METODY ODDZIAŁYWAŃ
PROFILAKTYCZNYCH I
RESOCJALIZACYJNYCH.
DOBÓR DO PRZYPADKU.

METODY:



bezpośrednie -wychowawca wpływa na
wychowanka za pomocą osobistych walorów,
ważna jest też komunikacja werbalna i
niewerbalna



metody pośrednie - wychowawca wpływa
na wychowanka w sposób pożądany poprzez
sytuacje społeczne, grupy i elementy kultury.

METODY DZIELIMY
NA:

PSYCHOTECHNICZNE



polegają na trafnym doborze i zastosowaniu
środków wpływu osobistego w zaspokajaniu
potrzeb wychowanka, w jego wychowaniu i
terapii. Podstawowym środkiem wpływu
wychowawcy na wychowanka jest
wykorzystanie zależności osobowej o
charakterze indywidualnym, "twarzą w
twarz" w codziennych kontaktach
interpersonalnych.

SOCJOTECHNICZNE



odwołują się do optymalnych środków
wpływu grupowego na jednostkę lub inną
grupę społeczną będącą przedmiotem
sterowania, tj. do tzw. więzi wewnątrz- i
międzygrupowych w zaspokajaniu potrzeb
wychowanków, w ich uspołecznianiu oraz
oddziaływaniu terapeutycznym.

KULTUROTECHNICZNE



polegają na wykorzystywaniu w opiece,
wychowaniu i terapii resocjalizacyjnej
środków wpływu wywieranych przez kulturę i
cywilizację na poszczególne osoby i grupy
wychowawcze. Dobierając adekwatnie do
potrzeb i zainteresowań wychowanków
rozmaite formy zajęć kulturotechnicznych,
kształtuje się nie tylko określone
przekonania, łagodzi napięcia i konflikty
wewnętrzne, ale przede wszystkim
modyfikuje się zachowania wychowanków
zgodnie ze społecznie akceptowanymi
wzorami kulturowymi.

METODY ODDZIAŁYWAŃ
PROFLAKTYCZNYCH I
RESOCJALIZACYJNYCH

SOCJOTERAPIA

Jest to organizowanie środowiska społecznego

sprawcy, przestępcy, nieletniego, by sprzyjało jego
wyzdrowieniu i co najważniejsze utrzymywało jego
zdrowie psychiczne. Socjoterapię zalicza się do
procesów korekcyjnych o charakterze leczniczym,
adresowanych do dzieci i młodzieży. Jej istotą jest
praca w grupie. Celem tej terapii jest wzmacnianie
słabej i delikatnej osobowości młodych ludzi
poprzez realizację celów rozwojowych i
edukacyjnych. W programach
socjoterapeutycznych stosuje się najróżniejsze
metody pracy z grupą, np. twórczość plastyczna,
zabawa, taniec, śpiew.

PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ

Jest bardzo ważna, ponieważ uzależnienie od

środków odurzających lub alkoholu może w
efekcie prowadzić do degradacji społecznej i
psychicznej człowieka. Zapobieganie
uzależnieniom może odbywać się w różnoraki
sposób. Może to być zapobieganie przez redukcję
dostępności i zapotrzebowanie na środki
odurzające. Koncentruje się na pomaganiu
jednostce w rozwoju i zachowaniu zdrowego trybu
życia, na budowaniu poczucia odpowiedzialności i
samodyscypliny.

TWÓRCZA RESOCJALIZACJA

kreatywna działalność resocjalizacyjna

prowadzona za pomocą opracowanych metod
kulturo technicznych i metod
wspomagających. Głównym celem
praktycznych zabiegów twórczej resocjalizacji
jest przemiana tożsamości indywidualnej i
społecznej nieprzystosowanej społecznie
młodzieży przez wychowawcze stymulowanie
rozwoju i struktur poznawczych i twórczych
oraz wyposażenie jej w nowe indywidualne i
społeczne kompetencje.

METODA TEATRU
RESOCJALIZACYJNEGO:

Metoda ta polega na takiej reorganizacji

sposobów poznawania, rozumienia i
doświadczenia świata, że w wyniku gry,
uczestnictwa w spektaklu, wychowanek
dociera do własnej struktury psychicznej.
Uczestnik przeżywa prawdę o sobie, rozumie
ją, poznaje, nabiera pewności, uzyskuje
wewnętrzną harmonię i ład oraz w relacji z
innymi osobami dostarcza dobra, uczy się
szacunku dla innych, otwartości,
sprawiedliwości, pojednania i wybaczenia.

METODA RESOCJALIZACYJNA
PRZEZ SPORT:

Metoda resocjalizacji przez sport umożliwia

wychowankom pełnienie odmiennych od
dotychczasowych ról społecznych. Role te
maja wszelkie cechy aktywnej i kulturowo
akceptowanej formy wyrażania samego
siebie przez prezentowanie społecznie swoich
atutów i kompetencji.

METODA RESOCJALIZACYJNA
PRZEZ DRAMĘ:

Podstawowym zadaniem oddziaływań

dramowych jest stymulowanie i
wspomaganie kreatywności oraz zachowań
spontanicznych osoby nieprzystosowanej
społecznie, a także mobilizuje do działania.
Ma to na celu wytworzenie psychologicznych
podstaw umiejętności wyrażania siebie w
sposób odmienny od zazwyczaj przyjętego i
realizowanego. To odgrywanie przygotowanie
przedstawienia bez przygotowanego
scenariusza.

PSYCHODRAMA:

To specyficzna gra aktorska, polegająca na

odtwarzaniu pewnych zdarzeń szczególnie
oddziałujących na psychikę innych ludzi. Jest
to improwizowana dramatyzacja, która
została świadomie zainspirowana,
ukierunkowana, potraktowana jako środek
służący do osiągnięcia projektowanych celów
czy zmian, wykraczających poza doraźne
wyniki gry.

SOCJODRAMA:

To improwizowane po amatorsku

przedstawienie służące terapii
psychosocjologicznej. Uczestniczący w nim
odgrywają wyznaczone przez
psychoterapeutę role, by skorygować własne
postępowanie, a także stosunki panujące w
danym zespole.

BAJKOTERAPIA:

Cechą charakterystyczną wszystkich bajek

terapeutycznych jest to, że bohater bajkowy
znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk,
a wprowadzone postacie umożliwiają
redukcję tego lęku. Bohater uczy się różnych
sposobów jego przezwyciężania. Nabycie
nowych kompetencji prowadzi do zmiany w
przeżywaniu i do zmiany w zachowaniu.

TERAPIA PRZEZ MUZYKĘ:

Muzyka pozwala uczestnikowi terapii poznać i

szerzyć rzeczywistość niedostępną poznaniu
rozumowemu, staje się katalizatorem tego
rodzaju odczuć. Jest wyrazem konfliktów,
ścierania się przeciwstawieństw. Ma wzbudzić
silne reakcje emocjonalne u wychowanków.

PLASTYKOTERAPIA:

Działania te opierają się na naturalnej

skłonności każdego człowieka do ekspresji
swoich emocji w formie graficznej czy
kompozycji przestrzennych. Umiejętne
zorganizowane i poprowadzenie
metodycznych zajęć plastycznych,
nastawionych na odkrywanie przez
wychowanków swoich przestrzeni twórczych,
może w znakomity sposób dopełnić
kreowanie ich parametrów tożsamości,
zainicjowane przez metodę twórczej
resocjalizacji.

DOBÓR DO
PRZYPADKU

SPOŁECZNY AGRESYWNY

Jest to osobnik, który reaguje agresją na każde życiowe

niepowodzenie, nie zna poczucia dystansu względem
innych.

Zalecenia:
l. „Zainstalowanie" wysokiego poziomu samokontroli, poczucia

uległości i umiejętności podporządkowywania się zarówno
osobom, jak i normom moralnym.

2. Otoczenie wychowawcze powinno nie reagować na

wybuchy agresji. Należy otwarcie ukazywać trudności
społeczne, jakie powodują swym zachowaniem takie
jednostki, nie izolując ich od otoczenia

3. Zadania powinny być jasno (w zrozumiały dla wychowanka

sposób) ustalone i dokładnie egzekwowane. Zalecane jest
stopniowanie wymagań.

4. Najodpowiedniejszymi sposobami oddziaływań

resocjalizacyjnych są różne postacie psychodramy i różne
metody pozwalające na uzewnętrznienie własnych
emocjonalnych problemów.

5. Wychowawcy powinni wykazywać spokój, zrównoważenie,

powinni nastawić się na łagodną perswazję.

ASPOŁECZNY PASYWNY

Reaguje wycofywaniem się z wszelkich niebezpiecznych

sytuacji przy równoczesnej wrogiej, złośliwej i „skwaszonej"
postawie wobec ludzi.

Zalecenia:
l. Zmiana sposobu patrzenia na ludzi, budzenie potrzeby

analizowania struktury motywacyjnej innych osób,
przezwyciężanie poczucia izolacji społecznej.

2. Doprowadzenie do poprawy komunikacji interpersonalnej

wewnątrz rodziny lub też zorganizowanie rodziny zastępczej,
ćwiczenia w dyspozycji do „samootwierania się".

3. Ludzie z najbliższego otoczenia ludzi pasywnych powinni

być opiekuńczy, niezbyt rygorystyczni.

4. Istotne jest stałe uświadamianie motywów zachowania innej

osoby, a także przedstawianie możliwie najszerszej gamy
skutków tych reakcji.

5. Wychowawca powinien przejawiać zrozumienie

wychowanka i skłonność do zażyłości.

NIEDOJRZAŁY KONFORMISTA

Jest to jednostka reagująca w sposób uległy, wykazująca

charakterystyczne „ogłupienie" w odpowiedzi na pytania:
„kto i co" oraz „co i jak", jeśli dotyczą one osób ,,wysoko
postawionych".

Zalecenia:
l. Redukcja lęku przed interakcjami i odpowiedzialnością

wobec innych.

2. Najkorzystniejsze są małe grupy rówieśnicze. w których

wychowanek ma szansę zostać doceniony za podejmowane
wysiłki w celu zasłużenia się.

3. Podstawową cechą kontroli wychowawczej w odniesieniu do

przedstawicieli tego typu musi być konsekwencja
pozbawiona jednak „pedantycznego rygoryzmu".

4. Należy przede wszystkim zaspokoić u wychowanka potrzebę

akceptacji społecznej i przez to podwyższyć poziom jego
samooceny.

5. Wychowawcą takich jednostek powinien być człowiek czuły,

raczej małomówny, bardzo cierpliwy w przezwyciężaniu
licznych niepowodzeń wychowawczych.

KONFORMISTA WOBEC
PODKULTURY

Bardzo silnie zidentyfikowany jest z przejawami podkultury

przestępczej, czerpie dumę z faktu przynależności do uznawanej
przez siebie podkultury.

Zalecenia:
l. Obniżenie stopnia atrakcyjności podkultury przestępczej poprzez

wskazanie innych modeli identyfikacji z ludźmi.

2. Optymalnym środowiskiem wychowawczym dla konformistów

podkulturowych jest środowisko naturalne (tzn. nieizolacyjne).

3. Najlepszą jest, stosowana wobec tych jednostek, silna,

autorytarna, a zarazem konsekwentna kontrola.

4. Do szczególnie skutecznych metod terapeutycznych należą

zajęcia, które pozwalają wychowankowi najlepiej wyrazić siebie.
Bardzo dużą skuteczność maj ą wszelkie nagrody
„psychologiczne" za każde pozytywne osiągnięcie, które może w
jakimś stopniu podwyższyć prestiż wychowanka w grupie.

5. Sukcesy resocjalizacyjne w pracy z konformistami

podkulturowymi odnosić może wychowawca o silnej, dominującej
osobowości, potrafiący przy tym narzucać swe zdanie, a zarazem
w sposób analityczny oceniać zachowania podopiecznego, aby ten
nie mógł ,,nabierać go na plewy" swym pozorowanym działaniem i
nieszczerymi deklaracjami.

MANIPULATOR

Dąży do obalenia i podkopania wpływu wszelkich cieszących się

autorytetem osób po to, aby mógł sam przejąć kontrolę nad grupą.

Zalecenia:
l. Do najważniejszych zadań terapeutycznych należy zredukowanie lęku

przed ludźmi i zaszczepienie potrzeby respektowania autorytetów.
Innym, nie mniej ważnym celem resocjalizacji jest wytworzenie
umiejętności i potrzeby autoanalizy.

2. Środowisko wychowawcze, w którym najlepiej przezwyciężyć

skłonności do manipulowania, odznaczać się powinno ciepłem i
atmosferą wzajemnego zaufania. Dobrze jest zaczynać pracę
resocjalizacyjną od tzw. grupy homogenicznej, złożonej —jeśli to
możliwe — z samych manipulatorów.

3. Manipulatorzy wymagają dokładnej, wręcz empatycznej kontroli,

połączonej z wyrozumiałością.

4. Działalność resocjalizacyjna powinna odbywać się etapami: najpierw

uczestnictwo we wspomnianych wyżej grupach homogenicznych, a
następnie (po przekonaniu się „na własnej skórze" o wadliwości
instrumentalnego stosunku do ludzi) należy przejść do terapii
indywidualnej.

5. Sukcesy w pracy z manipulatorami odnoszą wychowawcy dominujący,

narzucający dystans, czasami agresywni, jednakże umiejący zauważyć
każdy przejaw autentyzmu w reakcjach wychowanków i potrafiący takie
przejawy właściwie nagrodzić.

NEUROTYK WYBUCHOWY

Stosuje taktykę dywersyjną, służącą do odwrócenia uwagi od

własnego poczucia nieadekwatności, odrzucenia i
samopotępienia.

Zalecenia:
l. Podstawowym celem resocjalizacji tego typu osobników jest

ukazanie i udowodnienie im, że mogą się sprawdzić w innych
niż negatywne formach współpracy.

2. Dla tego typu osobników szczególnie korzystne jest

środowisko wychowawcze wyzwalające silne emocje i
poddające je nieodzownym transformacjom, jak to ma
miejsce w różnego rodzaju grach sportowych i turystyce.

3. Kontrola powinna być na początku pedantyczna i

autorytarna po to, by przechodzić w coraz bardziej formalną.

4. Należy wykorzystać zdradzaną przez tego typu jednostki

skłonność do przejmowania odpowiedzialnych ról
społecznych i tak nimi sterować (nagradzać je), aby zachęcić
je do analizy własnego postępowania.

5. Wychowawcą tego typu jednostek powinien być człowiek

opiekuńczy, szybki w ocenie sytuacji społecznych i umiejący
przyznać się do własnych błędów.

NEUROTYK LĘKOWY

Przejawia wzmożony lęk i płynące stąd liczne zaburzenia

psychosomatyczne, uważa się za bankruta życiowego
szkodzącego tylko innym.

Zalecenia:
l. Podstawowym zadaniem resocjalizacji jest podwyższenie

poziomu samooceny i redukcja wewnętrznych konfliktów.

2. Najkorzystniejszym otoczeniem wychowawczym dla

neurotyka lękowego jest łagodne i opiekuńcze grono
dobrze znanych mu osób.

3. Kontrola raczej symboliczna, należy ją tłumaczyć

wychowankowi jako wyraz nieustannej troski o niego.

4. Najlepszymi metodami resocjalizacji są terapia

indywidualna i sesje w małych, homogenicznych
grupach.

5. Opiekun-wychowawca sam powinien wykazywać dużą

skłonność do introspekcji, wyrozumiałości i angażowania
się w problemy emocjonalne wychowanka.

OSOBNIK WYCZULONY NA
SYTUACJE KRYTYCZNE

Robi wrażenie całkowicie normalnego i dobrze przystosowanego,

jednakże reaguje nadmierną agresją i złośliwością wobec innych ludzi.

Zalecenia:
l. Należy najpierw określić, jakie sytuacje doprowadzają wychowanka

do ,,wychodzenia z siebie", a następnie do zabiegów
desensytyzacyjnych (tzn. „odwrażliwiających").

2. Najkorzystniejszym środowiskiem wychowawczym jest otoczenie

zbliżone do rodziny. Najczęściej jednak w wypadku tego typu jednostek
spotykamy duże zagęszczenie czynników traumatyzujących w ich
rodzinach naturalnych.

3. Kontrola powinna być łagodna, prowadzić do tego, aby wychowanek

sam „dojrzał" do przeorientowania swego stosunku do różnych
niepowodzeń życiowych.

4. Szczególnie dobre rezultaty w resocjalizacji takich jednostek dawać

mają grupowe sesje terapeutyczne (w grupach homogenicznych).
Najwłaściwszym tematem jest wzajemna analiza przyczyn
,,wychodzenia z siebie”.

5. Wprawdzie nie sprawdzono empirycznie, jakie cechy osobowości

usposabiają danego wychowawcę do pracy z tego typu jednostkami,
niemniej jednak intuicyjne sugestie niektórych przedstawicieli tej
koncepcji mówią, aby wychowawcę obok empatii cechował głęboki
realizm pedagogiczny.

DEMONSTRACYJNIE
ZIDENTYFIKOWANY Z KULTURĄ

Odrzuca wszelkie ,,półśrodki" w życiu społecznym, silnie identyfikuje

się z wszelkimi ekstremalnymi hasłami, których staje się zagorzałym
wyznawcą i realizatorem.

Zalecenia:
l. Należy przede wszystkim dążyć do wytworzenia dystansu wobec

uznawanych przez danego wychowanka wartości, a także do
wykazania braku uzasadnienia sztywnego i demonstracyjnego
trzymania się ekstremistycznych poglądów.

2. O ile naturalna rodzina nie jest zbyt restrykcyjna (co niestety

najczęściej zdarza się w przypadku przedstawicieli tego typu
osobników) stanowi ona najkorzystniejsze środowisko wychowawcze.

3. Kontrola powinna być bardzo dokładna, ale nie restrykcyjna.

Dokładność potrzebna jest do tego, aby można było wyłowić takie
objawy zachowania wychowanka, które powinny zostać wzmocnione
nagrodami.

4. Do tej pory nie udało się opracować, na podstawie zebranych

doświadczeń, profilów osobowości wychowawców, którzy odnosiliby
sukcesy w pracy z tego typu osobnikami. wychowawca
przedstawicieli omawianego typu powinien cechować się mocną
osobowością i nie ulegać wpływom niekiedy bardzo sugestywnych
przykładów zachowania swych podopiecznych.

BIBLIOGRAFIA:



Pospiszyl Kazimierz „Resocjalizacja”,
Warszawa 1998



Konopczyński Marek „Metody twórczej
resocjalizacji”, Warszawa 2010