Cele i zadania
oddziaływań
proflaktycznych i
resocjalizacyjnych
Profilaktyka
pierwszorzędowa
Ma charakter proaktywny i przedterapeutyczny.
Adresowana jest do szerokiej populacji dzieci i
młodzieży uznanych za zagrożone zjawiskami
patologii społecznej, do grupy niskiego ryzyka
(programy informacyjne, edukacyjne).
Dewizą w tej pracy jest ukazanie alternatywy w stosunku do
zachowań ryzykownych i problemowych (sport, rekreacja,
muzyka, zajęcia w kółkach zainteresowań, nie w
przedmiotowych – w takich, gdzie dzieci mogą odreagować
napięcia)
Realizatorzy programu: wszyscy nauczyciele i
wychowawcy klas wspierani przez psychologów.
Teren działań: szkoła.
Profilaktyka
drugorzędowa:
Ma charakter reaktywny i terapeutyczny. Działania i programy
skierowane do grupy młodzieży po inicjacji: alkoholowej, narkotykowej,
utrzymującej sporadyczny kontakt z grupami przestępczymi itp. Jest to
grupa wysokiego ryzyka (uczniowie w trakcie leczenia psychiatrycznego,
„weekendowi bracze”, dzieci po próbach samobójczych)
Ta grupa młodzieży powinna być objęta zajęciami
socjoterapeutycznymi, poradnictwem rodzinnym, zawodowym, pomocą
w pokonywaniu problemów rodzinnych, osobistych, szkolnych.
Realizatorzy programu: pedagog szkolny, psychologowie, terapeuci,
doradcy rodzinni.
Teren działań: szkoła, poradnie psychologiczno – pedagogiczne,
placówki służby zdrowia, kluby, świetlice.
Profilaktyka
trzeciorzędowa:
Ma charakter reaktywny i terapeutyczny. Ukierunkowana na
grupy wysokiego ryzyka.
Wymaga psychoterapii zorientowanej na kryzys.
Realizatorzy programów: specjaliści terapeuci. Lekarze,
psychoterapeuci, psychologowie, specjaliści z zakresu
resocjalizacji.
Miejsce realizacji: placówki specjalistyczne (poradnie
odwykowe, zakłady lecznictwa zamkniętego, zakłady
resocjalizacyjne i wychowawcze, zakłady karne itp.).
Duże koszty (leczenie, specjaliści), mała niekiedy skuteczność
działań, a tym samym mała szansa na powrót do normalnego
życia.
Działania na tym poziomie wymagają współpracy wielu
resortów.
Trzy poziomy profilaktyki
Profilaktyka pierwszego stopnia (pierwszorzędowa)
Cel działań:
promocja zdrowego stylu życia i uczenie sposobów
radzenia sobie z sytuacjami trudnymi
opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu
zachowań ryzykownych
Profilaktyka drugiego stopnia (drugorzędowa)
Cel działań:
ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji
umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych
Profilaktyka trzeciego stopnia (trzeciorzędowa)
Cel działania:
przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i
degradacji społecznej młodych
ukazanie szansy na powrót do normalnego życia w
społeczeństwie
ochrona innych (dzieci, młodzieży, rodziny) przed skutkami
choroby (alkoholu, narkotyków)
Rodzaje oddziaływań
profilaktycznych (wg.Z.Gaś)
Pierwszy to
model informacyjny
.
Zakłada, że dostarczanie rzetelnej wiedzy w
sposób kompetentny i interesujący, prowadzi
do zmiany postaw dzieci i młodzieży na
pozytywne. Model ten realizowany jest z
reguły w sytuacji dydaktycznej. Działania
takie określa się jako nauczanie faktyczne.
Wyraźnie skuteczniejszy wydaje się
model
afektywnej
edukacji
. Wychodzi się w nim z
założenia, że pobudzenie osobowego rozwoju
jednostki wiąże się z osłabieniem ryzyka
wejścia na drogę patologii. Stąd celem takiej
edukacji jest rozwijanie jednostkowej
samoświadomości i samooceny.
Kolejnym, jest model
kompetencji
społecznych
, w którym przygotowuje się
młodzież do radzenia sobie z presją
rówieśniczą. Kształci się tu takie
umiejętności jak asertywność, umiejętność
mówienia NIE, prezentowanie własnych
opinii, wyrażanie życzeń i oczekiwań,
nawiązywanie kontaktów oraz dobieranie
sobie przyjaciół.
Model
alternatyw
to ostatni z
wymienionych w literaturze. Wyrasta z
założenia, że zaspokajanie potrzeb
młodego człowieka w sposób akceptowany
społecznie i satysfakcjonujący dla niego
samego sprawi, iż nie będzie on
podejmował wykorzystywanych wcześniej
działań destrukcyjnych dla zaspokojenia
tych samych potrzeb.
Cele profilaktyki
wg.Z.Gaś
1. Rozpowszechnienie prawdziwych i realnych informacji
o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy.
2. Kształtowanie świadomych wzorców konsumpcyjnych.
3. Kształtowanie umiejętności interpersonalnych,
samooceny i samodyscypliny.
4. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a
szczególnie umiejętności empatii, współpracy,
komunikowania się, rozwiązywania konfliktów.
5. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz
rozwiązywania problemów, obejmujących między
innymi zdolność do wybierania pozytywnych, a nie
negatywnych stylów życia.
6. Rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia
odpowiedzialności za grupę, do której
jednostka należy (rodzina, lokalna społeczność,
klasa).
7. Rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności jako
właściwego wzorca ról do naśladowania przez
innych (obejmujący np. styl życia, postawy wobec
używania środków odurzających).
8. Rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i
środowiska pracy, które podniosłoby jakość życia
wszystkich jego członków.
9. Kształtowanie reguł prawnych i publicznych tak,
by były zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały
pozytywne style życia.
10.Umożliwianie wczesnego rozpoznania,
diagnozowania zagrożeń oraz rozwijania strategii
przeciwdziałania, bazujących na znajomości
przyczyn szkodliwych uwarunkowań.
Trzy modele
Trzy modele
diagnozy
diagnozy
resocjalizacyjne
resocjalizacyjne
j
j
Model diagnozy
behawioralnej
W modelu tym przedmiotem
rozpoznania diagnostycznego są
zachowania odchylające się od normy
w sensie statystycznym, tj. nie
mieszczące się w granicach jednego
odchylenia standardowego.
ZAKRES DIAGNOZY: jest ściśle ograniczony do
badania związków po między uprzednimi
obserwowanymi przez diagnostę bodźcami
działającymi na jednostkę, a jej antyspołecznymi
reakcjami.
CEL: odkrywanie czynników wywierających wpływ na
zmianę zachowania jednostki.
Optymalna metoda diagnozowania: bezpośrednia
obserwacja zachowania jednostki w różnych
sytuacjach życiowych oraz dokonywanie sprawozdań.
Techniki diagnostyczne: tylko te narzędzia, których
trafność i rzetelność uprzednio sprawdzono i nie budzi
ona zastrzeżeń z psychometrycznego punktu
widzenia.
W modelu tym zakłada się, iż istota
nieprzystosowania społecznego są zachowania, a
resocjalizacja polega tylko i wyłącznie na modyfikacji
tych zachowań zgodnie z prawami teorii uczenia się
Model diagnozy
interakcyjnej
W modelu tym przedmiotem
rozpoznania diagnostycznego jest
rodzaj i jakość stosunków
interpersonalnych jakie jednostka
utrzymuje z osobami „socjalizująco
znaczącymi”, tj. z rodzicami,
wychowawcami, kolegami oraz jej
psychospołeczny rozwój, a
zwłaszcza poziom rozwoju
społeczno – moralnego.
W modelu tym przedmiotem zainteresowania
diagnosty jest psychospołeczny rozwój jednostki
oraz jego zaburzenia prowadzące do przejawów
dezadaptacji, czyli wadliwości w społecznym
funkcjonowaniu jednostki, których
obserwacyjnymi korelatami są konfliktowe
stosunki interpersonalne jednostki z innymi
ludźmi.
CEL: identyfikacja oraz wyjaśnienie znaczenia
poszczególnych dysfunkcji w adaptacji
społecznej jednostki i jej zaburzeniach, by w
następstwie dokonanego rozpoznania móc
zaproponować odpowiednią korekturę rozwoju
psychospołecznego poprzez zastosowanie
trafnych metod oddziaływania wychowawczego i
terapeutycznego.
Model diagnozy
interdyscyplinarnej
W modelu tym przedmiotem
rozpoznania diagnostycznego są nie tylko
zachowania, ale przede wszystkim
mechanizmy regulacji psychologicznej i
społecznej prowadzące do zaburzeń w
społecznym przystosowaniu jednostki.
W modelu tym nieprzystosowanie społeczne
ujmowane jest jako antagonizm destruktywny
przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych
jednostki, ujawniający się w warunkach wysokiego
skumulowania niekorzystnych czynników
biopsychicznych i socjokulturowych utrudniających
jej normalny, psychospołeczny rozwój.
CEL: Identyfikacja postaw antyspołecznych,
określenie sposobu ich integracji oraz wewnętrznej
regulacji, identyfikacja wadliwych ról społecznych, w
jakie wchodzi badana jednostka, stwierdzenie
poziomu internalizacji przepisów tych ról, wskazanie
hipotetycznych czynników biopsychicznych
( neurologicznych i psychiatrycznych) oraz
socjokulturowych związanych: ze statusem rodziny,
pozycją ekonomiczno-materialną, uczestnictwem w
życiu kulturalnym.
Zadania resocjalizacji
(wg. L.Pytka, T.Zacharuk )
ustalenie nadrzędnych, etapowych i
operacyjnych celów wychowania
resocjalizującego,
określenie wyjściowego stanu osobowości,
postaw i manifestacji zachowania osób
wychowywanych oraz psychospołecznych
determinantów tych stanów,
ustalenie wyjściowej sytuacji wychowawczej, w
jakiej znajdują się osoby wychowywane i
wychowujące,
konstruowanie praktycznych i teoretycznych
modeli optymalnego oddziaływania
opiekuńczego,
wychowawczego i terapeutycznego w
odniesieniu do osób mających trudności ze
społecznym funkcjonowaniem.
Cele resocjalizacji:
Minimalne
Wychowanek traktowany jest przedmiotowo.
Skupienie się na doraźnej pomocy jednostce.
Kierowanie się zasadą osiągnięcia dobra społecznego.
Maksymalne
Jednostka jest najważniejsza.
Chęć pomocy osobie nieprzystosowanej społecznie.
Kierowaniem się dobrem jednostki.
Cele resocjalizacji:
Etapowe
Odnoszą się do kształtowania poszczególnych
elementów składowych postawy, roli, redukcji czy
zachowania.
Końcowe
Określają pożądany stan końcowy; rezultat
procesu resocjalizacji.
Cele resocjalizacji
- Osiągnięcie przez jednostkę stanu poprawnego przystosowania tj.
optymalne uspołecznienie i rozwój wychowanka,
- Readaptacja społeczna
- Czujna pomoc w kształtowaniu aspiracji i planów życiowych
- Utrwalanie i uzupełnianie zdobytych wartości, postaw i norm
- Zmierzanie do wzbudzania konstruktywnych działań
- Stwarzanie pociągających perspektyw wywołujących pragnienie
innego życia
- Rozwijanie więzi uczuciowej
- Ukształtowanie takich cech jej zachowania i osobowości, które będą
jej gwarantować: optymalne uspołecznienie, twórcze funkcjonowanie
w społeczeństwie, respektowanie standardów aksjologicznych
(internalizacja wartości i norm pożądanych przez społeczeństwo)
MODEL PRACY Z UCZNIEM
MODEL PRACY Z UCZNIEM
NIEDOSTOSOWANYM
NIEDOSTOSOWANYM
SPOŁECZNIE LUB ZAGROŻONYM
SPOŁECZNIE LUB ZAGROŻONYM
NIEDOSTOSOWANIEM
NIEDOSTOSOWANIEM
SPOŁECZNYM
SPOŁECZNYM
Wskazania do pracy z uczniami nie
dostosowanymi lub zagrożonymi
niedostosowaniem społecznym
1
) Pomoc uczniom mającym niepowodzenia szkolne w przygotowaniu
ich do pełnego uczestnictwa w życiu grupy dzieci. Takie osoby, na
skutek trwałych, nieodwracalnych niepowodzeń, tracą możliwość
opanowania podstawowych wiadomości i umiejętności, które
potrzebne są do aktywnego udziału w życiu społecznym.
2) Ukierunkowanie aktywności ucznia poprzez stworzenie warunków
do rozwoju zainteresowań, wzmacnianie poczucia własnej wartości,
samooceny, odpowiedzialności za własne działania.
3) Pomoc w nawiązywaniu pozytywnych kontaktów społecznych z
rówieśnikami.
4) Modyfikowanie wzorów zachowań, wskazywanie innych,
alternatywnych i adekwatnych do wymagań konkretnych sytuacji
wychowawczych.
5) Promocja zdrowego stylu życia (profilaktyka uzależnień).
6) Włączenie uczniów niedostosowanych do zajęć z zakresu strategii
radzenia sobie ze stresem, treningów zastępowania agresji,
treningów umiejętności społecznych.
7) Wprowadzenie zajęć alternatywnych do zachowań ryzykowanych
młodzieży – odpowiadających zainteresowaniom uczniów.
W diagnozie zawarte są informacje o
możliwościach i potencjale rozwojowym
dziecka.
W przypadku dziecka
niedostosowanego społecznie określony
jest:
• poziom rozwoju intelektualnego,
• przyczyny niedostosowania społecznego,
• poziom rozwoju poszczególnych funkcji
poznawczych,
• cechy społecznego funkcjonowania ucznia,
• zaburzenia emocjonalne,
• poziom opóźnienia szkolnego.
Ponadto orzeczenie zawiera
zalecenia i wnioski dotyczące pracy z
uczniem, np.:
• dostosowanie wymagań do możliwości ucznia,
• zajęcia terapii pedagogicznej,
• socjoterapia,
• psychoterapia,
• profilaktyka uzależnień,
• resocjalizacja,
• utrwalanie norm i zasad współżycia
społecznego.
W pracy z uczniem niedostosowanym
społecznie i zagrożonym niedostosowaniem
społecznym należy położyć nacisk na
rozbudzanie zainteresowań młodzieży
nauką, na kształtowanie pozytywnej
motywacji do nauki. Warunkiem realizacji
tych postulatów jest stworzenie uczniom
udziału w odpowiednio atrakcyjnych
zajęciach. Dominować w nich powinny
np.pokazy multimedialne, wycieczki,
warsztaty itp. Ważne jest stworzenie tym
uczniom możliwości odnoszenia sukcesów
na terenie szkoły.
DZIĘKUJEMY;)