1

Betty Neumann- model
systemowy
stres i reakcja na stres

Opracowała dr Mirosława Felsmann



Podstawowe pojęcia w modelu B.
Neumann:



Człowiek,(system,struktura
podstawowa,linie obrony)



Środowisko



Zdrowie



pielęgnowanie

2

Człowiek



Człowiek jest otwartym systemem,
który składa się z części pozostających
ze sobą we wzajemnej współzależności



System ten jest w ciągłej interakcji ze
środowiskiem, które oddziałuje na
niego poprzez stresory



System jako całość składa się z:
umieszczonej centralnie struktury
podstawowej i otaczających ją
koncentrycznie linii obrony.

3

Struktura podstawowa



Strukturę podstawową tworzą czynniki właściwe
danemu gatunkowi, odpowiedzialne za utrzymanie
podstawowych funkcji życiowych, są to np..



mechanizmy prowadzące do utrzymania stałej
temperatury ciała;



Genetycznie uwarunkowane sposoby reagowania
na bodźce;



Sposób funkcjonowania poszczególnych układów i
narządów, struktury ego oraz zdolności
poznawczych.

Struktura podstawowa posiada własne

zasoby energetyczne, których utrzymanie
jest warunkiem życia i zdrowia.

4

Elastyczna linia obrony-
ELO



ELO stanowi najbardziej zewnętrzną linię

systemu i chroni go przed wtargnięciem

stresorów



Jest elastyczna i łatwo przystosowuje się do

zmieniających warunków i okoliczności.



Im dalej przebiega od tzw. normalnej linii

obrony, tym stanowi lepszą ochronę systemu.



Linia ta ulega zmianie pod wpływem

określonych sytuacji ( niedożywienie,

niedobór snu)



Jeżeli ulega osłabieniu, stresor może

przełamać, znajdującą się bliżej struktury

podstawowej tzw. normalną linię obrony.

5

Normalna linia obrony-
NLO



NOL jest względnie stała i oznacza stan, do jakiego

człowiek doszedł w trakcie swojego rozwoju i kim się stał.



NOL jest punktem odniesienia, na podstawie którego

można określić wszelkie odchylenia od stanu dobrego

samopoczucia.



Rozwój NLO jest wynikiem wcześniejszych zachowań

jednostki, które warunkowały zachowanie stabilności i

integrację systemu,



Czynniki które wpływają na tę linię to:



Stosowane zwykle mechanizmy radzenia sobie z

trudnościami



Styl życia



Wpływy rozwojowe



Uwarunkowania kulturowe

W przypadku kiedy NLO nie jest dostatecznie chroniona

przez elastyczną linię obrony, stresor może ją naruszyć i

wywołać reakcję w obrębie systemu

6

Linie odporności - LO



LO znajdują się najbliżej struktury

podstawowej i chronią ją bezpośrednio.



Są uruchamiane, kiedy pod wpływem stresora

pochodzącego ze środowiska naruszona

zostaje bardziej zewnętrzna normalna linia

obrony



Przykładem linii odporności jest układ

immunologiczny



Efektywność linii odporności prowadzi do

odwrócenia niekorzystnego działania bodźca i

wspomaga procesy odnowy, natomiast

nieefektywna obrona doprowadza do

naruszenia struktury podstawowej,

wyczerpania energii i w konsekwencji śmierci.

7

Według B. Neumann – system rozumiany
jako osoba lub grupa ludzi posiada jasno
określone granice



Na każdy system składa się pięć obszarów,
które charakteryzują się dość dużym stopniem
zmienności



Każdy z tych obszarów wchodzi również w skład
linii obrony. Są to następujące obszary:



Fizjologiczny- odnosi się do struktury i funkcji
ciała;



Psychologiczny-jest związany z procesami
myślowymi i reakcjami;



Socjokulturowy – łączy funkcje społeczne i
kulturę;



Rozwojowy – odnosi się do procesów rozwoju;



Duchowy – dotyczy wierzeń.

8

B. Neumann - środowisko



Środowisko
wewnętrzne-
składa się z
wszelkich sił i
wpływów,
pochodzących z
wnętrza
określonego
granicami
systemu



Środowisko
zewnętrzne to
siły i wpływy
pochodzące z
poza systemu

9

Środowisko oddziałuje na
jednostkę poprzez stresory



Stresor- to różne wpływy nie
koniecznie negatywne.



Neumann wyróżnia kilka kategorii
stresorów



Intrapersonalne – pochodzące
ze środowiska wewnętrznego



Interpersonalne lub
ekstrapersonalne-
pochodzące z poza systemu.

10

Stresory



Stresory
intrapersonaln
e – to reakcje
autoimmunolo
giczne



Stresory

interpersonalne

oddziałują na granicy

systemu i dotyczą

reakcji

miedzyludzkich np.

oczekiwania

społeczne związane z

pełnionymi rolami.



Stresory

ekstrapersonalne

dotyczą dalszego

środowiska

zewnętrznego np.

problemy finansowe

11

B. Neuman – wyróżnia trzeci
rodzaj środowiska „ środowisko
wykreowane”.



Jest ono nieświadomie rozwinięte przez człowieka

dla własnej obrony i zachowania równowagi

systemu- pełni funkcję tarczy ochronnej.



Środowisko wykreowane przenika zarówno

wewnętrzne jak i zewnętrzne środowisko i sfery

człowieka



Przykładem są tu różne mechanizmy obronne jak:



Zaprzeczenie ( sfera psychiczna)



Odruchowy skurcz mięśni ( sfera fizyczna)



Sposoby przetrwania ( sfera rozwojowa)



Zachowanie dystansu do innych

( socjokulturowa)



Podtrzymywanie nadziei ( duchowa)

12

B. Neuman – zdrowie to



Stan optymalnej równowagi i
stabilności systemu, co oznacza stan
możliwie najlepszego dobrego
samopoczucia w określonym czasie



Zdrowie ma charakter dynamiczny,
zmienia się w ciągu życia w zależności
od czynników tworzących strukturę
podstawową i od stopnia
przystosowania do działających
stresorów.

13

Pielęgniarstwo



Głównym celem i przedmiotem troski
dla pielęgniarstwa jest pomoc
człowiekowi, rodzinie lub grupie w
utrzymaniu optymalnego stanu
równowagi w konkretnym czasie.



Interwencje pielęgniarskie polegają na
przywracaniu lub pomocy w osiągnięciu
bądź utrzymaniu optymalnego zdrowia
poprzez trzy rodzaje prewencji:
pierwotną, wtórną i trzeciorzędną

14

Prewencja pierwotna



Utrzymanie istniejącego dobrostanu, czyli

ochrona normalnej linii obrony poprzez

wzmocnienie przystosowawczej linii

obrony.



Celem jest zapobieganie działaniu

stresorów i redukcja czynników ryzyka.



Interwencja powinna się rozpocząć, gdy

przewiduje się zadziałanie stresora lub gdy

stresor został już zidentyfikowany i znane

jest ryzyko związane z jego działaniem, ale

nie wywołał jeszcze reakcji u człowieka.

15

Prewencja wtórna



Następuje , gdy działający stresor wywołał

już reakcje w postaci określonych

objawów.



Celem jest przywrócenie dobrostanu i

ochrona struktury podstawowej poprzez

wzmocnienie linii odporności.



Interwencja powinna rozpocząć się jak

najwcześniej od pojawienia się objawów.



Poprzez prewencję wtórną można uzyskać

odbudowę normalnej linii obrony.



Jeżeli ta interwencja nie powiedzie się,

może zostać naruszona struktura

podstawowa

16

Prewencja trzeciorzędna



Polega na wspomaganiu procesów odnowy i

przywracaniu równowagi systemu po

przebytym leczeniu.



Jest to wzmacnianie i uruchamianie

wewnętrznych zasobów struktury

podstawowej w celu zachowania energii i

ochrony przed dalszym działaniem

stresorów.



Poprzez prewencję trzeciorzędną możliwe

jest również osiągnięcie stanu

dynamicznego przystosowania się do

działających stresorów w przyszłości.

17

Proces pielęgnowania wg
B. Neuman



Neuman wyróżnia trzy etapy:



I. Diagnoza pielęgniarska (

gromadzenie

danych

w celu określenia odstępstw od stanu dobrego

samopoczucia i wstępne określenie zakresu koniecznych

działań)



II.

Wyznaczanie celów pielęgnowania

(

wspólnie z pacjentem pielęgniarka określa pożądane

zmiany, jakie powinny nastąpić oraz rodzaj interwencji)



III.

Wyniki pielęgnowania- obejmują:



Interwencje w kategoriach prewencji



Ocenę, czy wystąpiły pożądane zmiany i

ewentualna zmiana założonych celów.



Określenie celów długoterminowych



Ocenę wyników pielęgnowania