Urządzenia ratownicze nowej generacji

Wielowiekowe tradycje działań ludzkich w obrębie
zabezpieczenia obiektów, ochrony życia i dobytku
kształtowane są przez rozwój cyw1izacyjny i techniczny.
Metody gaszenia pożarów i nowe techniki ratownicze nie
odbiegają od powszechnego we wszystkich ludzkich
dziedzinach postępu. Specyfika zagrożeń i rozmiarów
skutków katastrof czy wypadków jest stymulatorem
tworzenia nowych i skutecznych metod ratowniczych.
Towarzyszące ludzkości od początku pożary wywoływały
konieczność

zdobywania

wiedzy

technicznej

i

konstruowania urządzeń służących do ich opanowania i
likwidacji skutków. Wiele z nich, zwłaszcza tych z
przełomu XIX i XX wieku oraz późniejszych możemy
spotkać w prywatnych zbiorach czy muzeach. Idee i
zasady działania wielu używanych dzisiaj przyrządów
można odnaleźć w zamierzchłej nieraz przeszłości.

Powojenny rozwój cywilizacyjny Europy to nie tylko
rewolucja przemysłowa ale również powstanie nowych
zagrożeń i szereg niespotykanych wcześniej rodzajów
zdarzeń. Wraz z wymuszonym rozwojem technik
pożarniczych następował wzrost dynamiki konstrukcyjnej
sprzętu i środków gaśniczych.
Rozwój motoryzacyjny od lat 50-tych (a w USA już 30-
tych) spowodował zwiększenie ruchu drogowego zarówno
użytkowników indywidualnych, jak i przemysłowego
transportu towarowego.

Wzrost obrotu materiałami chemii przemysłowej, a
nawet materiałami promieniotwórczymi wykreował
zupełnie nowe sytuacje. Wszystko to wymagało
nowszych i skuteczniejszych urządzeń
zabezpieczających. Straż pożarna dostosowuje się do
nowych zadań poprzez ewolucję nie tylko
metodologiczną, czy organizacyjną, ale przede
wszystkim techniczną. Choć systematyczne
modernizowanie jest niezwykle kosztowne to cel
jakiemu służy, jest w pełni uzasadniony. Trudno jest
dziś odnaleźć dziedzinę działalności ratowniczej,
która nie wymaga systematycznych innowacji.

Wyposażenie techniczne służb ratowniczych jest
dzisiaj niezwykle bogate i wysoce wyspecjalizowane.
Działalność straży pożarnych i grup ratowniczych
różnych specjalności i środowisk, czy też programy
szkół nie dają dziś jednoznacznej odpowiedzi jak
klasyfikować

sprzęt,

jak

oceniać

i

jak

przyporządkowywać.

Czytając

lektury

dawnych

mistrzów (chociaż jak by od ich wydania nie minęło
więcej niż dwadzieścia lat) nasuwa się refleksja, że
przedtem wyposażenia było mniej i było one znacznie
prostsze konstrukcyjnie.

Dynamika twórcza zarówno konstruktorów, jak i
środowisk ratowniczych i mająca na nie wpływ
zmienność zagrożeń i skutków wydarzeń, wprowadza
obecnie nowe kryteria klasyfikacyjne.
Funkcjonowanie obok siebie szeregu formacji
ratowniczych, z dominującą rolą straży pożarnej, daje
wyobrażenie o szerokim wachlarzu specjalności i
różnych odmianach działań w obronie życia i mienia
ludzkiego. Mimo niejednokrotnie różnych metod
zarządzania, różnych podległości służbowych,
wszystkie one zmierzają do tego samego celu.
Dynamiczny rozwój wyposażenia technicznego stał
się efektem konieczności likwidacji nowych zagrożeń,
chociaż te tradycyjne (pożary czy powodzie) nie
przestały nas absorbować.

Wyposażenie techniczne klasyfikuje się dziś, między
innymi, na podstawie rodzaju działań, do których może
być stosowane. Nie daje to jednak w pełni
jednoznacznego obrazu. Często ten sam zestaw narzędzi
wykorzystywany jest we wszystkich operacjach straży
pożarnej. O ile na początku lat dziewięćdziesiątych dość
jednoznaczne wydawało się stwierdzenie, że sprzęt
można uważać za sprzęt do działań gaśniczych lub sprzęt
do działań ratownictwa technicznego o tyle dziś podział
ten nie jest tak wyraźny. Wiemy, że działania gaśnicze
obfitują w szereg zagrożeń, niosących konieczność
stosowania typowych narzędzi ratowniczych, czy
odwrotnie, wiele działań ratowniczych prowadzonych jest
w obszarze zagrożenia pożarem. Stosowany przez szkoły
pożarnicze model wprowadza nazewnictwo dotyczące
całości standaryzowanego wyposażenia technicznego
straży pożarnych:

─                  ubrania ochronne
─                  ekwipunek osobisty,
─                  sprzęt ochrony dróg osobistych,
─                  ratowniczy sprzęt ewakuacyjny,
─                  drabiny pożarnicze,
─                  sprzęt i armatura wodna,
─                  motopompy i autopompy, .
─                  sprzęt pianowy,
─                  podręczny sprzęt gaśniczy, .
─                  sprzęt łączności,
─                  sprzęt oświetleniowy i dielektryczny,
─                  ratownicze zestawy hydrauliczne,
─                  ratownicze zestawy pneumatyczne, .
─                  podręczny sprzęt burzący, .
─                  sprzęt mechaniczny,
─                  agregaty prądotwórcze,
─                  pojazdy pożarnicze,
─                 

sprzęt

do

ograniczenia

rozlewisk

substancji

niebezpiecznych na akwenach,
─                  sprzęt do usuwania substancji niebezpiecznych dla
środowiska, .
─                  hydrauliczne podesty ratownicze,
─                  autodrabiny mechaniczne.

Inną drogą do klasyfikacji jest przyporządkowanie
sprzętu do poszczególnych specjalności ratowniczych:

•                 sprzęt ratownictwa technicznego,

•                 sprzęt ratownictwa chemicznego,

•                sprzęt ratownictwa wysokościowego,

• sprzęt ratownictwa wodnego.

Ta klasyfikacja jest ponadto związana z powszechnym
konfigurowaniem

sprzętu

w

oparciu

o

pojazdy

pożarnicze. Gromadzony na nich sprzęt ma odpowiadać
standardom ułatwiającym realizację zadań operacyjnych.

Jak wspomniano powyżej ostatnie lata stymulowały
zapotrzebowanie na sprzęt ratownictwa technicznego
oraz jego odmiany w ratownictwie specjalistycznym. Na
uwagę szczególnie zasługują ratownicze zestawy
pneumatyczne,

hydrauliczne

oraz

tzw.

sprzęt

mechaniczny. Nie można przy tym umniejszyć istotnej roli
rozwoju konstrukcji pojazdów pożarniczych.

 

Ratownicze zestawy pneumatyczne

choć stosowane

od blisko 30 lat znajdują coraz szerszą gamę zastosowań.
Powszechność używania obecnie butli ze sprężonym
powietrzem oraz nowoczesnych sprężarek pozwala na
szybkie i bezpieczne sprawienie specjalistycznego
zestawu. Początkowe zastosowanie w działaniach
ratownictwa drogowego rozwinęło się na inne obszary
zdarzeń w dziedzinie transportu ( kolejowy i lotniczy).
Nową role nadał napędowi pneumatycznemu rozwój
konstrukcji uszczelnień i zabezpieczeń miejsc wypływu
cieczy, aktywnych chemicznie.

Zestawy pneumatyczne dzielimy zatem na:

•                   podnoszące

•                   rozpierające

• chemiczne

Zadaniem zestawów podnoszących jest podnoszenie
dużych elementów konstrukcji obiektów poddanych
działaniom destrukcyjnym w obrębie katastrofy drogowej
czy komunikacyjnej. Poduszki czyli tzw. podnośniki
membranowe pneumatyczne mogą działać tylko w
płaszczyźnie pionowej. Maksymalne ciężary jakie mogą
podnosić dla poduszek firmy VETTER 113 kN na
wysokość 110 cm , a firmy HOLMATRO 157 kN na
wysokość 62 cm.

Poduszki te pracują w zestawach tandem (parami).
Ciśnienie robocze nie przekracza 0,5 bara. W skład
zestawu wchodzą ponadto:

   urządzenie zasilania powietrznego (butla ze

sprężonym powietrzem, sprężarka, element obwodu
pneumatycznego wspomagania układu hamulcowego
pojazdu ratowniczego lub inne źródła).
   reduktor pozwalający na osiągnięcie ciśnienia w

przewodach 0,5 bara.
 zestaw przewodów pneumatycznych rozdzielacz z

zestawem zaworów sterujących, manometrów oraz
zaworami bezpieczeństwa.

Zestawy rozpierające

tzw. „wysokiego ciśnienia

„ pracują ciśnieniem około 8 barów. Ich konstrukcja
pozwala na stosowanie jako siłowników w każdej niemal
pozycji.

Możliwości

wywierania

siły

są

tutaj

zdecydowanie większe dla firmy VETTER wynoszą
maksymalnie 677 kN, a HOLMATRO 670 kN.

Zestawy rozpierające składają się z podobnych elektów
jak podnoszące lecz dostosowanych do ciśnienia 8 barów.
W tej sytuacji bazuje się jednak na butlach ze sprężonym
powietrzem jako najbardziej niezawodnym źródle
powietrza. Rozdzielacz przyjmuje natomiast postać
pulpitu sterowniczego z zestawem manometrów i dźwigni
obsługi zaworów.

Istotną zaletą obu tych rodzajów zestawów jest
bezpieczna i łatwa obsługa. Niski jest poziom ryzyka
awarii sprzętu oraz możliwość stosowania w każdych
warunkach. Zdają one szczególnie egzamin w sytuacji
braku możliwości zastosowania sprzętu dźwigowego.
Dają

możliwość

działania

w

obrębie

katastrofy

budowlanej jako skutku awarii przemysłowej czy
zamachu terrostycznego.

Zestawy chemiczne

stanowią niezastąpiony element

wyposażenia technicznego jednostek ratownictwa
chemicznego. Pracują przy ciśnieniu od 0,5 do 1,5
bara w zależności od konstrukcji. Wyposażenie
zestawu

jest

mutacją

urządzeń

zestawów

podnoszących 0,5 bara.

Urządzenia pneumatyczne to:

korki do rurociągów
plastry uszczelniające walczaki zbiorników
ciśnieniowych

kliny uszczelniające wycieki ze zbiorników ciśnieniowych
uszczelniacze podciśnieniowe
opaski uszczelniające.

Szeroka gama zastosowań w ratownictwie chemicznym,
doskonałe materiały oraz wysoka technologia są jak
dotąd bezkonkurencyjne w likwidacji i zwalczaniu
katastrof chemicznych.

Ratownicze zestawy hydrauliczne

to podstawowe

wyposażenie zastępów ratownictwa drogowego. Pierwsze
wprowadzone zestawy w ratownictwie zyskały sobie
miano „szczęki życia”. Urządzenia te pracują w
zestawach złożonych z pompy hydraulicznej przewodów
ciśnieniowych oraz elementów wykonawczych tzn.
narzędzi hydraulicznych. W konstrukcji wykorzystuje się
możliwości hydrostatyki. Podstawowym zatem zadaniem
pompy w zestawie jest uzyskanie przy relatywnie małej
wydajności dużej różnicy ciśnień. Różnica ta sięga od 500
bar (HURST) do 1000 barów (NIKE). Pozwala to osiągać
bardzo duże siły na elementach roboczych narzędzi.

W praktyce ratowniczej stosuje się narzędzia:
                   

Liniowe

                   

Szczękowe

Narzędzia liniowe wykorzystują klasyczny siłownik
hydrauliczny z dozbrojonym tłoczyskiem pozwalając
uzyskać szeroką gamę urządzeń. W zależności od
zastosowanego siłownika dzielimy je na narzędzia:

z siłownikiem jednostronnym,

z siłownikiem dwustronnym.

Urządzenia z siłownikiem jednostronnym to

otwieracze do drzwi
zaciskacze do rur

podnośniki

obcinacze dzwigni

Siłownik dwustronny zastosowano we wszystkich typach
rozpieraczy kolumnowych.
Narzędzi szczękowe to wiele bardziej rozbudowane
konstrukcje. Siłownik hydrauliczny dwustronny przenosi
napęd na mechanizm jarzmowy dając możliwość
wahadłowego ruchu szczęk roboczych narzędzia. Stosuje
się tutaj zasadniczo trzy typy narzędzi:

rozpieracze szczękowe
nożyce

narzędzia kombinowane (combi)

Narzędzia

szczękowe

pozwalają

na

uwalnianie

poszkodowanych w obrębie wypadku drogowego z
elementów

zgniecionego

nadwozia.

Również

zastosowanie szerokiej gamy przyrządów dodatkowych
pozwala na pracę w innych rodzajach działań (np.
ratownictwo górnicze).
Narzędzia hydrauliczne są proste w obsłudze i
bezpieczne. Budowa pozwala na relatywnie szybki proces
kształcenia operatora. Duże siły osiągane w trakcie pracy
pozwalają zmierzyć się z każdym niemal technicznym
utrudnieniem. Zastosowanie różnych napędów pomp
hydraulicznych pozwala na łatwe dostosowanie do
warunków na miejscu zdarzenia.
Ten rodzaj urządzeń ratowniczych stanowi nieodzowny
dziś element wyposażenia straży pożarnych.

Sprzęt mechaniczny

to przede wszystkim pilarki

łańcuchowe, przecinarki, młoty udarowo- obrotowe i
wyciągarki linowe. Urządzenia te choć przejęte przez
straż pożarną z innych dziedzin techniki stanowią
nieodzowny

element

wyposażenia

każdego

wozu

bojowego. Ich zadaniem jest udrożnić przejścia w
katastrofie budowlanej czy kolejowej, dokonać przebicia
czy usunąć przeszkodę. Urządzenia te mogą mieć napęd
spalinowy, elektryczny, pneumatyczny czy hydrauliczny.
Zastosowanie każdego z nich uzależnione jest od
charakteru działań, a w szczególności utrudnień tj. braku
powietrza, zapylenia, emisji czy obecności mieszanin
wybuchowych.

Napędy spalinowe

stosowane najczęściej stanowią

nowoczesne silniki dwusuwowe. Napędy elektryczne
korzystają

natomiast

z

zespołów

spalinowo

-

prądotwórczych. Szczególnie ciekawe są ostatnio
rozwiązania z napędem hydraulicznym. Urządzenia firmy
PARTNER

pozwalają

zestawem

przecinarki

pierścieniowej przeciąć w jednym przejściu betonową
ścianę o grubości 26 cm. Hydrauliczne pilarki
łańcuchowe z łańcuchem posiadającym diamentowe
ogniwa tnące pozwalają ciąć granitowe ściany w każdej
pozycji operatora. Innym osiągnięciem w tej dziedzinie
jest opracowanie nieiskszących tarcz do cięcia metalu.
Ciągły

postęp

w

rozwiązaniach

technicznych

i

wykorzystywanie w ratownictwie osiągnięć i innych
dziedzin techniki pozwala na coraz bardziej skuteczny
sposób działania.

Samochody pożarnicze

przyjmują dziś charakter coraz

bardziej wielozadaniowy. Niemal każdego pojazdu silnik i
urządzenia

dodatkowe

napędzane

sterowane

są

mikroprocesorem. Ponadto sposób działania i zagrożenia
w pracy monitorowane są również komputerem. Duża
żywotność nadwozi (do 20 lat) powoduje maksymalne
wyposażenia samochodów. Duża cena warunkuje
konieczność

ciągłych

przebudów

i

modernizacji.

Popularność dzisiaj jako najbardziej wielo zadaniowe
zyskują samochody tzw. średnie, posiadające autopompę ,
zbiornik i pełne wyposażenie ratownicze w obrębie
działań ratownictwa drogowego. Pozwala to ze
stosunkowo niewielką załogą realizować samodzielne
zadania. Samochody ciężkie posiadają coraz częściej
wiele urządzeń dodatkowych zwiększających efektywność
działania. Samochody z drabiną mechaniczną czy
podestem ratowniczym posiadają linię do tzw. ‘Wieży
wodnej” oraz autopompę z zestawem oprzyrządowania.

ZDJĘCIA