PODSTAWOWE POJĘCIA

PODSTAWY PRAWNE

DOCHODY JST

INNE ŹRÓDŁA FINANSOWE

ZASOBY FINANSOWE J.S.T.

PODSTAWOWE POJĘCIA



FINANSE PUBLICZNE – różne działania związane z gromadzeniem środków

publicznych oraz ich rozdysponowaniem.



BUDŻET GMINY – uchwalany przez Radę w formie uchwały budżetowej roczny plan

finansowy gminy obejmujący wszystkie jej dochody i wydatki. W budżecie gminy zawarte

są również dochody i wydatki wszystkich jednostek organizacyjnych (urzędu, szkół,

ośrodków pomocy społecznej itd.).



WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY I FINANSOWY – proces wyboru strategicznych

inwestycji dla gminy w dłuższym horyzoncie czasu takich, aby korzyści (finansowe,

społeczne, ekologiczne i inne) osiągnięte dzięki ich realizacji były jak największe. Jest to

także lista zadań inwestycyjnych przewidzianych do realizacji oraz kolejność ich

wykonywania wraz z zakresem rzeczowym i określonymi źródłami ich finansowania w

rozbiciu na poszczególne lata. Elementem wieloletniego planu inwestycyjnego jest

wieloletni plan finansowy.



WIELOLETNI PLAN FINANSOWY- zawiera prognozę dochodów gminy, niezbędną

wielkość wydatków operacyjnych oraz obsługę i spłatę zaciągniętych zobowiązań,

przewidywaną wielkość długu do zaciągnięcia oraz wielkość środków przeznaczonych na

inwestycje.



DOTACJA – jeden ze sposobów finansowania zadań publicznych. Dotacje gmina może

otrzymywać np. z budżetu państwa może to być dotacja celowa na zadania zlecone z

zakresu administracji rządowej (np. organizacja wyborów), na dofinansowanie pomocy

społecznej czy wypłat dodatków mieszkaniowych. Gmina może również udzielać dotacji

np. gminnym jednostkom organizacyjnym lub organizacjom pozarządowym na realizację

zleconych im zadań publicznych.



SUBWENCJE - bezzwrotna pomoc finansowa udzielana z budżetu państwa dla

podmiotów prawnych w celu umożliwienia im pełnej realizacji zadań publicznych.

Subwencje dla gmin nie są związane z żadnym konkretnym zadaniem i  przysługują z

mocy ustawy wszystkim gminom.

Podstawowe źródła prawne dotyczące

finansów j.s.t.



Konstytucja RP – art. 167 i 168



EKST- art. 9



Inne ratyfikowane umowy międzynarodowe (np. z zakresu spraw

podatkowych)



Ustawa z 11 listopada 2003 r.o dochodach j.s.t.



Ustawa z 30 czerwca 2005 r.o finansach publicznych;



Ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych



Inne ustawy podatkowe (ordynacja podatkowa, kodeks karny

skarbowy, o kontroli skarbowej, o zasadach ewidencji i

identyfikacji podatników, o postępowaniu egzekucyjnym w adm.)



Inne ustawy szczegółowe



Akty wykonawcze do ustaw



Akty prawa miejscowego (uchwały budżetowe, WPF i inne

uchwały)

EUROPEJSKA KARTA SAMORZĄDU

TERYTORIALNEGO

Art. 9

Zasoby finansowe społeczności lokalnych

1. Społeczności lokalne mają prawo, w ramach narodowej polityki

gospodarczej, do posiadania własnych zasobów finansowych,

niezbędnych do wykonywania uprawnień, i decydują samodzielnie o

przeznaczeniu tych zasobów.

2. Wysokość zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna być

dostosowana do zakresu uprawnień przyznanych im przez

Konstytucję lub przez ustawę.

3. Przynajmniej część zasobów finansowych społeczności lokalnych

powinna pochodzić z opłat i podatków, których wysokość

społeczności te mają prawo ustalać, w zakresie określonym ustawą.

4. Systemy finansowe, na jakich opierają się dochody pozostające do

dyspozycji społeczności lokalnych, powinny być zróżnicowane i

elastyczne, w miarę możliwości w praktyce rozwijające się

równolegle do zmian zachodzących w poziomie rzeczywistych

kosztów związanych z wykonywaniem uprawnień.

EUROPEJSKA KARTA SAMORZĄDU

TERYTORIALNEGO – c.d.

5. Ochrona społeczności lokalnych finansowo słabszych wymaga

stosowania procedur wyrównawczych lub rozwiązań równoważnych,

mających na celu korygowanie skutków nierównego podziału

potencjalnych źródeł dochodów, a także wydatków, jakie te

społeczności ponoszą. Procedury lub rozwiązania tego typu nie

powinny ograniczyć swobody podejmowania decyzji przez

społeczności lokalne w zakresie ich uprawnień własnych.

6. Społeczności lokalne powinny być konsultowane, w odpowiednim

trybie, w przedmiocie form przyznania im zasobów pochodzących z

redystrybucji.

7. O ile jest to możliwe, subwencje przyznane społecznościom lokal nym

nie powinny być przeznaczane na finansowanie specyficznych

projektów. Przyznanie subwencji nie może być użyte przeciwko

podstawowej wolności społeczności lokalnej do prowadzenia własnej

polityki w zakresie przyznanym jej przez prawo.

8. Dla potrzeb finansowania nakładów inwestycyjnych społeczności

lokalne powinny mieć dostęp do narodowego rynku kapitałowego, w

granicach określonych ustawą.

KONSTYTUCJA

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Art. 167.

1.

Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w

dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im

zadań.

2.

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody

własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu

państwa.

3.

Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są

określone w ustawie.

4.

Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu

terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w

podziale dochodów publicznych.

Art. 168.

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania

wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w

ustawie.

Ustawa z 11 listopada 2003 roku o

dochodach j.s.t.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego:



dochody własne;



subwencja ogólna;



dotacje celowe z budżetu państwa.



udziały we wpływach z podatków PIT i CIT

Dochodami j.s.t. mogą być:



środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające
zwrotowi;



środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;



inne środki określone w odrębnych przepisach.

Źródła dochodów własnych gminy:



wpływy z podatków lokalnych;



wpływy z opłat;



dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od

gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek

budżetowych;



dochody z majątku gminy;



spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;



dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;



5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją

zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile

odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią

inaczej;



odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy;



odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o

ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;



inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

Źródła dochodów własnych

powiatu:



wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu, uiszczanych na podstawie

odrębnych przepisów;



dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty

od powiatowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

powiatowych jednostek budżetowych;



dochody z majątku powiatu;



spadki, zapisy i darowizny na rzecz powiatu;



dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;



5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją

zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o

ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



odsetki od pożyczek udzielanych przez powiat, o ile odrębne przepisy nie stanowią

inaczej;



odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody

powiatu;



odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych

powiatu, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;



inne dochody należne powiatowi na podstawie odrębnych przepisów.

Źródła dochodów własnych

województwa:



dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od

wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

wojewódzkich jednostek budżetowych;



dochody z majątku województwa;



spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa;



dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;



5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z

realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań

zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo, o ile odrębne przepisy

nie stanowią inaczej;



odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody

województwa;



odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych

województwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;



dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;



inne dochody należne województwu na podstawie odrębnych przepisów.

Podatki lokalne

Rodzaje podatków lokalnych:



od nieruchomości,



rolny,



leśny,



od środków transportowych,



od posiadania psów,



od spadków i darowizn,



od czynności
cywilnoprawnych,



dochodowy od osób
fizycznych, opłacany w formie
karty podatkowej.



Gmina ma prawo do 100%
wpływów z podatków lokalnych.



Gmina jest decydentem w
aspekcie władztwa podatkowego.



Organem właściwym do
ustalania stawek podatków jest
rada gminy.



Decyzje w indywidualnych
sprawach podatkowych
podejmuje w gminie wójt.



W odniesieniu do podatków
pobieranych na rzecz gminy
przez urzędy skarbowe, decyzje
takie mogą być podjęte tylko za
zgodą lub na wniosek wójta.

OPŁATY LOKALNE

OPŁATY LOKALNE – opłaty za czynności urzędowe lub za korzystanie z infrastruktury na obszarze

gminy. Dotyczą one osób fizycznych i osób prawnych, bez względu na miejsce zamieszkania lub

siedzibę. Opłaty te ustalają rady gmin z zachowaniem górnej granicy określonej ustawowo.



OPŁATA ADMINISTRACYJNA - pobierana za określone czynności urzędowe; jeżeli czynności te

nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej. Rada Miejska może wprowadzić je za czynności

urzędowe wykonywane przez podległe jej organy np. nadanie numeru porządkowego

nieruchomości, wydanie wypisu z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, za

sporządzenie testamentu.



OPŁATA MIEJSCOWA - pobierana jest w gminach, na obszarze których znajdują się

miejscowości posiadające walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby, które

przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych, zdrowotnych i turystycznych (w Łęcznej

nie obowiązuje).



OPŁATA SKARBOWA – opłata związana z wykonywaniem zadań z zakresu administracji

publicznej za czynności w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej (podania,

żądania, wnioski, odwołania, zażalenia i załączniki do podań, zaświadczenia, zezwolenia) oraz od

dokumentów (pozwolenia, koncesje, stwierdzające ustanowienie, weksle). Wysokość opłaty

skarbowa ustalana jest ustawowo.



OPŁATA TARGOWA – opłata lokalna, która pobierana jest od osób fizycznych i jednostek

dokonujących sprzedaży na targowiskach. Targowiskami są wszystkie miejsca, w których jest

prowadzony handel z ręki, koszy, stoisk, wozów konnych, przyczep itp., a także miejsca, w

których dokonywana jest sprzedaż zwierząt, środków transportowych i części do nich.



OPŁATA ADIACENCKA - opłata ustalona w związku ze wzrostem wartości nieruchomości

spowodowanym budową urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu

Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (np. gminy) albo scaleniem i podziałem

nieruchomości.

Dochody własne z majątku gminy

W szeregu źródeł zaliczanych do

dochodu własnego istotną rolę
odgrywają dochody z majątku
gminy.

Majątek gminy to mienie i

prawa własnościowe do
gruntów i obiektów
znajdujących się w posiadaniu
gminy.

Dochody z majątku gminy to

wszelkie dochody pochodzące:



Z obrotu nieruchomościami,



Z gospodarowania mieniem,



Z majątku jednostki samorządowej,

Dochodami są zatem

wszelkie środki finansowe
pochodzące:



z wynajmu,



z dzierżawy,



ze sprzedaży



innych podobnych operacji



odsetki od środków na
rachunkach i lokatach
bankowych,



dywidendy,



odsetki od pożyczek
udzielanych przez gminę.

Subwencje ogólne



Subwencje - środki z budżetu państwa, które przekazywane są na
podstawnie przepisów ustaw i aktów wykonawczych oraz nie są
przeznaczone na finansowanie konkretnych zadań.



Subwencje ogólne należne są gminom z mocy prawa. Obliczenie wysokości
subwencji dokonuje Minister Finansów, wykorzystując do tego dane
pochodzące ze sprawozdań budżetowych gmin oraz dane GUS.



Subwencje ogólne i metody jej podziału między jednostki samorządu
odgrywają dużą rolę, niwelując różnice w zdolności wykonywania zadań
publicznych. Dochody własne, pochodzące głównie z podatków oddanych do
dyspozycji jednostek samorządu terytorialnego są bardzo nierównomierne
rozłożone – stosownie do rozmieszczenia aktywności gospodarczej i
zamożności obywateli; natomiast potrzeby są zdecydowanie niedostosowane
do rozkładu dochodów.



Subwencja ogólna składa się z trzech części:

1.

dla gmin: a) wyrównawczej, b) równoważącej, c) oświatowej,

2.

dla powiatów: a) wyrównawczej, b) równoważącej, c) oświatowej

3.

dla województw: a) wyrównawczej, b) regionalnej, c) oświatowej.

Dotacje celowe z budżetu państwa



Dotacje celowe są to środki przekazywane gminom z budżetu państwa na
wykonanie ściśle określonych zadań. Dotacje mogą być przekazywane
na finansowanie określonych w budżecie zadań inwestycyjnych i zadań
bieżących.



Możemy rozróżnić dwa typy dotacji celowych dla gmin:

1.

na finansowanie zadań zleconych gminom ustawami i innych zadań
zleconych gminom na drodze porozumień z zakresu administracji
rządowej. Przepisy regulujące kwoty dotacji okazują się w praktyce
niedostatecznie precyzyjne, a wysokość dotacji jest źródłem wielu
konfliktów. Istotne jest także to, że niewykorzystane w danym roku dotacje
celowe podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej zadanie
nie zostało wykonane.

2.

na dofinansowanie zadań własnych gmin, czyli np. zadania objęte
kontraktem wojewódzkim, czy też programy interwencyjne tworzone i
realizowane w przypadku klęsk żywiołowych i nagłych sytuacji
kryzysowych

Dotacje celowe w świetle ustawy:

Dotacje celowe z budżetu państwa na:



zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania

zlecone ustawami;



zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na

mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej;



usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku

publicznego, skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków

innych klęsk żywiołowych;



finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych;



realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych.

Ponadto:



Dochodami powiatu są dotacje celowe z budżetu państwa na

realizację zadań straży i inspekcji.



Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być środki z

funduszy celowych, pozyskiwane na podstawie odrębnych

przepisów.

Udziały J.S.T. we wpływach z podatków

Udziały J.S.T. we wpływach z podatków PIT i CIT:
Gmina:



Wysokość udziału we wpływach z podatku PIT od podatników tego podatku

zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34%,



Wysokość udziału we wpływach z podatku CIT, od podatników tego podatku,

posiadających siedzibę na obszarze gminy, wynosi 6,71%.

Powiat:



Wysokość udziału we wpływach z PIT od podatników tego podatku

zamieszkałych na obszarze powiatu wynosi 10,25%.



Wysokość udziału we wpływach z CIT od podatników tego podatku,

posiadających siedzibę na obszarze powiatu, wynosi 1,40%.

Województwo:



Wysokość udziału we wpływach z PIT od podatników tego podatku

zamieszkałych na obszarze województwa wynosi 1,60%.



Wysokość udziału we wpływach z CIT podatników tego podatku,

posiadających siedzibę na obszarze województwa wynosi 15,90%.

Dynamika udziału samorządów w podatkach

PIT – Podatek od osób fizycznych



Gminy:

27,6 % (do 2004)

35,72 % (od 2004 r.)

39,34 %

(od 2005 r.)



Powiaty:

1.0 % (do 2004)

8,42 % (od 2004 r.) 10,25 % (od 2005 r.)



Województwa: 1,5 % (do 2004)

1,6 % (od 2004 r.) 1,6 (od 2005 r.)

CIT – Podatek od osób prawnych



Gminy:

5,0 % (do 2004)

6,71 % (od 2004 r.) 6,71 % (od 2005 r.)



Powiaty:

0 % (do 2004)

1,4 % (od 2004 r.)

1,4 % (od 2005 r.)



Województwa: 0,5 % (do 2004)

15,9 % (od 2004 r.) 15,9 %

(od 2005 r.)

Inne zewnętrzne źródła finansowe j.s.t.

Niezwrotne środki

zewnętrzne:



Środki pomocowe ze źródeł
zagranicznych (środki
przedakcesyjne – PHARE, ISPA,
SAPARD; Fundusze
strukturalne UE; Fundusz
spójności UE)



Środki finansowe
wykorzystywane w ramach PPP
(Partnerstwo Publiczno
Prywatne)

Zwrotne źródła

zewnętrzne (traktowane
jako przychody, a nie
dochody):



Kredyty i pożyczki z banków
komercyjnych oraz od innych
podmiotów



Emitowane dłużne papiery
wartościowe (obligacje
komunalne)

Dotacje Unii Europejskiej



Polityka strukturalna UE opiera się na zasadzie solidarności finansowej. Oznacza
to, że część składek wpłacana przez państwa członkowskie UE jest przekazywana
do krajów, regionów i grup społecznych o niższym stopniu rozwoju społeczno-
gospodarczego.



UE przeznaczyła na ten cel 213 mld EURO w latach 2002-2006, co stanowi około
jedną trzecią całego budżetu. Polityka strukturalna i fundusze mają pomóc
władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu
ich najważniejszych problemów gospodarczych.



W skład funduszy strukturalnych wchodzą cztery fundusze:

1.

Europejski Fundusz Społeczny,

2.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej,

3.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

4.

Europejski Instrument Orientacji Rybołówstwa.



Odrębnym instrumentem pomocy UE dla krajów o niższej stopie rozwoju jest:

Fundusz Spójności.

Pożyczki i kredyty



Ustawa o finansach publicznych daje możliwość j.s.t. uzupełnienia
dochodów poprzez pożyczki i kredyty. Jednocześnie ustawa reguluje
granice zadłużania się.



Łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym
rat kredytów i pożyczek oraz spłat z tytułu udzielonych poręczeń nie
może przekraczać 15% planowanych na dany rok dochodów
JST.



Łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec
roku budżetowego nie może przekroczyć 60% dochodów tej
jednostki w tym roku budżetowym.



Przestrzegania tych zasad tych pilnują Regionalne Izby
Obrachunkowe.

Obligacje komunalne

Podstawy prawne oraz istota obligacji:



Zgodnie z art. 4 ustawy o z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (DZ.U. z 2001 r. nr 120
poz. 1300 z późn. zm.) obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w
którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela obligacji (obligatariusza) i
zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.



Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia zobowiązania.



Przez papiery wartościowe emitowane w serii należy rozumieć papiery reprezentujące
prawa majątkowe.



Odróżniają się one od papierów wartościowych udziałowych tym, że nie przyznają one
prawa do majątku emitenta, ani nie dają możliwości bezpośredniego wpływania na
prowadzenie przedsiębiorstwa emitenta.

Ogólne zasady emisji obligacji:



Decyzje o emisji obligacji komunalnych podejmuje rada gminy (powiatu, województwa),
natomiast organizacją i przygotowaniem dokumentacji zajmuje się zarząd.



Przed podjęciem uchwały o emisji obligacji, emitent (gmina, powiat lub województwo)
powinien uzyskać pozytywną opinię dotyczącą emisji od regionalnej izby obrachunkowej.



Zgodnie z ustawą Uchwała o emisji obligacji powinna zawierać m.in. formy
zabezpieczenia zobowiązania, jakim są obligacje. Do form zabezpieczenia zobowiązań
należą: zastaw i hipoteka.

Emisje obligacji



Ustawa o finansach publicznych wprowadza, podobnie jak w przypadku kredytów i pożyczek,
pewne obostrzenia dotyczące możliwości pozyskiwania finansów z emisji obligacji komunalnych.



Dochody z emisji obligacji nie mogą przekraczać 15% planowanych na dany rok dochodów
JST. Łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie
może przekroczyć 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym.



Obligacje komunalne emitowane są na rynku krajowym, w walucie krajowej. Są to emisje
sprzedawane w Polsce i denominowane w złotówkach.



Jedynie Kraków wypuścił dwukrotnie obligacje emitowane na rynkach zagranicznych, w markach
niemieckich i w euro.



Należy pamiętać, że wraz ze wprowadzeniem ustawy o finansach publicznych emisje obligacji
komunalnych



denominowanych w walutach obcych są dostępne tylko dla JST, które uzyskały ocenę
wiarygodności kredytowej na poziomie inwestycyjnym, wydaną przez jedną spośród agencji
oceniających wiarygodność kredytową.



Dane sprawozdawcze wskazują, iż grupą najmniej inwestującą, oprócz powiatów, są małe jednostki



wiejskie.



Sytuację zmienić może powstała pod patronatem Związku Gmin Wiejskich - Polska Agencja
Finansowania Gmin.



Instytucja ta łączyć będzie samorządy chcące wyemitować obligacje i przygotowywać wspólny
program dla wielu gmin opiewający na miliony, a nawet miliardy złotych. Koszty jednej emisji
podzielone będą na wiele jednostek.