ODRUCHY

ODRUCHY

Czym są odruchy??

Czym są odruchy??

W fizjologii wyjaśnione jest to jako

W fizjologii wyjaśnione jest to jako

automatyczna reakcja na bodziec

automatyczna reakcja na bodziec

zewnętrzny lub wewnętrzny,

zewnętrzny lub wewnętrzny,

zachodząca przy udziale

zachodząca przy udziale

ośrodkowego układu nerwowego.

ośrodkowego układu nerwowego.

•

Tuż po urodzeniu pediatra sprawdza

Tuż po urodzeniu pediatra sprawdza

czy dziecko urodziło się zdrowe i

czy dziecko urodziło się zdrowe i

ocenia w dziesięciostopniowej skali

ocenia w dziesięciostopniowej skali

Apgar. Ale zanim zostanie wypisane do

Apgar. Ale zanim zostanie wypisane do

domu noworodka czeka jeszcze drugi

domu noworodka czeka jeszcze drugi

sprawdzian. Lekarz ocenia czy ma ono

sprawdzian. Lekarz ocenia czy ma ono

odruchy, które są charakterystyczne

odruchy, które są charakterystyczne

dla tego wczesnego okresu życia.

dla tego wczesnego okresu życia.

Po co noworodkowi odruchy

Po co noworodkowi odruchy

•

Gdy delikatnie dotkniesz prawego policzka

Gdy delikatnie dotkniesz prawego policzka

dziecka, odwróci główkę w tę stronę. Kiedy

dziecka, odwróci główkę w tę stronę. Kiedy

czegoś się przestraszy, wyprostuje rączki i

czegoś się przestraszy, wyprostuje rączki i

nóżki. Robi to mimowolnie: takimi

nóżki. Robi to mimowolnie: takimi

czynnościami nie steruje świadomość.

czynnościami nie steruje świadomość.

Niektóre z odruchów są właściwie

Niektóre z odruchów są właściwie

niepotrzebne. To tylko pozostałości po

niepotrzebne. To tylko pozostałości po

naszych przodkach – były im niezbędne do

naszych przodkach – były im niezbędne do

przeżycia (np. chwytność stóp). Ale są i takie,

przeżycia (np. chwytność stóp). Ale są i takie,

które pomagają dziecku przystosować się do

które pomagają dziecku przystosować się do

nowego otoczenia.

nowego otoczenia.

Kiedy odruchy u noworodka

Kiedy odruchy u noworodka

znikną??

znikną??

Układ nerwowy dziecka stale się rozwija, dlatego z

Układ nerwowy dziecka stale się rozwija, dlatego z

czasem odruchy przestaną już być mu potrzebne.

czasem odruchy przestaną już być mu potrzebne.

Muszą zniknąć – właśnie po to, by dziecko mógło

Muszą zniknąć – właśnie po to, by dziecko mógło

decydować, co chce robić, a czego nie: na

decydować, co chce robić, a czego nie: na

przykład, że chce teraz wyciągnąć rączkę po

przykład, że chce teraz wyciągnąć rączkę po

zabawkę albo wstać.

zabawkę albo wstać.

Odruchy powinny zanikać w określonym czasie i

Odruchy powinny zanikać w określonym czasie i

tak zwykle się dzieje. Ich dłuższe pozostanie

tak zwykle się dzieje. Ich dłuższe pozostanie

może świadczyć np. o nieco wolniejszym rozwoju

może świadczyć np. o nieco wolniejszym rozwoju

dziecka, zbyt silnym lub za słabym napięciu

dziecka, zbyt silnym lub za słabym napięciu

mięśniowym.

mięśniowym.

Wyróżniamy odruchy:

Wyróżniamy odruchy:

•

1. Odruch płaczu,

1. Odruch płaczu,

•

2. Odruchy: szukania i ssania i połykania

2. Odruchy: szukania i ssania i połykania

Odruch szukania pojawia się 31 tygodnia życia,

Odruch szukania pojawia się 31 tygodnia życia,

zanika 6 miesiąca. Odruch ssania pojawia się 34

zanika 6 miesiąca. Odruch ssania pojawia się 34

tygodnia ciąży, zanika 36 miesiąca życia. Odruch

tygodnia ciąży, zanika 36 miesiąca życia. Odruch

połykania pojawia się34 tygodnia życia. Gdy tylko

połykania pojawia się34 tygodnia życia. Gdy tylko

pogłaszczesz dziecko w policzek natychmiast

pogłaszczesz dziecko w policzek natychmiast

odwróci główkę w jego stronę i otworzy szeroko

odwróci główkę w jego stronę i otworzy szeroko

usta w poszukiwaniu jedzenia, nawet, jeśli

usta w poszukiwaniu jedzenia, nawet, jeśli

odnajdzie tylko palec zacznie go mocno ssać.

odnajdzie tylko palec zacznie go mocno ssać.

Odruch połykania i ssania bada się wprowadzając

Odruch połykania i ssania bada się wprowadzając

smoczek do ust dziecka, po czym następuje

smoczek do ust dziecka, po czym następuje

energiczne ssanie.

energiczne ssanie.

Kolejność pojawiania się

Kolejność pojawiania się

odruchów od momentu

odruchów od momentu

poczęcia

poczęcia

Kolejność pojawiania się

Kolejność pojawiania się

odruchów od momentu

odruchów od momentu

poczęcia

poczęcia

•

-odruchy wycofania,

-odruchy wycofania,

Kolejność pojawiania się

Kolejność pojawiania się

odruchów od momentu

odruchów od momentu

poczęcia

poczęcia

•

-odruchy wycofania,

-odruchy wycofania,

•

-odruchy prymitywne,

-odruchy prymitywne,

Kolejność pojawiania się

Kolejność pojawiania się

odruchów od momentu

odruchów od momentu

poczęcia

poczęcia

•

-odruchy wycofania,

-odruchy wycofania,

•

-odruchy prymitywne,

-odruchy prymitywne,

•

-odruchy przejściowe,

-odruchy przejściowe,

Kolejność pojawiania się

Kolejność pojawiania się

odruchów od momentu

odruchów od momentu

poczęcia

poczęcia

•

-odruchy wycofania,

-odruchy wycofania,

•

-odruchy prymitywne,

-odruchy prymitywne,

•

-odruchy przejściowe,

-odruchy przejściowe,

•

-odruchy posturalne.

-odruchy posturalne.

Odruch wycofania

Odruch wycofania

•

Pojawia się w 5 tygodniu życia płodu.

Pojawia się w 5 tygodniu życia płodu.

Umożliwia wycofanie całego ciała pod

Umożliwia wycofanie całego ciała pod

wpływem dotyku w okolicach ust. Daje

wpływem dotyku w okolicach ust. Daje

możliwość zmiany położenia ciała. Jest

możliwość zmiany położenia ciała. Jest

najwcześniejszym przejawem odruchu

najwcześniejszym przejawem odruchu

paraliżu ze strachu. W 9 tygodniu

paraliżu ze strachu. W 9 tygodniu

zostaje zastąpiony odruchem Moro.

zostaje zastąpiony odruchem Moro.

Odruchy prymitywne

Odruchy prymitywne

•

Pojawiają się kolejno od 9 tygodnia

Pojawiają się kolejno od 9 tygodnia

po poczęciu i zanikają w 1 roku po

po poczęciu i zanikają w 1 roku po

urodzeniu:

urodzeniu:

•

1.Odruch Moro - inaczej zwany odruchem

1.Odruch Moro - inaczej zwany odruchem

obejmowania. Jest to pierwsza pierwotna

obejmowania. Jest to pierwsza pierwotna

reakcja na wstrząs. Powinien zaniknąć do 3

reakcja na wstrząs. Powinien zaniknąć do 3

miesiąca życia. Odruch występuje w

miesiąca życia. Odruch występuje w

odpowiedzi na gwałtowną zmianę położenia

odpowiedzi na gwałtowną zmianę położenia

ciała noworodka, nagły hałas, ostry dźwięk.

ciała noworodka, nagły hałas, ostry dźwięk.

Noworodek reaguje energicznym

Noworodek reaguje energicznym

wyprostowaniem rąk i nóg, wygięciem pleców

wyprostowaniem rąk i nóg, wygięciem pleców

w łuk i odchyleniem głowy do tyłu, poczym

w łuk i odchyleniem głowy do tyłu, poczym

zaciska pięści, a odrzuconymi wcześniej na

zaciska pięści, a odrzuconymi wcześniej na

boki rękami wykonuje powolny ruch objęcia

boki rękami wykonuje powolny ruch objęcia

klatki piersiowej.

klatki piersiowej.

•

2. Odruch chwytny rąk i stóp - od

2. Odruch chwytny rąk i stóp - od

urodzenia do 3 roku życia (stopy), 5-6

urodzenia do 3 roku życia (stopy), 5-6

rok życia (dłonie). Można

rok życia (dłonie). Można

zaobserwować wkładając swój palec

zaobserwować wkładając swój palec

w dłoń noworodka, zaciska on

w dłoń noworodka, zaciska on

wówczas paluszki tak mocno, że

wówczas paluszki tak mocno, że

można go nawet unieść.

można go nawet unieść.

•

3.Asymetryczny odruch toniczny szyi –

3.Asymetryczny odruch toniczny szyi –

wygasa w 6 miesiącu życia. Przekręcenie

wygasa w 6 miesiącu życia. Przekręcenie

głowy w którąś stronę powoduje wyprost

głowy w którąś stronę powoduje wyprost

ramienia i nogi – matka czuje, że dziecko

ramienia i nogi – matka czuje, że dziecko

kopie w brzuchu (ok. 18 tygodnia ciąży).

kopie w brzuchu (ok. 18 tygodnia ciąży).

Odgrywa ważną rolę w czasie porodu

Odgrywa ważną rolę w czasie porodu

(wyprost kończyn), oraz jest wzmacniany

(wyprost kończyn), oraz jest wzmacniany

przez proces narodzin.

przez proces narodzin.

•

4. Odruch poszukiwania piersi – wygasa w 3-4

4. Odruch poszukiwania piersi – wygasa w 3-4

miesiąca życia. Jest najsilniejszy w ciągu kilku godzin

miesiąca życia. Jest najsilniejszy w ciągu kilku godzin

po narodzinach. Wywołanie odruchu polega na

po narodzinach. Wywołanie odruchu polega na

drażnieniu okolicy kąta ust. Prawidłowa odpowiedź

drażnieniu okolicy kąta ust. Prawidłowa odpowiedź

polega na otwarciu ust, wysunięciu języka i zwrocie

polega na otwarciu ust, wysunięciu języka i zwrocie

głowy w kierunku zadziałania bodźca.

głowy w kierunku zadziałania bodźca.

•

U wcześniaków urodzonych poniżej 28 tygodnia życia

U wcześniaków urodzonych poniżej 28 tygodnia życia

płodowego nie obserwuje się tego odruchu,

płodowego nie obserwuje się tego odruchu,

pomiędzy 28-30 tygodnia życia płodowego następuje

pomiędzy 28-30 tygodnia życia płodowego następuje

otwarcie ust i wysunięcie języka bez zwrotu głowy,

otwarcie ust i wysunięcie języka bez zwrotu głowy,

od 34 tygodnia życia płodowego występuje

od 34 tygodnia życia płodowego występuje

prawidłowy wzorzec odruchu, podobnie jak u

prawidłowy wzorzec odruchu, podobnie jak u

noworodków urodzonych w czasie.

noworodków urodzonych w czasie.

•

5. Odruch Galanta – inaczej wygięcie

5. Odruch Galanta – inaczej wygięcie

grzbietu - uzyskuje się przez drażnienie

grzbietu - uzyskuje się przez drażnienie

okolicy przykręgosłupowej pleców.

okolicy przykręgosłupowej pleców.

Następuje wówczas zgięcie grzbietu w

Następuje wówczas zgięcie grzbietu w

stronę drażnioną. Odgrywa bardzo

stronę drażnioną. Odgrywa bardzo

ważną rolę w czasie narodzin – dziecko

ważną rolę w czasie narodzin – dziecko

pomaga mamie w przedostaniu się przez

pomaga mamie w przedostaniu się przez

kanały rodne. Wygasa w 3-4 miesiącu

kanały rodne. Wygasa w 3-4 miesiącu

życia.

życia.

•

6.Odruch toniczny błędnikowy –

6.Odruch toniczny błędnikowy –

wygasa stopniowo od 6 tygodnia aż

wygasa stopniowo od 6 tygodnia aż

do 3 roku życia. Jest bardzo ważny

do 3 roku życia. Jest bardzo ważny

podczas narodzin - wychylenie głowy

podczas narodzin - wychylenie głowy

poza poziom kręgosłupa powoduje

poza poziom kręgosłupa powoduje

wyprost ramion i nóg.

wyprost ramion i nóg.

•

7. Odruch pełzania - jeśli ułożonemu

7. Odruch pełzania - jeśli ułożonemu

na brzuszku noworodkowi delikatnie

na brzuszku noworodkowi delikatnie

podrażnisz stopy przykładając do

podrażnisz stopy przykładając do

nich np. rękę, zacznie on nieznacznie

nich np. rękę, zacznie on nieznacznie

przesuwać się do przodu.

przesuwać się do przodu.

•

8. Odruch stąpania inaczej zwany odruchem

8. Odruch stąpania inaczej zwany odruchem

chodu automatycznego. Jeśli chwycimy dziecko

chodu automatycznego. Jeśli chwycimy dziecko

pod pachy, tak, aby jego stópki dotykały podłoża

pod pachy, tak, aby jego stópki dotykały podłoża

zacznie on przebierać nóżkami tak jakby chciał iść

zacznie on przebierać nóżkami tak jakby chciał iść

do przodu. Donoszony noworodek opiera się całą

do przodu. Donoszony noworodek opiera się całą

stopą na podłożu, próbuje wyprostować tułów -

stopą na podłożu, próbuje wyprostować tułów -

jest to tzw. odruch podparcia, a następnie

jest to tzw. odruch podparcia, a następnie

rozpoczyna naprzemiennie zgięcie i prostowanie

rozpoczyna naprzemiennie zgięcie i prostowanie

nóg pozorując chodzenie, przy czym jedna noga

nóg pozorując chodzenie, przy czym jedna noga

krzyżuje się z drugą. Odruch ten zanika ok. 2

krzyżuje się z drugą. Odruch ten zanika ok. 2

miesiąca życia.

miesiąca życia.

•

9. Odruch Szala - przy obejmowaniu ręką

9. Odruch Szala - przy obejmowaniu ręką

noworodka leżącego na plecach kieruje

noworodka leżącego na plecach kieruje

się on do boku po przeciwnej stronie,

się on do boku po przeciwnej stronie,

unosząc łokieć ponad tułów dziecka. U

unosząc łokieć ponad tułów dziecka. U

noworodka donoszonego ręka nie

noworodka donoszonego ręka nie

dochodzi do wyrostka barkowego, a

dochodzi do wyrostka barkowego, a

łokieć nie sięga do linii środkowej ciała.

łokieć nie sięga do linii środkowej ciała.

•

10. Skrzyżowany odruch wyprostu -

10. Skrzyżowany odruch wyprostu -

drażnienie powierzchni podeszwowej

drażnienie powierzchni podeszwowej

stopy lekko wyprostowanej kończyny

stopy lekko wyprostowanej kończyny

dolnej. Efekt: w pierwszej fazie

dolnej. Efekt: w pierwszej fazie

uzyskujemy zgięcie przeciwstawnej

uzyskujemy zgięcie przeciwstawnej

nogi - w drugiej fazie, jej

nogi - w drugiej fazie, jej

przywodzenie, a w trzeciej –

przywodzenie, a w trzeciej –

wyprostu.

wyprostu.

•

11. Odruch Babińskiego – Zanika do

11. Odruch Babińskiego – Zanika do

2 roku życia. Gdy delikatnie

2 roku życia. Gdy delikatnie

dotykamy stópki noworodka, to

dotykamy stópki noworodka, to

paluszki u stópki wyprostowują się

paluszki u stópki wyprostowują się

stronę grzbietową.

stronę grzbietową.

•

12. Odruch rzęskowy - tj.

12. Odruch rzęskowy - tj.

mruganie przy głaskaniu rzęs.

mruganie przy głaskaniu rzęs.

13.Noworodek ma łaskotki

13.Noworodek ma łaskotki

Jeśli dotkniesz palcem wewnętrznej

Jeśli dotkniesz palcem wewnętrznej

części stópki dziecka, maluszek

części stópki dziecka, maluszek

mocno zaciśnie swoje paluszki.

mocno zaciśnie swoje paluszki.

Odruch wygasa między ósmym a

Odruch wygasa między ósmym a

dwunastym miesiącem życia, gdy

dwunastym miesiącem życia, gdy

dziecko zaczyna chodzić.

dziecko zaczyna chodzić.

Odruchy przejściowe

Odruchy przejściowe

•

Pojawiają się w 2 miesiącu życia i

Pojawiają się w 2 miesiącu życia i

zaczynają wygasać ok. 3 roku życia:

zaczynają wygasać ok. 3 roku życia:

•

1.Symetryczny odruch toniczny szyi-wygasa

1.Symetryczny odruch toniczny szyi-wygasa

9-11 miesiącu życia. Jest to odruch ważny

9-11 miesiącu życia. Jest to odruch ważny

podczas podnoszenia z podłogi. „Kołysanie

podczas podnoszenia z podłogi. „Kołysanie

na czworakach” (przód-tył). Zachęca też

na czworakach” (przód-tył). Zachęca też

dziecko do skupienia wzroku na dalszych

dziecko do skupienia wzroku na dalszych

przedmiotach. Przywiedzenie głowy (poniżej

przedmiotach. Przywiedzenie głowy (poniżej

linii kręgosłupa) powoduje zainteresowanie

linii kręgosłupa) powoduje zainteresowanie

tym co jest blisko. Inaczej mówiąc jest to

tym co jest blisko. Inaczej mówiąc jest to

ćwiczenie wzroku daleko-blisko.

ćwiczenie wzroku daleko-blisko.

•

2.Odruch Landaua - zaczyna wygasać

2.Odruch Landaua - zaczyna wygasać

ok. 3 roku życia kiedy dziecko

ok. 3 roku życia kiedy dziecko

zdobyło już umiejętność

zdobyło już umiejętność

bezpiecznego poruszania się na

bezpiecznego poruszania się na

nogach. Powoduje napinanie mięśni

nogach. Powoduje napinanie mięśni

prostujących.

prostujących.

Odruchy posturalne

Odruchy posturalne

•

Pojawiają się od 4 miesiąca życia i

Pojawiają się od 4 miesiąca życia i

powinny być aktywne do końca życia.

powinny być aktywne do końca życia.

Zastępują odruchy prymitywne:

Zastępują odruchy prymitywne:

•

1.Odruch amfibii – pozwala na

1.Odruch amfibii – pozwala na

niezależne ruchy rąk i nóg,

niezależne ruchy rąk i nóg,

niezależnie od położenia głowy (jak

niezależnie od położenia głowy (jak

to do tej pory było). Umożliwia

to do tej pory było). Umożliwia

pełzanie, raczkowanie.

pełzanie, raczkowanie.

2.Odruchy częściowego odwracania się

2.Odruchy częściowego odwracania się

– umożliwia przekręcanie się dziecka

– umożliwia przekręcanie się dziecka

z brzucha na plecy (6 miesiąc życia)

z brzucha na plecy (6 miesiąc życia)

oraz odwrotnie (8-10 miesiąc życia).

oraz odwrotnie (8-10 miesiąc życia).

Później wspomaga zmienianie

Później wspomaga zmienianie

pozycji, oraz nadaje płynność ruchom

pozycji, oraz nadaje płynność ruchom

w czasie biegania, skakania, jazdy na

w czasie biegania, skakania, jazdy na

nartach.

nartach.

Noworodek jest ciekawy

Noworodek jest ciekawy

świata 

świata 

•

Kiedy zobaczy coś, co go bardzo interesuje z

Kiedy zobaczy coś, co go bardzo interesuje z

prawej strony, przekręci główkę. Zauważysz

prawej strony, przekręci główkę. Zauważysz

jednak, że natychmiast wyprostuje też

jednak, że natychmiast wyprostuje też

prawą rączkę i nóżkę! Jakby pokazywał, że

prawą rączkę i nóżkę! Jakby pokazywał, że

właśnie chce sięgnąć po ciekawą zabawkę,

właśnie chce sięgnąć po ciekawą zabawkę,

która z tej strony się znalazła. Z góry

która z tej strony się znalazła. Z góry

wygląda to, jakby przyjmował pozycję...

wygląda to, jakby przyjmował pozycję...

szermierza. Stąd właśnie obiegowa

szermierza. Stąd właśnie obiegowa

nazwa tego odruchu: szermierza. Odruch

nazwa tego odruchu: szermierza. Odruch

Zanika do końca trzeciego miesiąca.

Zanika do końca trzeciego miesiąca.

Noworodek umie pełznąć

Noworodek umie pełznąć

•

Jeśli położysz dziecko na brzuszku i

Jeśli położysz dziecko na brzuszku i

dotkniesz jego stópki tak, by poczuło,

dotkniesz jego stópki tak, by poczuło,

że ma oparcie, wyprostuje ją, a drugą

że ma oparcie, wyprostuje ją, a drugą

nóżkę zegnie. Gdy to samo zrobisz z

nóżkę zegnie. Gdy to samo zrobisz z

drugą stópką, dziecko zacznie

drugą stópką, dziecko zacznie

pełzać !Odruch zanika do końca

pełzać !Odruch zanika do końca

trzeciego miesiąca.

trzeciego miesiąca.

Noworodek jest silny

Noworodek jest silny

•

Gdy dotkniesz kciukiem wewnętrznej strony

Gdy dotkniesz kciukiem wewnętrznej strony

dłoni dziecka, ono natychmiast zaciśnie na

dłoni dziecka, ono natychmiast zaciśnie na

niej swoją rączkę (nawet bardzo mocno!).

niej swoją rączkę (nawet bardzo mocno!).

Robi to jednak nieświadomie. Gdy coś

Robi to jednak nieświadomie. Gdy coś

odwróci jego uwagę, puści twój palec.

odwróci jego uwagę, puści twój palec.

Odruch zanika około szóstego miesiąca. To

Odruch zanika około szóstego miesiąca. To

konieczne, by maluszek świadomie nauczył

konieczne, by maluszek świadomie nauczył

się chwytać zabawkę, otwierać i zamykać

się chwytać zabawkę, otwierać i zamykać

dłoń, a podczas raczkowania podpierał się

dłoń, a podczas raczkowania podpierał się

na całej rączce.

na całej rączce.

Dziękujemy za uwagę

Dziękujemy za uwagę

Agnieszka Gruca

Agnieszka Gruca

Iwona Kołat

Iwona Kołat