Zaburzenia wyższych

czynności nerwowych

Anna M

Kocwa

Klinika

Neurologii

II WL AM

Neuropsychologia

Neuropsychologia to część

psychologii, która zajmuje się m.in.
ustalaniem relacji pomiędzy czuciem,
ruchem, poznaniem, rozumieniem,
nastrojem, emocjami a aktywnością
struktur mózgowia.

Proces psychiczny



Proces psychiczny człowieka to
sekwencja zmian zachodzących w
przebiegu aktywności motoryczno-
intelektualnej człowieka, zmiany w
psychice w wyniku oddziaływania bodźców
na zmysły i mózg, a determinujące
poznawanie rzeczywistości i regulujące
stosunek człowieka do otoczenia

Procesy poznawcze

Funkcje poznawcze (cognitive processes)
pełnią zasadniczą rolę w procesach adaptacji
jednostki do środowiska, a więc w walce o byt
i przetrwanie. Obejmują prawidłowy odbiór
sygnałów (percepcja), selekcję, gromadzenie
oraz przechowywanie niesionych przez nie
informacji (pamięć), operacje na informacjach
(rozpoznawanie, rozumowanie, myślenie
abstrakcyjne)

Procesy poznawcze

Procesy poznawcze obejmują:



Procesy postrzegania i językowe



Pamięć



Myślenie



Funkcje wzrokowo-przestrzenne



Funkcje wykonawcze

Zaburzenia mowy i języka

A f a z j a (dysfazja) to utrata lub upośledzenie

rozumienia czy też wytwarzania języka mówionego
i/lub pisanego, spowodowane nabytą chorobą mózgu.
Jest zaburzeniem mowy i języka pochodzenia
korowego. Miejsce, które najpewniej spowoduje
zaburzenia mowy i funkcji języka to okolice bruzdy
bocznej Sylwiusza w półkuli dominującej dla mowy
(LP).

Kliniczne odmiany afazji

A.

Główne zespoły afazji

1.

Afazja ruchowa (Broca)

2.

Afazja czuciowa (Wernickego)

3.

Afazja amnestyczna (anomia)

4.

Afazja globalna (całkowita)

B.

Zespoły dodatkowe (zespoły rozłączenia)

1.

Afazja przewodzeniowa

2.

Ruchowa/czuciowa afazja transkorowa

3.

Ograniczona i przejściowa „mini-Broca”

4.

Afazje specyficznie modalne (nabyta dysleksja, czysta

głuchota słowna, czysty mutyzm słowny (afemia), agrafia)

Afazja ruchowa

A f a z j a r u c h o w a (motoryczna, ekspresyjna,
Broca) spowodowana jest uszkodzeniem ośrodka
mowy, zlokalizowanego w tylnej części lewego zakrętu
czołowego i odpowiedzialny jest za wytwarzanie i
„nadawanie” mowy. Najczęstszą przyczyną jest
niedrożność górnego (rolandycznego) odgałęzienia
tętnicy środkowej mózgu pochodzenia zatorowego.
Ale też krwotok, uszkodzenie urazowe, zapalne,
nowotworowe, zmiany neurodegeneracyjne

.

Obraz kliniczny Afazji Broca



zaburzona czynność tworzenia mowy, brak płynności
mowy



rozumienie mowy zachowane (również słów pisanych)



powtarzanie zaburzone



liczne parafazje literowe, słowne



mowa agramatyczna, dysprozodyczna, bez
przyimków, rodzajników, spójników



w ciężkich formach zaburzenia pisania i czytania

Objawy towarzyszące afazji Broca



niemożność wykonywania ruchów językiem i wargami
na polecenie („apraksja” ustno-policzkowa)



ośrodkowy niedowład nerwu twarzowego po stronie
prawej oraz niedowład prawego ramienia i ręki
(uszkodzenie przylegającego pola ruchowego kory)

Afazja czuciowa

A f a z j a c z u c i o w a (sensoryczna, odbiorcza,

recepcyjna, Wernickego) polega na upośledzeniu
rozumienia mowy i języka na wskutek uszkodzenia
ośrodka mowy znajdującego się w górnym, tylnym
zakręcie skroniowym i nadbrzeżnym, gdzie również
znajduje się ośrodek słuchowy mowy.

Najczęstszą przyczyną jest niedrożność lewej

tętnicy środkowej mózgu pochodzenia zatorowego.
Również krwotok, guz, stłuczenie, zmiany zapalne.

Obraz kliniczny afazji czuciowej



niemożność rozumienia słów mówionych i
pisanych



mowa płynnie artykułowana z parafazjami



neologizmy, żargon, deficyt czytania, pisania,
nazywania, zaburzenia powtarzania

Objawy towarzyszące:



bez niedowładu, ale: zaburzenia emocjonalne,
lęk, pobudzenie, objawy paranoidalne

Afazja amnestyczna

A f a z j a a m n e s t y c z n a (nominalna,

anomiczna) polega na trudnościach w szybkiej
aktualizacji nazw pokazywanych przedmiotów.
Rozumienie mowy i powtarzanie prawidłowe



wiąże się z uszkodzeniem obszarów położonych
głęboko w podstawnej części płata skroniowego
tylnego, w płacie czołowym i zakręcie kątowym.

Afazja globalna

A f a z j a g l o b a l n a (całkowita niemota) polega
na współistnieniu zaburzeń afatycznych ruchowych i
czuciowych.



Uszkodzenie, zwykle duże, dotyczy lewej półkuli,
obejmując obszar unaczynienia tętnicy środkowej
móżgu.

Objawy towarzyszące:



zazwyczaj współtowarzyszy prawostronny niedowład
połowiczy.

Zespoły rozłączenia dotyczące

mowy

Są to zespoły dysocjacyjne zaburzenia językowe

wynikające nie z uszkodzenia samych pól korowych
mowy, lecz z uszkodzeń powodujących przerwanie
dróg kojarzeniowych łączących pola korowe w obrębie
jednej półkuli lub włókien spoidłowych, łączących
ośrodki w obu półkulach.

Afazja przewodzenia



gdy wskutek uszkodzenia oddzielony zostaje ośrodek
mowy Wernickego od pola Broca



rozumienie mowy zachowane, rozumienie i pisanie
również lecz chory nie potrafi powtórzyć tego co
usłyszał lub przeczytał. Mowa spontaniczna płynna, z
parafazjami



najczęściej wynik zawału zakrętu kątowego i uszkodzenie
pęczka łukowatego

Objawy towarzyszące:



ewentualnie niedoczulica lub niedowład twarzowo-
ramienny

Afazje transkorowe

Są wynikiem odizolowania pola czuciowo-ruchowego
kory od otaczającej kory



w czuciowej afazji transkorowej informacje z uszkodzonej
kory (ciemieniowo-potylicznej) nie mogą być przekazane
do ośrodka Wernickego w celu przekształcenia w postać
słowną. Rozumienie jest zaburzone, zaś mowa płynna i
zdolność powtarzania prawidłowa.



w ruchowej afazji transkorowej (w uszkodzeniach
podkorowych płata czołowego) mowa jest niepłynna,
abuliczna, ale rozumienie i powtarzanie prawidłowe

Afazje podkorowe



A f a z j a w z g ó r z o w a jest wynikiem uszkodzenia
jąder tylnych wzgórza półkuli dominującej, często
ustępuje całkowicie po kilku tygodniach. Przypomina
afazję Broca, współwystępuje z dyzartrią.



A f a z j a p r ą ż k o w i o w o – t o r e b k o w a –
uszkodzenie obejmuje głowę jądra ogoniastego, przednią
odnogę torebki wewnętrznej i przednią część skorupy.
Przypomina afazję Wernickego z zaburzeniami
rozumienia.

Zaburzenia artykulacji i fonacji

Fonacja

Fonacja (wytwarzanie dźwięków) jest zadaniem krtani, a ściślej

strun głosowych.

Artykulacja

Artykulacja możliwa jest dzięki sekwencji skurczów mięśni

oddechowych, mięśni krtani, gardła, podniebienia języka i warg.

D y z a r t r i a polega na zaburzeniach artykulacji

dźwięków oraz formułowania słów i dźwięków. Funkcje

mowy są nienaruszone. Zaburzenia artykulacji mogą

być różnego rodzaju, w zależności od lokalizacji

uszkodzenia. Dyzartria zawsze związana jest z

uszkodzeniem narządu aparatu mowy.

Dyzartria

(porażenie opuszkowe z zanikiem)



Związana z uszkodzeniem neuronu obwodowego Jest
spowodowana pierwotnym uszkodzeniem jąder ruchowych
dolnej części pnia mózgu lub ich obwodowych wypustek.



Typową przyczyną jest postępujące porażenie opuszkowe
(postać opuszkowa stwardnienia zanikowego bocznego),
miopatie, miastenie, uszkodzenia jednego lub wielu
nerwów czaszkowych



język jest porażony i zanikły



trudności w artykułowaniu, mówieniu, połykaniu (dysfagia)

Dyzartria spastyczna

Dyzartria spastyczna spowodowana jest obustronnym

uszkodzeniem dróg korowo-jądrowych. Typowe

przyczyny to: mnogie udary mózgu, SLA,

postępujące porażenie ponadjądrowe.



mowa jest zamazana, wolna, dysfoniczna,



brak zaniku języka, ale występuje dysfagia, dysfonia



wzmożenie odruchu żuchwowego i twarzowych



często niepowstrzymany płacz i śmiech

Dyzartria ataktyczna

Dyzartria ataktyczna występuje w uszkodzeniach

móżdżku



mowa jest powolna, zamazana,, ale bez napięcia jak
w dyzartrii spastycznej



zmienna siła głosu



często skandowana z nienaturalnym dzieleniem sylab

Korowe zaburzenia ruchowe

A p r a k s j a (=bez ruchu) jest to deficyt zdolności

ruchowej pochodzenia korowego, to niemożność
wykonywania celowych czynności ruchowych przy
BRAKU niedowładów, zaburzeń czucia, uwagi,
koordynacji, rozumienia.



Uszkodzenia korowe dotyczą okolicy czołowej
przedruchowej oraz styku skroniowo-ciemieniowo-
potylicznego

Rodzaje apraksji

A p r a k s j a t w a r z y



trudności w wysuwaniu języka, ssaniu,
oblizywaniu, cmokaniu, dmuchaniu, etc

Apraksja kinetyczno-kończynowa



upośledzenie ruchów precyzyjnych kończyn jak
ruchy skręcające, synchroniczne, etc.

Rodzaje apraksji cd

A p r a k s j a i d e o m o t o r y c z n a



niemożność wykonywania poleceń zgodnych z wolą,
mimo braku zaburzeń funkcji motorycznych i
czuciowych oraz prawidłowego rozumienia języka, np.
jak się czesze, jak gra w golfa, etc.

A p r a k s j a i d e a c y j n a



niezdolność do podjęcia serii ruchów związanych z
planowaniem i wyobraźnią przestrzenną

Rodzaje apraksji c.d.

A p r a k s j a k o n s t r u k c y j n a



niezdolność organizowania złożonych ruchów
przestrzennych jak łączenie punktów, puzzli, klocków,
kopiowania rysunków

Agnozja

A g n o z j a to defekt w rozpoznawaniu, który nie

może być przypisany elementarnym deficytom
czuciowym, zaburzeniom umysłowym, uwagi, afazji,
czy też nieznajomości czuciowo przedstawianego
bodźca

Rodzaje agnozji

A g n o z j a w z r o k o w a



niemożność rozpoznawania obiektów za pomocą
postrzegania przy nieuszkodzonym aparacie
wzrokowym. Chory nie r o z p o z n a j e
pokazywanych przedmiotów i zjawisk



W uszkodzeniach okolicy prążkowanej w płacie
potylicznym (pola 18 i 19)

Rodzaje agnozji c.d

A g n o z j a b a r w



niemożność rozpoznawania barw



w uszkodzeniu brzuszno-przyśrodkowej części lewego
płata potylicznego

P r o z o p a g n o z j a



niemożność rozpoznawania twarzy osób bliskich



uszkodzenie dolnej okolicy skroniowo-potylicznej po
stronie prawej lub obustronnie

Agnozje c.d

A l e k s j a



wariant agnozji wzrokowej; niemożność czytania



przy uszkodzeniu zakrętu kątowego lewej półkuli

mózgu

A k a l k u l i a



niemożność liczenia



Przy lewostronnym uszkodzeniu okolicy ciemieniowej i
styku płatów: ciemieniowego, skroniowego i potylicznego

Agnozje c.d

A g n o z j a d o t y k o w a

(astereognozja)



niemożność rozpoznawania przedmiotu za pomocą
dotyku, bez udziału wzroku



przy uszkodzeniu płata ciemieniowego, szczególnie
zakrętu zaśrodkowego

A n o z o g n o z j a



niemożność rozpoznania własnych stanów chorobowych



uszkodzenie dolnej części płata ciemieniowego (P)

Agnozje c.d

Autotopagnozja (somatotopagnozja)



niemożność pokazania części własnego ciała na
polecenie słowne



uszkodzone są zwykle drogi wzgórzowo -ciemieniowe
a zwłaszcza zakręty kątowe

Zespół jednostronnego zaniedbywania

przestrzeni



zespół obejmuje zaniedbywanie przestrzeni osobistej
lub przestrzeni ciała (przestrzeń okołoosobista) lub
przestrzeni będącej w zasięgu wzroku (przestrzeń
pozaosobista)



ognisko uszkodzenia lokuje się zwykle w okolicy
skroniowo-ciemieniowej prawej półkuli dlatego zespół
ten najczęściej dotyczy zaniedbywania bodźców po
stronie lewej.

Pamięć

Trzy fazy procesów pamięci:

I. z a p a m i ę t y w a n i e (kodowanie),
II. p r z e c h o w y w a n i e (magazynowanie),
III. o d t w a r z a n i e (przypominanie) jest miarą

procesów pamięci (przypominanie, rozpoznawanie,
ponowne uczenie się)

Funkcje mnestyczne

Podział klasyczny pamięci:



Pamięć sensoryczna/ikoniczna, ultrakrótka



Pamięć krótkotrwała (bezpośrednia, operacyjna,STM).
Pamięć długotrwała (dawna, LTM)

Podział pamięci w zależności od analizatora: pamięć
wzrokowa, słuchowa, dotykowa, etc.

Pamięć

P a m i ę ć b e z p o ś r e d n i a:



tu informacje zatrzymywane są na czas krótki 0,5-1
sek



związana jest z fazą spostrzegania dlatego też nazywa
się ją pamięcią sensoryczną.

Pamięć krótkotrwała STM

Pamięć k r ó t k a (Short Term Memory):



zależna od zakrętu hipokampa, ciał suteczkowatych i
łączącego je ze sobą sklepienia.



materiał pozostaje w pamięci STM od kilku do
kilkunastu sekund



jej pojemność jest ograniczona : 7(+/-)2 elementy



współzależna od uwagi i koncentracji



podatna na dystrakcję

Pamięć dawna LTM

Pamięć d a w n a (Long Term Memory):



bez ograniczenia w zakresie pojemności



zależna od procesu konsolidacji korowej



informacje LTM są dostępne i wielokrotnie
wykorzystywane, również modyfikowane

Uczenie się i zapamiętywanie

M e c h a n i z m u t r w a l a n i a

polega

na cyklicznych powtórkach (krążeniu) informacji w
obwodach neuronalnych, z zasadniczym udziałem
struktur limbicznych i międzymózgowia, zwłaszcza
hipokampa. Część informacji ulega dalszym procesom
kodowania i utrwalania, z rosnącym udziałem kory
mózgu (konsolidacja korowa), aby ulec tam
bezterminowemu zmagazynowaniu.

Zaburzenia procesów pamięci

A m n e z j a , czyli niepamięć :



w s t e c z n a (amnesia retrograda) dotyczy okresu
poprzedzającego utratę świadomości



n a s t ę p c z a (amnesia anterograda) dotyczy
zdarzeń, jakie mają miejsce po odzyskaniu
świadomości

Zaburzenia pamięci

W neurologii z zaburzeniami pamięci najczęściej spotyka

się

w takich stanach chorobowych jak:



choroby zwyrodnieniowe OUN



zakaźne i urazowe uszkodzenia mózgu

Przemijająca Globalna Amnezja

Przemijająca Globalna Amnezja (TGA):



polega na nagłym wystąpieniu całkowitej niepamięci
obejmującej dni, tygodnie, lata



trwa kilka, kilkanaście godzin



przyczyną może być jednostronne uszkodzenie
wzgórza.

Uszkodzenie płatów czołowych

JEDNOSTRONNE LEWEGO lub PRAWEGO

A.

podwyższenie nastroju, gadatliwość, skłonność do
żartów, brak taktu, trudności w adaptacji, utrata
inicjatywy

B.

anosmia (część przyśrodkowo – oczodołowa)

 

PRAWY PŁAT CZOŁOWY (dodatkowo)

A.

lewostronne porażenie połowicze

B.

stany zmącenia przy uszkodzeniach ostrych

C.

brak anosmii

Uszkodzenie płata czołowego

LEWY PŁAT CZOŁOWY (dodatkowo)

A.

prawostronne porażenie połowicze

B.

ruchowe zaburzenia mowy z agrafią (typ Broca), brak

płynności słownej z/bez apraksją warg i języka

C.

apraksja lewej ręki

D.

podwyższenie nastroju, gadatliwość, żartowanie, etc

E.

anosmia

 

Uszkodzenie płata czołowego

USZKODZENIE OBUSTRONNE

A.

obustronne porażenie

B.

spastyczne porażenie opuszkowe (zespół
rzekomoopuszkowy)

C.

zajęcie okolic przedczołowych – abulia, nawet mutyzm
akinetyczny, deficyty uwagi, rozwiązywania złożonych
problemów, sztywność myślenia, stępienie afektu,
labilność emocjonalna, zmiany osobowości,
odhamowanie aktywności ruchowej

Uszkodzenie płatów skroniowych

USZKODZENIE LEWEGO PŁATA SKRONIOWEGO
 

A.

afazja czuciowa

B.

afazja amnestyczna, anomia

C.

upośledzenie czytania i pisania pod dyktando

D.

upośledzenie pisania i czytania nut

E.

prawostronne górne niedowidzenie kwadrantowe

Uszkodzenie płata skroniowego

USZKODZENIE PRAWEGO PŁATA SKRONIOWEGO
 

A.

upośledzenie w testach wzrokowej prezentacji
materiału niewerbalnego

B.

niezdolność do oceny związków przestrzennych

C.

lewostronne górne niedowidzenie kwadrantowe

D.

delirium przy uszkodzeniach ostrych

Uszkodzenie płata skroniowego

USZKODZENIE JEDNEGO Z PŁATÓW SKRONIOWYCH

A.

iluzje i halucynacje słuchowe

B.

zachowania psychotyczne i delirium

C.

przeciwstronne niedowidzenie kwadrantowe

D.

delirium przy uszkodzeniach ostrych

USZKODZENIA OBUSTRONNE

A.

defekt amnestyczny Korsakowa (struktury hipokampa)

B.

apatia i brak agresywności

C.

wzmożona aktywność seksualna i eksploracyjna w sferze

oralnej

D.

agnozja znajomej melodii

E.

czasem prozopagnozja 

Uszkodzenie płata ciemieniowego

USZKODZENIE JEDNOSTRONNE

A.

korowy zespół czuciowy i korowe wygaśnięcie

B.

niewielki niedowład połowiczy

C.

niedowidzenie połowicze (niepełne) lub niedowidzenie

kwadrantowe dolne

D.

nieuwaga wzrokowa i czasem anozognozja, zespół

zaniedbywania lewo/prawostronnego

E.

zniesienie oczopląsu optokinetycznego

F.

ataksja przeciwstronnych kończyn (rzadko)

Uszkodzenie płata ciemieniowego

USZKODZENIE LEWOSTRONNE (dodatkowo)

A.

zaburzenia językowe (głównie aleksja)

B.

zespół Gerstmanna

C.

agnozja dotykowa

D.

obustronna apraksja ideomotoryczna i ideacyjna

USZKODZENIA PRAWOSTRONNE (dodatkowo)

A.

apraksja konstrukcyjna

B.

utrata pamięci topograficznej

C.

anozognozja

D.

przy uszkodzeniach tylnych: możliwe omamy wzrokowe,

zniekształcenia widzenia, nadwrażliwość na bodźce dotykowe,

spontaniczny ból

Uszkodzenie płata potylicznego

USZKODZENIE LEWOSTRONNE

A.

niedowidzenie połowicze jednoimienne prawostronne

B.

przy głębokim uszkodzeniu istoty białej lub ciała

modzelowatego: aleksja i utrata zdolności do nazywania

kolorów

C.

agnozja wzrokowa przedmiotów

USZKODZENIE PRAWOSTRONNE

A.

niedowidzenie połowicze jednoimienne lewostronne

B.

złudzenia wzrokowe i halucynacje

C.

utrata orientacji wzrokowej

Dziękuję za uwagę