Prawa człowieka

Prawa człowieka

w szkole

w szkole

Prawa człowieka to istotny element

Prawa człowieka to istotny element

państwa demokratycznego.

państwa demokratycznego.

Demokracja jest dojrzała wówczas,

Demokracja jest dojrzała wówczas,

kiedy znane są zasady jej

kiedy znane są zasady jej

funkcjonowania. Zrozumienie istoty

funkcjonowania. Zrozumienie istoty

tych praw i akceptacja mecha-nizmów

tych praw i akceptacja mecha-nizmów

ich działania to pole do działań

ich działania to pole do działań

edukacyjnych różnych instytucji, w

edukacyjnych różnych instytucji, w

tym szkoły.

tym szkoły.

Prawa człowieka w szkole to

Prawa człowieka w szkole to

również priorytet Ministerstwa

również priorytet Ministerstwa

Edukacji w roku szkolnym 2008/2009.

Edukacji w roku szkolnym 2008/2009.

Prawa człowieka należą do kategorii

Prawa człowieka należą do kategorii

uprzywilejowanych praw moralnych,

uprzywilejowanych praw moralnych,

których podłożem jest nasze sumienie,

których podłożem jest nasze sumienie,

jednak istotnie różnią się od innych

jednak istotnie różnią się od innych

praw. Są bowiem:

praw. Są bowiem:



niezbywalne

niezbywalne

-żaden człowiek

-żaden człowiek

nie może być ich pozbawiony, ani też

nie może być ich pozbawiony, ani też

nie może się ich zrzec

nie może się ich zrzec



powszechne -

powszechne -

przysługują każdemu

przysługują każdemu

niezależnie od posiadanej pozycji

niezależnie od posiadanej pozycji

społecznej, ani sposobu, w jaki ktoś

społecznej, ani sposobu, w jaki ktoś

żyje

żyje



przyrodzone

przyrodzone

- należą się

- należą się

każdemu tylko z racji

każdemu tylko z racji

urodzenia się człowiekiem

urodzenia się człowiekiem



niezmienne -

niezmienne -

są niezależne

są niezależne

od warunków czasu i miejsca

od warunków czasu i miejsca



nadrzędne

nadrzędne

- w stosunku do państwa,

- w stosunku do państwa,

czy też do każdej społeczności,

czy też do każdej społeczności,

w której człowiek się znajdzie

w której człowiek się znajdzie



indywidualne

indywidualne

– zajmują się jednostką,

– zajmują się jednostką,

jedynym wyjątkiem są tutaj prawa

jedynym wyjątkiem są tutaj prawa

mniejszości

mniejszości

W Europie kluczowe znaczenie dla nauczania

W Europie kluczowe znaczenie dla nauczania

promowania praw człowieka ma

promowania praw człowieka ma

Rada Europy

Rada Europy

.

.

Jej najważniejszym dokonaniem jest

Jej najważniejszym dokonaniem jest

Europejska Konwencja Praw Człowieka

Europejska Konwencja Praw Człowieka

,

,

umożliwiająca zaskarżanie naruszenia praw

umożliwiająca zaskarżanie naruszenia praw

podstawowych do Strasburga po

podstawowych do Strasburga po

wyczerpaniu wewnętrznej drogi prawnej. Jest to

wyczerpaniu wewnętrznej drogi prawnej. Jest to

jedyna na świecie egzekwowana w praktyce

jedyna na świecie egzekwowana w praktyce

międzynarodowej

międzynarodowej

konwencja praw człowieka

konwencja praw człowieka

.

.

Rada Europy zrzesza obecnie 41 państw.

Rada Europy zrzesza obecnie 41 państw.

Polska

Polska

należy do Rady Europy od 1991 r. Od

należy do Rady Europy od 1991 r. Od

tego czasu obszar praw człowieka został

tego czasu obszar praw człowieka został

wprowadzony do szkolnych

wprowadzony do szkolnych

programów nauczania w Polsce.

programów nauczania w Polsce.

Konwencja o prawach dziecka a

Konwencja o prawach dziecka a

stanowisko Polski

stanowisko Polski

Polska ratyfikowała Konwencję 7 lipca

Polska ratyfikowała Konwencję 7 lipca 1991

r.,

r.,

jednak z pewnymi zastrzeżeniami oraz

jednak z pewnymi zastrzeżeniami oraz

własną interpretacją niektórych przepisów:

własną interpretacją niektórych przepisów:



dziecko adoptowane nie ma prawa poznać

dziecko adoptowane nie ma prawa poznać

danych swoich rodziców naturalnych

danych swoich rodziców naturalnych



wiek, w którym istnieje możliwość powołania

wiek, w którym istnieje możliwość powołania

do służby wojskowej lub podobnej i

do służby wojskowej lub podobnej i

uczestnictwa w działaniach wojennych

uczestnictwa w działaniach wojennych

będzie regulowany zgodnie z przepisami

będzie regulowany zgodnie z przepisami

obowiązującymi w Polsce

obowiązującymi w Polsce



prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania

prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania

oraz wyrażania własnych poglądów przez

oraz wyrażania własnych poglądów przez

dziecko i występowania w sprawach dziecka

dziecko i występowania w sprawach dziecka

dotyczących, w postępowaniu

dotyczących, w postępowaniu

administracyjnym i sądowym jest obwarowane

administracyjnym i sądowym jest obwarowane

poszanowaniem władzy rodzicielskiej

poszanowaniem władzy rodzicielskiej

i musi

i musi

być zgodne

być zgodne

z polskimi

z polskimi

zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca

zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca

dziecka w rodzinie i poza rodziną

dziecka w rodzinie i poza rodziną



poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie

poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie

w zakresie planowania rodziny powinno

w zakresie planowania rodziny powinno

pozostawać w zgodzie z normami moralności

pozostawać w zgodzie z normami moralności

Cele edukacji w zakresie

Cele edukacji w zakresie

praw człowieka

praw człowieka



organizowanie rzeczywistości szkolnej

organizowanie rzeczywistości szkolnej

w taki sposób, by uczniowie na co dzień

w taki sposób, by uczniowie na co dzień

czuli ważność respektowania praw innych

czuli ważność respektowania praw innych



okazywanie szacunku drugiemu

okazywanie szacunku drugiemu

człowiekowi

człowiekowi



kształtowanie u uczniów

kształtowanie u uczniów

umiejętności prowadzenia

umiejętności prowadzenia

dyskusji, wysłuchania

dyskusji, wysłuchania

argumentów strony przeciwnej

argumentów strony przeciwnej

oraz obrony własnych

oraz obrony własnych



rozwiązywanie konfliktów bez

rozwiązywanie konfliktów bez

użycia przemocy

użycia przemocy



pobudzenie do aktywności

pobudzenie do aktywności

społecznej

społecznej



kształtowanie szacunku

kształtowanie szacunku

dla prawa, dezaprobata

dla prawa, dezaprobata

nawet dla

nawet dla

drobnych

drobnych

jego naruszeń.

jego naruszeń.

W polskim systemie

W polskim systemie

prawa nie ma aktu

prawa nie ma aktu

normatywnego, który

normatywnego, który

zawierałby kompletną

zawierałby kompletną

listę praw ucznia.

listę praw ucznia.

Zapisane są w różnych

Zapisane są w różnych

ustawach i aktach

ustawach i aktach

prawnych niższego rzędu,

prawnych niższego rzędu,

głównie w

głównie w

rozporządzeniach MEN.

rozporządzeniach MEN.

Prawa ucznia

Prawa ucznia



prawo do edukacji

prawo do edukacji



prawo do wyrażania swojej

prawo do wyrażania swojej

opinii

opinii



prawo do wypowiedzi

prawo do wypowiedzi

i informacji

i informacji



zakaz naruszania godności ucznia

zakaz naruszania godności ucznia

poprzez przyjęte w szkole reguły

poprzez przyjęte w szkole reguły

dyscypliny

dyscypliny



prawo do jawnej i umotywowanej

prawo do jawnej i umotywowanej

oceny postępów w nauce i zachowaniu

oceny postępów w nauce i zachowaniu



prawo do życzliwego, podmiotowego

prawo do życzliwego, podmiotowego

traktowania w procesie dydaktyczno –

traktowania w procesie dydaktyczno –

wychowawczym

wychowawczym



prawo do wpływania na życie szkoły

prawo do wpływania na życie szkoły

poprzez działalność samorządową

poprzez działalność samorządową



prawo do uznania i zachowania

prawo do uznania i zachowania

tożsamości narodowej

tożsamości narodowej



prawo do swobody myśli

prawo do swobody myśli

oraz przekonań

oraz przekonań

światopoglądowych

światopoglądowych

i religijnych

i religijnych

Jak uczyć o prawach człowieka?

Jak uczyć o prawach człowieka?

Zajęcia na których uczniowie poznają

Zajęcia na których uczniowie poznają

prawa i wolności człowieka i

prawa i wolności człowieka i

obywatela, mogą odbywać się w ramach

obywatela, mogą odbywać się w ramach

różnych przedmiotów, a przede

różnych przedmiotów, a przede

wszystkim:

wszystkim:



wiedzy o społeczeństwie

wiedzy o społeczeństwie



historii

historii



języka polskiego

języka polskiego



etyki

etyki



religii

religii



godzin wychowawczych

godzin wychowawczych

Na lekcjach tych można dyskutować:

Na lekcjach tych można dyskutować:



o godności

o godności



równości ludzi wobec prawa

równości ludzi wobec prawa



tolerancji

tolerancji



poszanowaniu życia

poszanowaniu życia



bezpieczeństwie

bezpieczeństwie



różnych sposobach rozwiązywania

różnych sposobach rozwiązywania

konfliktów

konfliktów



mniejszościach narodowych, społecznych

mniejszościach narodowych, społecznych

oraz o ich uprawnieniach

oraz o ich uprawnieniach

Formy realizacji

Formy realizacji



gry dydaktyczne – scenariusze takich

gry dydaktyczne – scenariusze takich

gier dostępne są w różnych publikacjach

gier dostępne są w różnych publikacjach

dla nauczycieli

dla nauczycieli



organizacja

organizacja

dnia

dnia

lub

lub

tygodnia praw

tygodnia praw

człowieka

człowieka



wystawy interaktywne

wystawy interaktywne



scenki dramowe, ukazujące postawy

scenki dramowe, ukazujące postawy

asertywne

asertywne



realizacja monograficznych projektów

realizacja monograficznych projektów

badawczych, polegających na

badawczych, polegających na

zdobywaniu i analizowaniu

zdobywaniu i analizowaniu

informacji dotyczących naruszeń praw

informacji dotyczących naruszeń praw

człowieka w

człowieka w

poszczególnych krajach

poszczególnych krajach



opracowanie broszury edukacyjnej

opracowanie broszury edukacyjnej

o prawach człowieka lub gazetki szkolnej

o prawach człowieka lub gazetki szkolnej

zawierającej m. in. zdjęcia, rysunki,

zawierającej m. in. zdjęcia, rysunki,

komiksy, a nawet opowiadania lub

komiksy, a nawet opowiadania lub

wiersze o tematyce praw człowieka

wiersze o tematyce praw człowieka



debaty poświęcone prawom człowieka

debaty poświęcone prawom człowieka



udział w akcjach inicjowanych przez

udział w akcjach inicjowanych przez

Amnesty International

Amnesty International

, UNHCR, UNESCO,

, UNHCR, UNESCO,

UNICEF, w przypadku naruszeń

UNICEF, w przypadku naruszeń

praw i wolności człowieka

praw i wolności człowieka

Edukacja w zakresie praw

Edukacja w zakresie praw

człowieka to równocześnie

człowieka to równocześnie

kształtowanie postaw obywatelskich.

kształtowanie postaw obywatelskich.

Uczniowie mogą poznać

Uczniowie mogą poznać

procedurę przysługującą

procedurę przysługującą

im jako obywatelom

im jako obywatelom

w sytuacji naruszenia

w sytuacji naruszenia

prawa czy

prawa czy

wolności.

wolności.

Nauczanie o prawach człowieka to nie tylko

Nauczanie o prawach człowieka to nie tylko

czynności edukacyjne, to przede wszystkim:

czynności edukacyjne, to przede wszystkim:



atmosfera poszanowania prawa człowieka

atmosfera poszanowania prawa człowieka

w szkole

w szkole



dobre relacje pomiędzy:

dobre relacje pomiędzy:

- nauczycielami

- nauczycielami

- nauczycielami a

- nauczycielami a

uczniami -

uczniami -

nauczycielami a rodzicami uczniów

nauczycielami a rodzicami uczniów

- wszystkimi pracownikami szkoły a

- wszystkimi pracownikami szkoły a

dyrekcją

dyrekcją



wartości propagowane w statucie szkoły,

wartości propagowane w statucie szkoły,

wszystkie reguły i procedury w nim zapisane,

wszystkie reguły i procedury w nim zapisane,

a nawet warunki, w których codziennie

a nawet warunki, w których codziennie

spotykają się uczniowie.

spotykają się uczniowie.

Niektóre daty z historii praw

Niektóre daty z historii praw

człowieka

człowieka



1215 – Magna Charta Libertatum (Anglia)

1215 – Magna Charta Libertatum (Anglia)



1425 – Konstytucj sejmowa

1425 – Konstytucj sejmowa

Neminem

Neminem

captivabimus

captivabimus

(Polska)

(Polska)



1573 – Konfederacja Warszawska (Polska)

1573 – Konfederacja Warszawska (Polska)



1688 – Bill of Rights – Karta Praw (Wielka

1688 – Bill of Rights – Karta Praw (Wielka

Brytania)

Brytania)



1789 – Deklaracja Praw Człowieka

1789 – Deklaracja Praw Człowieka

i Obywatela (Francja)

i Obywatela (Francja)



1890 – Kongres Kryminologów (rezolucja ustala-

1890 – Kongres Kryminologów (rezolucja ustala-

jąca wiek 14 lat za granicę, poniżej której

jąca wiek 14 lat za granicę, poniżej której

nie można stosować kar kryminalnych)

nie można stosować kar kryminalnych)



1921 – Konstytucja Marcowa z rozdziałem

1921 – Konstytucja Marcowa z rozdziałem

„

„

Powszechne obowiązki i prawa

Powszechne obowiązki i prawa

obywatelskie”

obywatelskie”

(Polska)

(Polska)



1948 – Karta Narodów Zjednoczonych – pierwszy

1948 – Karta Narodów Zjednoczonych – pierwszy

międzynarodowy traktat o uniwersalnym

międzynarodowy traktat o uniwersalnym

znaczeniu

znaczeniu



1949 – nowa wersja Konwencji Genewskiej

1949 – nowa wersja Konwencji Genewskiej

(polepszenie losu rannych i chorych żołnierzy

(polepszenie losu rannych i chorych żołnierzy

oraz ochrona osób cywilnych podczas wojny)

oraz ochrona osób cywilnych podczas wojny)



1975 – Akt Końcowy Konferencji Bezpie-

1975 – Akt Końcowy Konferencji Bezpie-

czeństwa i Współpracy w Europie

czeństwa i Współpracy w Europie



1979 – Konwencja o eliminacji wszystkich

1979 – Konwencja o eliminacji wszystkich

form dyskryminacji kobiet

form dyskryminacji kobiet



1985 – Rekomendacja Rady Europy w sprawie

1985 – Rekomendacja Rady Europy w sprawie

nauczania o prawach człowieka

nauczania o prawach człowieka

w szkołach

w szkołach



1989 – Konwencja o prawach dziecka (ONZ)

1989 – Konwencja o prawach dziecka (ONZ)



1994 – Zgromadzeni Ogólne ONZ ogłasza

1994 – Zgromadzeni Ogólne ONZ ogłasza

„

„

Dekadę edukacji o prawach człowieka”

Dekadę edukacji o prawach człowieka”