Systematyczne

wprowadzenie do etyki

Wykład III

Teoria dobra - hedonizm

konsekwencjalizm i

utylitaryzm

• 1. Należy postępować w taki sposób, aby

powodować w świecie jak najwięcej dobra

(konsekwencjalizm);

• 2. dobro w świecie sprowadza się

ostatecznie do szczęścia (welfarism od

welfare = happiness; eudajmonizm); a

zatem

• 3. należy postępować w taki sposób, aby

powodować w świecie jak najwięcej

szczęścia (jak najkorzystniejszą proporcję

szczęścia i nieszczęścia – utylitaryzm).

główne stanowiska w

ogólnej etyce normatywnej

I. konsekwencjalizm

A. utylitarystyczny
utylitaryzm hedonistyczny i ut. idealny
utylitaryzm czynów i utylitaryzm reguł
B. nieutylitarystyczny

II. deontologia

etyka prawa natury, etyka Kantowska,

intuicyjny pluralizm ...

Jeremy Bentham – dwoista teza

hedonizmu

• “Nature has placed mankind under

the governance of two sovereign
masters, pain, and pleasure. It is for
them alone to point out what we
ought to do, as well as to determine
what we shall do” (Bentham An
Introduction to the Principles of
Morals and Legislation, 1789).

TEZY HEDONIZMU

• A. H. opisowy (psychologiczny), np.:
Ostatecznym celem wszystkich ludzkich

dążeń (działań, pragnień) jest

osiągnięcie przyjemności lub uniknięcie

przykrości.

• B. H. normatywny (etyczny)
Osiągnięcie przyjemności lub uniknięcie

przykrości powinno być ostatecznym

celem wszystkich ludzkich dążeń

(działań, pragnień).

dwa rodzaje dóbr i

wartości

• rzeczy dobre same w sobie, dobra

pierwotne – wartość wewnętrzna

• rzeczy dobre ze względu na coś

innego (w tym do czegoś innego),
dobra wtórne – wartość zewnętrzna
(instrumentalna)

ad B. H. normatywny

(etyczny)

• 1. jako pogląd w teorii wartości (hedonizm

aksjologiczny)

Dodatnia wartość wewnętrzna przysługuje

wszystkim przyjemnościom i wyłącznie

przyjemnościom; ujemna wartość

wewnętrzna przysługuje wszystkim

przykrościom i wyłącznie przykrościom.

• 2. jako pogląd w teorii powinności

(hedonizm praktyczny)

Powinniśmy dążyć do tego (postępować w

taki sposób), aby realizować jak najwięcej

przyjemności i jak najmniej przykrości.

hedonizm praktyczny –

dwie formy

• a. powinniśmy dążyć do tego, aby

mieć w życiu jak najwięcej
przyjemności i jak najmniej przykrości
[hedonizm dążeń];

• b. powinniśmy postępować w taki

sposób, aby w rezultacie mieć w życiu
jak najwięcej przyjemności i jak
najmniej przykrości [hedonizm
skutków].

Hedonizm w wersji

egoistycznej i

nieegoistycznej

• Hedonizm egoistyczny: Dla każdego dobrem jest

jego własna przyjemność i każdy powinien dążyć

(wyłącznie lub przede wszystkim) do własnego

dobra.

• Hedonizm nieegoistyczny w wersji aksjologicznej:

Dla każdej osoby dobrem, do którego powinna

ona dążyć, jest zarówno jej własna przyjemność,

jak przyjemność innych osób.

• Hedonizm nieegoistyczny w wersji

deontologicznej: Dla każdego dobrem jest jego

własna przyjemność, lecz każdy powinien dążyć

także do dobra innych.

ad 1. hedonizm

aksjologiczny – główne tezy

• tezy materialne
• teza o powszechności: wewnętrzna wartość

przysługuje wszystkim przyjemnym przeżyciom

• teza o wyłączności: wewnętrzna wartość

przysługuje wyłącznie przyjemnym przeżyciom

• tezy formalne:
• Wszystkie przyjemne przeżycia mają pewną

wspólną i swoistą cechę, którą jest przyjemność

(pleasantness)

• Cechą wewnętrznie wartościowych przeżyć, która

nadaje im wartość wewnętrzną, jest ich

przyjemność.

DYLEMATY HEDONIZMU

• (1) przyjemności zmysłowe czy też umysłowe?

h. sensualistyczny i h. intelektualistyczny

• (2) jak najwięcej przyjemności teraz czy w

całym życiu (lub w całym dalszym życiu)?
h. prezentystyczny i h. utylitarystyczny

• (3) jak najwięcej przyjemności czy jak najmniej

przykrości?
h. pozytywny i h. negatywny

• (4) wielkie przyjemności i wielkie przykrości

czy małe przyjemności i małe przykrości?
[h. ekscesywny i h. umiarkowany]

zarzuty przeciwko

hedonizmowi

aksjologicznemu

• - przeciwko tezie o jedności - The

‘none such’ objection

• - przeciwko tezie o nadawaniu

wartości

• - przeciwko tezie o powszechności -

The ‘not all’ objection

• - przeciwko tezie o wyłączności - The

‘not only’ objection

przeciwko tezie o

powszechności

• 1. przyjemność znajdowana w złym

przedmiocie (np. Schadenfreude)

• 2. przyjemność towarzysząca moralnie

złemu działaniu

• 3. przyjemność oparta na błędnym

sądzie

• 4. przyjemność, na którą ktoś nie

zasługuje

• 5. przyjemność, której sobie nie

uświadamiamy