1

AGRESJA WŚRÓD

DZIECI I MŁODZIEŻY

Lucyna
Sieledczyk

2

W

czasie

roku

szkolnego

została

przeprowadzona

wśród

uczniów ankieta mająca
na
celu

sprawdzenie

występowania

zjawiska

agresji w szkole.

3

ANALIZA ANKIETY

65%

ankietowanych stwierdziło, że

doświadczyło różnych form agresji na terenie

szkoły



zaczepianie bez powodu

56%



kłamstwo

37%



zastraszanie

39,7%



ośmieszanie

34%



wyłudzanie pieniędzy

24,3%



kradzieże

14,3%



znęcanie się

19,5%



bicie z obrażeniem ciała

10,3%

4

AGRESJA, to „wroga,

napastliwa postawa lub

zachowanie się względem

kogoś lub czegoś”

Słownik Współczesnego Języka

Polskiego

5

TRZY GŁÓWNE TEORIE
WYJAŚNIAJĄCE ŹRÓDŁO
AGRESJI



Teoria instynktów

, mówi nam, że agresja jest

instynktem wrodzonym i że człowiek z natury zachowuje
się agresywnie
i stosuje przemoc.



Teoria frustracji

, według której przyczyną zachowań

agresywnych jest przeżywana frustracja, będąca
wynikiem zablokowania zaspokojenia potrzeb.



Teoria społecznego uczenia się

mówi nam, że ludzie

uczą się zachowań agresywnych bądź przez własne,
bezpośrednie doświadczenie, bądź przez naśladownictwo.

6

FORMY AGRESJI



AGRESJA FIZYCZNA

– Instrumentalna

(mamy do czynienia wtedy,

gdy agresor chce zdobyć lub osiągnąć jakiś

cel)

– Emocjonalna

(gdy dziecko przeżywa lęk lub

złość)

7

PRZYKŁADY AGRESJI
FIZYCZNEJ



bójki pomiędzy uczniami:

– uderzanie (pięścią)
– kopanie
– potrząsanie
– duszenie
– przypalanie
– strzelanie



spoliczkowanie



dawanie klapsa



„pacnięcie” kogoś



ataki na nauczycieli



napastowanie seksualne



pchnięcie nożem, itp. ostrymi przedmiotami

8

FORMY AGRESJI

Agresja słowna czyli wypowiedzi agresywne, mające

wyrządzić przykrość lub szkodę danej osobie. Mogą
być kierowane wprost do osoby będącej przedmiotem
agresji i występować w jej obecności (agresja słowna
bezpośrednia) lub do osób trzecich w sytuacjach, w
których nie uczestniczy osoba będąca przedmiotem

agresji (agresja słowna pośrednia).

9

PRZYKŁADY AGRESJI
SŁOWNEJ



grożenie biciem



napastliwe wypowiedzi – atak słowny



straszenie, groźby



przezywanie, przekleństwa, ordynarne odzywki,
wulgaryzmy



obmawianie



kłótnie



grożenie skarżeniem



atak na charakter osoby



obrzucanie wyzwiskami

10

PRZYKŁADY AGRESJI
SŁOWNEJ



niewerbalne symbole (Robienie uwłaczających min.)



uszczypliwość lub kpiny



atak na kompetencje („Jak możesz być taki głupi?)



atak na pochodzenie („Jesteś taką samą ofiarą życiową
jak twój ojciec”)



atak na wygląd fizyczny („Czy zawsze musisz wyglądać
jak niechluj?”)



oszczercze porównanie („Z ciebie nigdy nic nie będzie”)



dokuczanie



ubliżanie i przeklinanie



ośmieszanie

11

DLACZEGO DZIECI
ZACHOWUJĄ SIĘ
AGRESYWNIE?

Na powstawanie zachowań agresywnych ważny wpływ ma

otoczenie. Dzieje się tak gdy:



dzieci często mają do czynienia z agresją i przemocą w rodzinie,



w rodzinie obserwowany jest brak zainteresowania sprawami

dziecka.

Wyraża się to poprzez:



brak ciepła rodzinnego, chłód emocjonalny rodziców wobec

dziecka, przede wszystkim w pierwszych latach jego życia,



brak jasno wyznaczonych granic - jak dziecku wolno się

zachować, a jak nie wobec rodziców, rodzeństwa, rówieśników i

innych dorosłych,



brak reakcji ze strony rodziców w rozpoznawaniu i akceptowaniu

zachowań dziecięcych,



w rodzinie często używa się agresji i przemocy w stosunku do

dzieci.

12

INNE POWODY ZACHOWAŃ
AGRESYWNYCH U DZIECI I
MŁODZIEŻY:



Słabo rozwinięta samokontrola własnych emocji. Dzieci

mają ogromne kłopoty



W radzeniu sobie z lękiem, strachem, poczuciem krzywdy

lub winy. Nie potrafią przewidzieć swoich reakcji

emocjonalnych, nie kontrolują swoich zachowań.



Wzory zachowań agresywnych. Zapewniają one

odnoszenie sukcesów i są dla nich wynagradzające.



Używanie alkoholu i narkotyków. Alkohol powoduje wzrost

zachowań agresywnych, ponieważ obniża kontrolę i

ogranicza właściwą ocenę sytuacji. Używanie różnych

narkotyków wiąże się również z zachowaniami

agresywnymi.



Oglądanie aktów przemocy wpływa na uczenie się przez

dzieci agresywnych zachowań.

13

PRZYCZYNY AGRESJI WŚRÓD
DZIECI I MŁODZIEŻY:



Frustracja wynikająca z braku dobrego kontaktu z
dorosłymi lub agresja z ich strony



Niskie poczucie własnej wartości, połączone z dużą ilością
otrzymywanych przez nich negatywnych komunikatów od
dorosłych



Modelowanie

zachowań

agresywnych

w

mediach,

subkulturach, rodzinach



Brak jasnych i przestrzeganych reguł życia szkolnego



Mała umiejętność radzenia sobie z przeżywaniem silnych
i negatywnych uczuć, a zwłaszcza złości



Brak umiejętności konstruktywnego rozwiązania sytuacji
konfliktowych



Frustracja spowodowana brakiem perspektyw życiowych

14

PRZYCZYNY AGRESJI WŚRÓD
DZIECI I MŁODZIEŻY:



Zbyt rzadko wykorzystywane umiejętności

konstruktywnego rozwiązywania sytuacji

konfliktowych przez nauczycieli i rodziców



Niewłaściwe sposoby komunikowania się

z uczniami, powodujące ich agresję (poniżanie,

krytykowanie, wyśmiewanie lub niezauważanie

osiągnięć)



Nieumiejętność radzenia sobie z przeżywaniem

silnych i trudnych uczuć



Nieskuteczne rozładowywanie napięć podczas

lekcji (nastawienie na szybki skutek, bez

uwzględnienia przyczyn i warunków)

15

RODZINA A
ZACHOWANIA
AGRESYWNE

Dzieci, które czują się bezpieczne w swoich relacjach
z rodzicami, są mniej agresywne i lepiej radzą sobie
z emocjami. Gdy otacza się je miłością i
zainteresowaniem, mają znacznie mniej powodów do
agresji i wrogości. Uciekają się do niej wtedy, gdy się
boją, gdy są osamotnione, pełne rozterek lub gdy
mają silną potrzebę akceptacji bądź zwrócenia na
siebie uwagi.

16

OZNAKI STOSOWANEJ
PRZEMOCY



zwiększone poczucie lęku (niepokoju)



zwiększone poczucie strachu



nastrój przygnębienia



zmniejszona energia



wzrost braku zaufania



zakłócenia snu



zakłócenia apetytu



osłabienie poznawczego funkcjonowania



wzmocnienie uczucia wrogości

17

CECHY POTENCJALNEJ
OFIARY



niska aktywność fizyczna



wysoki poziom niepokoju



niska samoocena



wrażliwość



ostrożność (postępowania) działania



małe grono przyjaciół lub ich brak



brak poczucia bezpieczeństwa

18

Zachowanie potencjalnego
agresora:



wykazują dużą aktywność i energię, chcąc
panować nad otoczeniem, podporządkować je
sobie i czerpać z tego satysfakcję,



czerpią korzyści materialne i psychiczne ze
swojej przemocy. Ofiary muszą dostarczać im
np.: papierosy, alkohol, pieniądze i inne rzeczy
mające dla nich wartość,

19

CECHY POTENCJALNEGO SPRAWCY,
TYRANA



dokuczają, ale głównie kierują to do słabszych,
bezbronnych kolegów,



lubią dominować i podporządkowywać sobie innych,



są sprawne i zręczne,



łatwo się denerwują i wybuchają,



nie potrafią radzić sobie z trudnościami i przeciwnościami,



często są nastawione na nie,



mają trudności z przestrzeganiem przyjętych ogólne zasad,



mają zwykle małe lub żadne poczucie winy,



wobec ofiar brak im zrozumienia, współczucia czy sympatii,

20

CECHY POTENCJALNEGO SPRAWCY,
TYRANA



łatwo się kontaktują z otoczeniem,



umieją sprytnie wybrnąć z sytuacji, np.: stosując
oskarżenia,



potrafią udawać,



czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej
przemocy,



wobec dorosłych mogą być agresywne lub
ugrzecznione,



wcześnie prezentują zachowania antyspołeczne, takie
jak: kradzieże, wandalizm, picie alkoholu.

21

CO MAJĄ ZROBIĆ RODZICE
ABY UNIKNĄĆ AGRESJI?



Mądrze kochać swoje dzieci



Określić jasne i zrozumiałe relacje w domu



Określić granice dyscypliny



Być konsekwentnym w egzekwowaniu wspólnie
ustalonych reguł postępowania



Stosować konsekwentną dyscyplinę



Kształtować obraz świata, w którym dla osiągnięcia celu
nie trzeba uciekać się do agresji, w którym gardzi się
przemocą



Dbać o rozwijanie zainteresowań, budzenie pasji,
umiejętne organizowanie czasu wolnego

22

CO MAJĄ ZROBIĆ RODZICE
ABY UNIKNĄĆ AGRESJI?



Rozwijać kompetencje społeczne, uczyć asertywności,
tolerancji i empatii



Tworzyć warunki do rozwoju poprzez możliwość
aktywności, samodzielności, rozmowy i aktywnego
słuchania



Okazywać szacunek i zaufanie dziecku



Tworzyć atmosferę życzliwości i przychylności



Prezentować wzory prospołecznych zachowań w
sytuacjach konfliktowych (modelowanie).

23

A CO ROBI NASZA
SZKOŁA??



Doskonalenie umiejętności wychowawczych poprzez
włączenie tematyki zasad kulturalnego zachowania się do
każdych zajęć



Prowadzenie dyżurów przez nauczycieli w czasie przerw



Dostarczenie wiedzy o przepisach i konsekwencjach
zachowań niedostosowania społecznego – instrukcja
postępowania na wypadek agresji



Organizowanie apeli, pogadanek, scenek rodzajowych, na
temat kulturalnego zachowania się



Spotkanie z pracownikami Policji, Straży Miejskiej



Wprowadzenie Metody Szkolnej Interwencji Profilaktycznej –
kontrakt z uczniem



Realizacja programów profilaktycznych



Współpraca z rodzicami, kuratorami sądowymi

24

A co robisz Ty??????

25

Im więcej pomożemy dzieciom i
młodzieży

w

zakresie

zapobiegania

i

kontrolowania

agresji, tym społeczeństwo nasze
będzie

zdrowsze

psychicznie,

wrażliwsze na potrzeby drugiego
człowieka,

będzie

więcej

uśmiechów na co dzień, a przez to
znacznie łatwiej poradzimy sobie z
problemami dnia codziennego.

26

DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ