Motywacja jako funkcja

zarządzania

Część V

Dr Andrzej Stańda

Motywacja jako funkcja

zarządzania

• Istota motywacji

• Movere – uruchamiać, wprawiać w ruch
• Motywacja – proces, który określa wybór między

różnymi aktywnościami; teoria motywacji powinna
objaśniać, dlaczego człowiek preferuje określony
wariant, tzn. jest motywowany do tego, aby nim się
kierować

• Motywacja to psychologiczny stan przyczyniający się

do stopnia, w jakim człowiek się w coś angażuje

• Motywowanie to proces kierowniczy polegający na

wpływaniu na zachowania ludzi, z uwzględnieniem
wiedzy o tym, co powoduje takie, a nie inne
postępowanie człowieka

Szczegółowe cele motywacji

• Realizacja powierzonych zadań na poziomie

akceptowanym przez organizacje

• Skłanianie do dodatkowego wysiłku

pozwalającego przekraczać zadania pod
względem ilości i jakości

• Poszanowanie tych wartości, które

organizacja uznaje za cenne, a które tworzą
jej zasoby kulturowe

• Rozwój osobowy i zawodowy
• Podejmowanie trudniejszych i bardziej

odpowiedzialnych ról organizacyjnych

Schemat procesu motywacji

Schemat procesu motywacji

Potrzeba

(brak),

napięcie

Poszukiwanie

sposobów

zaspokojenia

potrzeby

Wybór zachowania

pozwalającego

zaspokoić potrzeby

Ocena stopnia

zaspokojenia potrzeby

Określenie

przyszłych potrzeb

i poszukiwanie

sposobu ich

zaspokojenia

Realizacja

Podstawowe modele motywacji

Podstawowe modele motywacji

Model tradycyjny

Stosować zachęty

płacowe

Model stosunków współdziałania

Uwzględniać społeczne

potrzeby pracowników

Model zasobów ludzkich

Zwiększanie zakresu

odpowiedzialności

Modele motywacji

Założenia

• Model tradycyjny

– Dla większości ludzi nauka i praca są z natury nieprzyjemne
– Mniej ważne jest to co się robi, od tego, ile za to się

zarabia

– Niewielu ludzi chce i potrafi wykonać prace wymagającą

twórczości , samokierowania i samokontroli

• Model stosunków współdziałania

– Ludzie chcą czuć się użyteczni i ważni
– Ludzie pragnę przynależności i poczucia, że są

indywidualnymi jednostkami

– Te potrzeby maja większe znaczenia niż pieniądze w

motywacji

• Model zasobów ludzkich

– Praca nie jest z natury nieprzyjemna
– Większość ludzi stać na więcej twórczości, samokierowania

i samokontroli, niż tego od nich wymaga praca

Modele motywacji

Zasady postępowania

Zasady postępowania

• Model tradycyjny

– Ściśle nadzorować i kontrolować podwładnych

– Rozkładać zadania na proste operacje, łatwe do wyuczenia

– Wprowadzać szczegółowe instrukcje i procedury robocze

oraz sprawiedliwie, ale stanowczo wymuszać ich

przestrzegania

• Model stosunków współdziałania

– Zapewnić każdemu pracownikowi poczucie przydatności i

znaczenia

– Informować podwładnych o swoich planach i wysłuchiwać ich

uwag

– Zwiększać zakres samokierowania i samokontroli w

rutynowych sprawach

• Model zasobów ludzkich

– Spożytkować nie w pełni wykorzystane zasoby ludzkie

– Tworzyć środowisko, w którym każdy może wnieść swój

wkład aż do granic swoich możliwości

– zachęcać do pełnego uczestnictwa w ważnych sprawach,

wciąż rozszerzając zakres samokierowania i samokontroli

podwładnych

Modele motywacji

Oczekiwania

Oczekiwania

• Model tradycyjny

– Ludzie mogą tolerować pracę, jeśli płaca jest przyzwoita, a

przełożony sprawiedliwy

– Jeśli zadania są proste, a pracownicy ściśle kontrolowania to

ich wydajność będzie zgodna z normami

• Model stosunków współdziałania

– Dzielenie się informacja z podwładnymi i angażowanie ich w

podejmowanie rutynowych decyzji zadowoli ich podstawowe

potrzeby przynależności i poczucie ważności

– Zaspokajanie ich potrzeb poprawi morale i zmniejszy opór

wobec autorytetu formalnego – podwładni będą „chętnie

współpracować”

• Model zasobów ludzkich

– Rozszerzenie wpływów i samokierowania i samokontroli

podwładnych doprowadzi do zwiększania efektywności

działania

– Zadowolenie z pracy może poprawić się jako „uboczny

produkt” wykorzystania przez podwładnych ich możliwości

Teorie motywacji

• Teorie treści – oparte są na założeniu, że ludzie są

stymulowani do działań przez procesy o różnym stopniu
złożoności, a ich źródła mają swoją przyczynę w
psychice. Oznacza to, że motywacja jest w istotnej części
poza kontrolą człowieka (A.Maslow, F. Herzberg. C
Alderfer, D. McClelland, D. McGregor)

• Teorie procesu – oparte na przeświadczeniu, że działanie

człowieka wynika z logicznych i rozumnych przesłanek,
a dość często oparte jest na racjonalnej kalkulacji
(V.Vroom, E. Lawler i L.Porter, J.Adams)

• Teoria wzmocnienia – wyprowadzona z badań I.Pawłowa i

opiera się na założeniu, że niezmienne zdarzenia w
otoczeniu pociągają za sobą względnie niezmienne
reakcje organizmów żywych, a więc i ludzi (B.F.Skinner)

Motywacja jako funkcja zarządzania-

teoria A. Maslowa

Teoria potrzeb Abrahama Maslowa

• Potrzeby fizjologiczne – ujmują elementarne pragnienia związane z

jedzeniem, piciem, reprodukcją, odzieżą i mieszkaniem; ich
pierwszeństwo przed innymi potrzebami wynika z natury człowieka

• Potrzeby bezpieczeństwa – wyrażają się w pragnieniu ochrony

przez zdarzeniami losowymi (wypadek, napad, choroba, zwolnienie
z pracy), które mogłyby udaremnić zaspokojenie potrzeb
fizjologicznych

• Potrzeby

społeczne

–

obejmują

dążenie

do

wspólnoty,

przynależności

i

dostatecznie

zadowalających

stosunków

społecznych

• Potrzeby uznania – odzwierciedlają pragnienie uznania i szacunku.

Pragnienie to odnosi się do uznania ze strony innych osób oraz
samouznania i samozaufania. Jest to pragnienie bycia użytecznym i
niezbędnym

• Potrzeba

samorealizacji

–

dążenie

do

niezależności,

do

zrealizowania swojej osobowości;

Kim człowiek może być, tym i

Kim człowiek może być, tym i

powinien być

powinien być

Hierarchia potrzeb A.Maslowa

Potrzeby fizjologiczne

Potrzeby bezpieczeństwa

Potrzeby społeczne

Potrzeby uznania

Potrzeby
samorealiz
acji

Motywacja jako funkcja zarządzania –

teoria A.Maslowa

Zasady motywacji A. Maslowa

• Zasada deficytu – ludzie dążą do tego, aby niezaspokojone

potrzeby zaspokoić; jeżeli pracownik jest przekonany, że

określona potrzeba na dłuższy czas może być zaspokojona,

to przestaje ona działać jako czynnik motywujący; jednak

zmiana warunków życiowych (bezrobocie, wojna, klęska

żywiołowa) może doprowadzić do tego, że uprzednio

zaspokojona potrzeba, znowu pojawi się jako czynnik

motywujący działanie

• Zasada rozwoju – w istocie zachowania ludzi w organizacji

są motywowane przez najniższą w hierarchii nie

zaspokojona potrzebę. W pierwszej kolejności człowiek

zaspokaja potrzeby fizjologiczne, a gdy zostają one

zaspokojone, to potrzeby te nie mają już właściwości

bodźca do działania. Nasycone potrzeby już nie motywują,

aktywizacji podlegają następne potrzeby – potrzeby

bezpieczeństwa

Rozwój psychologiczny człowieka-teoria

Fizjologiczne

Bezpieczeństwa

Społeczne

Uznania

samorealizacji

Potrzeby

Rozwój

Koncepcja D. Mc Gregora

Teoria X

Teoria X

•

Człowiek nie lubi pracy i w

Człowiek nie lubi pracy i w

miarę możliwości będzie

miarę możliwości będzie

jej unikał

jej unikał

•

Człowieka należy zmuszać

Człowieka należy zmuszać

lub przekupywać, by

lub przekupywać, by

podjął wysiłki

podjął wysiłki

•

Człowiek motywowany jest

Człowiek motywowany jest

głównie przez pieniądze

głównie przez pieniądze

•

Człowiek jest motywowany

Człowiek jest motywowany

przez obawę o

przez obawę o

bezpieczeństwo

bezpieczeństwo

•

Ludzie na ogół nie są

Ludzie na ogół nie są

twórczy

twórczy

Teoria Y

Teoria Y

•

Praca jest niezbędna dla rozwoju

Praca jest niezbędna dla rozwoju

psychologicznego człowieka

psychologicznego człowieka

•

Człowiek chce się integrować

Człowiek chce się integrować

pracą i w odpowiednich

pracą i w odpowiednich

warunkach może się nią cieszyć

warunkach może się nią cieszyć

•

W odpowiednich warunkach

W odpowiednich warunkach

człowiek poszukuje

człowiek poszukuje

odpowiedzialności i przyjmuje ją

odpowiedzialności i przyjmuje ją

•

Dyscyplina wewnętrzna jest

Dyscyplina wewnętrzna jest

bardzo skuteczna i może być

bardzo skuteczna i może być

bardziej surowa niż dyscyplina

bardziej surowa niż dyscyplina

zewnętrzna

zewnętrzna

•

W odpowiednich warunkach

W odpowiednich warunkach

człowiek jest motywowany

człowiek jest motywowany

pragnieniem zrealizowania

pragnieniem zrealizowania

swojego potencjału

swojego potencjału

•

Twórczość i pomysłowość są

Twórczość i pomysłowość są

zjawiskiem powszechnym i na ogół

zjawiskiem powszechnym i na ogół

niedostatecznie wykorzystanym

niedostatecznie wykorzystanym

Motywacyjne formy organizacji

pracy

• Metody rozszerzające sferę swobody działania:

– Systematyczna zmiana stanowiska pracy
– Rozszerzanie zakresu pracy
– Wzbogacanie pracy na poziomie stanowiska

pracy

– Wzbogacanie pracy w grupach pracowniczych

• Metody swobodnego kształtowania czasu pracy

– Ruchomy czas pracy
– Elastyczny czas pracy
– System dzielenia etatów
– Telepraca