniejszanie wchłanianie).

Roztwór 0,5% stosuje się do znieczulenia

nasiękowego

.

Roztwór 5% jest stosowany do znieczulenia

powierzchniowego

i do znieczulenia

przewodowego

7%

.

Do znieczulenia

rdzeniowego

używa się lidokainy

w

roztworze 5% lub słabszym.
Do znieczulenia powierzchniowego można stosować
lidokainy w postaci maści, żelu, kremu i roztworów.

5. Dibukaina

a. Budowa chemiczna.

Lek ten jest

podstawionym amidem pochodną

chinoliny

.

b. Farmakokinetyka

Dibukaina jest silnym środkiem znieczulającym o
długim czasie działania.
Ma bardzo dużą (ogólnoukładową) toksyczność i
jest obecnie stosowana jedynie

jako środek do

znieczulenia powierzchniowego.

c. Postacie i zastosowania lecznicze.

Chlorowodorek dibukainy jest stosowany w stężeniu
0,2% do

znieczulania błon śluzowych

.

6. Prylokaina

a. Budowa chemiczna.

Prylokaina, podobnie jak lidokaina, jest

amidowym

środkiem

do znieczulenia miejscowego.

b. Farmakokinetyka.

Początek działania jest nieco pożniejszy, a czas

działania nieco

dłuższy niż lidokainy

.

Najważniejszym z działań niepożądanych prylokainy

jest wywoływanie methemoglobinemii oraz

przesunięcie krzywej dysocjacji tlenu w lewo

[utrudniające uwalnianie tlenu przez hemoglobinę].

c. Postacie i zastosowania lecznicze.

Chlorowodorku prylokainy używa się w

znieczuleniach

nasiękowych, przewodowych i rdzeniowych

; jest

dostępny w roztworach o stężeniach 1-3%.

7. Etydokaina

a. Farmakokinetyka.

Etydokaina jest podobna do lidokainy, charakteryzuje się

jednak

większą siłą i dłuższym czasem działania

.

b. Postacie i zastosowania lecznicze.

Etydokaina jest używana klinicznie w znieczuleniach

zewnątrzoponowych, nasiękowych i

przewodowych

. Lek ten powoduje

zahamowanie

przewodzenia we włóknach motorycznych

wcześniejsze niż we włóknach czuciowych

.

Chlorowodorek etydokainy jest dostępny zarówno z

epinefryną, jak i bez niej, w stężeniach od 0,5 do

1,5%.

8. Mepiwakaina

a. Budowa chemiczna.

Mepiwakaina, podobnie jak lidokaina, jest środkiem

znieczulającym miejscowo typu

amidowego

.

b. Farmakokinetyka

Mepiwakaina jest podobna do lidokainy, nie ma jednak jej

właściwości przeciwarytmicznych.
Mepiwakaina zaczyna działać szybciej niż lidokaina, a czas jej

działania jest dłuższy o

20%.

Mepiwakaina jest rzadko stosowana z epinefryną.

c. Postacie i zastosowania lecznicze

Mepiwakaina jest używana głównie

w znieczuleniach

nasiękowych i przewodowych.

Może być użyta także w

znieczuleniu rdzeniowym.
Chlorowodorek mepiwakainy jest używany w stężeniach od 1 do

4%.