Opieka nad pacjentem

przewlekle

i terminalnie chorym

w praktyce lekarza rodzinnego

Seminarium

VI rok Wydział Lekarski

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Plan seminarium



Wprowadzenie



Opis przypadku



identyfikacja problemów w sferze
medycznej, psychologicznej i
społecznej



propozycje rozwiązania problemów



omówienie rozwiązań



Podsumowanie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Pryncypia medycyny
rodzinnej



Ciągłość opieki



Wszechstronność opieki



Koordynacja opieki



Dominacja prewencji



Opieka w kontekście społeczności
lokalnej



Opieka w kontekście rodziny

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opieka paliatywna



Opieka paliatywna (wg WHO) jest aktywną,

wszechstronną i całościową opieką nad pacjentami

chorującymi na nieuleczalne, postępujące choroby w

końcowym okresie życia. Otacza jak płaszczem (łac.

pallium - płaszcz) nieuleczalnie chorych oraz ich

udręczoną rodzinę. Celem jej jest poprawienie jakości

życia chorych i ich rodzin. Obejmuje ona zwalczanie

bólu trudnego do opanowania i innych objawów

somatycznych, łagodzenie cierpień psychicznych,

duchowych i socjalnych oraz wspomaga rodziny

chorych tak w czasie trwania choroby, jak i w okresie

osierocenia.



Opieka paliatywna jest specjalistycznym świadczeniem

medycznym.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opis przypadku (1)

65-letni pacjent, zapisany od 12 lat do tutejszej praktyki
LR, leczący się z powodu nadciśnienia

(Enarenal 5 1x1 tbl. i

Tertensif SR 1x1 tbl. - dobra kontrola)

, sporadycznie odwiedzający

lekarza

(kilka wizyt rocznie)

, wdowiec

(żona zmarła 15 lat temu –

rak sutka, chemio- i radioterapia)

. Mieszka sam. Emeryt od 2 lat,

wykształcenie średnie, techniczne

(inżynier, przez blisko 35 lat

pracował na kierowniczym stanowisku)

. Ma dwie dorosłe córki,

mieszkają w tym samym mieście, utrzymują stały kontakt

(pacjent mówi: córki troszczą się o mnie)

.

Zgłosił się do lekarza rodzinnego z powodu
utrzymujących się od kilku tygodni
niecharakterystycznych bólów brzucha, połączonych z
uczuciem osłabienia. Początkowo myślał, że to zatrucie
albo niestrawność, leczył się w domu

(zioła, ranigast,

raphacholin)

ale bez rezultatu. Córka namówiła go w końcu

na wizytę.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opis przypadku (2)

W badaniu fizykalnym – z odchyleń od normy: nieznaczna
bolesność przy palpacji w prawym podżebrzu. Zlecono
badania podstawowe

(elektrolity, mocznik, kreatynina, glukoza,

OB, morfologia, USG)

.

W badaniach laboratoryjnych: OB 121/145; glukoza 6,1
mmol/l; leukocyty: 11,9x10^3/mL
W USG – liczne okrągłe ogniska heteroechogeniczne,
średnicy 0,5 do 4 cm – podejrzenie przerzutów.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opis przypadku (3)

Pacjent w trybie pilnym skierowany do leczenia
szpitalnego (oddział leczenia chorób nowotworowych). Po
dwutygodniowej obserwacji wypisany do domu z
zaleceniem leczenia objawowego w rejonie

(przerzuty

nowotworowe do wątroby i płuc, ognisko pierwotne nieznane)

. Pacjent

zgłosił się razem z córkami do lekarza rodzinnego.
Smutny, przygnębiony, małomówny, córki mówią za
niego. Dokucza mu stały ból.
Aktualnie zażywa tramadol 2x100 mg – ból jednak jest
coraz gorszy.
Pytają, co robić dalej?

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Identyfikacja problemów

1.

Medycznych

2.

Psychologicznych

3.

Społecznych

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Propozycje rozwiązania
problemów



Praca w trzech grupach (10 minut)



Przedstawienie propozycji



Omówienie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Leczenie farmakologiczne bólu
nowotworowego



Podstawą leczenia bólu nowotworowego
jest



znajomość i stosowanie zasad drabiny
analgetycznej WHO,



podawanie leków według zasady zegarka



podawanie, jeśli to tylko możliwe, leków
doustnie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Drabina analgetyczna

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Analgetyki z I stopnia
drabiny

Analgetyk
nieopioidowy

dawkowanie

drogi podania

paracetamol

500-1000mg co 6 h

doustnie, doodbytniczo

ibuprofen

200-600mg co 8-4 h

doustnie

diklofenak

50-100mg co 12 h

doustnie,
doodbytniczo,
domięśniowo

naproksen

250-500mg co12 h

doustnie, doodbytniczo

ketoprofen

50-100 mg co 12-8 h

doustnie,doodbytniczo,
domięśniowo

rofekoksyb

12,5-25mg co 24 h

doustnie

celekoksyb

100-200mg co 12 h

doustnie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Analgetyki z II stopnia
drabiny

słaby opioid

dawkowanie

drogi podania

kodeina

20-60 mg co 4h

doustnie

dihydrokodeina –
preparat o
zmodyfikowanym
uwalnianiu

60-120mg co 12 h

doustnie

tramadol
·        preparaty o
szybkim uwalnianiu
·        preparaty o
przedłużonym
uwalnianiu

 
50-100 mg co 6-4 h

100-300 mg co 12 h
(tabl. 100, 150, 200
mg)

 
doustnie,
doodbytniczo,
podskórnie,
domięśniowo, dożylnie
doustnie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Analgetyki z III stopnia
drabiny

silny opioid

dawkowanie

drogi podania

morfina

preparaty o
szybkim uwalnianiu
preparaty o
przedłużonym
uwalnianiu

 

od 5-10 mg co 4 h
(roztwór wodny 5mg/1ml, tabl.
10 i 20 mg)
 
od 10 mg co 12 h
( tabl., kaps. 10,30,60,100,200
mg),
od 20 mg co 24 h
(kaps. 20,50, 100 mg)

 
doustnie, podskórnie,
domięśniowo, dożylnie
 
 
 
doustnie

fentanyl

plastry 25, 50, 75, 100
µg/h zmieniane co 72 h

przezskórnie

buprenorfina

tabletki

 

plastry

 

ampułki

 
0,2-1,2 mg co8 h
 
plastry 35, 52,5, 70/h

zmieniane co 72 h
0,3 mg co 8-6 h

 
podjęzykowo
 
przezskórnie
 
domięśniowo

metadon

od 5 mg co 8-6 h

doustnie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Morfina



Podawanie morfiny rozpoczynamy od dawki 5-10 mg co 4 godziny doustnie. W razie
braku efektu przeciwbólowego dawki zwiększamy o 30-50% raz na dobę. Przy takim
stopniowym zwiększaniu dawki morfiny nie ma dawki maksymalnej, ilość
stosowanego leku określona jest przez efekt przeciwbólowy (miareczkowanie
bólu).



Przy przechodzeniu z podawania doustnego na podskórne stosujemy 30-50% dawki
doustnej. Po ustaleniu dawki skutecznej możemy włączyć preparaty o przedłużonym
uwalnianiu lub zastosować fentanyl wchłaniany przezskórnie.



Preparaty szybko uwalniające morfinę ( tabletki, roztwór wodny lub ampułki )
wykorzystywane są do leczenia bólu przebijającego. Morfina jest lekiem na bóle
przebijające także wtedy, gdy chory otrzymuje buprenorfinę lub fentanyl
przezskórnie.

 
Przykład recepty na roztwór wodny morfiny zawierający 5mg morfiny w 1 ml :
 
Morphini hydrochlorici 1,0
Aquae dest. ad 200,0
m.f. sol.
D.S. 2ml( 10 mg ) co 4 godziny doustnie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opieka paliatywna w Krakowie



Hospicjum dla dzieci im. ks. Józefa Tischnera Różana 11/1 30-505
Kraków 0-12 269 86 20



Towarzystwo Przyjaciół Chorych „Hospicjum im. św. Łazarza”
ul. Fatimska 17 31-831 Kraków 0-12 641 46 57



Krakowska Poradnia Opieki Paliatywnej ul. Wielicka 267 30-663
Kraków 0-12 657 05 85



Niepubliczny Zakład Opieki zdrowotnej „Krakowskie Hospicjum
Dla Dzieci” Oświecenia 44 31-636 Kraków



Oddział Kliniczny Leczenia Bólu, Opieki Paliatywnej i
Farmakologii Klinicznej
31-531 Kraków, ul. Śniadeckich 10

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Gdzie szukać pomocy?



Internetowy serwis Konsultanta
Krajowego w dziedzinie Medycyna
Paliatywna

http://www.

opiekapaliatywna.org/



Polskie Towarzystwo Opieki
Paliatywnej

http://www.

opiekapaliatywna.com.pl/

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opieka nad rodziną



Rodzina ma również potrzeby fizykalne, duchowe,
socjalne i psychologiczne.



U około 20% opiekunów rozwija się poważna choroba
somatyczna już w okresie opieki nad chorym.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

lekarz rodzinny

Koordynacja opieki

pacjent

rodzin
a

społeczność lokalna

poradnia

paliatywna

hospicjum

oddział/poradnia

onkologiczna

opieka socjalna

pielęgniarki

środowiskowe

pomo
c

współprac
a

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opis przypadku (4)

Po kilku tygodniach lekarz rodzinny otrzymuje telefon –
pilne wezwanie – „ojciec się dusi”.
Po przybyciu lekarz stwierdza, że pacjent hiperwntyluje
się, mówi że boi się umrzeć, dusił się już w nocy i nad
ranem, nie wiedział co robić, zadzwonił do córki. Córka
przerażona, pyta czy ojciec umiera, może trzeba podać
tlen albo wezwać pogotowie.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Identyfikacja problemów

1.

Medycznych

2.

Psychologicznych

3.

Społecznych

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Propozycje rozwiązania
problemów



Praca w trzech grupach (10 minut)



Przedstawienie propozycji



Omówienie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Przyczyny duszności w chorobie
nowotworowej

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Panika oddechowa

Nagły napad ostrej duszności połączony z lękiem przed uduszeniem.

Charakterystyka



najczęściej występuje u chorych cierpiących z powodu duszności



napady paniki oddechowej mogą wynikać z czynników psychosocjalnych i

duchowych



napady najczęściej występują podczas spoczynku,często współistnieją lub

istniały wcześniej inne objawy zespołów lękowych



atak paniki oddechowej rozpoczyna się nagle, narasta lęk, dyskomfort,

krótkie i szybkie oddechy, poczucie duszenia się, dławienia, strach przed

umieraniem



może być wyrazem innych bolesnych przeżyć chorego (obecność przy

bliskiej osobie, która umierała w duszności),



może wiązać się konkretnie z lękiem przed samą śmiercią, a także z

nieuregulowaniem spraw rodzinnych



napady paniki oddechowej mogą także narastać w przypadku

nieprawidłowej kontroli objawów, nasilenia przyczyn somatycznych

duszności i samego postępu choroby

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Panika oddechowa -
postępowanie

Przerwanie ostrego napadu:



w celu przerwania napadu - benzodiazepiny o krótkim i
średnim okresie działania

(midazolam Dormicum, Midanium p.o.

s.c. i.v, p.r; lorazepam Lorafen, s.l. )



stworzenie choremu poczucia bezpieczeństwa,
zachęcenie do opanowania hiperwentylacji przez wolne i
głębokie oddychanie



postępowanie przyczynowe celowane, przy nasilających
się somatycznych przyczynach duszności

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Panika oddechowa –
postępowanie długofalowe



poszukiwanie razem z chorym ważnych czynników
psychosocjalnych i duchowych



ocena ewentualnych współistniejących somatycznych
przyczyn duszności i odpowiednie ich leczenie



nauczenie chorego kontroli oddychania i technik
relaksacyjnych



leczenie farmakologiczne przedłużone



leki przeciwdepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów
zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) – z wyboru



w pierwszym okresie (kilka tygodni), zanim ujawni się efekt
SSRI, stosowanie także benzodiazepin o średnim/długim
okresie działania (np. alprazolam)

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opieka nad rodziną



Koordynacja opieki przez lekarza rodzinnego może dać
pacjentowi i rodzinie poczucie bezpieczeństwa:



adresy i telefony osób, które mogą pomóc w nagłych
sytuacjach,



podstawowe zalecenia dotyczące podawania leków w
nagłych sytuacjach – pisemna instrukcja,



jasna deklaracja gotowości do niesienia pomocy,



spokojne i rzeczowe rozważenie możliwości leczenia
stacjonarnego (hospicjum)

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opis przypadku (5)

Wizyta kontrolna.
Córki na zmianę nocują u ojca. Przychodzi też do niego
wynajęta opiekunka i raz w tygodniu pielęgniarka z
zespołu opieki paliatywnej. Postępuje wyniszczenie,
pacjent skarży się na brak apetytu, nudności, bóle
brzucha, według córki ojciec ma biegunkę – codziennie
oddaje niewielkie ilości półpłynnego stolca. Pacjent mało
mówi, większość czasu spędza w łóżku.
W badaniu fizykalnym: zaczerwienienie w okolicy kości
krzyżowej, postępujące wyniszczenie, brzuch wzdęty,
wyczuwalny opór nad lewym talerzem biodrowym.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Identyfikacja problemów

1.

Medycznych

2.

Psychologicznych

3.

Społecznych

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Propozycje rozwiązania
problemów



Praca w trzech grupach (10 minut)



Przedstawienie propozycji



Omówienie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Zaparcia – przyczyny

Nowotwór



Hyperkalcemia



Naciekanie i ucisk na narządy jamy brzusznej

Leki



Opioidy



NLPZ



Cholinolityki (antyhistaminowe, przeciwwymiotne,

pochodne fenotiazyny, trójpierścieniowe
przeciwdepresyjne)



Antagoniści receptora 5 HT

3



Vinkrystyna



Diuretyki (odwodnienie, hipokaliemia)

Wyniszczenie



Ograniczenie aktywności



Gorsze odżywianie (zmniejszenie ilości pokarmu, dieta

ubogoresztkowa)



Ograniczenie przyjmowania płynów



Odwodnienie (wymioty,poliuria, gorączka)



Osłabienie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Drabina leczenia zaparć

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Zaczopowanie kałem



Dochodzi do niego gdy wskutek jedynie częściowego wypróżnienia
odbytnica i okrężnica wypełniają się nie wydalonymi masami kałowymi.
Zalegający kał, z którego wchłonie się woda, staje się twardy. W końcu
wydalenie go przez zwieracz odbytu jest bardzo utrudnione. Chory
zwykle zgłasza całkowity brak wypróżnień lub częste oddawanie
niewielkich ilości wodnistego kału (tzw. fałszywa biegunka), wzdęcie i ból
brzucha, czasami nudności i wymioty.



Postępowanie obejmuje zastosowanie bisakodylu doodbytniczo lub
doustnie gdy w badaniu per rectum masy kałowe są miękkie. W
przypadku twardych mas kałowych konieczne jest wykonanie
początkowo płytkiego wlewu doodbytniczego z ½ szklanki oleju
jadalnego. Po rozmiękczeniu stolca wykonuje się głęboki wlew
doodbytniczy np. Enema.



W skrajnych przypadkach konieczne może być ręczne wydobycie stolca.
W takiej sytuacji zaleca się wykonanie przed zabiegiem premedykacji z
użyciem midazolamu.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Odleżyny – ocena ryzyka

Stan
fizyczny

Stan
psychiczny

Aktywność
fizyczna

Zdolność
poruszania
się

Nietrzymani
e
moczu/stolc
a

dobry - 4

czujny – 4

chodzi sam -
4

pełna – 4

nie – 4

dość dobry -
3

apatyczny - 3

z pomocą - 3

lekko
ograniczona -
3

sporadycznie
- 3

zły - 2

splątany - 2

siedzi -2

bardzo
ograniczona -
2

nietrzymanie
moczu - 2

brdzo zły - 1

zamroczony -
1

brak - 1

brak - 1

nietrzymanie
stolca - 1

Skala Norton – wynik poniżej 14 punktów świadczy o ryzyku wystąpienia odleżyn

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Profilaktyka odleżyn



Minimalizacja ucisku

(zmiany pozycji)



Techniczne udogodnienie

(wałki, kliny, poduszki)



Specjalistyczne podkłady

(materace

przeciwodleżynowe, podkłady z owczej skóry)



Kontrola i pielęgnacja skóry

(utrzymanie jej

elastyczności i suchości)



Uzupełnienie niedoborów pokarmowych



Edukacja

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Leczenie odleżyn

etap gojenia

problem

wysięk

cel

postępowanie

martwica sucha
(czarna)

rozpuścić tkankę
martwiczą i oczyścić

mały lub brak

utrzymanie
wilgotnego
środowiska rany

oczyszczenie
chirurgiczne,
oczyszczenie
enzymatyczne,
hydrokoloid

martwica rozpływna
(żółta)

oczyszczenie

obfity

pochłanianie wysięku

alginiany

średni lub mały

utrzymanie
wilgotnego
środowiska

hydrokoloid (żel,
pasta, płytka,
obramowany)
dekstranomery

ziarninowanie
(czerwona)

pobudzenie i
utrzymanie
ziarninowania

obfity

pochłanianie wysięku

alginiany

średni lub mały

utrzymanie
wilgotnego
środowiska

hydrokoloid: żel,
pasta, płytka,
obramowany,
opatrunki
poliuretanowe, 

naskórkowanie
(różowa)

pobudzenie i
utrzymanie
naskórkowania

mały

stymulacja wzrostu
naskórka

błony
półprzepuszczalne
hydrożele,
hydrokoloid super
cienki, żel

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opieka nad rodziną



Lekarz rodzinny powinien zadbać o nauczenie opiekunów
pielęgnacji chorego (np. wysadzania lub podnoszenia) i
radzenia sobie w opiece nad pacjentem, gdy przestaje on jeść
i pić lub występują u niego zaburzenia funkcji poznawczych.



Pomoc w organizacji opieki i pielęgnacji przewlekłej – kontakt z
opieką socjalną, wolontariuszami, hospicjum.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opis przypadku (6)

Po około miesiącu o godzinie 8.10 lekarz odbiera telefon –
nad ranem córka stwierdziła, że ojciec nie oddycha.
Dzwoniła na pogotowie, powiedzieli że ma się zgłosić do
lekarza rodzinnego.
W mieszkaniu są obydwie córki i mąż jednej z nich. Jedna
raczej spokojna, druga (to ona stwierdziła zgon) zanosi się
płaczem – wyrzuca sobie, że gdyby nie zasnęła po
północy, może ojciec żyłby nadal.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Identyfikacja problemów

1.

Medycznych

2.

Psychologicznych

3.

Społecznych

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Propozycje rozwiązania
problemów



Praca w trzech grupach (10 minut)



Przedstawienie propozycji



Omówienie

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Przygotowanie do śmierci



Wytłumaczenie rodzinie, co się najprawdopodobniej

będzie działo, a co się najprawdopodobniej nie wydarzy



Wyjaśnienie, co zrobić, gdy chory umrze, gdzie zadzwonić,

jakie dokumenty przygotować, itp.



Zapytanie chorego, czy ma jakieś ważne sprawy do

rozwiązania: z odpowiednim wyczuciem i delikatnością

lekarz rodzinny może zapytać, czy chory życzy sobie

wizyty księdza, albo czy chciałby zobaczyć jakieś bliskie

osoby, żeby się z nimi pożegnać; czy są jakieś sprawy,

które go niepokoją?



Zapytanie rodziny, czy wszystkie prawne problemy zostały

już załatwione. Rodzinie należy wytłumaczyć, że nie może

zostawiać tych spraw na ostatnią chwilę, ponieważ im

bliżej śmierci, tym kontakt z chorym będzie trudniejszy.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Przygotowanie do śmierci



niepotrzebne przeciąganie procesu
umierania:



heroiczne zabiegi medyczne,
podejmowane tylko dlatego, aby
zrobić wszystko, by chory nie umarł



„niezałatwione sprawy”



brak „zgody na odejście”

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Stwierdzanie zgonu - podstawa prawna

Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295, art. 9



Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i

chowaniu zmarłych.

Tekst pierwotny: Dz. U. z 1959 r. Nr 11, poz. 62

Tekst jednolity: Dz. U. z 1972 r. Nr 47, poz. 298

  Dz. U. z 1961 r. Nr 39, poz. 202



Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia

2001 r. w sprawie wzoru karty zgony oraz sposobu

jej wypełniania

.

Dz. U. z 2001 r. Nr 152, poz. 1742



Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie wykazu

chorób zakaźnych, w przypadku których stwierdzenie zgonu wymaga
szczególnego postępowania ze zwłokami osób zmarłych na te choroby.

Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688



Ustawa z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego.

Tekst pierwotny: Dz. U. z 1986 r. Nr 36, poz. 180

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Kto stwierdza zgon?

1.

Zgon i jego przyczyna powinny być ustalone
przez lekarza, leczącego chorego w ostatniej
chorobie.

2.

W razie niemożności dopełnienia przepisu ust. 1,
stwierdzenie zgonu i jego przyczyny powinno
nastąpić w drodze oględzin, dokonywanych
przez lekarza lub w razie jego braku przez inną
osobę, powołaną do tej czynności przez
właściwego starostę.



USTAWA z dnia 31 stycznia 1959 r.o cmentarzach i chowaniu zmarłych

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Obowiązki lekarza
stwierdzającego zgon



Dokonanie oględzin zwłok po ustaleniu ich tożsamości



Stwierdzenie na podstawie oględzin – zgonu



Przeprowadzenie wywiadu wśród osób z otoczenia
osoby zmarłej w celu ustalenia okoliczności, w których
nastąpił zgon oraz zapoznania się z dokumentami
dotyczącymi stanu zdrowia danej osoby w okresie
poprzedzającym zgon

Dalsze czynności uzależnione od okoliczności zgonu

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Zgon z przyczyn naturalnych



Osoby wymienione w ust. 1 i 2
stwierdzają zgon i jego przyczyny
w wydawanych w tym celu
kartach zgonu.



USTAWA z dnia 31 stycznia 1959 r.o cmentarzach i chowaniu
zmarłych

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Karta zgonu



Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie
wzoru karty zgony oraz sposobu jej wypełniania



Karta zgonu jest wypełniana dla:



1) osób zmarłych,



2) dzieci martwo urodzonych, na wniosek osób
uprawnionych do ich pochowania



Kartę zgonu wydaje się w dwóch
egzemplarzach:



egzemplarz A — dla celów statystycznych, zwany dalej
„egzemplarzem A”,



egzemplarz B— dla celów pochowania zwłok, zwany
dalej „egzemplarzem B”.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Karta zgonu

osoba stwierdzająca zgon wypełnia:

1) rubryki 1—14 egzemplarza A,
z wyjątkiem pola
przeznaczonego na symbol przyczyny wyjściowej
albo przyczyny zewnętrznej urazu lub zatrucia,

2) rubryki 1—11 egzemplarza B.”

Karta zgonu A

Karta

zgonu

B

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Karta zgonu



W rubryce 7 lit. a) egzemplarza A jako przyczynę zgonu
wyjściową albo przyczynę zewnętrzną urazu lub zatrucia wpisuje się
chorobę lub uraz, które zapoczątkowały łańcuch zdarzeń chorobowych,
prowadzących bezpośrednio do zgonu lub okoliczności wypadku, lub
użycia przemocy, które spowodowały uraz śmiertelny”



W rubryce 7 lit. b) egzemplarza A jako przyczynę zgonu wtórną
wpisuje się chorobę, która rozwinęła się jako skutek choroby, urazu,
zatrucia, wypadku lub użycia przemocy, będących wyjściową
przyczyną zgonu „



W rubryce 7 lit. c) egzemplarza A jako przyczynę zgonu
bezpośrednią wpisuje się chorobę, która stała się ostateczną
przyczyną zgonu, w następstwie chorób, urazu, zatrucia, wypadku lub
użycia przemocy, będących przyczynami zgonu, wyjściową i wtórną.”

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Karta zgonu



Jeżeli osoba stwierdzająca zgon, po

wyczerpaniu wszystkich stosownych środków,

nie może ustalić przyczyny zgonu oraz gdy nie

ma podstaw do podejrzewania zabójstwa lub

samobójstwa, osoba ta wpisuje w karcie zgonu,

w miejscach przeznaczonych na wpisanie

przyczyn zgonu, adnotacje „przyczyna zgonu

nieustalona”



Osoba stwierdzająca zgon przekazuje

egzemplarz A i B (karty zgonu) osobie

uprawnionej do pochowania zwłok, o której

mowa w art. 10 ust.1 ustawy.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Opieka nad rodziną



Lekarz rodzinny powinien podkreślić w rozmowie fakt, że
rodzina zrobiła wszystko, co było konieczne dla
spokojnego umierania, robiła to z dużym poświęceniem i
miłością. Nie należy mówić rodzinie, że powinna była
postąpić inaczej czy zrobić coś wcześniej. Może to
doprowadzić do rozwoju wyrzutów sumienia trwających
czasami wiele lat i zaburzeń psychicznych w okresie
żałoby.

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Pryncypia medycyny
rodzinnej

1.

Ciągłość opieki

opieka przed hospitalizacją i po niej, przed i po

konsultacjach specjalistycznych

2.

Wszechstronność opieki

problemy medyczne, psychologiczne i

społeczne

3.

Koordynacja opieki

współpraca z opieką społeczną, innymi

specjalistami, pielęgniarkami

4.

Dominacja prewencji

wczesne rozpoznanie zagrożeń (np.

profilaktyka zaparć, zapobieganie odleżynom, zapobieganie zaburzeniom

psychicznym)

5.

Opieka w kontekście społeczności lokalnej

korzystanie z możliwości jakie daje lokalna opieka instytucjonalna, wolontariusze,

organizacje charytatywne

6.

Opieka w kontekście rodziny

wykorzystanie opieki jaką daje

rodzina, wspieranie rodziny, pomoc rodzinie pacjenta, dostrzeganie i reagowanie

na problemy rodziny chorego

Opieka nad pacjentem przewle
kle i terminalnie chorym

Zapraszamy na
przerwę!