Rynek pracy i

bezrobocie

1

Praca-

świadome, celowe działanie człowieka,

który stopniowo, ale stale podporządkowuje sobie
siły przyrody dla coraz lepszego zaspokojenia
swoich potrzeb.

2

Rynek pracy:

• miejsce w którym dochodzi do konfrontacji

podaży i popytu na pracę;

• miejsce zetknięcia się pracodawców

poszukujących pracowników oferujących im
określone wynagrodzenie i osób poszukujących
pracy (pracowników) mających określone
kwalifikacje i oczekujących określonego poziomu
wynagrodzenia;

3

Wyróżniki rynku pracy:

• praca jest specyficznym towarem obrotu zawsze

związanym z człowiekiem,

• praca pojawia się na rynku ze szczególną

częstotliwością,

• czynnik pracy z uwagi na trudną odnawialność nie

może być nadmiernie eksploatowany.

4

Analiza rynku pracy przeprowadzana jest w
warunkach konkurencji doskonałej (doskonałego
rynku pracy), w której płaca jest określana przez
punkt przecięcia krzywych popytu i podaży pracy.

5

Popyt na pracę –

liczba osób lub godzin

pracy jaką są skłonni zatrudnić pracodawcy przy
określonych stawkach płac. Ujemna zależność
pomiędzy liczbą miejsc pracy oferowanych przez
pracodawców, a wysokością płacy realnej.

6

7

D

D’

w

1

w

2

Q

1

Q

4

Q

3

Q

2

Krzywa popytu na pracę

Determinanty pozacenowe

Determinanty popytu na

pracę:

• płaca realna,
• popyt na produkty,
• postęp techniczny,
• krańcowa wydajność pracy,
• polityka gospodarcza państwa.

8

Podaż pracy –

liczba osób, które

zdeklarowały się jako chętni do podjęcia pracy przy
różnych poziomach płacy realnej. Dodatnia
zależność pomiędzy liczbą osób chcących pracować,
a wysokością płacy realnej.

9

10

10

S

S’

w

1

w

2

Q

1

Q

4

Q

3

Q

2

Krzywa podaży pracy

Determinanty
pozacenowe

Determinanty podaży

pracy:

• płaca realna,
• liczba ludności w wieku produkcyjnym,
• system kształcenia i szkolenia,
• system opieki społecznej,
• liczba osób o określonych kwalifikacjach,
• pozapłacowe korzyści z pracy,
• społeczno-kulturowe uwarunkowania aktywności

zawodowej,

• mobilność pracowników.

11

Płaca –

cena pracy

Wynagrodzenie –

wszystkie korzyści materialne,

które pracownik uzyskuje z tytułu zatrudnienia (urlop,
premie, nagrody, świadczenia socjalne, świadczenia w
naturze).

 
Całkowita stawka płac –

wynagrodzenie

powiększone o korzyści niematerialne, nie dające się
natychmiast wycenić w pieniądzu (ruchomy czas pracy,
gwarancje stałego zatrudnienia, możliwość doskonalenia
i podwyższania swoich kwalifikacji, nawiązane kontakty).

12

Funkcje płac:

• dochodowa,
• kosztowa,
• motywacyjna,
• społeczna.

13

Rynek pracy bywa często traktowany
jako jeden z wielu rynków czynników
produkcji.

14

Bezrobocie ujęcie statystyczne

Zgodnie z definicją stosowaną przez instytucje statystyczne
(GUS, OECD i inne) bezrobocie to sytuacja w której:

osoba w wieku produkcyjnym,
zdolna do pracy,
aktywnie poszukuje pracy,
jest gotowa do jej podjęcia,
nie może jej znaleźć.

Bezrobocie w ujęciu statystycznym obejmuje tylko bezrobocie
przymusowe.

15

Bezrobocie-

sytuacja w której osoba

pozbawiona pracy szuka jej i nie może jej znaleźć.
 

 
Stopa bezrobocia

liczba bezrobotnych / zasób siły roboczej x 100

16

17

17

17

L

L’

w

1

w

2

Q

1

Q

4

Q

3

Q

2

Wykres bezrobocia w
warunkach równowagi i
nierównowagi

Stawka
płac
realnyc
h

Zasób siły roboczej

D

Bezrobocie
dobrowolne

W Polsce w praktyce są stosowane dwie

metody pomiaru bezrobocia:

Metoda przyjęta w urzędach pracy ,bezrobotnymi są osoby:

– Zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach

stosunku pracy

– Pozostające bez pracy i nieuczące się w szkołach, z

wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych,

18

Zarejestrowany w urzędzie pracy, jeżeli:

Ukończył 18 lat,

Nie ukończył 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni)

Nie nabył prawa do emerytury bądź renty

Nie są właścicielami bądź posiadaczami

gospodarstwa rolnego

Nie prowadzą działalności poza pozarolniczej

Nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie

odbywa kary pozbawienia wolności

Nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy

społecznej zasiłku stałego

19

Bezrobotni (według BAEL i NSP

2002)

Osoby w wieku 15-74 lat, które spełniają jednocześnie trzy

warunki:

• w okresie badanego tygodnia nie były osobami

pracującymi (zgodnie z definicją pojęcia "Pracujący (według
BAEL i NSP 2002)"),

• aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne

działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni - tydzień
badany), aby znaleźć pracę,

• były gotowe (zdolne) podjąć pracę w okresie: wg BAEL- w

ciągu dwóch tygodni następujących po tygodniu badanym,
wg NSP 2002 - w tygodniu badanym lub następnym.

20

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej szacuje, że stopa
bezrobocia w październiku 2009 r. wyniosła 11 proc. i była
o 0,1 punktu procentowego wyższa niż we wrześniu 2009 r.

Bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy było 1
741,9 tys. osób. Ich liczba wzrosła od września 2009 r. o 26
tys. osób.

Najważniejsze dane:
•Stopa bezrobocia rejestrowanego w październiku 2009 r. –
11,0 proc.
•Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy –
1 741,9 tys.
•Liczba ofert pracy zgłoszonych do urzędów pracy – 75,1
tys.

21

Rozmiary bezrobocia zależą od

trzech czynników

:

• współczynnika aktywności zawodowej,
• liczby ludności w wieku produkcyjnym
• rozmiarów zatrudnienia.

W krótkookresowych analizach bezrobocia zasadniczą

wagę przywiązuje się do kształtowania zatrudnienia.

Współczynnik aktywności zawodowej:
a

z

= (S

r

/L

p

) ×100

S

r

– aktywni zawodowo

L

p

– liczba ludności w wieku produkcyjnym

22

Zasób siły roboczej =

liczba

bezrobotnych + liczba zatrudnionych

Osoby bierne zawodowo

to takie osoby,

które nie zostały uznane ani za pracujące ani za
bezrobotne.

23

Dopływy do zasobu bezrobotnych:
-

zwolnieni z pracy,

- ludzie, którzy odeszli z pracy,
- ludzie wchodzący do grupy aktywnych zawodowo

(np.absolwenci),

- powracający na rynek pracy.

24

Odpływy zasobu bezrobotnych:
-

osoby, które znalazły zatrudnienie,

- rezygnujący z poszukiwań.

25

Podział bezrobocia ze względu na podłoże jego

występowania:

Bezrobocie frykcyjne - nieredukowalne minimum bezrobocia w

dynamicznej gospodarce.

Bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie niedopasowań

struktury podaży siły roboczej i popytu na siłę roboczą, przede
wszystkim w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym i
regionalnym.

Bezrobocie koniunkturalne wywoływane jest spadkiem popytu

konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje zbyt małe
wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw.

Bezrobocie klasyczne to rodzaj bezrobocia wynikający ze

sztucznego, rozmyślnego utrzymywania płac powyżej poziomu
równoważącego popyt z podażą pracy.

26

Podział bezrobocia ze względu na zachowanie się osób

bezrobotnych

Bezrobocie dobrowolne, inaczej zwane bezrobociem

naturalnym obejmuje bezrobotnych, którzy należą do
zasobów siły roboczej, lecz za ustaloną na rynku płacę nie
chcą podjąć pracy. Udział bezrobocia dobrowolnego w
całości zasobów pracy to naturalna stopa bezrobocia.

Bezrobocie przymusowe dotyczy bezrobotnych, którzy chcę

podjąć pracę za płacę równowagową, lecz po mimo starań
nie mogą jej znaleźć, świadczy to o niskim w danych chwili
popycie na pracę.

27

Bezrobocie (formy

występowania):

• krótko-, średnio-, i długookresowe (3 m-ce, 3-12,

pow.12 m-cy),

• chroniczne,
• globalne, krajowe, regionalne, lokalne,
• całkowite lub częściowe,
• jawne.

28

Bezrobocie w ujęciu teoretycznym:

• klasyczne,
• keynesowskie.

29

Przyczyny bezrobocia:

• zwiększenie obciążeń podatkowych,
• wzrost wysokości zasiłków,
• zmniejszenie popytu,
• niedopasowanie kwalifikacji do potrzeb rynku,
• siła związków zawodowych,
• postęp technologiczny.

30

Skutki bezrobocia

Przede wszystkim warto pamiętać, że bezrobocie

oznacza nierównowagę ekonomiczną, która w
jakimś stopniu przenosić się będzie na inne rynki i
procesy gospodarcze.

1) koszty społeczne ,
2) koszty prywatne.

31

• Koszty prywatne

dotyczą konkretnej

osoby, która pozostaje bez pracy i charakteru
bezrobocia (przymusowe czy dobrowolne).

• Pozostawanie bez pracy wiąże się także z

korzyściami (zasiłek dla bezrobotnych, wolny
czas, który dla wielu może mieć większą wartość
niż środki finansowe możliwe do uzyskania dzięki
zatrudnieniu).

32

Skutki społeczne (brak

pozytywnych aspektów).

- płatności transferowe,
- konieczność poniesienia pewnych nakładów przez

społeczeństwo (głównie zatrudnionych),

- produkcja realna jest niższa niż potencjalna

bezrobocie keynesowskie),

- szereg problemów społecznych związanym z

zagrożeniem wykluczeniem nie tylko z rynku
pracy ale i społeczeństwa oraz ubóstwem.

33

Nie można zapominać, że bezrobocie jest procesem
naturalnym i jedynym sposobem na realokację siły
roboczej.

Problem pojawia się wówczas, kiedy ma ono
charakter przymusowy i chroniczny.

34

Prawo Okuna -

każdemu punktowi

procentowemu bezrobocia rzeczywistego powyżej
naturalnej stopy bezrobocia odpowiada luka
dochodowa o wielkości 3% (tzn. o tyle niższy od
potencjalnego PKB jest realny PKB).

Sugeruje to także, jaka jest zależność między
wzrostem produkcji a spadkiem poziomu bezrobocia.

Luka PKB = -3 (U-U’)

35