ŚRODKI CIENIUJĄCE

STOSOWANE W

RENTGENODIAGNOSTYCE.

W rentgenodiagnostyce

środkami

cieniującymi są substancje

pochłaniające

promieniowanie rentgenowskie.

ŚRODKI CIENIUJĄCE NEGATYWNE

- charakteryzują się małym

współczynnikiem

pochłaniania promieni X.

- należą do nich powietrze,

tlen,dwutlenek

węgla

są szeroko stosowane do badania

przewodu

pokarmowego.

ŚRODKI CIENIUJĄCE POZYTYWNE

-bardziej niż tkanki pochłaniają

promienie X

-należą do nich bar i jod.

ŚRODKI CIENIUJĄCE POZYTYWNE

-PODZIAŁ:

1.Rozpuszczalne w wodzie:

-organiczne sole jodu

2.Nierozpuszczalne w wodzie:

-zawiesina siarczanu baru

SIARCZAN BARU /baryt/

Stosowany do badania przewodu

pokarmowego w postaci zawiesiny.

Do diagnostyki metodą pojedynczego

kontrastu stosowana jest zawiesina

o

małej gęstości/0,5-1g BaSO

4

/ml/.

Metoda podwójnego kontrastu wymaga

użycia

preparatu gęstszego/2,0-3,5g

BaSO

4

/ml/.

OLEJOWE ŚRODKI CIENIUJĄCE

Jedynym stosowanym preparatem z tej

grupy jest LIPIODOL-preparat,który

podawany bezpośrednio znajduje

zastosowanie przy limfografii,sialografii i

niekiedy embolizacji guzów wątroby.

ŚRODKI CIENIUJĄCE

ROZPUSZCZALNE W

WODZIE.

W zależności od sposobu

wydzielania

dzieli się je na:

- hepatotropowe

- urotropowe

HEPATOTROPOWE ŚRODKI

CIENIUJĄCE.

Dzięki dużemu powinowactwu do tkanki

wątrobowej, po doustnym lub dożylnym

podaniu ulegają wydzielaniu do żółci.

Obecnie stosowane są bardzo rzadko.

UROTROPOWE ŚRODKI CIENIUJĄCE

Podawane śródnaczyniowo,

wykorzystywane są do wykonywania:

urografii,angiografii i tomografii

komputerowej.

Wydalane są wówczas przez nerki.

Ponadto po podaniu bezpośrednim

używane są do:

ureteropielografii, cystografii,

histerosalpingografii,

fistulografii, cholangiopankreatografii

wstecznej

i cholangiografii przezskórnej, śród- i

pooperacyjnej.

Uwzględniając cechy budowy wodne

jodowe

środki cieniujące dzieli się na:

- jonowe

- niejonowe

JONOWE JODOWE ŚRODKI

CIENIUJĄCE

Dzięki właściwością fizykochemicznym,

czyli

dużej osmolarności,lepkości i

hydrofilności

są szczególnie odpowiedzialne za

pojawiające się

reakcje uboczne.

Można tu wymienić takie preparaty jak:

UROPOLINA, UROGRAFIN, UROMIRO,

RAJVIST, CONRAY, TELEBRIX.

NIEJONOWE JODOWE ŚRODKI

CIENIUJĄCE

Środki cieniujące z tej grupy zaliczane są

do lepiej

tolerowanych preparatów stosowanych w

medycynie.

Są lepiej znoszone przez pacjentów i

znacznie

rzadziej powodują reakcje niepożądane.

Stosowanie tych środków pozwala

kilkakrotnie

zmiejszyć liczbę zagrażających powikłań.

Należą do tej grupy preparaty takie jak:

ULTRAVIST, OMNIPAQUE, IOMERON,

JOPAMIRO, VISIPAQUE.

KLASYFIKACJA POWIKŁAŃ PO

DONACZYNIOWYM PODANIU

WODNYCH JODOWYCH ŚRODKÓW

CIENIUJĄCYCH

LEKKIE- nudności,wymioty, pokrzywka,

świąd skóry, chrypka, kaszel,

kichanie, uczucie gorąca, obfite

pocenie się.

UMIARKOWANE- obrzęk krtani i twarzy,

skurcz oskrzeli,
omdlenie.

CIĘŻKIE-

drgawki, obrzęk płuc,

wstrząs,

zatrzymanie oddechu i

krążenia.

Niepożądane reakcje, po podaniu

środków

cieniujących pojawiają się najczęściej w

czasie

początkowych 20 minut po wstrzyknięciu

preparatu

Reakcje mogą pojawić się zarówno po

pojedynczym, jak i po kolejnym podaniu.

W praktyce powikłania groźne dla

życia,

wymagające intensywnego leczenia,

występują

bezpośrednio w ciągu pierwszego

kwadransu od

wstrzyknięcia środka cieniującego.

Na ich ciężkość może wpływać ilość,

sposób i

szybkość podania.

Omawiane reakcje można podzielić na

odczyny:

- anafilaktoidalne

- nieanafilaktoidalne

- mieszane.

ODCZYNY ANAFILAKTOIDALNE

Występują nagle, naśladując reakcje

alergiczne.

NIE ZALEŻĄ OD DAWKI PREPARATU.

Najczęściej wywołują takie reakcje

skórne, jak

pokrzywka i świąd.

Mogą jednak powodować skurcz

oskrzeli i obrzęk

krtani lub wstrząs.

Częstość występowania jest większa u

chorych

uczulonych na inne preparaty

farmakologiczne.

ODCZYNY NIEANAFILAKTOIDALNE

Odczyny te są zależne od dawki, drogi i

miejsca

podania, stężenia oraz budowy środka

cieniującego.

Występuje ból przy wstrzyknięciu, spadek

ciśnienia

krwi i odpowiedz nerwu błędnego,

wpływającego na

częstość akcji serca.

Na podstawie dostępnej wiedzy

wyodrębiono

stany chorobowe, w których podanie

śródnaczyniowe środka cieniującego wiąże

się ze

szczególnym ryzykiem powikłań.

DO GRUPY RYZYKA NALEŻĄ:

- alergia

- astma

- wiek powyżej 65 lat

- niewydolność wątroby

- niewydolność nerek /stężenie kreatyniny

większe 2 mg%

- niewydolność układu krążenia
- niewydolność układu oddechowego

SZCZEGÓLNA OSTROŻNOŚĆ I

ROZWAGA

zalecane są przy podawaniu

śródnaczyniowym

preparatów jodowych chorym z wolem

zwłaszcza

toksycznym, guzem chromochłonnym

lub

niedokrwistością sierpowatokrwinkową.