Metoda barwno -

dźwiękowa

(H. Metera)

• Koncepcja elementarzowej nauki czytania zawarta jest w

podręczniku pt. „Nauczę się czytać” opracowanym przez

H. Meterę. Opiera się ona na metodzie analityczno-

syntetycznej o charakterze fonetycznym.

• Autorka przyjęła następujące wytyczne do swojego

elementarza:

-opracowanie ćwiczeń usprawniających słuch fonetyczny,
-równoczesne prowadzenie ćwiczeń w analizie i syntezie,
-wprowadzenie budowy sylabowej wyrazów na podstawie

znajomości oznaczeń literowych dla samogłosek,

-ustalenie zakresu materiału z fonetyki stanowiącej

podstawę do zapoznania się z elementarnymi zasadami

poprawnej pisowni,

-opracowanie uniwersalnego podręcznika do nauki

czytania.

• Głównym założeniem metody Meterowej

było zapoznanie dzieci ze strukturą

dźwiękową słów przed zetknięciem ich z

budową graficzną wyrazu. Dzieci uczyły

się początkowo słuchowego

wyodrębniania poszczególnych głosek

składających się na wyraz (analiza

fonetyczna), następnie dokonywały

słuchowej syntezy głosek, tworząc

wyrazy. Dla oznaczenia wyróżnianych

głosek wprowadzono „kolorowe

nakrywki”. Każdy rodzaj głoski jest

oznaczony innym kolorem, z tego też

względu metoda ta bywa nazywana

„metodą barwno-dzwiękową”.

Nauka czytania w podręczniku

Metery została podzielona na dwa

okresy

:

• przygotowawczy

• okres właściwej

nauki czytania

OKRES PRZYGOTOWAWCZY

• Został nazwany przez autorkę „okresem

przedliterowym”. Poświęcony został

rozwijaniu u dzieci analizy i syntezy

słuchowej oraz zapoznawaniu z budową

dźwiękową słów. Pracę rozpoczynało

ustne układanie zdań na podany temat,

o określonej liczbie i rodzaju wyrazów,

liczenie słów w zdaniach, wyróżnianie

w nich słów krótkich i długich.

Wyodrębnianiu wyrazów w zdaniach

towarzyszyły czynności materialne, np.

dzielenie paska papieru

symbolizującego zdanie na odpowiednia

liczbę części odpowiadających liczbie i

długości wyrazów.

OKRES PRZYGOTOWAWCZY

• Następnie dzielono wyrazy na sylaby.

Określano ich liczbę i miejsce w

wyrazach (tj.na początku, na końcu, w

środku). Każda z tych operacji była

ilustrowana działaniami na materiale

konkretnym. Dopiero wówczas

przechodzono do najtrudniejszej analizy

– głoskowej. Przestrzegając zasady

stopniowania trudności, dzieci

wyodrębniały najpierw głoskę

początkową w wyrazie (nagłos), potem

końcową (wygłos), a w końcu środkową

(śródgłos).

OKRES PRZYGOTOWAWCZY

• Słowa przeznaczone do tych analiz

zostały starannie dobrane przez autorkę.

W okresie przygotowawczym uczniowie

zapoznawali się z pojęciami: zadanie,

wyraz, sylaba, głoska, rodzaje głosek.

Ćwiczenia stymulujące rozwój funkcji

psychofizycznych zaangażowanych w

czynności czytania i pisania realizowano

równolegle z zadaniami

ogólnorozwojowymi, związanymi z

poznawaniem dzieci, przystosowaniem

ich do życia w grupie i wymagań szkoły,

rozwianiem mowy i myślenia itp.

OKRES WŁAŚCIWEJ NAUKI

CZYTANIA

• W drugim okresie nauki czytania (właściwej

nauce czytania) zaznajamiano kolejno uczniów
z 7literami, przy czym najpierw wprowadzano
samogłoski, potem spółgłoski. W pierwszej
kolejności dzieci poznawały spółgłoski
oznaczone jedną literą, następnie spółgłoski
oznaczone ortografami 2-literowymi (sz, cz,
dz, dź, dż), w dalszej kolejności spółgłoski
oznaczone dwoma różnymi ortografami ( u –
ó, ż – rz, h – ch) a na końcu spółgłoski miękkie
(ć – ci, dź – dzi itp.)

• W elementarzu Metery budowa stronic

była bardzo zróżnicowana. Względnie

jednolitą budowę miały stronice

służące sprowadzaniu nowej litery. Tok

metodycznego postępowania przy

wprowadzaniu nowej litery obejmował:

• *wypowiedzenie nazwy przedmiotu

przedstawionego na rysunku;

• *analizę słuchową tego wyrazu;
• *modelowanie struktury dźwiękowej

wyrazu za pomocą kolorowych

nakrywek;

• *zastępowanie niektórych kolorów w

schemacie znakami liter, które zastały
poznane wcześniej;

• *identyfikację nowej głoski oznaczonej w

schemacie literowym kolorem;

• *pokaz przez nauczyciela znaku literowego

oznaczającego daną głoskę;

• *wyszukiwanie tej litery wśród innych

znaków alfabetu ruchomego i usytuowanie
jej w określonym miejscu na schemacie;
zwykle jest do miejsce pierwsze;

• *analizę słuchową innego wyrazu, który

zawiera tę głoskę w wygłosie;

• *analizę następnego wyrazu, który zawiera

opracowaną głoskę w śródgłosie;

• *próby analizy słuchowej wyrazów podawanych

przez nauczyciela i ustalenie w ich strukturze
miejsca opisanej głoski. Wymyślanie przez
uczniów wyrazów zawierających żądaną głoskę w
różnych pozycjach;

• *łączenie nowej litery z wcześniej poznanymi,

oznaczającymi samogłoski połączone z
odczytaniem sylab;

• *tworzenie nowych wyrazów z sylab;
• *pisanie nowej litery małej i wielkiej w izolacji, w

połączeniu z innymi literami i wyrazów z nową
literą.

• Materiałem działań uczniów były tu w

dalszym ciągu rysunki przedmiotów,

schematy, nakrywki i litery. Wprowadzono

w tym okresie elementarne reguły pisowni.

Doskonalenie techniki czytania opierało się

na celowo zaprojektowanych ćwiczeniach

mających na celu pogłębienie znajomości

budowy graficzno – dźwiękowej wyrazów.

Ponadto prowadzono ćwiczenia służące

utrwaleniu znajomości budowy sylabowej

wyrazów, różnicowaniu liter o podobnych

kształtach. Doskonalono także

umiejętności czytania ze zrozumieniem.

Uczniowie odpowiadali na pytania związane

z tekstem, wykonywali różne polecenia,

rozwiązywali rebusy, zagadki itp.

• Jednak w podręczniku Metery liczba tekstów

służących do ćwiczenia techniki czytania
została ograniczona gdyż był to podręcznik
pomyślany jako książka do nauki czytania.
Według Meterowej nauka czytania i pisania
stanowiła odrębny przedmiot nauczania,
realizowany niezależnie lub prawie
niezależnie od tematyki. Zaprojektowane
przez autorkę w podręczniku ćwiczenia
służyły przede wszystkim kształtowaniu
umiejętności czytania i pisanie, co ułatwiło
jej dobór i stopniowanie słownictwa pod
względem trudności fonetycznych i
artykulacyjnych, ale utrudniło ich łączenia
tematyczne.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !!

• Źródło: ENCYKLOPEDIA PEDAGOGICZNA XXI WIEKU,

TOM II M-O, wyd. ŻAK, POD RED. T. PILCH