TURYSTYKA POLSKA

©MICHAŁ BUCHOLZ

MICHAŁ BUCHOLZ

2

TURYSTYKA POLSKA



okres prekursorski - do 1873r.



okres kształtowania się
koncepcyjnego: 1873 - 1919



okres kształtowania się
organizacyjnego: 1919 - 1950



okres powojenny: 1950 - 1989



czasy obecne

MICHAŁ BUCHOLZ

3

DO XIX w.



podobnie jak w Europie - z lekkim

opóźnieniem



podróże:
- religijne
- po naukę - głównie do Italii
- kupieckie
- I-sza podróż „turystyczna” - 1565 r. -

Beata Łaska - wycieczka do Zielonego
Stawu Kieżmarskiego

MICHAŁ BUCHOLZ

4

OJCOWIE TURYSTYKI POLSKIEJ



Stanisław Staszic (1755-1826) - nurt
racjonalny



Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841)
nurt historyczny



Wincenty Pol (1807-1872) -
połączenie obu nurtów

MICHAŁ BUCHOLZ

5

PIERWSZE ORGANIZACJE
W EUROPIE - XIX w.



początki wieku - nasilenie ruchu turystycznego



tendencje do organizowania się



pierwsze organizacje - społeczne (poza rządowe):

- 1857 - Alpine Club (Anglia)
- 1862 - Klub Alpejski (Szwajcaria)
- 1869 - Klub Alpejski (Niemcy)



kluby kolarskie (cyklistów), wioślarskie, żeglarskie etc.)



powstanie organizacji krajoznawczych - historia,

zabytki, przyroda....

MICHAŁ BUCHOLZ

6

PIERWSZE ORGANIZACJE
W EUROPIE - XIX w.

Organizacje międzynarodowe:



1898 - Międzynarodowa Liga Towarzystw

Turystycznych



1919 - Aliance Internationale de Tourisme

(AIT)



1910 - Międzynarodowa Federacja
Automobilowa (FIA)



1929 - Międzynarodowa Unia

Alpinistyczna (UIAA)

MICHAŁ BUCHOLZ

7

SYTUACJA W POŁ XIX w.



brak państwowości



silne dążenia niepodległościowe



największy reżim - Rosja i Prusy



Galicja - częściowa autonomia



odkrycie Tatr: Tytus Chałubiński

MICHAŁ BUCHOLZ

8

POLSKIE TOWARZYSTWO
TATRZAŃSKIE



powstało: 31.12.1873 jako
Towarzystwo Tatrzańskie



zmiana nazwy na PTT - 1919



zakończenie działalności: 15.12.1950
- powstanie PTTK



reaktywowanie: 1990

MICHAŁ BUCHOLZ

9

POLSKIE TOWARZYSTWO
TATRZAŃSKIE



okresy działalności:

- do końca XIX w.
- do 1919 roku
- 1919 – 1939
- 1939 – 1945
- 1945 – 1950
- od 1991

MICHAŁ BUCHOLZ

10

DO KOŃCA XIX w.



popularyzacja wędrówek górskich;
- charakter imprezy towarzyskiej
- angażowanie ludności miejscowej – początki

przewodnictwa

- pierwsze schroniska:
* Morskie Oko – 1874
* Roztoka – 1876
* w Dolinie 5 Stawów Polskich – 1876
* później – inne góry (Czarnohora, Beskidy)



działalność naukowo – badawcza:
- początkowo Tatry
- później – całe Karpaty

MICHAŁ BUCHOLZ

11

RODZAJE DZIAŁALNOŚCI

- geografia
- geologia
- przyroda  ochrona
- meteorologia
- badanie jaskiń
- etnografia: zwyczaje, ubiory, malarstwo,

rzeźba architektura  wpływ na powstanie ruchu
Młodej Polski

MICHAŁ BUCHOLZ

12

I DEKADA XX w.

Zmiana trendu  wyprawy indywidualne:



Sekcja Turystyczna – 1903 r. – początki taternictwa 
Klub Wysokogórski PTT (1935)  Klub Wysokogórski
(1957)  Polski Związek Alpinizmu (1974)



Zakopiański Oddział Narciarzy – 1907 - Sekcja
Narciarska PTT  Polski Związek Narciarski



zwiększenie liczby wypadków – powstanie
Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego
(1909)  połączenie z PTT (1927)  Górskie
Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (1952)  podział
na TOPR i GOPR (1991)

MICHAŁ BUCHOLZ

13

INNE RODZAJE
DZIAŁALNOŚCI



ochrona przyrody:
- Sekcja Ochrony Przyrody (1912)
- opracowanie koncepcji parku

narodowego (1920)  konflikt ze
zwolennikami rozwoju gospodarczego

- powstanie TPN –1954



budowa schronisk - w 1939 r. PTT posiadało
145 obiektów z ca 4500 miejscami

MICHAŁ BUCHOLZ

14

INNE RODZAJE
DZIAŁALNOŚCI



szlaki turystyczne:
- jednolity system znakowania
- w 1938 r. – 4717 km



wydawnictwa:
- Pamiętniki Towarzystwa Tatrzańskiego
- Wierchy
- przewodniki
- mapy



przewodnictwo

MICHAŁ BUCHOLZ

15

PTT a ZAKOPANE

Dobry przykład powstawania produktu

turystycznego:
istniały zasoby: góry, klimat, folklor...
powstawała infrastruktura:
* baza noclegowa
* restauracje
* ulice
* szpitale, domy uzdrowiskowe...
* usługi publiczne – poczta, banki...
* usługi turystyczne

MICHAŁ BUCHOLZ

16

PTT a ZAKOPANE



poprawiała się dostępność komunikacyjna:
* drogi dojazdowe z Krakowa
* kolej



miasto zyskiwało swój wizerunek:
* wypoczynek
* uzdrowisko
* sporty i turystyka: wędrówki górskie, wspinanie,

narty...

* folklor
* miejsce spotkań: artystów, twórców, polityków...

MICHAŁ BUCHOLZ

17

ZNACZĄCE POSTACIE



Tytus Chałubiński



Władysław hr. Zamoyski



Mariusz Zaruski



Mieczysław Karłowicz



Klemens (Klimek) Bachleda

MICHAŁ BUCHOLZ

18

ZABÓR ROSYJSKI NA
POCZĄTKU XX w.

1. Do końca XIX w. - brak możliwości zrzeszania się
2. Wyjątek - organizacje sportowe: WTW i WTC
3. Sytuacja polityczna:

- wojna rosyjsko - japońska (1904 - 1905)
- ruchy rewolucyjne 1905 - 1907

4. Zelżenie ucisku
5. Tendencje do organizowania się

MICHAŁ BUCHOLZ

19

POLSKIE TOWARZYSTWO
KRAJOZNAWCZE



Powstało: 21.19.1906 r.



Zakończenie działalności:
15.12.1950 r. - powstanie PTTK



nie reaktywowało się w latach
dziewięćdziesiątych

MICHAŁ BUCHOLZ

20

DZIAŁALNOŚĆ PTK

1. Zbieranie informacji krajoznawczych i ich
propagowanie
2. Gromadzenie zbiorów naukowych
3. Organizowanie wycieczek
4. Organizowanie wystaw krajoznawczych
5. Opieka nad zabytkami
6. Ochrona przyrody
7. Wydawnictwa

MICHAŁ BUCHOLZ

21

REGIONALIZM

1. Budzenie do życia tzw. prowincji
2. Początek dzisiejszej samorządności
3. Jak to przejawiało się:

- utwory literackie
- działania regionalne: kursy, szkolenia itp..
- przewodniki
- regionalne towarzystwa krajoznawcze
- muzea regionalne

MICHAŁ BUCHOLZ

22

DZIAŁALNOŚĆ WŚRÓD
MŁODZIEŻY

1. Zajęcia gimnastyczne
2. Wycieczki
3. Pokazy filmowe
4. Pogadanki i prelekcje
5. Koła Krajoznawcze Młodzieży Szkolnej
 Szkolne Koła Turystyczno - Krajoznawcze
6. Ochrona zabytków i przyrody

MICHAŁ BUCHOLZ

23

POLSKIE TOWARZYSTWO
TURYSTYCZNO - KRAJOZNAWCZE



powstało 15.12.1950



przejęło tradycje oraz majątek PTT
i PTK



istnieje do dziś

MICHAŁ BUCHOLZ

24

INNE ORGANIZACJE

1. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”:

- 1867 r. - Galicja
- największa aktywność - zabór pruski
- jedna z podstawowych form działania - wycieczki

2. Organizacje regionalne - głównie zabór pruski:

- Poznańskie Towarzystwo Krajoznawcze - 1913
- Poznańskie Towarzystwo Turystyczne
- Związek Towarzystw Wycieczkowych „Jaskółka”
- Śląsk (1920 - 1921)  plebiscyt

MICHAŁ BUCHOLZ

25

INNE ORGANIZACJE - cd.

3. Akademicki Klub Turystyczny - Lwów
(1906 - 19230
4. Karpackie Towarzystwo Narciarzy -
Lwów - 1907
5. kluby wioślarskie
6. kluby cyklistów
7. kluby automobilowe

MICHAŁ BUCHOLZ

26

LATA 1918 - 1939

1. budowa państwowości
2. dominacja dwóch głównych organizacji
3. początki państwowej administracji
turystycznej

 interwencjonizm państwa

4. konflikt między turystyką „ideową” a
„pragmatyczną”
5. organizacje o charakterze etnicznym:

- Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze

- 1926

- Ukraińskie Towarzystwo

Krajoznawcze „Płaj”

- Związek Towarzystw Beskidzkich w

Polsce
6. Związek Polskich Towarzystw
Turystycznych

MICHAŁ BUCHOLZ

27

PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

1. sytuacja polityczna w Europie:
- układ jałtański - 1945 r.
- podział stref wpływów między mocarstwa
2. walka o władzę
3. centralizm demokratyczny
 przeniesienie na wszystkie sfery życia
4. brak form aktywności społecznej do 1956 r.
5. zmiana sytuacji po 1956 r. - tzw. „odwilż”

MICHAŁ BUCHOLZ

28

TURYSTYKA PO 1956 r.

1. Forma dominująca - turystyka socjalna
2. Ograniczone działania w sferze turystyki
zagranicznej,
tak wyjazdowej, jak i przyjazdowej
3. Podporządkowanie turystyki celom politycznym
-
indoktrynacja
4. Szczególna rola Funduszu Wczasów
Pracowniczych
- 1949

MICHAŁ BUCHOLZ

29

TURYSTYKA PO 1956 r. -
cd.

5. Biura podróży:
- PBP Orbis - powstał w 1923, reaktywowany w
1945 r.
- OST Gromada - powstała w 1938,
reaktywowana w 1957
- SBT Turysta
- Sports Tourist
- BTiW Almatur
- BTM Juventur
- BUT Harctur

MICHAŁ BUCHOLZ

30

TURYSTYKA PO 1956 r. -
cd.

6. organizacje społeczne:

- PTTK - powstało w 1950 r.
- organizacje młodzieżowe
- związki sportowe
- PTSM - powstał w 1932 r., reaktywowana

w 1959 r.
7. baza noclegowa:

- FWP: ośrodki wczasowe
- Orbis: turystyka zagraniczna
- PTTK: turystyka kwalifikowana
- organizacje młodzieżowe i związki

zawodowe

- zakłady pracy
- kwatery prywatne