Temat:
Wartości i cele
edukacji szkolnej.
Temat:
Wartości i cele
edukacji szkolnej.
Zagadnienia
1.Wartości i ich rola w życiu i
wychowaniu.
2.Pojęcie celu, charakterystyka celów
edukacyjnych.
3.Cele edukacji szkolnej.
4.Przemiany oświaty, a cele
kształcenia.
1.Wartości i ich rola w życiu i
wychowaniu.
Wartość - oznacza coś, co w sensie absolutnym
lub na gruncie danego zespołu poglądów jest
cenne i godne pożądania i co stanowi przedmiot
szczególnej troski oraz cel ludzkich dążeń, a
także kryterium postępowania człowieka.
Pojęcie wartości może być odniesione m.in. do:
- idei, osób, rzeczy, sytuacji, zjawisk itp.;
- lub do ich określonych właściwości;
- może istnieć samodzielnie bądź wchodzić w
skład większego systemu czy hierarchii.
Typy wartości:
• Wartości autoteliczne – autonomiczne, naczelne, centralne,
zajmujące najważniejsze miejsce w hierarchii wartości,
realizacja tych wartości jest dobrem samym w sobie
• Wartości instrumentalne – podrzędne, o niższym znaczeniu,
są elementem pomocniczym w osiąganiu wartości najwyższych
(autotelicznych) mają one charakter wykonawczy, służą w
wykonywaniu celów wyższych.
• wartości uznawane - mają genezę społeczną, są związane z
przekonaniami określającymi ich obiektywne znaczenie w
otoczeniu społecznym
• wartości odczuwane - wywodzą się z indywidualnych
skłonności człowieka i są związane z emocjami, odczuwaniem
ich atrakcyjności)
• wartości zinternalizowane – rzeczywiście uznawane,
poprzez które jednostka określa siebie samą, są to jej wartości
• wartości deklarowane
Zadaniem edukacji jest kształtowanie wśród
wychowanków i uczniów wartości
uniwersalnych: prawdy, dobra i piękna.
- prawda doskonali intelekt,
- dobro rozwija wolę,
- piękno kształtuje uczucia.
- także wykształcenie, w dobie edukacji
ustawicznej, staje się nie tylko podstawową
ale stałą wartością, zgodnie z zasadą „uczyć,
aby być".
Hierarchia wartości wg Schelera:
- wartości zmysłowe (obejmują przedmioty
przyjemności i bólu oraz różnego rodzaju
dobra użytkowe),
- wartości witalne (szlachetność i podłość, moc
i słabość, zalety i wad),
- wartości duchowe (piękno i brzydota,
prawość i bezprawie, poznanie prawdy),
- wartości religijne (szczęście i rozpacz,
uczucia świętości i im przeciwne).
Wartości spełniają następujące
funkcje:
- regulowanie zaspokajania potrzeb. Potrzeby określają
to, co jest ważne dla życia i prawidłowego
funkcjonowania jednostki. Wartości natomiast
określają potrzeby i wyznaczają sposób ich
zaspokajania. Ponadto wartości umożliwiają jednostce
podejmowanie decyzji, które potrzeby i w jakiej
kolejności mają być zaspokajane.
- wpływanie na wybór odległych celów i sposobów ich
realizacji, czyli na plany życiowe jednostki.
- wpływanie na samoocenę jednostki, na przykład ocenę
swojego wyglądu, zdolności, relacji między ludźmi.
Wartości wpływają na ocenę wyników własnych działań
a w efekcie na zadowolenie lub niezadowolenie z
uzyskiwanych osiągnięć.
2.Pojęcie celu, charakterystyka
celów edukacyjnych.
W psychologicznym znaczeniu:
Cel – jest to punkt do którego się zmierza, czy
kierunek człowieka do którego się zmierza, co
chce osiągnąć do czego dąży.
Cel może być:
- świadomy, tj. zostać określony w rezultacie
poznania dobra, które zamierza się osiągnąć,
- instynktowny, gdy realizuje wewnętrzne
dyspozycje
Cele kształcenia wg Okonia
stanowią to, do czego dąży się w
procesie kształcenia; są to świadome
i założone efekty, które zamierza się
osiągnąć w procesie kształcenia. Cel
dydaktyczny stanowią komunikaty,
które wyrażają zamiary nauczyciela
oraz to, jakie zmiany mają zachodzić
w uczniach.
Cele posiadają następujące cechy:
– dostrzegalność
– konkretność
– logiczność
– osiągalność
– precyzyjność
– realność
– rzeczowość
– twórczość
– wykonalność
Cele posiadają następujące funkcje:
-
funkcja koordynująca (punkt odniesienia)
- funkcja motywująca
- funkcja organizacyjna (całe działanie)
- funkcja regulacyjna
- funkcja ukierunkowująca
- funkcja zapewniająca trwałe wartości
Hierarchia celów zakłada:
- rozwój osobowości
- kształtowanie postaw
- kształtowanie wartości i światopoglądu
- przygotowanie do samodzielnego rozwoju
- wiadomości
- wiedzę encyklopedyczną
3. Cele edukacji szkolnej.
Według kryterium stopnia konkretyzacji wyróżnia
się następujące rodzaje celów:
- cele ogólne - ich adresatem jest nauczyciel, jego
zamysł i strategia działania; cele te określają, co
ma osiągną nauczyciel, ukierunkowują to, co
podczas planowanej lekcji będzie doskonalone,
kształtowane, rozwijane, poznawane, zdobywane,
ćwiczone i przezywane przez uczniów,
- cele szczegółowe - (czyli operacyjne) ich
adresatem jest uczeń; są one węższe,
sprecyzowane i skonkretyzowane, określają
konkretne zachowania ucznia.
Klasyfikacja celów według W. Okonia:
– cele rzeczowe (uczestnictwo w przekształcaniu
rzeczywistości),
– cele podmiotowe (poznanie siebie, swoich
zainteresowań i braków).
Cechy celów szczegółowych (operacyjnych):
•są obserwowalne, gdyż stanowią konkretny
opis zachowania (używa się do nich
czasowników)
•są nie obserwowalne (dotyczą takich
czynności jak znać, wiedzieć, potrafić itp.)
Wady i zalety celów operacyjnych:
Zalety:
- cele operacyjne pomagają nauczycielowi lepiej
dobrać pozostałe elementy procesu
edukacyjnego, czyli lepiej dobrać treści, metody
i środki dydaktyczne.
- bardzo wyraźnie podnoszą motywacje ucznia
do działania i ukierunkowują jego aktywność.
- ułatwiają kontrolę wyników pracy ucznia, a
jednocześnie ułatwiają uczniowi samokontrolę
- operacyjne formułowanie celów sprzyja
integracji przedmiotowej (pozwala uniknąć
powtórzeń, uporządkować treści).
Wady:
- zbyt dokładne formułowanie celów operacyjnych
ogranicza swobodę nauczycielowi.
- operacyjne ujmowanie celów jest zabiegiem
mechanistycznym uchwyci się dziecko jako automat,
gdzie przewiduje się jego zachowanie. Jest to
podejście
charakterystyczne w naszej szkole, ale
niedopuszczalne w szkole alternatywnej
- przecenia się kategorie niższego rzędu. Nadaje się
do
przedmiotów o silnie rozbudowanej strukturze, mniej
do przedmiotów humanistycznych.
Operacjonalizacja - polega na zamianie
celów ogólnych na cele szczegółowe.
Proces ten zawiera trzy ważne czynniki:
– konkretyzację
– precyzowanie
– uszczegółowienie
4. Przemiany oświaty, a cele
kształcenia
Okresy przemiany systemów oświatowych:
1. Okres powojenny (okres rekonstrukcji,
odbudowanie szkoły, jej rekonstrukcja),
2. Eksplozja szkolna ( po odbudowie systemów
szkolnych, upowszechnienie szkolnictwa).
Reformy są czynnikiem politycznym są często
narzucane z zewnątrz, narzucane są przez
administrację, inicjowane odgórnie przez
polityków oświatowych. Najczęściej determinuje
je czynniki społeczny i polityczny. Czynnik
ekonomiczny powoduje iż reformy
przeprowadzone są przez rząd.
Ideologie szkoły:
a) humanistyczna- wypracowana na modelu
ateńskim,
b) totalitarna- wychowanie spartańskie,
c) integrystyczna- wychowanie rzymskie.
W tej chwili są to doktryny pedagogiczne, na
ich bazie pojawia i rozwija polityka
oświatowa. Polityka oświatowa ukształtowała
się w XVIII wieku.
Koncepcje reformy polityki oświatowej:
- descholaryzacja społeczeństwa-
społeczeństwa mogą istnieć bez szkoły, tutaj
nauczanie indywidualne, otwarte,
- alternatywna- pojawia się w latach 70
odmienna edukacja jako podział na edukację
publiczną i niepubliczną,
- szkoły ustawicznie doskonalone (ulepszana)
najbardziej popularna gdyż można tu zmieniać
niektóre elementy systemu oświatowego.
Tadeusz Lewowicki formułuje siedem
podstawowych idei, które określają
przemiany współczesnej oświaty:
1.Zbliżenie edukacji do rzeczywistego życia, potrzeb
społecznych indywidualnych.
2.Szkoła nie powinna tylko nauczać, ale rozwijać
własną aktywność edukacyjną uczniów, służyć
ich samorozwojowi samorealizacji, a obok
procesu nauczania należy realizować wdrażanie
uczniów do samodzielnego zdobywania wiedzy,
do samokształcenia .
3.Wspierać ucznia tak by edukacje uczynić
przyjemną i interesującą, by rozwijać
zainteresowania i pobudzać motywacje do
poznawania wiedzy o świecie, społeczeństwie,
przyrodzie i kulturze.
4.Realizowanie demokratyzacji i uspołeczniania oświaty.
Są to zadania polityki oświatowej, jak również zasady
zarządzania szkołą oraz prowadzenia procesu
edukacyjnego, zgodnie z ideą demokracji,
podmiotowości i uspołecznienia.
5.Piąta idea przemian wskazuje na potrzeby
elastyczności systemu oświaty i jej samoregulacji.
W powiązaniu z poprzednią daje to nauczycielom
większą możliwość własnej aktywności inicjatywy
edukacyjnej w organizowaniu i prowadzeniu procesu
kształcenia.
6.Rozszerzenie pełnej szkoły średniej z większym
dostępem młodzieży do studiów .
7.Łączenie edukacji ogólnokształcącej z zawodową.
Bibliografia
• Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku,
Wyd. Żak, tom I i II Warszawa 2003;
• Muszyński H.: Zarys teorii wychowania.
WSiP, Warszawa 1976;
• Multimedialna encyklopedia powszechna –
2003;
• W. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny,
Warszawa 1988.
•
Dziękujemy za uwagę.