Opieka

Opieka

pielęgniarska nad

pielęgniarska nad

osobą starszą z

osobą starszą z

zaburzeniami

zaburzeniami

otępiennymi

otępiennymi

Otępienie

Otępienie

Otępienie według kryteriów WHO jest zespołem

Otępienie według kryteriów WHO jest zespołem

spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o

spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o

charakterze przewlekłym lub postępującym, w

charakterze przewlekłym lub postępującym, w

którym zaburzone są funkcje poznawcze,

którym zaburzone są funkcje poznawcze,

takie jak: pamięć, myślenie, orientacja,

takie jak: pamięć, myślenie, orientacja,

rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się,

rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się,

funkcje językowe, zdolność do porównywania,

funkcje językowe, zdolność do porównywania,

oceniania i dokonywania wyborów.

oceniania i dokonywania wyborów.

Świadomość nie jest zaburzona. Upośledzenie

Świadomość nie jest zaburzona. Upośledzenie

funkcji poznawczych zwykle towarzyszy, a

funkcji poznawczych zwykle towarzyszy, a

czasami je poprzedza, obniżenie kontroli nad

czasami je poprzedza, obniżenie kontroli nad

reakcjami emocjonalnymi, społecznymi,

reakcjami emocjonalnymi, społecznymi,

zachowaniem i motywacją.

zachowaniem i motywacją.

Otępienie

Otępienie

Otępienie prowadzi do znacznego spadku

Otępienie prowadzi do znacznego spadku

funkcji intelektualnych oraz prowadzi do

funkcji intelektualnych oraz prowadzi do

stopniowego upośledzenia samodzielnego

stopniowego upośledzenia samodzielnego

funkcjonowania w życiu codziennym

funkcjonowania w życiu codziennym

(mycie się, ubieranie, jedzenie, higiena

(mycie się, ubieranie, jedzenie, higiena

osobista, wydalanie i czynności

osobista, wydalanie i czynności

higieniczne). W jego następstwie

higieniczne). W jego następstwie

dochodzi do stopniowego wyłączania się

dochodzi do stopniowego wyłączania się

chorego z aktywności społecznej i coraz

chorego z aktywności społecznej i coraz

większej jego zależności od pomocy i

większej jego zależności od pomocy i

opieki innych osób, najczęściej członków

opieki innych osób, najczęściej członków

rodziny.

rodziny.

Epidemiologia

Epidemiologia



Naturalny proces

Naturalny proces

starzenia wiąże się z

starzenia wiąże się z

zachodzącymi w

zachodzącymi w

ośrodkowym układzie

ośrodkowym układzie

nerwowym zmianami

nerwowym zmianami

zanikowymi i

zanikowymi i

zwyrodnieniowymi oraz

zwyrodnieniowymi oraz

upośledzeniem

upośledzeniem

przekaźnictwa

przekaźnictwa

nerwowego. Zmiany te

nerwowego. Zmiany te

przyczyniają się do

przyczyniają się do

zmniejszenia sprawności

zmniejszenia sprawności

umysłowej i sprzyjają

umysłowej i sprzyjają

rozwojowi otępienia.

rozwojowi otępienia.

Epidemiologia

Epidemiologia

Częstość występowania zespołów

Częstość występowania zespołów

otępiennych sięga 10% populacji.

otępiennych sięga 10% populacji.



W przedziale wieku

W przedziale wieku

65-69 lat –

65-69 lat –

1,9%

1,9%



W przedziale wieku

W przedziale wieku

80-84 lat –

80-84 lat –

16,5%

16,5%



U osób powyżej 80

U osób powyżej 80

lat

lat

–

–

50%

50%

Podział otępień:

Podział otępień:

Międzynarodowa klasyfikacja ICD-10 obejmuje

Międzynarodowa klasyfikacja ICD-10 obejmuje

następujące kategorie:

następujące kategorie:



Otępienie w chorobie Alzheimera

Otępienie w chorobie Alzheimera



Otępienie naczyniowe

Otępienie naczyniowe



Otępienie w innych chorobach

Otępienie w innych chorobach

klasyfikowanych gdzie indziej

klasyfikowanych gdzie indziej



Otępienie bliżej nieokreślone

Otępienie bliżej nieokreślone



Organiczny zespół amnestyczny, nie wywołany

Organiczny zespół amnestyczny, nie wywołany

alkoholem i innymi substancjami

alkoholem i innymi substancjami

psychoaktywnymi.

psychoaktywnymi.

Przyczyny otępień

Przyczyny otępień



W USA i krajach Europy Zachodniej

W USA i krajach Europy Zachodniej

ocenia się, że najczęstszą przyczyną

ocenia się, że najczęstszą przyczyną

otępienia jest:

otępienia jest:

1.

1.

Choroba Alzheimera – 55% wszystkich

Choroba Alzheimera – 55% wszystkich

przypadków otępienia.

przypadków otępienia.

2.

2.

Choroba mózgowo-naczyniowa – 25%

Choroba mózgowo-naczyniowa – 25%

3.

3.

Etiologia mieszana – 15%

Etiologia mieszana – 15%

4.

4.

Inne przyczyny – 5%

Inne przyczyny – 5%

Przyczyny otępienia:

Przyczyny otępienia:

1.

1.

Pierwotne zespoły otępienne:

Pierwotne zespoły otępienne:



Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera



Choroba rozsianych ciał Lewy`ego

Choroba rozsianych ciał Lewy`ego



Otępienie czołowo-skroniowe

Otępienie czołowo-skroniowe



Choroba Picka

Choroba Picka



Choroba Huntingtona

Choroba Huntingtona



Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona



Choroba Wilsona

Choroba Wilsona



Postępujące porażenie nadjądrowe

Postępujące porażenie nadjądrowe

Przyczyny otępienia:

Przyczyny otępienia:

2. Wtórne zespoły otępienne:

2. Wtórne zespoły otępienne:



Otępienie naczyniopochodne

Otępienie naczyniopochodne



Otępienie w przebiegu niedotlenienia mózgu

Otępienie w przebiegu niedotlenienia mózgu



Otępienie urazowe

Otępienie urazowe



Otępienie toksyczne (leki, alkohol, trucizny)

Otępienie toksyczne (leki, alkohol, trucizny)



Otępienie w przebiegu zaburzeń niedoborowych

Otępienie w przebiegu zaburzeń niedoborowych

(niedobór wit. B12, tiaminy, kwasu foliowego)

(niedobór wit. B12, tiaminy, kwasu foliowego)



Zaburzenia metaboliczne (niedoczynność i

Zaburzenia metaboliczne (niedoczynność i

nadczynność tarczycy, hiperkalcemia)

nadczynność tarczycy, hiperkalcemia)



Guzy mózgu, krwiaki

Guzy mózgu, krwiaki



Neuroinfekcje, ropień mózgu, kiła OUN

Neuroinfekcje, ropień mózgu, kiła OUN

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne

otępienia:

otępienia:



Upośledzenie zdolności przyswajania nowych

Upośledzenie zdolności przyswajania nowych

informacji, myślenia, oceny, orientacji i

informacji, myślenia, oceny, orientacji i

funkcji językowych.

funkcji językowych.



Zaburzenia nastroju- chory apatyczny, bez

Zaburzenia nastroju- chory apatyczny, bez

zainteresowań, mimo zaburzeń pamięci może

zainteresowań, mimo zaburzeń pamięci może

we właściwy sposób reagować na bodźce

we właściwy sposób reagować na bodźce

zewnętrzne.

zewnętrzne.



Zaburzenia zachowania – agresja, drażliwość,

Zaburzenia zachowania – agresja, drażliwość,

krzyk, zaburzenia rytmów dobowych.

krzyk, zaburzenia rytmów dobowych.

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne

otępienia:

otępienia:



Pogorszenie funkcjonowania codziennego

Pogorszenie funkcjonowania codziennego

(ubieranie, mycie się, gotowanie)

(ubieranie, mycie się, gotowanie)



Utrata kontroli emocjonalnej – chory łatwo staje

Utrata kontroli emocjonalnej – chory łatwo staje

się zniechęcony, płaczliwy lub drażliwy.

się zniechęcony, płaczliwy lub drażliwy.



Objawy psychotyczne – omamy, urojenia, zespół

Objawy psychotyczne – omamy, urojenia, zespół

błędnego rozpoznania.

błędnego rozpoznania.



U osób wykazujących upośledzoną zdolność

U osób wykazujących upośledzoną zdolność

orientacji pojawiają się urojenia, co prowadzi

orientacji pojawiają się urojenia, co prowadzi

często do utraty kontaktu z rzeczywistością.

często do utraty kontaktu z rzeczywistością.

W wyniku zaburzeń otępiennych w

W wyniku zaburzeń otępiennych w

pierwszym rzędzie dochodzi do utraty

pierwszym rzędzie dochodzi do utraty

sprawności w zakresie czynności

sprawności w zakresie czynności

instrumentalnych, wymagających większej

instrumentalnych, wymagających większej

sprawności intelektualnej. Dopiero w

sprawności intelektualnej. Dopiero w

umiarkowanie i/lub głęboko

umiarkowanie i/lub głęboko

zaawansowanym otępieniu postępuje

zaawansowanym otępieniu postępuje

niesprawność w zakresie czynności

niesprawność w zakresie czynności

samoobsługowych. Stopień

samoobsługowych. Stopień

zaawansowania otępienia determinuje

zaawansowania otępienia determinuje

potrzeby i możliwości pacjenta oraz jego

potrzeby i możliwości pacjenta oraz jego

opiekuna, farmakoterapię i postępowanie

opiekuna, farmakoterapię i postępowanie

niefarmakologiczne.

niefarmakologiczne.

Leczenie

Leczenie



Leczenie zespołów otępiennych

Leczenie zespołów otępiennych

zależy od czynnika etiologicznego.

zależy od czynnika etiologicznego.



W otępieniach o ustalonej

W otępieniach o ustalonej

etiologii możliwe jest leczenie

etiologii możliwe jest leczenie

przyczynowe

przyczynowe



W otępieniach o nieustalonej etiologii stosuje się

W otępieniach o nieustalonej etiologii stosuje się

leczenie spowalniające proces otępienny tj. leki

leczenie spowalniające proces otępienny tj. leki

prokognitywne, nootropowe, neuroprotekcyjne

prokognitywne, nootropowe, neuroprotekcyjne



U chorych z otępieniem naczyniopochodnym leczenie

U chorych z otępieniem naczyniopochodnym leczenie

ogranicza się do wpływu na układ naczyniowy przez

ogranicza się do wpływu na układ naczyniowy przez

leczenie schorzeń doprowadzających do zmian

leczenie schorzeń doprowadzających do zmian

patologicznych w ścianach naczyń i zaburzeń

patologicznych w ścianach naczyń i zaburzeń

hemodynamicznych.

hemodynamicznych.

Rokowania

Rokowania



Rokowanie zależy od przyczyny

Rokowanie zależy od przyczyny

otępienia. Około 10-15%

otępienia. Około 10-15%

otępień jest odwracalnych.

otępień jest odwracalnych.

Dotyczy to otępień związanych

Dotyczy to otępień związanych

z niedoborem witamin,

z niedoborem witamin,

zaburzeniami metabolicznymi,

zaburzeniami metabolicznymi,

neuroinfekcjami, a także

neuroinfekcjami, a także

otepień w przebiegu niektórych

otepień w przebiegu niektórych

guzów wewnątrzczaszkowych.

guzów wewnątrzczaszkowych.

Terapia otępienia

Terapia otępienia

Podstawową zasadą postępowania z

Podstawową zasadą postępowania z

chorymi jest zapewnienie im

chorymi jest zapewnienie im

niezmienności środowiska i stworzenie

niezmienności środowiska i stworzenie

jak najlepszych warunków życia. Daje to

jak najlepszych warunków życia. Daje to

poczucie stabilności i bezpieczeństwa.

poczucie stabilności i bezpieczeństwa.

Opieka powinna uwzględniać odpowiednie

Opieka powinna uwzględniać odpowiednie

planowanie zajęć chorego, kontrolę

planowanie zajęć chorego, kontrolę

przyjmowania posiłków, załatwiania

przyjmowania posiłków, załatwiania

potrzeb fizjologicznych, odczytywanie

potrzeb fizjologicznych, odczytywanie

sygnałów niewerbalnych.

sygnałów niewerbalnych.

Opieka nad chorym

Opieka nad chorym

polega na:

polega na:



Dokładnej obserwacji i kontroli funkcji

Dokładnej obserwacji i kontroli funkcji

organizmu.

organizmu.



Odpowiednim leczeniu i profilaktyce zaburzeń

Odpowiednim leczeniu i profilaktyce zaburzeń

i schorzeń; uwzględniające odpowiednią

i schorzeń; uwzględniające odpowiednią

podaż płynów, zdrowe odżywianie,

podaż płynów, zdrowe odżywianie,

zapewnienie dostatecznej ilości ruchu, snu, a

zapewnienie dostatecznej ilości ruchu, snu, a

także kontrolę konsumpcji używek i leków.

także kontrolę konsumpcji używek i leków.



Ostrożnym stosowaniu leków

Ostrożnym stosowaniu leków

psychotropowych, ponieważ mogą one

psychotropowych, ponieważ mogą one

pogorszyć stan osoby dementywnej.

pogorszyć stan osoby dementywnej.

Opieka nad chorym

Opieka nad chorym

polega na:

polega na:



Unikaniu sytuacji, zachowań, które mogą

Unikaniu sytuacji, zachowań, które mogą

wzmagać niepewność chorego (np.. Zmienny

wzmagać niepewność chorego (np.. Zmienny

nastrój osoby pielęgnującej, częste zmiany

nastrój osoby pielęgnującej, częste zmiany

personelu, otoczenia)

personelu, otoczenia)



Unikaniu stresów wynikających z częstych

Unikaniu stresów wynikających z częstych

zmian, zbyt dużych wymagań, lub konieczności

zmian, zbyt dużych wymagań, lub konieczności

pośpiechu.

pośpiechu.



Unikaniu nadmiernej opiekuńczości, która może

Unikaniu nadmiernej opiekuńczości, która może

ograniczać samodzielność chorego.

ograniczać samodzielność chorego.



Pomocy w przezwyciężaniu obciążeń

Pomocy w przezwyciężaniu obciążeń

psychicznych.

psychicznych.

Opieka nad chorym

Opieka nad chorym

polega na:

polega na:



Stworzeniu możliwości utrzymania

Stworzeniu możliwości utrzymania

aktywności fizycznej i umysłowej oraz

aktywności fizycznej i umysłowej oraz

pozytywnej komunikacji międzyludzkiej.

pozytywnej komunikacji międzyludzkiej.



Okazywaniu choremu zainteresowania,

Okazywaniu choremu zainteresowania,

wsparcia i akceptacji.

wsparcia i akceptacji.



Próbach włączenia chorego we

Próbach włączenia chorego we

wspólnotę rodziny albo

wspólnotę rodziny albo

współmieszkańców.

współmieszkańców.

Rodzaje zajęć dla osób

Rodzaje zajęć dla osób

dementywnych

dementywnych



Czynności porządkujące –

Czynności porządkujące –

np.

np.

sortowanie, układanie,

sortowanie, układanie,

rozpakowywanie, czynności należy

rozpakowywanie, czynności należy

nagrodzić pochwałą.

nagrodzić pochwałą.



Dobrze przyswojone proste

Dobrze przyswojone proste

czynności

czynności

np. wycieranie kurzu,

np. wycieranie kurzu,

zmiatanie, kolekcjonowanie.

zmiatanie, kolekcjonowanie.

Rodzaje zajęć dla osób

Rodzaje zajęć dla osób

dementywnych

dementywnych



Czynności twórcze i

Czynności twórcze i

odtwórcze

odtwórcze

- zwłaszcza

- zwłaszcza

gdy nie są one związane

gdy nie są one związane

ze zbyt dużym wysiłkiem

ze zbyt dużym wysiłkiem

umysłowym.

umysłowym.

Przykład – gry miękką

Przykład – gry miękką

piłką, rytmiczne

piłką, rytmiczne

akompaniowanie muzyce

akompaniowanie muzyce

na nieskomplikowanych

na nieskomplikowanych

instrumentach, gry

instrumentach, gry

umysłowe, niektóre gry i

umysłowe, niektóre gry i

zabawy zręcznościowe i

zabawy zręcznościowe i

ruchowe z tańcem

ruchowe z tańcem

włącznie.

włącznie.

Rodzaje zajęć dla osób

Rodzaje zajęć dla osób

dementywnych

dementywnych



Czynności ruchowe –

Czynności ruchowe –

osoba

osoba

dementywna często bywa

dementywna często bywa

nadmiernie aktywna ruchowo, a przy

nadmiernie aktywna ruchowo, a przy

tym poszukuje kontaktu z bliską

tym poszukuje kontaktu z bliską

osobą.

osobą.

Dzięki odpowiedniej

Dzięki odpowiedniej

kompleksowej

kompleksowej

opiece i

opiece i

pielęgnacji stan

pielęgnacji stan

otępienny

otępienny

poprawia się w

poprawia się w

wielu

wielu

przypadkach, w

przypadkach, w

każdym występuje

każdym występuje

pozytywny wpływ

pozytywny wpływ

na jakość życia

na jakość życia

osoby dotkniętej

osoby dotkniętej

demencją.

demencją.



Należy pamiętać, że im bardziej jest

Należy pamiętać, że im bardziej jest

upośledzona zdolność pojmowania i

upośledzona zdolność pojmowania i

wypowiadania sądów, tym silniejsza

wypowiadania sądów, tym silniejsza

staje się wrażliwość emocjonalna

staje się wrażliwość emocjonalna

chorego.

chorego.



Silne poczucie mniejszej wartości i

Silne poczucie mniejszej wartości i

bezsensowności może również

bezsensowności może również

sparaliżować jakąkolwiek aktywność

sparaliżować jakąkolwiek aktywność

fizyczną i umysłową chorego, a lęk przed

fizyczną i umysłową chorego, a lęk przed

popełnieniem błędu prowadzi często do

popełnieniem błędu prowadzi często do

zupełnej bierności.

zupełnej bierności.