METODYKA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNEGO I RESOCJALIZACYJNEGO

WYKŁADY

Profilaktyka – ogół działań skierowanych na wspomaganie rozwoju jednostki i przeciwdziałanie jego zaburzeń.

Rozwój – proces kierunkowych zmian prowadzących do zróżnicowania psychiki, a jednocześnie zwiększania integracji wewnętrznej osobowości.

4 poziomy:

1. zachowanie

2. struktury umysłowe

3. struktury osobowości

4. relacje z otoczeniem

Narzędziem zmian są transformacje.

Rozwój społeczny dziecka następuje, kiedy są określone normy i wartości.

Patologie społeczne – zachowania, które odbiegają od norm społecznych, głównie etycznych.

Przyczyny:

• złe warunki rozwojowe

• bieda

• złe warunki życiowe

• patologiczne rodziny

• niewłaściwe wzorce osobowe

• stresy i przeżycie traumy

Patologie społeczne:

• alkoholizm

• przemoc

• dzieciobójstwo

• narkomania

• podrzucenie lub uprowadzenie dziecka

• kradzież

• kazirodztwo

Źródła patologii:

1. jednostka i jej indywidualne cechy

2. rodzina jako grupa socjalna

3. środowisko wychowania

Zadania profilaktyki:

1. redukowanie przypadków niedostosowania społecznego, wykolejenia, patologii społecznej

2. uprzedzenie stanów zagrożenia moralnego, zdrowotnego, kulturalnego, społecznego

3. ochrona jednostki i grupy danej populacji przed niepożądanymi odchyleniami od stanów normalnych

Resocjalizacja – odmiana reintegracji społecznej polegająca na ponownej socjalizacji osób nieprzystosowanych społecznie lub zaburzonych w warunkach środowiska otwartego lub zamkniętego.

Obejmuje zwykle 3 funkcje:

1. opiekę

2. wychowanie

3. terapię

Resocjalizacja bywa rozumiana również jako zdrowienie dewiantów, przestępców, uzależnionych, np. narkomanów, alkoholików, itp.

(L. Pytka „Encyklopedia pedagogiczna XXI w.”)

Obszary Pedagogiki Resocjalizacyjnej.

TELEOLOGIA CELE określamy kierunek dążeń zwykle dążący do określonego celu

WYCHOWANIA

TEORIA METODY

WYCHOWANIA

METODYKA ZALECENIA

Cele resocjalizacji (Machel 2003).

• Minimalne – doraźna zmiana wychowanka (zapewnienie dobra społecznego)

• Maksymalne – jednostka i jej rozwój są priorytetowe. Chęć pomocy jednostce nieprzystosowanej społecznie

Etapowe: odnoszą się do kształtowania poszczególnych elementów składowych postawy, roli, reakcji czy zachowania

Końcowe: określają pożądany stan końcowy, rezultat procesu resocjalizacji.

Cele resocjalizacji (przykłady):

• osiągnięcie przez jednostkę stanu poprawnego przystosowania, tj. optymalne uspołecznienie i rozwój wychowanka (Czapów)

• internalizacja norm i wartości społecznych (standardów aksjologicznych)

• readaptacja społeczna

• modyfikacja struktur osobowościowych

• zmiana zachowań w kierunku zgodności z normami

• zmiana dominacji bądź integracji w układzie postaw (Czapów)

Metodyka.

Dydaktyka szczegółowa.

Dział dydaktyki zajmujący się opisaniem form i metod oddziaływań ukierunkowanych na realizację …

Wg. Czapówa metodyka wychowania jest to zespół sformułowań przybierających postać zaleceń, czy zasady, reguły, dyrektywy.

Wg. Czapówa zasada to najbardziej ogólne zalecenie postępowania; określa niezbędne działania wychowawczego , odwołuje się do wartości i ideałów wychowawczych określonych w przyjętych celach wychowania.

Wg. Czapówa reguły odwołują się do elementów działalności wychowawczej i relacji m.in., np. postulują określony środek, sposób działania, ze względów prakseologicznych.

Wg. Czapówa dyrektywa to zalecenia metodyczne uwzględniające stany, zmiany i determinanty wynikające z osobowości podmiotu.

Typologia zasad (Czapów 1978).

1. Zasada wychowania resocjalizującego:

1. zasada reedukcji

2. zasada wszechstronnego rozwoju osobowości

1. Zasada opieki resocjalizacyjnej:

1. zasada wszechstronnej i persepektywicznej opieki

2. zasada wymagań

1. Zasada psychoterapii resocjalizującej:

1. zasada akceptowania

2. zasada respektowania

Zasady resocjalizacji (Lipkowski).

• zasada akceptacji

• pomocy

• indywidualizacji

• kształtowania perspektyw

• współpracy ze środowiskiem

• systematyczności

Metoda – sposób postępowania wychowawcy z wychowankiem, w określonej sytuacji wychowawczej.

Element składowy procesu wychowawczego.

Grupy metod wychowania:

1. metody wpływu osobistego

2. metody wpływu sytuacyjnego

3. metody wpływu społecznego

4. samowychowanie

Klasyfikacja metod resocjalizacyjnych.

1. Wpływu osobistego:

1. przykład własny

2. doradzanie wychowawcze

3. przekonywanie

1. Wpływu sytuacyjnego:

1. organizowanie doświadczeń

2. nagradzanie i karanie dyscyplinarne

3. uświadamianie skutków wychowania

1. Wpływu poprzez grupę:

1. metoda samorządu

2. grupy zajęciowe

1. Metody zorganizowane:

1. nauczanie resocjalizacyjne

2. praca

3. praca kulturalno-oświatowa

1. Klasyfikacja metod resocjalizacyjnych:

1. psychodrama (indywidualna, grupowa, socjoterapia)

2. arteterapia

Podział metod resocjalizacji wg. Czapówa:

1. antropotechnika:

• psychotechnika – interakcja dwuosobowa (wychowawca-wychowanek)

• socjotechnika

1. kulturotechnika

Fazy adolescencji (Varenhorst):

1. wczesna 12-15

2. środkowa 15-18

3. późna 18-22

Cele okresu adolescencji:

1. doświadczenie fizycznej dojrzałości seksualnej

2. rozwijanie własnej indywidualności

3. kształtowanie zobowiązań społecznych

4. uzyskanie autonomii

5. wyrastanie z egocentryzmu

6. reorganizacja systemu wartości

Trudności okresu adolescencji:

1. wytworzenie nowych wzorców działania i przeżywania

2. wykształcenie dojrzałych mechanizmów kształtujących agresję

3. rozwinięcie procesów regulacyjnych

4. doświadczenie żalu za utraconym dzieciństwem

5. uświadomienie sobie odpowiedzialności za własne uczucia, czyny i działania

6. zdobycie nowej identyfikacji

Zachowania dewiacyjne (Urban).

Formy:

1. internalizacyjne – wycofywanie się z życia społecznego, dochodzi apatia

2. eksternalizacyjne (zachowania na zewnątrz)

Czynniki towarzyszące:

1. fizjologiczno-genetyczne

2. poznawczo-emocjonalne

3. behawioralne

4. sieć społeczna

5. społeczno-kulturowe

Przyczyny podejmowania zachowań dewiacyjnych:

1. stresory

2. braki w zakresie umiejętności

3. presja sytuacyjna

BRAK WYKŁADU (I PROSZĘ O UZUPEŁNIENIE TEJ LUKI)

Etap działań wspierających:

1. wstęp (nawiązanie relacji)

2. klasyfikacja (określenie problemu i powodów, potrzeby wsparcia)

3. struktórowanie (określenie formy współpracy)

4. relacja (budowanie kontaktu)

5. eksploracja (otwarcie na problem)

6. konsolidacja (określenie działań samodzielnych, planu)

7. zakończenie (podsumowanie, określenie efektu)

Typy nieprofesjonalnych „terapeutów”:

1. generaliści

2. specjaliści – czyli ci, którzy pomagają, bo sami mieli styczność z danym problemem

Zalety nieprofesjonalnych „terapeutów”:

1. utrzymywanie kontaktu z osobami wspieranymi

2. osobiste zaangażowanie

3. autentyczność, spontaniczność

4. wysoki poziom rozumienia problemów

Poziomy procesu wspomagania rówieśniczego:

1. działania zapobiegawcze (poprawa samooceny)

2. działania interwencyjne

Rodzaj działań zapobiegawczych:

1. działania skoncentrowane na jednostce

2. działania skoncentrowane na grupie

3. działania skoncentrowane na szerszym społeczeństwie

Strefy działań pomocowych młodzieży:

1. edukacja

2. poradnictwo rówieśnicze

3. tworzenie pozytywnego klimatu w szkole

4. udział w opracowywaniu przepisów

Cele działań pomocowych młodzieży:

1. stwarzanie okazji do angażowania się w działania społeczne i podejmowanie odpowiedzialności

2. uczenie radzenia sobie z negatywną presją rówieśniczą

3. rozwijanie umiejętności i poczucia kompetencji w zakresie funkcjonowania społecznego, interpersonalnego i intrapsychicznego

Elementy szkolenia młodzieżowych liderów:

1. techniki rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji

2. poszerzanie kompetencji poznawczych, umożliwiających przeciwstawienie się perswazyjnym wpływom interpersonalnym

3. umiejętności podwyższania samokontroli (samo instruowanie, samo wzmacnianie, działanie celowe, modyfikacja obrazu siebie)

4. umiejętności radzenia sobie ze stresem

5. umiejętności interpersonalne (nawiązywanie interakcji, komunikowanie się, prezentowanie opinii)

6. umiejętności asertywne

Role nastolatka w programie:

1. rówieśniczy doradca

2. rówieśniczy edukator

3. rówieśniczy animator

Rola superwizora programu:

1. wsparcie dla liderów młodzieżowych

2. analiza i kontrola działań

3. informowanie o placówkach specjalistycznych

4. łącznik między uczniami, szkołą, rodzicami, środowiskiem lokalnym

Rodzaje programów rówieśniczych:

1. pozytywnej presji rówieśniczej

2. nauczania rówieśniczego

3. poradnictwa rówieśniczego

4. poradnictwa rówieśniczego

5. uczestnictwa rówieśniczego

Zadania programu Rówieśniczych Doradców:

1. identyfikacja uczniów i nauczycieli spełniających kryteria uczestnictwa w programie

2. szkolenie prowadzących

3. identyfikacja problemów młodzieży

4. opracowanie planu działań i jego wdrożenie