dr hab. Ilona Romiszewska
profesor nadzwyczajny WSB

RYNEK

FINANSOWY

Wykłady: 26 IX 2009 r.
17 X 2009 r.
21 XI 2009 r.
12 XII 2009 r.
23 I 2010 r.



[e-mail]



Klucz dostępu Moodle: RF2009/2010

Zagadnienia



Wykład 1

-

Istota rynku finansowego i jego rola w

gospodarce rynkowej

1. Przepływ bieżących strumieni finansowych w gospodarce

2. Co to jest rynek finansowy?
3. Uczestnicy rynku finansowego (bank centralny i banki komercyjne,

fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, zakłady ubezpieczeń,

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i MTS-Ceto S.A., Biura

maklerskie)

-

Systematyka rynku finansowego

Kryteria podziału rynku finansowego:
a) z punktu widzenia instrumentu (rynek pieniężny, rynek kapitałowy,

rynek instrumentów pochodnych, rynek depozytowo – kredytowy, rynek

walutowy)

b) inne kryteria podziału (kryterium czasu, kryterium celu)

Literatura

Literatura podstawowa:



Wiesław Dębski „ Rynek finansowy i jego mechanizmy.

Podstawy teorii i praktyki”, PWN, Warszawa 2008

Literatura uzupełniająca:



Krzysztof Jajuga, Teresa Jajuga „Inwestycje, instrumenty

finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria

finansowa”, PWN, Warszawa 2007



W. Bień, Rynek papierów wartościowych, Difin, Warszawa 2004

Zasady zaliczenia przedmiotu



Test – pytania zamknięte i otwarte, a
także prezentacja własnych ocen i
sądów lub egzamin ustny



Uwzględniona zostanie także aktywność na
zajęciach

Zagadnienia



Wykład 1

-

Istota rynku finansowego

1. Przepływ bieżących strumieni finansowych w gospodarce

2. Co to jest rynek finansowy?
3. Instytucje pośrednictwa finansowego i ich funkcje

-

Systematyka rynku finansowego

Kryteria podziału rynku finansowego:
a) z punktu widzenia instrumentu (rynek pieniężny, rynek

kapitałowy, rynek instrumentów pochodnych, rynek

depozytowo – kredytowy, rynek walutowy)

b) inne kryteria podziału (kryterium czasu, kryterium celu)

Podmioty gospodarki



przedsiębiorstwa



gospodarstwa domowe



jednostki administracji (lokalnej i centralnej)



sfera produkcji niematerialnej



wpływ podmiotów zagranicznych na sytuację

gospodarczą kraju (eksport/import)

Suma decyzji wymienionych podmiotów wyznacza

poziom produkcji dóbr i usług w gospodarce, jej

całkowity dochód oraz wydatki.

Schemat przepływu kapitałów
pieniężnych w gospodarce

Państwo

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

Podmioty

zagraniczne



We współczesnej gospodarce ten
ustawiczny ruch pieniądza odbywa się
przez rynek finansowy. Nie tylko dochodzi
tu do rozliczania transakcji, ale
finansowania ich działalności gospodarczej



Przepływ środków finansowych w okresach
krótkich (strumienie pieniądza) i długich
(strumienie kapitału)

Rozliczenie a finansowanie transakcji???

Rynek finansowy (financial market)-
definicje



„miejsce, gdzie zawiera się różnego rodzaju umowy

pożyczkowe bądź kredytowe czy inne będące w

ogólnym rozumieniu źródłem finansowania

działalności gospodarczej”



„miejsce zawierania transakcji mających za przedmiot

szeroko rozumiany kapitał finansowy”



„ogół transakcji papierami wartościowymi, będącymi

instrumentami udzielania kredytów krótko- lub

średnio- i długoterminowych”



„miejsce przeprowadzania transakcji związanych z

przemieszczaniem kapitałów pieniężnych od

podmiotów dysponujących wolnymi środkami

finansowymi do podmiotów, które zgłaszają popyt na

takie środki finansowe”

Rynek finansowy – c.d.



„abstrakcyjne miejsce, na którym dochodzi
nieustannie do zawierania i wykonywania
transakcji, których przedmiotem są
instrumenty finansowe”



„rynek na którym dokonuje się obrotu
instrumentami finansowymi”



„rynek, na którym przedmiotem wymiany
jest kapitał w formie finansowej”.

Rynek finansowy c.d.

W odniesieniu do finansów poprzez rynek

należy rozumieć obszar, na którym spotykają

się:

-

dostawcy aktywów finansowych

-

nabywcy

-

aktywa finansowe podlegające obrotowi i ich

cena

-

instytucje pośredniczące w obrocie (m.in.

Giełda Papierów Wartościowych)

Przyczyny powstania rynku
finansowego



rozwój pieniądza



pojawienie się osób/instytucji
dysponujących nadmiarem wolnych
środków pieniężnych i skłonnych
udostępnić je (za odpowiednim
wynagrodzeniem) innym podmiotom



pożyczkodawca - pożyczkobiorca

Rynek finansowy – schemat
funkcjonowania

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

Zagranica

Państwo

Pośrednicy finansowi

udziały

kapitały

oszczędności

kredyt
y

udziały

pożyczki

pożyczki

udziały

kredyty

oszczędności

Podział rynku finansowego

wg segmentów operacyjnych:



rynek pieniężny (segment r.f. na którym podmioty gospodarcze finansują

swoją działalność bieżącą, a okres finansowania nie przekracza 1 roku

(kapitały krótkoterminowe)



rynek kapitałowy (segment r.f., na którym zawierane są transakcje,

których przedmiotem są instrumenty finansowe o terminie wykupu powyżej

1 roku)

Inne podziały:
wg kryterium czasu - dysponowania środkami przed podmiot finansujący
wg kryterium celu – przeznaczenia środków pozyskanych
wg zasięgu terytorialnego rynku
wg terminu rozliczenia transakcji (moment rozliczenia transakcji):

-

rynek natychmiastowy (spot, kasowy)

-

rynek terminowy

wg formy organizacyjnej rynku (rynek giełdowy i pozagiełdowy)
wg kryterium dostępności oferowanych instrumentów dla potencjalnych

inwestorów:

-

rynek publiczny

-

rynek prywatny

Podział rynku finansowego c.d.

wg rodzaju kontrahenta

-

dokonującego obrotu instrumentami

finansowymi kryterium podmiotu oferującego instrumenty
finansowe

(rynek

pierwotny, rynek wtórny).

Czy wszystkie instrumenty mogą być

przedmiotem obrotu na rynku?

Kto występuje na rynku finansowym?



inwestor rzeczowy

pożyczkobiorca/wydatkujący

–

inwestuje w maszyny, czynniki produkcji w celu

wytwarzania dóbr, głównie inwestycyjnych



inwestor finansowy

pożyczkodawca/oszczędzający

– użyczający kapitału inwestorowi rzeczowemu w zamian

za wynagrodzenie



pośrednik finansowy

Uczestnicy rynku finansowego



Banki komercyjne



Bank centralny



Instytucje finansowe (fundusze
inwestycyjne, fundusze emerytalne,
firmy ubezpieczeniowe itp.)



Instytucje niefinansowe
(przedsiębiorstwa)



Osoby fizyczne

Pośrednik finansowy



Instytucja pośrednicząca w
przepływie środków finansowych
pomiędzy podmiotami mającymi ich
nadwyżkę a podmiotami, które te
środki chcą przyjąć do
zagospodarowania.

Czy obecność pośredników na rynku
jest niezbędna?



koszty transakcyjne



asymetria informacji:

-

negatywna selekcja - (

przed zawarciem transakcji

)

- ryzyko nadużycia/moral hazard (

po przeprowadzeniu transakcji

)

Najważniejsze aktywa i pasywa instytucji
pośrednictwa finansowego

Rodzaj

pośrednictwa

Najważniejsze pasywa

(źródła funduszy)

Najważniejsze aktywa

(wykorzystanie funduszy)

Instytucje depozytowe
(banki):

-

bank handlowe

-

kasy oszczędnościowo-

pożyczkowe

-

kasy wzajemnej pomocy

-

spółdzielnie kredytowe

depozyty

depozyty
depozyty
depozyty

-

Kredyty

(handlowe, konsumpcyjne,

hipoteczne, rządowe papiery

wartościowe, obligacje komunalne)

kredyty
kredyty
kredyty

Instytucje oszczędności
umownych:

- towarzystwa ubezpieczeń na
życie
- towarzystwa ubezpieczeń od
ognia i nieszczęśliwych
wypadków
- fundusze emerytalne,

składki z tytułu polis

składki z tytułu polis

składki (pracowników i
pracodawców)

Obligacje i kredyty hipoteczne

Obligacje komunalne,
przemysłowe, akcje, rządowe
papiery wartościowe
Akcje i obligacje
przedsiębiorstw

Najważniejsze aktywa i pasywa instytucji
pośrednictwa finansowego – c.d.

Rodzaj

pośrednictwa

Najważniejsze
pasywa

(źródła funduszy)

Najważniejsze
aktywa

(wykorzystanie

funduszy)

Instytucje pośrednictwa
inwestycyjnego

-

Instytucje kredytu ratalnego

-

Fundusze lokacyjne, w tym

fundusze lokacyjne rynku
pieniężnego

Weksle handlowe, akcje,
obligacje
Jednostki uczestnictwa
Jednostki uczestnictwa

-

Kredyty konsumpcyjne i

handlowe

-

Akcje, obligacje

-

Instrumenty rynku pieniężnego

Co to jest

instrument finansowy

(financial instrument)?



Kontrakt zwarty pomiędzy dwoma stronami,

regulujący zależność finansową między nimi.

Określone:
- zobowiązanie finansowe (stosunek kredytowy) lub
roszczenie majątkowe kapitałodawcy w stosunku do

kapitałobiorcy



Przemieszczanie nadwyżek na rynku finansowym miedzy

wyszczególnionymi podmiotami dokonuje się dzięki

papierom wartościowym

, które stanowią dokument

potwierdzający fakt odpłatnego udostępnienia kapitału

(finansowe aktywa dla ich posiadaczy i finansowe

zobowiązanie dla ich emitentów). Papier ten daje

określone prawa kapitałodawcy.

Papier wartościowy to podstawowy
instrument rynku finansowego !!!!

Właścicielowi przysługuje jedno z praw:

- prawo do współwłasności (akcje, udziały)

- prawo do określonego procentu lub/i innych
pożytków
(obligacje lub inne instrumenty długu)

- prawo do otrzymania w przyszłości określonych
aktywów
lub do rozliczenia pieniężnego (instrumenty
pochodne)

Istota papierów wartościowych i oraz mechanizmów rynku finansowego
będzie przedmiotem kolejnych wykładów!!!!!!!

Podstawowe cele stosowania
instrumentów finansowych



transfer kapitału



transfer ryzyka

Instrumenty rynku finansowego
i ich podział

W zależności od:
terminu zwrotu kapitału/wykupu lub

okresu

zapadalności

:

-

instrumenty krótkoterminowe (okres zapadalności do 1

roku) – instrumenty rynku pieniężnego

-

średnioterminowe (okres zapadalności 1-3-5 lat)

-

długoterminowe powyżej 5 lat – instrumenty rynku

kapitałowego

lub uwzględniając tzw. aspekt własnościowy:

-

instrumenty o charakterze udziałowym (dają prawo do

udziału w majątku emitenta/dywidenda)

-

instrumenty o charakterze wierzytelnościowym (mają

charakter długu/pożyczki

(tj. instrumenty udziałowe i dłużne).

Instrumenty rynku finansowego
i ich podział c.d.

lub udostępnienie kapitału na określony czas,

aż do momentu zapadalności (tu: obligacje,
weksle, depozyty bankowe i są to instrumenty
bazowe), l

lub instrumenty bazowe i

pochodne/derywaty/derywatywy tj.
instrumenty pozabilansowe. Wartość kształtuje
się jako pochodna wartości innego instrumentu
finansowego, stanowiącego instrument
bazowy).

Instrumenty hybrydowe

Podział instrumentów rynku
finansowego c.d.

lub wg sposobu generowania dochodu:

-

instrumenty o stałym dochodzie (obligacje i depozyty

bankowe o stałym oprocentowaniu)

-

instrumenty o zmiennym dochodzie (akcje, obligacje

o zmiennym dochodzie)

lub przynależności sektorowej emitenta:

-

instytucje finansowe (pośredni instrument

finansowy)

-

bezpośredni instrument finansowy (emitentem jest

niefinansowy podmiot gospodarczy np.

przedsiębiorstwo i ono je zagospodarowuje)

lub

instrumenty, którymi obraca się na rynku i takie,

w przypadku których nie występuje obrót na

rynku

Podział instrumentów finansowych
wynikający z podziału rynku finansowego:



rynek pieniężny (

money

market

) – przeprowadza się na nim

krótkoterminowe operacje lokacyjne i depozytowe oraz obraca się na nim

papierami wartościowymi o krótkich terminach wymagalności – do 52

tygodni (czeki, weksle bony skarbowe i in.). Przedmiotem obrotu jest

pieniądz, taktowany jako towar posiadający swoją wewnętrzną wartość.

Wycena pieniądza w czasie



rynek walutowy - rynek, na którym występują instrumenty denominowane

w obcej walucie, których wartość określana jest w walucie krajowej (waluty,

zobowiązania płatnicze wyrażone w walutach obcych,)



rynek kapitałowy (capital market) - pozwala na tworzenie i przepływy

długoterminowych kapitałów wykorzystywanych w działalności gospodarczej

lub służących pokrywaniu deficytów budżetowych. Dokonuje się na nim

obrót instrumentami (papierami wartościowymi o charakterze

własnościowym i dłużnym typu akcje lub obligacje) zapewniającymi

inwestorowi zwrot kapitału po upływie jednego roku



rynek instrumentów pochodnych (derivatives market) – tj. rynek

transferu ryzyka, rynek na którym dokonuje się obrotu instrumentami

pochodnymi

Słowa kluczowe



Rynek finansowy



Instrumenty finansowe

- instrumenty krótko i długookresowe



Instytucje pośrednictwa finansowego



Koszty transakcyjne i asymetria
informacji (selekcja negatywna i
ryzyko nadużycia)