Przygotowanie i podawanie

leków drogą doustną i

doodbytniczą

Niebezpieczeństwa związane z

przygotowaniem i podawaniem leków

• Omyłkowe podanie niewłaściwego leku;
• Omyłkowe podanie leku innemu pacjentowi;
• Podanie zbyt dużej lub zbyt małej dawki leku;
• Podanie leku przeterminowanego;
• Podanie leku inną drogą niż zalecana przez

producenta;

A ponad to, w wypadku podawania

leków drogą wstrzyknięć:

• Wprowadzenie zakażenia bakteryjnego,

wirusowego;

• Wprowadzenie powietrza;
• Złamanie igły;
• Wprowadzenie odłamków szkła, opiłków,

cząstek korków (odczyn zapalny);

• Niewłaściwe łączenie leków;
• Zbyt szybkie wprowadzanie leków (ból,

krwiak podskórny, nieprawidłowe

wchłanianie leku).

Metoda pięciu „W”

Najprostszym sposobem uniknięcia

pomyłki w czasie przygotowania i
podawania leków pacjentom jest
przestrzeganie reguły „pięciu W”

• Właściwy lek

• Właściwa dawka

• Właściwy czas

• Właściwa postać

• Właściwy pacjent

Przygotowanie leków

• Przed przystąpieniem do przygotowania

i podawania leków należy zadbać o

dobre oświetlenie w miejscu pracy,

umyć ręce, skompletować sprzęt i

skoncentrować się na wykonywanej

czynności, której nie należy przerywać.

• Lek należy przygotować i podawać na

podstawie indywidualnej karty zleceń

lekarskich.

Przygotowywanie leków cd.

• Przygotowany lek należy sprawdzić co

najmniej trzykrotnie, aż do momentu

uzyskania przez pielęgniarkę pewności co do

rodzaju i dawki podawanego środka np. w

czasie szukania go w apteczce, po wyjęciu z

apteczki, po przygotowaniu go na tacy oraz

bezpośrednio przed podaniem go pacjentowi.

Kontrola leku dotyczy: nazwy, dawki, postaci,

daty ważności, wyglądu, drogi podania. Nie

należy podawać leków przeterminowanych i o

zmienionym wyglądzie tj. przebarwionych, z

obecnością kłaczków, zmienioną postacią,

wilgotnością nie oznakowanych lub

oznakowanych niewyraźnie.

Przygotowanie sprzętu

• Wózek lekowy
• Indywidualne karty zleceń lekarskich
• Kieliszki z podziałką
• Wyskalowana strzykawka
• Kroplomierz
• Kubeczki jednorazowe
• Dzbanek z woda do picia

Podawanie leków przez układ

pokarmowy (doustnie,

doodbytniczo)

Lek podawany przez ukł. pokarmowy może
być wchłaniany z prawie wszystkich jego
odcinków (błony śluzowej jamy ustnej,
żołądka, jelit) dlatego też podanie leku do
przewodu pokarmowego może odbywać się
doustnie, podjęzykowo, okołopoliczkowo,
doodbytniczo. Wchłanianie odbywa się
przez nabłonek wyścielający odpowiednie
odcinki przewodu pokarmowego.

Poddawanie leku doustnie

• Podawanie leku doustnie ze względu na

wygodę pacjenta, jest jednym z

podstawowych sposobów wprowadzenia leku

do ustroju. Lek podany doustnie dostaje się

przez przełyk do żołądka i jelit. Przechodzi

przez odcinki o różnym pH, a więc niezależnie

od budowy może zostać wchłonięty.

Wchłanianie jest zależne od wielu czynników

np.: czas podania leku w stosunku do posiłku,

rodzaj diety, wydzielanie soków trawiennych

itd. Lek podany doustnie zaczyna działać po

upływie 3-5 min. (lingwetki) do 30 min.

(kapsułki, tabletki).

W przypadku błędnego

padania leku należy

natychmiast powiadomić

lekarza!

Postacie i sposoby podawania leków

• drażetki – należy połykać w całości, nie wolno

dzielić, rozkruszać, rozgryzać

• kapsułki – nie rozgryzać, podawać z płynem lub

papką

• krople – rozcieńczyć małą objętością wody lub,

w przypadku niektórych leków mlekiem

• Perełki – rozgryźć, chorym bezzębnym należy

je rozdrobnić

• Proszek – rozcieńczyć małą objętością płynu,

podać płyn do popicia po przyjęciu leku

• Proszek w opłatku – mniejsze połykać w całości

(bez otwierania), duże opłatki można zwilżyć

wodą tuż przed podaniem (najlepiej zrobić to

na łyżeczce i na niej podać choremu)

Postacie i sposoby podawania

leków

• Roztwory, syropy – podawać nierozcieńczone

do wypicia (płyny wstrząsnąć, otworzyć,

nakrętkę odłożyć na tacę – zawsze

wewnętrzną stroną do góry, trzymać butelkę

tak aby etykieta znajdowała się w trójkącie

utworzonym między kciukiem a palcem

wskazującym, aby podczas nalewania nie

zmazać znajdujących się tam wskazówek,

kieliszek trzymać na wprost oczu, dokładnie

odmierzyć zaleconą dawkę)

• Tabletki – z reguły nie należy dzielić z

wyjątkiem tych z kreską do podziału

• Lingwetki – nie należy rozgryzać, rozpuszczać,

rozdrabniać

Postacie i sposoby podawania

leków

• Granulat – występuje w dwóch postaciach:

do zażywania doustnego w postaci suchej i

do sporządzania zawiesiny (rozpuścić wg

wskazówek producenta w przegotowanej

wodzie)

• Syrop – nie należy popijać

• Leki galenowe – najczęściej z ziół

przygotowuje się odwary i napary. Odwar

przyrządza się przez zalanie surowca wodą

o temperaturze pokojowej, a następnie

ogrzewa w temperaturze wrzenia przez 30

min. Napar przyrządza się zalewając

surowiec wrzącą wodą i ogrzewając go

(bez wrzenia) przez 15 min.

• Powyższą tabelę należy jednak

traktować jedynie jako ogólną
wskazówkę sposobu podawania
leków, ponieważ od danych reguł
istnieją odstępstwa. Dlatego tuż
przed podaniem leku pacjentowi
zawsze należy ZAPOZNAĆ SIĘ Z
ZALECENIAMI PRODUCENTA!

Wskazania do podania leku

doustnie

• choroby układu pokarmowego,

oddechowego, moczowego,
nerwowego, naczyniowego,
płciowego, wewnątrzwydzielniczego,
narządu ruchu, narządów zmysłu
oraz skóry.

Przeciwwskazania do stosowania

leków doustnie

• Oparzenia jamy ustnej, gardła,

przełyku:

• Alergia na lek;
• Chory nieprzytomny.

Powikłana

• Drażnienie i uszkodzenie przewodu

pokarmowego i wątroby;

• Interakcje pomiędzy stosowanymi lekami a

stosowaną dietą lub innymi lekami;

• Ogólne działania uboczne leku tj. zaburzenia

pracy serca, krążenia, oddychania,

świadomości, żołądkowe, jelitowe, wydzielania,

gorączka, aktywności seksualnej, neurologiczne;

• Miejscowe działania uboczne leku, takie jak:

zaczerwienienie, swędzenie, zmiany skórne,

uszkodzenie nerwów, zmiany smakowe, suchość

w ustach, wypadanie włosów;

Powikłania

• Zatrucia (przedawkowanie);
• Objawy uczuleniowe;
• Zakrztuszenie lekiem;
• Przyzwyczajenie z obniżoną reakcją i/lub

działanie uboczne-uzależnienie;

• Objawy głodu lekowego w przypadku

odstawienia np. leków uspokajających;

• Zwiększenie wrażliwości skóry na promienie UV;
• W czasie ciąży i karmienia piersią wywołanie

objawów niepożądanych u płodu lub noworodka.

Na zmniejszenie wchłaniania leków

wpływa

• Spożywanie leków w trakcie posiłków, od 1,5h

przed lub 2h po posiłku;

• Spożywanie pokarmów bogatych w jony wapnia

(jogurty, mleko, ser) przy takich lekach, jak
tetracykliny, preparaty żelaza, fluorohinolony,
etidronate disodium (Didronel), Biasakodyl –
powinna upłynąć co najmniej 2-godzinna przerwa
miedzy spożyciem posiłków zawierającym dużo
wapnia a przyjęciem ww leków;

• Picie kawy lub herbaty tuż przed lub po zażyciu

preparatów żelaza (Hemofer, Askofer);

• Popijanie sokami cytrusowymi szczególnie

pomarańczowym antybiotyków erytromycyna,
benzylopenicylina;

Na zmniejszenie wchłaniania leków

wpływa

• Spożywanie produktów bogatobłonnikowych

(płatki owsiane, otręby, chleb razowy) podczas
spożywania preparatów naparstnicy, leków
antydepresyjnych;

• Spożywanie skrobi kukurydzianej, oleju

kokosowego, karagenu, kazeinianów – przy
zażyciu leków przeciwpadaczkowych

• Stosowanie diet bogatowęglowodanowej podczas

leczenia antybiotykami i chemioterapeutykami

• Przyjmowanie tuż przed lub w trakcie posiłków

leków przeciwwirusowych

• Spożywanie olestry głownie przy witaminach A i

Na zwiększenie wchłaniania mają

wpływ

• Spożywanie leków w trakcie posiłku,

do 1,5h przed lub 2h po posiłku (jeśli
posiłek jest bogatotłuszczowy);

• Picie kawy wzmaga działanie

sympatykomimetyków oraz
hormonów tarczycy na układ
krążenia;

• Spożywanie alkoholu powoduje m. in.

Wzmożenie działania leków
psychotropowych.

Miary domowe

• Łyżka stołowa
• Łyżka deserowa
• Łyżeczka do herbaty
• Łyżeczka do czarnej kawy

Podawanie leków

podjęzykowo

Lek podany w tym miejscu wchłania się dość szybko i

nie jest narażony na działanie czynników szkodliwych.

Stosujemy tu tylko leki łatwo rozpuszczalne w wodzie

oraz gdy ich dawka nie jest duża. Lek podawany

podjęzykowo omija krążenie wrotne przy czym unika

się wstępnego metabolizmu wątrobowego.

Leki podawane podjęzykowo występują w postaci

lingwetek, granulek homeopatycznych, kapsułek lub

aerozolu. Działają już po kilku sekundach czy

minutach. Stosuje się je gdy zachodzi konieczność

uzyskania jak najszybszego efektu terapeutycznego.

Najczęściej są to leki używane w chorobie

niedokrwiennej serca (nitrogliceryna) oraz do

szybkiego obniżenia ciśnienia krwi. Pacjent powinien

pozostawić tabletkę aż do jej całkowitego

rozpuszczenia.

Podawanie leków okołopoliczkowo

• Podanie leku okołopoliczkowo polega na

wprowadzeniu tabletki między policzek a

zęby (zagięcie policzkowo-dziąsłowe), gdzie

powinna się ona rozpuścić. Tabletki te

również omijają krążenie wrotne podczas

wchłaniania. Wywierają działanie ogólne.

Mogą przylegać przez dłuższy czas do

błony śluzowej policzka lub górnego

dziąsła, wykazując przedłużone działanie.

Przed podaniem leku należy usunąć resztki

pokarmu przez przepłukanie jamy ustnej i

poinformować pacjenta, że lek powinien

pozostać w miejscu do chwili całkowitego

rozpuszczenia.

Podawanie leków

okołoodbytniczo

• Polega na wprowadzeniu do ustroju leku w postaci

czopka lub wlewki do jelita grubego. Wchłanianie

leku w odbytnicy jest szybkie (lek omija krążenie

wrotne i jest wchłaniany do żył odbytniczych).

Doodbytniczo podaje się leki: działające

miejscowo (wywierające działanie ściągające,

przeciwbakteryjne, miejscowo znieczulające,

przeczyszczające), lub ogólne (przeciwbólowo,

spazmolitycznie, przeciwgorączkowo). Leki w

postaci czopków działają już po 15-20 min. W

postaci wlewki leczniczej po 10-25 min. od

podania. Nie obowiązuje tutaj zachowanie

warunków jałowości.

Wskazania do podania leków

doodbytniczo

• Brak możliwości podania leków inną

drogą

• Żylaki odbytnicy i odbytu (hemoroidy)
• Zaparcia
• Stany zapalne jelit
• Nieżyt odbytu
• Uspokojenie
• Obniżenie poziomu potasu w organizmie

Powikłania / zagrożenia

• Podrażnienie śluzówki odbytnicy
• Lekkie działanie przeczyszczające
• Skutki uboczne wynikające z działań

niepożądanych podanego leku, które
występują dość szybko w czasie

Struktura czynności

Czynności przygotowawcze

Przygotowanie pielęgniarki

Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim.
Zebranie wywiadu od pacjenta na temat tolerancji

na wstrzymanie płynu w odbytnicy.

Higieniczne umycie rąk i założenie rękawiczek.
B.

Przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia

Założenie czopka: lek w postaci czopka, płatek

ligniny, mała miseczka z ciepłą wodą,
nożyczki, rękawiczki, basen i papier toaletowy-
w zależności od celu zabiegu parawan.

Wlewka lecznicza: zlecony lek, rozpuszczony w 50-

150 ml wody o temperaturze 38*C, jeżeli

podajemy więcej niż 70 ml płynu, należy dodać do

niego 8-12 kropli nalewki z makowca (aby znieść

występujące wtedy parcie na stolec), strzykawka

Janeta, jednorazowa cienka gumowa kanka,

wazelina, lignina, miska nerkowata, podkład

ochronny, rękawiczki, basen, papier toaletowy,

parawan.

Przygotowanie otoczenia: dobre oświetlenie,

zapewnienie warunków intymności.

C. Przygotowanie pacjenta:
Poinformowanie pacjenta o rodzaju leku, jego

działaniu, skutkach ubocznych, oraz, że zabieg jest

nieprzyjemny ale nie bolesny.

Uzyskanie zgody pacjenta na przyjęcie leku.
Zachęcenie pacjenta, aby przed badaniem oddał

stolec (jeśli wskazaniem nie było zaparcie).

Poinformowanie, że w wypadku problemów z

włożeniem czopka lub kanki do odbytnicy

wskazane jest lekkie parcie na stolec

dzięki czemu otwiera się zwieracz odbytu.

Wykonanie wlewu oczyszczającego

(lewatywy) na pół godz. Przed planowaną

wlewką leczniczą.

II. Czynności właściwe
Sprawdzenie tożsamości pacjenta
Osłonięcie łóżka parawanem
Ułożenie pacjenta na lewym boku z kolanami

przyciągniętymi do klatki piersiowej

a. W wypadku założenia czopka
Wyjęcie czopka z opakowania (po ponownym

sprawdzeniu leku)

Owinięcie tępo zakończonego końca czopka płatkiem

ligniny.

Zanurzenie obłego końca czopka w wodzie.
Wsunięcie czopka przez zwieracz odbytu do odbytnicy

na długość palca

b. W wypadku wykonania wlewki leczniczej:
Podłożenie podkładu ochronnego pod pośladki pacjenta;
Natłuszczenie końca kanki wazeliną;
Nabranie leku do Janety;
Odpowietrzenie Janety;
Umieszczenie miski nerkowatej na podkładzie przy

pośladkach pacjenta;

Wprowadzenie tkanki do odbytnicy, na długość zależną

od miejsca, na które działać ma podany lek (do 20
cm) skierowanie wolnego końca kanki do miski
nerkowatej;