Środki cieniujące (kontrastowe)

Są to substancje osłabiające promieniowanie mniej lub bardziej
niż tkanki ciała

Środki cieniujące negatywne – minimalnie osłabiają
promieniowanie np. gazy

Środki cieniujące pozytywne – bardzo osłabiają promieniowanie

• nierozpuszczalne w wodzie, np. siarczan baru
(baryt),
Lipiodol ultrafluid

• rozpuszczalne w wodzie – związki jodu

o toksyczności jodowych środków

cieniujących decydują:

• osmolalność
• jonizacja
• lepkość
• hydrofilność
• budowa (monomery / dimery)

PRZYKŁADY

ŚRODKÓW

CIENIUJĄCYCH

jonowe

niejonowe

Uropolinum

Urografinum

Isopaque

Uromiro

Amipaque

Ultravist

Omnipaque

Jopamiro

Iomeron

Isovist

Visipaque

POWIKŁANIA PO

PODANIU ŚRODKÓW

CIENIUJĄCYCH

LEKKIE
10%

UMIARKOWANE
1-2%

CIĘŻKIE
0,1-0,2%

nudności
wymioty
pokrzywka
świąd skóry
chrypka
kaszel
kichanie
obfite pocenie się
uczucie ciepła

omdlenie
silne wymioty
rozległa
pokrzywka
obrzęk twarzy
obrzęk krtani
skurcz oskrzeli

drgawki
obrzęk płuc
wstrząs
zatrzymanie
oddechu
zatrzymanie
krążenia

zgon: 1:50 000 – 1:100 000

Powikｳania

Alergie

Niewydolność
nerek

Przeciążenie
objętościowe

POWIKŁANIA PO

PODANIU

JODOWYCH

ŚRODKÓW

CIENIUJĄCYCH

grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia powikłań:
- powikłania po poprzednim podaniu środka cieniującego
- alergia
- nadczynność tarczycy, wole guzowate
- astma
- guz chromochłonny nadnerczy
- niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
- paraproteinemia (szpiczak mnogi, chor. Waldenströma)
- niewydolność nerek (stężenie kreatyniny w surowicy pow. 2

mg/dl)

- niewydolność krążenia
- niewydolność oddechowa
- niewydolność wątroby
- wiek powyżej 65 lat
- dzieci do lat 10

ŚRODKI KONTRASTOWE

W DIAGNOSTYCE MR

Wzmocnienie środkami kontrastowymi jest wykorzystywane

w diagnostyce chorób ośrodkowego układu nerwowego, układu
mięśniowo-stawowego, serca, wątroby, nerek i nadnerczy, narządu
rodnego. Przydatne są szczególnie w rozpoznawaniu i różnicowaniu
guzów, zmian zapalnych i niedokrwienia.
Użycie paramagnetyku w technikach szybkiego obrazowania układu
moczowego pozwala określić filtrację nerkową, oraz poprawia jakość
obrazowania małych naczyń w angiografii MR.
Jako środki kontrastowe w badaniach magnetycznego rezonansu
używane są związki powodujące skrócenie czasów relaksacji T1 i T2
protonów. Tkanka kumulująca środek kontrastowy w zależności od
stosowanej sekwencji pomiarowej może wykazywać
hiperintensywność sygnału (obrazy T1 zależne) lub hipointensywność
(obrazy T2 zależne). Umożliwia to uzyskanie obrazu z lepszym
kontrastem między tkankami, szczególnie pomiędzy tkankami
patologicznymi i prawidłowymi.
Na podstawie właściwości magnetycznych stosowanych środków
kontrastowych dzieli się je na pozytywne i negatywne.

Środki kontrastowe stosowane w badaniach MR

Pozytywne to paramagnetyki skracające czas relaksacji T1.
Obecnie w praktyce klinicznej wykorzystuje związki, których
podstawowym składnikiem jest gadolin - pierwiastek ziem
rzadkich - należący do lantanowców. Na jego bazie są
zbudowane Magnevist, Omniscan, ProHance, Dolarem.
Paramagnetyki to substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie,
całkowicie wchłaniające się z układu krążenia i przewodu
pokarmowego do przestrzeni międzykomórkowych i szybko
wydalane przez nerki. Stosowane środki kontrastowe cechuje
mała liczba towarzyszących ich podaniu objawów
niepożądanych, między innymi dlatego, że nie zawierają jodu.
Nie zanotowano interakcji z lekami.
Negatywne środki kontrastowe skracają czas relaksacji T2,
obniżając intensywność sygnału w tkance wzmocnionej
preparatem. Obraz tkanki wzmocnionej jest wówczas
ciemniejszy. Do tych związków należą superparamagnetyki
i ferromagnetyki różniące się wielkością cząstek. Przykładem
kontrastu negatywnego jest magnetyt - Fe304. Podawany
doustnie lub dożylnie jest swoiście wychwytywany przez układ
siateczkowo-śródbłonkowy, a zwłaszcza komórki Kupffera - co
wykorzystuje się do wzmacniania obrazu w badaniach wątroby.

ŚRODKI KONTRASTOWE W

DIAGNOSTYCE USG

mikropęcherzyki gazu zawieszone w albuminie lub

roztworze

galaktozy