Rola rdzenia w czynnościach ruchowych

wg prof. Bogdana Sadowskiego

dr Jacek Wilczyński

Instytut Fizjoterapii

Akademia Świętokrzyska w Kielcach

[e-mail]

Czynności ruchowe

Pojęcie odruchu

Odruchem

nazywa się reakcję ustroju na bodźce

przebiegającą za pośrednictwem ośrodkowego
układu nerwowego.

Aby reakcja odruchowa doszła do skutku, impulsy

spowodowane zadziałaniem bodźca na narząd
odbiorczy (receptor) muszą dotrzeć do narządu
wykonawczego (efektora).

Odruch to w fizjologii automatyczna reakcja na

bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodząca
przy udziale

ośrodkowego układu nerwowego

.

Na tę formę pracy układu nerwowego uwagę zwrócił

rosyjski uczony

prof. Iwan M. Sieczenow

(ur.

1 sierpnia

1829

w Tiepłyj Stan, zm.

2 listopada

1905

w

Moskwie

.

Czynności ruchowe

Droga

nerwowa

od

receptora

, będącego źródłem

odruchu, do narządu wykonawczego (efektora)
nosi nazwę łuku odruchowego.

Łuk odruchowy

od receptora biegnie neuronem

czuciowym (aferentnym) do ośrodkowego układu
nerwowego,

stamtąd

neuronem

ruchowym

(eferentnym) biegnie do efektora.

Najprostsze odruchy składają się tylko z dwóch

neuronów, połączonych jedną

synapsą

(odruch

monosynaptyczny), ale przeważnie składają się z
większej liczby neuronów.

Te dodatkowe neurony nazywają się pośredniczymi.

Wyróżnia się

odruchy proste

, np. kolanowe i

bardziej

złożone

, np. kończyny górnej albo ruch

źrenicy.

Czynności ruchowe

W psychologii

odruch to nieświadoma

reakcja psychiczna.

Badania nad

odruchami warunkowymi

i

bezwarunkowymi prowadził rosyjski
uczony prof.

Iwan Pawłow

(1849-

1936).

Odruchy instrumentalne wspólnie odkryli

Polacy

prof. Jerzy Konorski

(ur.

1 grudnia

1903

w

Łodzi

- zm. 14

listopada 1973 roku w Warszawie) -
światowej sławy polski neurofizjolog,
współodkrywca i badacz odruchów
warunkowych II typu zwanych także
instrumentalnymi oraz dr

Stefan

Miller

.

Czynności ruchowe

Łuk odruchowy

Drogę, po której przebiegają te impulsy, nazywa się

łukiem odruchowym

, który składa się z pięciu

części:

• receptora,

• drogi aferentnej

- doprowadzającej impulsy do

ośrodka,

• ośrodka odruchu,

• drogi eferentnej

- przewodzącej impulsy z ośrodka

do efektora,

• narządu wykonawczego

.

Czynności ruchowe

Łuk

najprostszego odruchu

składa się tylko z dwóch

neuronów

-

doprowadzającego

i

odprowadzającego.

Taki odruch nazywa się

dwuneuronowym

albo

monosynaptycznym

, ponieważ w ośrodku tego

odruchu znajduje się

tylko jedna synapsa

.

W skład

łuku odruchu złożonego

wchodzą co najmniej

trzy, a zazwyczaj więcej neuronów, ponieważ
między

neuronem

doprowadzającym

i

odprowadzającym znajdują się

neurony wstawkowe

(interneurony).

Czynności ruchowe

Dlatego

odruchy

złożone

nazywa

się

wieloneuronowymi

(polisynaptycznymi).

Łuk odruchowy może przebiegać przez rdzeń kręgowy

lub przez struktury mózgu.

W zależności od tego rozróżnia się

odruchy rdzeniowe

i

odruchy mózgowe

.

Ośrodki odruchów złożonych znajdują się na różnych

piętrach ośrodków układu nerwowego.

Reakcja odruchowa może polegać na zwiększeniu

lub zmniejszeniu aktywności efektora i wyrażać
się skurczem lub rozluźnienie mięśnia.

Czynności ruchowe

W zależności od tego rozróżnia się

odruchy

pobudzeniowe

i

hamulcowe

.

Oprócz

odruchów somatycznych

, w których reakcją

na bodziec jest ruch, czyli skurcz lub rozluźnienie
mięśnia szkieletowego, istnieją jeszcze

odruchy

wegetatywne

, których efektem jest:

• zmiana napięcia mięśnia gładkiego narządu

wewnętrznego,

• przyspieszenie lub zwolnienie czynności serca,

• zmiana czynności wydzielniczej gruczołu.

dr Jacek Wilczyński

Instytut Fizjoterapii

Akademia Świętokrzyska w Kielcach

[e-mail]