dr hab. Ilona Romiszewska
profesor nadzwyczajny WSB
RYNEK
FINANSOWY
Wykłady: 26 IX 2009 r.
17 X 2009 r.
21 XI 2009 r.
12 XII 2009 r.
23 I 2010 r.
dr hab. Ilona Romiszewska
profesor nadzwyczajny WSB
RYNEK
FINANSOWY
Wykłady: 26 IX 2009 r.
17 X 2009 r.
21 XI 2009 r.
12 XII 2009 r.
23 I 2010 r.
Zagadnienia
Wykład 1
-
Istota rynku finansowego i jego rola w
gospodarce rynkowej
1. Przepływ bieżących strumieni finansowych w gospodarce
2. Co to jest rynek finansowy?
3. Uczestnicy rynku finansowego (bank centralny i banki komercyjne,
fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, zakłady ubezpieczeń,
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i MTS-Ceto S.A., Biura
maklerskie)
-
Systematyka rynku finansowego
Kryteria podziału rynku finansowego:
a) z punktu widzenia instrumentu (rynek pieniężny, rynek kapitałowy,
rynek instrumentów pochodnych, rynek depozytowo – kredytowy, rynek
walutowy)
b) inne kryteria podziału (kryterium czasu, kryterium celu)
Literatura
Literatura podstawowa:
Wiesław Dębski „ Rynek finansowy i jego mechanizmy.
Podstawy teorii i praktyki”, PWN, Warszawa 2008
Literatura uzupełniająca:
Krzysztof Jajuga, Teresa Jajuga „Inwestycje, instrumenty
finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria
finansowa”, PWN, Warszawa 2007
W. Bień, Rynek papierów wartościowych, Difin, Warszawa 2004
Zasady zaliczenia przedmiotu
Test – pytania zamknięte i otwarte, a
także prezentacja własnych ocen i
sądów lub egzamin ustny
Uwzględniona zostanie także aktywność na
zajęciach
Zagadnienia
Wykład 1
-
Istota rynku finansowego
1. Przepływ bieżących strumieni finansowych w gospodarce
2. Co to jest rynek finansowy?
3. Instytucje pośrednictwa finansowego i ich funkcje
-
Systematyka rynku finansowego
Kryteria podziału rynku finansowego:
a) z punktu widzenia instrumentu (rynek pieniężny, rynek
kapitałowy, rynek instrumentów pochodnych, rynek
depozytowo – kredytowy, rynek walutowy)
b) inne kryteria podziału (kryterium czasu, kryterium celu)
Podmioty gospodarki
przedsiębiorstwa
gospodarstwa domowe
jednostki administracji (lokalnej i centralnej)
sfera produkcji niematerialnej
wpływ podmiotów zagranicznych na sytuację
gospodarczą kraju (eksport/import)
Suma decyzji wymienionych podmiotów wyznacza
poziom produkcji dóbr i usług w gospodarce, jej
całkowity dochód oraz wydatki.
Schemat przepływu kapitałów
pieniężnych w gospodarce
Państwo
Gospodarstwa
domowe
Przedsiębiorstwa
Podmioty
zagraniczne
We współczesnej gospodarce ten
ustawiczny ruch pieniądza odbywa się
przez rynek finansowy. Nie tylko dochodzi
tu do rozliczania transakcji, ale
finansowania ich działalności gospodarczej
Przepływ środków finansowych w okresach
krótkich (strumienie pieniądza) i długich
(strumienie kapitału)
Rozliczenie a finansowanie transakcji???
Rynek finansowy (financial market)-
definicje
„miejsce, gdzie zawiera się różnego rodzaju umowy
pożyczkowe bądź kredytowe czy inne będące w
ogólnym rozumieniu źródłem finansowania
działalności gospodarczej”
„miejsce zawierania transakcji mających za przedmiot
szeroko rozumiany kapitał finansowy”
„ogół transakcji papierami wartościowymi, będącymi
instrumentami udzielania kredytów krótko- lub
średnio- i długoterminowych”
„miejsce przeprowadzania transakcji związanych z
przemieszczaniem kapitałów pieniężnych od
podmiotów dysponujących wolnymi środkami
finansowymi do podmiotów, które zgłaszają popyt na
takie środki finansowe”
Rynek finansowy – c.d.
„abstrakcyjne miejsce, na którym dochodzi
nieustannie do zawierania i wykonywania
transakcji, których przedmiotem są
instrumenty finansowe”
„rynek na którym dokonuje się obrotu
instrumentami finansowymi”
„rynek, na którym przedmiotem wymiany
jest kapitał w formie finansowej”.
Rynek finansowy c.d.
W odniesieniu do finansów poprzez rynek
należy rozumieć obszar, na którym spotykają
się:
-
dostawcy aktywów finansowych
-
nabywcy
-
aktywa finansowe podlegające obrotowi i ich
cena
-
instytucje pośredniczące w obrocie (m.in.
Giełda Papierów Wartościowych)
Przyczyny powstania rynku
finansowego
rozwój pieniądza
pojawienie się osób/instytucji
dysponujących nadmiarem wolnych
środków pieniężnych i skłonnych
udostępnić je (za odpowiednim
wynagrodzeniem) innym podmiotom
pożyczkodawca - pożyczkobiorca
Rynek finansowy – schemat
funkcjonowania
Gospodarstwa
domowe
Przedsiębiorstwa
Zagranica
Państwo
Pośrednicy finansowi
udziały
kapitały
oszczędności
kredyt
y
udziały
pożyczki
pożyczki
udziały
kredyty
oszczędności
Podział rynku finansowego
wg segmentów operacyjnych:
rynek pieniężny (segment r.f. na którym podmioty gospodarcze finansują
swoją działalność bieżącą, a okres finansowania nie przekracza 1 roku
(kapitały krótkoterminowe)
rynek kapitałowy (segment r.f., na którym zawierane są transakcje,
których przedmiotem są instrumenty finansowe o terminie wykupu powyżej
1 roku)
Inne podziały:
wg kryterium czasu - dysponowania środkami przed podmiot finansujący
wg kryterium celu – przeznaczenia środków pozyskanych
wg zasięgu terytorialnego rynku
wg terminu rozliczenia transakcji (moment rozliczenia transakcji):
-
rynek natychmiastowy (spot, kasowy)
-
rynek terminowy
wg formy organizacyjnej rynku (rynek giełdowy i pozagiełdowy)
wg kryterium dostępności oferowanych instrumentów dla potencjalnych
inwestorów:
-
rynek publiczny
-
rynek prywatny
Podział rynku finansowego c.d.
wg rodzaju kontrahenta
-
dokonującego obrotu instrumentami
finansowymi kryterium podmiotu oferującego instrumenty
finansowe
(rynek
pierwotny, rynek wtórny).
Czy wszystkie instrumenty mogą być
przedmiotem obrotu na rynku?
Kto występuje na rynku finansowym?
inwestor rzeczowy
pożyczkobiorca/wydatkujący
–
inwestuje w maszyny, czynniki produkcji w celu
wytwarzania dóbr, głównie inwestycyjnych
inwestor finansowy
pożyczkodawca/oszczędzający
– użyczający kapitału inwestorowi rzeczowemu w zamian
za wynagrodzenie
pośrednik finansowy
Uczestnicy rynku finansowego
Banki komercyjne
Bank centralny
Instytucje finansowe (fundusze
inwestycyjne, fundusze emerytalne,
firmy ubezpieczeniowe itp.)
Instytucje niefinansowe
(przedsiębiorstwa)
Osoby fizyczne
Pośrednik finansowy
Instytucja pośrednicząca w
przepływie środków finansowych
pomiędzy podmiotami mającymi ich
nadwyżkę a podmiotami, które te
środki chcą przyjąć do
zagospodarowania.
Czy obecność pośredników na rynku
jest niezbędna?
koszty transakcyjne
asymetria informacji:
-
negatywna selekcja - (
przed zawarciem transakcji
)
- ryzyko nadużycia/moral hazard (
po przeprowadzeniu transakcji
)
Najważniejsze aktywa i pasywa instytucji
pośrednictwa finansowego
Rodzaj
pośrednictwa
Najważniejsze pasywa
(źródła funduszy)
Najważniejsze aktywa
(wykorzystanie funduszy)
Instytucje depozytowe
(banki):
-
bank handlowe
-
kasy oszczędnościowo-
pożyczkowe
-
kasy wzajemnej pomocy
-
spółdzielnie kredytowe
depozyty
depozyty
depozyty
depozyty
-
Kredyty
(handlowe, konsumpcyjne,
hipoteczne, rządowe papiery
wartościowe, obligacje komunalne)
kredyty
kredyty
kredyty
Instytucje oszczędności
umownych:
- towarzystwa ubezpieczeń na
życie
- towarzystwa ubezpieczeń od
ognia i nieszczęśliwych
wypadków
- fundusze emerytalne,
składki z tytułu polis
składki z tytułu polis
składki (pracowników i
pracodawców)
Obligacje i kredyty hipoteczne
Obligacje komunalne,
przemysłowe, akcje, rządowe
papiery wartościowe
Akcje i obligacje
przedsiębiorstw
Najważniejsze aktywa i pasywa instytucji
pośrednictwa finansowego – c.d.
Rodzaj
pośrednictwa
Najważniejsze
pasywa
(źródła funduszy)
Najważniejsze
aktywa
(wykorzystanie
funduszy)
Instytucje pośrednictwa
inwestycyjnego
-
Instytucje kredytu ratalnego
-
Fundusze lokacyjne, w tym
fundusze lokacyjne rynku
pieniężnego
Weksle handlowe, akcje,
obligacje
Jednostki uczestnictwa
Jednostki uczestnictwa
-
Kredyty konsumpcyjne i
handlowe
-
Akcje, obligacje
-
Instrumenty rynku pieniężnego
Co to jest
instrument finansowy
(financial instrument)?
Kontrakt zwarty pomiędzy dwoma stronami,
regulujący zależność finansową między nimi.
Określone:
- zobowiązanie finansowe (stosunek kredytowy) lub
roszczenie majątkowe kapitałodawcy w stosunku do
kapitałobiorcy
Przemieszczanie nadwyżek na rynku finansowym miedzy
wyszczególnionymi podmiotami dokonuje się dzięki
papierom wartościowym
, które stanowią dokument
potwierdzający fakt odpłatnego udostępnienia kapitału
(finansowe aktywa dla ich posiadaczy i finansowe
zobowiązanie dla ich emitentów). Papier ten daje
określone prawa kapitałodawcy.
Papier wartościowy to podstawowy
instrument rynku finansowego !!!!
Właścicielowi przysługuje jedno z praw:
- prawo do współwłasności (akcje, udziały)
- prawo do określonego procentu lub/i innych
pożytków
(obligacje lub inne instrumenty długu)
- prawo do otrzymania w przyszłości określonych
aktywów
lub do rozliczenia pieniężnego (instrumenty
pochodne)
Istota papierów wartościowych i oraz mechanizmów rynku finansowego
będzie przedmiotem kolejnych wykładów!!!!!!!
Podstawowe cele stosowania
instrumentów finansowych
transfer kapitału
transfer ryzyka
Instrumenty rynku finansowego
i ich podział
W zależności od:
terminu zwrotu kapitału/wykupu lub
okresu
zapadalności
:
-
instrumenty krótkoterminowe (okres zapadalności do 1
roku) – instrumenty rynku pieniężnego
-
średnioterminowe (okres zapadalności 1-3-5 lat)
-
długoterminowe powyżej 5 lat – instrumenty rynku
kapitałowego
lub uwzględniając tzw. aspekt własnościowy:
-
instrumenty o charakterze udziałowym (dają prawo do
udziału w majątku emitenta/dywidenda)
-
instrumenty o charakterze wierzytelnościowym (mają
charakter długu/pożyczki
(tj. instrumenty udziałowe i dłużne).
Instrumenty rynku finansowego
i ich podział c.d.
lub udostępnienie kapitału na określony czas,
aż do momentu zapadalności (tu: obligacje,
weksle, depozyty bankowe i są to instrumenty
bazowe), l
lub instrumenty bazowe i
pochodne/derywaty/derywatywy tj.
instrumenty pozabilansowe. Wartość kształtuje
się jako pochodna wartości innego instrumentu
finansowego, stanowiącego instrument
bazowy).
Instrumenty hybrydowe
Podział instrumentów rynku
finansowego c.d.
lub wg sposobu generowania dochodu:
-
instrumenty o stałym dochodzie (obligacje i depozyty
bankowe o stałym oprocentowaniu)
-
instrumenty o zmiennym dochodzie (akcje, obligacje
o zmiennym dochodzie)
lub przynależności sektorowej emitenta:
-
instytucje finansowe (pośredni instrument
finansowy)
-
bezpośredni instrument finansowy (emitentem jest
niefinansowy podmiot gospodarczy np.
przedsiębiorstwo i ono je zagospodarowuje)
lub
instrumenty, którymi obraca się na rynku i takie,
w przypadku których nie występuje obrót na
rynku
Podział instrumentów finansowych
wynikający z podziału rynku finansowego:
rynek pieniężny (
money
market
) – przeprowadza się na nim
krótkoterminowe operacje lokacyjne i depozytowe oraz obraca się na nim
papierami wartościowymi o krótkich terminach wymagalności – do 52
tygodni (czeki, weksle bony skarbowe i in.). Przedmiotem obrotu jest
pieniądz, taktowany jako towar posiadający swoją wewnętrzną wartość.
Wycena pieniądza w czasie
rynek walutowy - rynek, na którym występują instrumenty denominowane
w obcej walucie, których wartość określana jest w walucie krajowej (waluty,
zobowiązania płatnicze wyrażone w walutach obcych,)
rynek kapitałowy (capital market) - pozwala na tworzenie i przepływy
długoterminowych kapitałów wykorzystywanych w działalności gospodarczej
lub służących pokrywaniu deficytów budżetowych. Dokonuje się na nim
obrót instrumentami (papierami wartościowymi o charakterze
własnościowym i dłużnym typu akcje lub obligacje) zapewniającymi
inwestorowi zwrot kapitału po upływie jednego roku
rynek instrumentów pochodnych (derivatives market) – tj. rynek
transferu ryzyka, rynek na którym dokonuje się obrotu instrumentami
pochodnymi
Słowa kluczowe
Rynek finansowy
Instrumenty finansowe
- instrumenty krótko i długookresowe
Instytucje pośrednictwa finansowego
Koszty transakcyjne i asymetria
informacji (selekcja negatywna i
ryzyko nadużycia)
