FORMY

ORGANIZACJI

NAUCZANIA

Podstawowe pojęcia o formach

organizacji nauczania.

W dydaktyce termin „forma nauczania”

używa się

w trzech znaczeniach

.

Pierwsze

dotyczy

ogólnych form nauczania

,

ogólnej organizacji procesu
pedagogicznego.

W tym znaczeniu wyróżnia się

- indywidualną,

- indywidualno – grupową
- i grupową (klasowo-lekcyjną)

organizacje,

różniące się pod względem relacji nauczyciel

– uczniowie

.

Drugie

dotyczy

konkretnych form

organizacji nauczalnej działalności

klasy, grupy uczniów:

lekcja, seminarium, wycieczka, zajęcia

pozalekcyjne, fakultatywne, etc.

Trzecie

dotyczy form nauczalnej

działalności uczniów, klasyfikowanych

ze względu

na ilość uczniów

oraz

specyfikę ich relacji:

-

indywidualną (jednostkową),

- frontalną (zbiorową)
- grupową.

Historia rozwoju ogólnych

form organizacji nauczania

.

Ogólne formy nauczania

charakteryzują ogólne sposoby

organizacji nauczalnej relacji

uczestników procesu

pedagogicznego.

Nauczyciel może prowadzić

zajęcie z jednym uczniem

(

indywidualny tryb nauczania

).

z grupą uczniów

, uczących się obok,

ale nie współdziałających ze sobą

(

indywidualno-grupowa

)

albo też grupą uczniów w tym samym

wieku, grupę się wtedy traktuje

jako

całość

– objekt nauczalnego procesu

(

klasowo-lekcyjna forma).

Ogólne formy nauczania nazywane

są często

organizacyjnymi

systemami nauczania.

Pierwszą ogólną formą nauczania

z historycznego punktu widzenia
była

indywidualna:

każdy z uczniów porozumiewał

się

bezpośrednio z nauczycielem

,

natomiast zadania się
rozwiązywało we własnym
zakresie.

Średniowiecze charakteryzuje się

rozwojem

indywidualno-grupowej

formy

nauczania.

Nauczyciel zajmował się z

grupą

uczniów

, jednak działalność

nauczalna wciąż miała charakter

indywidualny

.

W tym czasie reszta uczniów

zajmowała się własnymi zadaniami.

W XVI wieku oczywistym stał się fakt

niezdolności indywidualnej oraz
indywidualno-grupowej form nauczania

pokryć w pełni zapotrzebowania
społeczeństwa w sferze nauki.

Ze względu na to tworzy się

grupowa

forma nauczania.

W późniejszym czasie daną formę

organizacji nauczania nazwano

klasowo-

lekcyjną

.

Pedagog ze Strasburga

Johannes Schturm

wprowadził

tę formę nauczania w jednym z
gimnazjów,

natomiast

aspekt teoretyczny

formy opracował, uzasadnił i
spopularyzował

J.Komens'kyj

.

Charakterystycznymi dla klasowo-

lekcyjną formy nauczania

są takie cechy:

1) połączenie uczniów w

tym

samym wieku

w stabilne grupy

– klasy;

2)

jednoczesna praca wszystkich

uczniów

klasy według jedynego

planu nauczania;

3) główną jednostką zajęć jest

lekcja,

przeznaczona dla

konkretnego przedmiotu;

4) obowiązek uczestnistwa

dla

wszystkich

uczniów;

5) ustalone są harmonogram zajęć,

przerwy, okres nauczalnego roku
oraz wakacji.

Inną wersją grupowej formy nauczania

była

forma nauczania Bell-Lancastera

,

która pojawiła się pod koniec XVIII

wieku, głównie w krajach
anglosaskich.

Głównym jej celem było

zwiększenie ilości uczniów

,

nauczanych przez nauczyciela w tym

samym czasie.

Tą formę nauczania wprowadzili

jednocześnie w Anglii oraz
Indiach duchowny

L.Bell i

nauczyciel J. Lancaster.

Spróbowali oni wykorzystać w

roli nauczycieli

starszych

uczniów

.

W dzisiejsze czasy najbardziej
popularnym na całym swiecie jest

klasowo-lekcyjny system

nauczania.

Jej

zalety

:

- dokładną

strukturę organizacyjną

oraz

- opłacalność finansową

(

nauczyciel może w tym samym czasie

nauczać sporą liczbę uczniów

).

Jednak istnieją też

wady

powyższej

metody.

Najbardziej znaczącą jest
-

utrudnienie indywidualizacji

nauczania,
- skupienia się na indywidualnych
potrzebach uczniów.

Nauczyciel zmuszony jest przede

wszystkim uwzględniać potrzeby
uczniów o

średnim poziomie

zaawansowania

, co powoduje, że tempo

i poziom nauczania dla reszty jest za
niskie lub też za wysokie.

Próby udoskonalenia klasowo-

lekcyjnego systemu nauczania

.

Od momentu pojawienia się klasowo-

lekcyjnego systemu nauczania cały czas

trwają próby jego udoskonalenia

pod

względem aspektu indywidualizacji.

Aspekt ten dotyczy:
zróżnicowania nauczania w zależności od

potrzeb, zainteresowań uczniów, tempa

przyswajania przez nich wiedzy.

Opracowane i zaakceptowane
były następujące wersje
klasowo-lekcyjnego systemu:

batawski,

mannheimski,

system Trampa

.

Batawski system

został

opracowany w USA na
początku XX wieku.

Według tego systemu
proponowano realizować

indywidualizację nauczania

,

dzieląc czas nauki na

dwie

części.

Pierwszą

częścią jest właściwa

lekcja, kiedy nauczyciel
współpracuje

z całą klasą.

Druga

część przeznacza się na

indywidualne zajęcia z

uczniami

mającymi problemy

z

przyswajaniem wiedzy,

albo też z tymi,
kto pragnie

głębszego rozumienia

materiału, udoskonalenia
umiejętności.

Mannheimski system

pojawił się w

Europie w podobnym czasie.

Jej autorem był Josef Anton Sickinger.
Zaproponował on łączyć dzieci nie
według wieku, tylko na podstawie

wrodzonych zdolności

, tworząc klasy dla

najlepszych, średniozaawansowanych,
słabych uczniów

oraz uczniów

opóźnionych w rozwoju.

Dobór uczniów w klasy odbywał się na
podstawie

testów, opinii nauczycieli

oraz wyników egzaminów

.

Przyjmowało się, że

z czasem

ze słabszych klas uczniowie
mogą przenosić się do klas o
wyższym poziomie.

Jednak

różnice

w nauczalnych

planach oraz organizacji
nauczania ostatecznie
uniemożliwiały słabszym
uczniom osiągnąć wysoki
poziom wiedzy.

System Trampa

został opracowany

w latach 50-tych w USA przez
profesora pedagogiki Trampa.

Łączył on

trzy formy

nauczalnej

relacji nauczyciel – uczniowie:

-

indywidualne zajęcia

,

-

zajęcia

z 10 - 15-osobowymi

grupami uczniów,

-

lekcyjne zajęcia

dla dużych, 100-

150 osobowych grup.

Czas nauki

dzielił się według

proporcji:

40% - zajęcia

w dużych

grupach

,

20% -

seminarium

w

mniejszych grupach,

40% -

indywidualne zajęcia

.

W

dużych aulach

doświadczeni

nauczyciele prowadzili zajęcia dla

kilku równoległych klas

.

Później materiał był omawiany, na
jego temat dyskutowano w

małych

grupach.

Indywidualne zajęcia

przebiegały

częściowo według proponowanych
przez nauczyciela zadań, częściowo
też według upodobań, wyboru
ucznia.

Wady klasowo-lekcyjnego

systemu

spowodowały nie tylko

pojawienie się jego
modyfikacji,

lecz również powstanie

zasadniczo nowych form
nauczania

.

Przykładem radykalnej próby była
forma nauczania, która otrzymała
nazwę

Dalton-planu

.

Po raz pierwszy była zastosowana w
1905 r. przez nauczycielkę Helenę
Parkherst w amerykańskim
miasteczku

Dalton

.

System ten nazywany jest również

laboratoryjnym albo systemem
pracowni

, ponieważ zamiast klas w

szkole się otwierały

pracownie

laboratoryjne oraz przedmiotowe.

Głównym jego celem było

dostosowanie tempa nauczania

do

możliwości
każdego z uczniów.

Na początku szkolnego roku

nauczyciel

przedstawiał

roczny

plan nauczania, który

się składał z

zadań poszczególnych

przedmiotów rozpisanych na każdy
miesiąc

.

Uczniowie zobowiązywali się do zrobienia

wyznaczonych zadań,

opracowywali je w laboratoriach, gdzie

mieli dostęp do wszystkich niezbędnych
podręczników, materiałów, przyrządów, też
mogli skorzystać z fachowych pomocy
nauczyciela.

Były wydawane

pisemne instrukcje

, które

zawierały spis literatury do samodzielnego

opracowania, metodyczne wskazówki

dotyczące zadań.

Dalton-plan nie przewidywał tworzenia

jednolitego

planu zajęć.

Zatem każdy z uczniów mógł wybrać

zadania, które w danej chwili bardziej mu

odpowiadały i opracowywać je we

własnym

optymalnym tempie

.

Zajęcia grupowe

odbywały się w postaci

konferencji co tydzień

, przez jedną

godzinę z każdego przedmiotu.

Pod koniec miesiąca każdy uczeń

przygotowywał

raport osiągnięć

.

Żeby

zachęcić, zmotywować

do

pracy, przedstawić możliwość
porównania wyników z wynikami
kolegów,

nauczyciel tworzył

tablice osiągnięć

,

w których co miesiąc zaznaczał

wyniki uczniów.

Uczniowie byli przenoszeni z

jednej klasy do następnej nie po
ukończeniu roku szkolnego, tylko

według wyników, wykonanego planu

.

Zatem jeden

uczeń mógł w ciągu

roku

przerobić kilkuletni materiał,

natomiast inny opracowywał roczny

materiał w ciągu kilku lat.

Dalton-plan miał kilka oczywistych

zalet:

- pozwalał dostosować tempo

nauczania do

indywidualnych

mozliwości uczniów,

-

rozwijał ich inicjatywę

, samodzielność

oraz odpowiedzialność,

- wzmacniał nawyki

samodzielnego

opracowywania materiału

, co sprzyja

bardziej pełnemu przyswojeniu wiedzy.

Jednak ta forma organizacji nauczania

okazała się

niewłaściwą

przez

- niesłuszne

przecenienie

samodzielności uczniów,

-

niepełne ukierunkowanie

procesu

pedagogicznego,

-

redukcję wychowawczej

roli

nauczyciela, nieobecność umysłowego

współwzbogacenia uczniów,

-

ograniczenie rozwoju

wyrażania się,

płynności językowej.

Indywidualizacja i dyferencjacja

(różnicowanie) nauczania.

Indywidualizacja określa się jako
„organizacja nauczalnego procesu,

przy której wybór

sposobów,

tempa nauczania

uwzględnia

indywidualne osobliwości
uczniów, poziom rozwoju ich
zdolności uczenia się”.

Istnieją trzy główne formy

indywidualizacji procesu

nauczania:

1) różnicowanie nauczania

–

tworzenie na bazie pewnych

kryteriów

(interesów, zdolności, zainteresowań,

wyborze przyszłego zawodu)

względnie

homogennych grup

uczniów (klas, szkół) dla ich
nauczania według nieco innych,
odmiennych planów i programów;

*

2) indywidualizacja nauczania

w obrębie

klasy;

3) opracowywanie kursu nauczania według

indywidualnego tempa:

zwiększony

(akseleracja)

lub też

obniżony

(retardacja).

Dyferencjacja nauczania polega na
tworzeniu

homogennych klas

(szkół),

do których należą dzieci o

-

jednakowym stopniu rozwoju,

- podobnych zainteresowaniach,

-

podobnym kierunku kształcenia

się

.

W ogólnokształcącej szkole
dyferencjacja nauczania odbywa się
generalnie w

dwóch kierunkach:

1) drogą otwierania klas i szkół
według

określonych zdolności,

interesów, zawodowych
ukierunkowań uczniów

(

szkoły specjalizowane, zawodowe, klasy

o rozszerzonym zakresie nauczania
wybranych przedmiotów

);

2) drogą otwierania szkół i klas

według

określonego umysłowego

i fizycznego rozwoju

(szkoły, klasy dla dzieci

niepełnosprawnych, klasy
wyrównania).

Zazwyczaj wykorzystuje się dwa

sposoby dyferencjacji

:

1)

na

pewnym poziomie

(zazwyczaj na

wyższym) szkoła dzieli się na

oddzielne

kierunki

(np. humanistyczny, fizyczno-techniczny,

matematyczno-przyrodniczy);

2) oprócz podstawowych przedmiotów jest

również proponowany

szereg

przedmiotów do wyboru.

Profilowana dyferencjacja

zaczyna się na

wyższym poziomie ogólnokształcącej szkoły oraz
na poziomie profilowanego gimnazjum.
Wyróżnia się następujące poziomy dyferencjacji:

-naukowy

(fizyczno-matematyczny,

humanistyczny, przyrodniczo-techniczny,
historyko-WOSowy, biologiczno-chemiczny, etc.);

-

stosowany

(fizyczno-techniczny, chemiko-

techniczny, agrochemiczny, ekonomiczny,
rolniczy, etc.);

-

artystyczno-estetyczny

(muzyczny, malarski,

aktorski, wokalny, choreograficzny, etc),
sportowy (według rodzajów sportu).

Klasy oraz szkoły, otwarte według

ogólnego rozwoju psychicznego i
fizycznego, ukierunkowane są na

dzieci z

opóźnieniem

rozwoju,

różnego rodzaju

problemami

zdrowotnymi

.

Wewnątrzklasowa

indywidualizacja

nauczalnego

procesu przewiduje taką
organizację nauczania, przy
której przywiązanie uwagi do
indywidualnych osobliwości
odbywa się

pod czas lekcji

.

Konieczność indywidualizacji jest

tym większa, im bardziej

geterogennym, różnorodnym

jest

klasa.

W takiej klasie indywidualizacja

może się odbywać w trzech
formach nauczalnego procesu:

-

frontalnej,

- grupowej,
- indywidualnej.

Przy

frontalnej

działalności wynik się osiąga ze

względu na

- wykorzystanie

różnorodnych poziomów

ustnego przedstawienia materiału przez
nauczyciela

(nauczyciel najpierw przedstawia materiał w

prostszej postaci, później w bardziej
zaawansowanej);

-

stosowanie nauczalnej dyskusji

, pod czas

której uczniów zachęca się do formułowania
problemów, przedstawienia dodatkowej,
ponadprogramowej wiedzy; zwracanie uwagi
na indywidulane osobliwości w grze rolowej
etc.

Mozliwości dla indywidualizacji

nauczania odkrywa również praca

grupowa,

szczególnie w

małolicznej

grupie

, tutaj można zaproponować

grupom zadania do wyboru.

Indywidualna samodzielna praca

odbywa się generalnie za pomocą

zróżnicowanych

zadań,

nastawionych na osobliwości
uczniów.

Lekcja, jej typy oraz struktura

.

Ogólną formą nauczania w

dzisiejszej szkole jest lekcja

–

ograniczony czasowo
organizacyjny element procesu
nauczania, funkcja którego
polega na osiągnięciu pełnego,
częściowo dydaktycznego celu.

Ogólne charakterystyki lekcji:

-

trwa

okreslony czas

(zazwyczaj 45

min), odbywa się według
harmonogramu;

- ma

okreslony cel

, który zawiera

realizację nauczalnych oraz
wychowawczych zadań;

Ogólne charakterystyki lekcji

:

- zajmuje pewną pozycję w ogólnym

układzie lekcji,

jest fragmentem

nauczalno-wychowawczego procesu;

– charakteryzuje się

względną

całościowością

, ma

konkretną

strukturę

:

składa się z logicznie powiązanych ze sobą

poszczególnych etapów, na których realizuje się
konkretne dydaktyczne zadania

.

Typy lekcji.

Nie istnieje jedynej,

ogólnoprzyjętej klasyfikacji lekcji

w pedagogice na dzisiejszym

poziomie jej rozwoju.

S. Iwanow, bazując się na

głównych etapach

procesu

nauczania, wyróżnia następujące
typy lekcji:
-

wstępne;

- pierwotnego przedstawienia
materiału;
- formowanie pojęć, przyswajanie
reguł i praw, stosowanie nabytej
wiedzy w praktyce, nabycie
umiejętności (lekcje treningowe);
- powtórzenie oraz uogólnienie;
- sprawdzenie;
- mieszane lub kombinowane

.

Kazancew rozróżnia lekcje

według

sposobu ich prowadzenia

,

wyróżnia 7 typów:

-lekcja z

różnorodnymi rodzajami

zajęć

;

- lekcja –

wykład;

- lekcja –

dyskusja

,

- lekcja –

wycieczka,

-

kinolekcja;

- lekcja

samodzielnej pracy

uczniów w klasie;
-

laboratoryjna

oraz praktyczna

lekcje.

Najszerzej omówioną oraz

najbardziej celową praktycznie jest
klasyfikacja lekcji według

celu

dydaktycznego:

- lekcje

przyswajania nowego

materiału

;

- lekcje

udoskonalenia wiedzy

,

nabytych umiejętności;

- lekcja

uogólnienia i

systematyzacji

;

- lekcje

kontroli oraz korygowania

wiedzy, umiejętności;
- lekcje

kombinowane.

Struktura lekcji.

Każda lekcja ma pewną strukturę,

która się składa z ciągu powiązanych

ze sobą elementów, etapów:

1. Aktualizacja podstawowej wiedzy

oraz sposób działań uczniów.

2. Kształtowanie nowych pojęć oraz

sposobów działań.

3. Zastosowanie – kształtowanie

umiejętności oraz nawyków

(włączając specjalne powtórzenia

oraz utrwalenia).

W strukturze kombinowanej

lekcji wyróżnia się nastepujące

etapy.

1.

Organizacja uczniów

. Główna funkcja

danego etapu polega na mobilizacji
uwagi uczniów, ich psychologicznego
przygotowania do aktywnej poznawczej
działalności.

2.

Sprawdzenie pracy domowej,

powtórzenie wcześniej opracowanego
materiału

.

3. Wskazanie

tematu oraz celu zajęcia,

motywację uczenia się

.

4. Aktualizacja podstawowej, zasadniczej

wiedzy.

5. Opracowanie nowego materiału:

organizacja jego podstawowego odbioru

i przemyślenia, oraz późniejszego,

głębszego przemyślenia i zapamiętania.

6. Utrwalenie opracowanego materiału

(zastosowanie wiedzy oraz umiętności w

praktyce)..

7. Podsumowanie lekcji oraz propozycja

pracy domowej.

Formy organizacji dziłalności
nauczalnej uczniów na lekcji.

W zależności od

liczby

uczniów

oraz

charakteru relacji

między

nimi a nauczycielem wyróżnia
się

- frontalną,
- indywidualną
- grupową formę nauczalnej

działalności.

Frontalna albo

ogólnoklasowa

działalność

nauczalna polega na

wykonaniu

wspólnego dla całej

klasy zadania

pod

bezpośrednią obserwacją
nauczyciela.

Przy warunkach

grupowego

sposobu

nauczania oraz

czasowego ograniczenia przy
nauczaniu poszczególnych
dyscyplin w gimnazjach
pozwala ona dotrzeć z
informacją do dużej ilości
uczniów.

Wersjami

frontalnej pracy

są na

przykład rozmowa na temat problemu,
lekcja, pokaz kinofilmu, wycieczka,
etc.

Główna wada frontalnej pracy polega na

tym, że nie pozwala ona w pełni liczyć
się z

indywidualnymi osobliwościami

uczniów

.

Indywidualna

działalność nauczalna

oznacza

samodzielne wykonanie

przez

ucznia nauczalnych zadań.

Indywidualna działalność nauczalna

przeważa przy wykonaniu prac
domowych, kartkówek,
sprawdzianów w klasie. Jedną z
form jej organizacji jest

programowe nauczanie

.

Nie jest właściwą dla niej

bezpośrednia współrelacja uczniów,
natomiast kontakty z nauczycielem
są ograniczone i krótkoterminowe.

Grupowa działalnosć nauczalna

odbywa

się w małych grupach w granicy jednej
klasy.

Grupowa działalność nauczalna nie

odizolowuje uczniów od klasy, lecz
pozwala realizować

naturalne

pragnienie komunikowania się

,

pomocy

oraz współpracy

, szczególnie na etapach

utrwalenia oraz pogłębienia wiedzy,
systematyzacji oraz uogólnień
opracowanego materiału, kontroli oraz
korygowania wiedzy.

Sposoby organizacji grupowej

działalności nauczalnej uczniów.

1. Jednorodna działalność grupowa

:

wszystkie grupy, na które się dzieli klasę,

otrzymują od nauczyciela to samo

ustne czy też pisemne zadanie.

2.

Różnicowana działalność grupowa

:

różne grupy w klasie otrzymują różne

zadania do wykonania. Dyferencjacja

może się odbywać według poziomu

trudności zadań lub też ich ilości.

3.

Spółdzielcza

działalność grupowa:

każda grupa opracowuje część
wspólnego dla całej klasy zadania.

4.

Parzysta

działalność nauczalna

odbywa się w minimalnych grupach
– dwuosobowych.

5. Czasami wykonanie grupowego

zadania potrzebuje rozłożenia
pracy między wykonującymi ją
osobami.

Wtedy każdy realizuje część

wspólnego zadania, taką
działalnosć nauczalną można
nazwać

indywidualno-grupową

.

Sposoby tworzenia

nauczalnych grup.

Istnieją różne sposoby podziału klasy na

grupy, które w dużej mierze
determinuje efektywność grupowej
pracy:

• według

życzenia;

• losowo;

• według

pewnej charakterystyki

;

• według

wyboru lidera

zespołu;

• połączenie według

wskazań naczyciela

.

„Losowe” grupy mogą się tworzyć

w różnoraki sposób:

przez

losowanie;

łączenie w grupy

siedzących obok

siebie

(w jednym rzędzie, w jednej części

klasy);

za pomocą

improwizowanych

„numerków”

(jeden z uczniów z zamkniętymi oczami
wskazuje numer grupy, do której ma
dołączyć jego kolega, którego w tej chwili
wskazuje nauczyciel), etc.

Spółdzielcze nauczanie.

W amerykańskich szkołach dużą

popularność zdobyła metodyka
nauczania

współpracy

(nazywana jest również spółdzielczym,

kooperatywnym nauczaniem),

która się opiera na wykorzystaniu

grupowych form

poznawczej

działalności uczniów.

Spółdzielcze nauczanie

– oznacza taką organizację
działalności nauczalnej małych grup,
w której uczniowie otrzymują
maksymalny efekt od

samodzielnego przyswojenia

materiału

oraz

komunikowaniu się

między sobą

.

Sukces nauczalnej współpracy

uczniów w małych grupach jest

osiagalny przy nastepujących

warunkach

:

1. Pozytywna współzależność

– członkowie grupy powinni

rozumieć, że
wspólnadziałalnosć nauczalna
niesie korzyści dla każdego.

2. Bezpośrednia współdziałalność –

członkowie grupy powinni

przebywać w zaciesnionym

kontakcie ze sobą.

3. Indywidualna odpowiedzialność

–

każdy uczeń powinien przyswoić

proponowany materiał, każdy niesie

odpowiedzialność za pomoc innym.

Bardziej zdolni nie powinni pracować

na koszt innych.

4.

Rozwój nawyków do wspólnej pracy

–

uczniowie powinni przyswoić nawyki
współdziałalności, niezbędnt dla
sukcesywnej wspólnej pracy,

na przykład nawyki zadawania pytań, podział

oraz planowanit zadań, współkontrola.

5.

Ocenianie pracy

– pod czas grupowej

pracy konieczną jest rezerwacja
czasu dla sprawdzenia przez grupę
efektywności własnych działań.

Sposoby organizacji nauczalnego
współdziałania uczniów:

-

indywidualno-grupowa praca,

- zespołowo-zabawowa działalność,
„jidsaw” ('pilnik'),

- praca w parach, inne.

Indywidualno-grupowa praca:

grupy 4-osobowe uczniów
różniących się między sobą ze
względu na zdolności oraz wyniki w
nauce, współpracują według
takiego schematu:

Nauczyciel

tłumaczy nowy

materiał lekcji.

Uczniom

proponują w grupach

przemyśleć go oraz utrwalić.

Właśnie na tym etapie odbywa się

zasadnicze przyswojenie materiału.

Uczniowie wyrażają swoją

interpretację tematu, porównują
odpowiedzi, rozważają rozbieżności
w rozumieniu, tworzą podejścia dla
rozwiązywania danych problemów,
stawiają sobie nawzajem pytania.

3. Nauczyciel sprawdza rozumienie

materiału przez kazego ucznia.

Sposobem na to może być krótka

kartkówka albo test sukcesywności.

Zadania są wykonywane przez uczniów

samodzielnie, indywidualnie.

Każdy uczeń otrzymuje ocenę, która

charakteryzuje stopień jego własnego

rozwoju, osiągnięcia w porównaniu z

poprzednimi wynikami.

4 Indywidualne oceny się dodaje dla

wyznaczenia ogólnogrupowych

nauczalnych wskaźników.

Jako wynik każda grupa otrzymuje

wspólną ocenę; uczniów się wyróżnia

według indywidualnych również jak i

grupowych wskaźników.

Nauczyciel proponuje uczniom

zróżnicowane ze względu na poziom

zadania, uwzględniając poziom ich

przygotowania.

Dzięki temu każdy z nich

otrzymuje możliwość polepszenia
wspólnego wyniku.

Pragnąc jak najlepiej rozwiązać

zadanie, uczniowie w pewnym
sensie rywalizują między sobą,
również z wcześniejszymi
wynikami.

2.

Zespołowo-zabawowa

działalnosć:

nauczyciel, podobnie jak w poprzednim przypadku,
tłumaczy nowy materiał, organizuje jego
omówienie w grupach, lecz zamiast
indywidualnego sprawdzenia przeprowadza
zawody między zespołami (grupami).

Grupy są komplektowane tak, by w każdej

się znaleźli najlepsi uczniowie,
średniozawaansowani oraz słabi uczniowie.
Grupy jako zespoły biorą udział w quizie

dotyczącego nowego tematu.

Organizowane są „rywalizujące stoły”.

Za każdym z nich zasiada dwóch
podobnych ze względu na poziom
zaawansowania uczestników (słabi ze
słabymi, średniozaawansowani ze
średniozaawansowanymi, najlepsi z
najlepszymi).

Proponowane zadania również mają

zróżnicowany poziom trudności.

Zatem ilość punktów które

zdobywa każdy z uczniów są
adekwatne do poziomu jego
zaawansowania. Zespół – zwycięzca
otrzymuje wyróżnienie.

Następnie wyniki zabawy są

wyrażane oceną.

3

.

Zespołowo-zabawowa działalnosć:

„

Pilnik”.

Uczniowie dzielą się na zróżnicowane według płci
grupy (4-6 osób).

Wszystkim grupom są proponowane jednakowe
zadania, każdemu uczniowi powierza się
fragment wspólnego zadania, które on powinien
samodzielnie wykonać i przekazać wyniki reszcie
grupy.

Ponieważ każdy przyswaja informację, z której
poźniej się składa całość, uczniom należy
podzielić się wiedzą, żeby zrozumieć, ułożyć
całość.

Etapy zespołowo-zabawowczej

działalnosći

1) każdy członek grupy, korzystając z

różnych źródeł informacji samodzielnie

opracowuje pewną część materiału.

Na przykład, ucząc się o pewnym kraju, jeden uczeń

może omówić jego największe miasta, drugi – sektor

rolniczy, trzeci – przemysł, etc;

2) uczniowie z różnych grup, którzy

opracowywali te same pytania, spotykają

się dla wymiany informacji jako eksperci

w danym aspekcie tematu – jest to tzw.

„spotkanie ekspertów”; pięciu uczniów w

każdej z „grup ekspertów” omawiają

treść ich pytania;

3) „eksperci” wracają do swoich grup i

przedstawiają wyniki swojej pracy.

Ci, z kolei, omawiają swoją część tematu.

Jedyną drogą do zapoznania się z
materiałem jest słuchanie kolegów.

Uczniowie są zainteresowani tym, żeby

ich koledzy sumiennie wykonali swoją
część zadania, ponieważ wynik każdego
wpływa na końcową ocenę.

Wyniki są przedstawiane przez pojedyncze

osoby jak również przez grupę;

4)

nauczyciel kontroluje

proces

przyswojenia materiału przez
uczniów: nie tylko pytań, które były
przez nich przygotowywane, ale
również pytań przygotowanych
przez innych.

Nauczyciel może na przykład

zaproponować komukolwiek z grupy
odpowiedzieć na dowolne pytanie
dotyczące tematu.

4.

Zespołowo-zabawowa

działalnosć - praca w parze.

Parze uczniów proponuje się w
ciągu lekcji wspólne opracowanie
materiału.

Lekcja wtedy się składa z
oddzienych fragmentów, każdy z
których zawiera jeden ważny
punkt.

Nauczanie się organizuje wtedy

według następnego planu:

1) przygotować 6-7 ogólnych pytań,

zaproponować je parom uczniów przed

lekcją, przydzielić ok. 5 min na

omówienie tematu, aktywizując tym ich

myślenie;

2) przeczytać pierwszy fragment,

omawiając każdy fragment nie dłużej a

niż 5-10min. Dać parom możliwość w

ciągu 2-3 min odtworzyć treść

nauczalnego materiału w trakcie

dyskusji, wspólnego omówienia.

3) przeczytać inne fragmenty

lekcji, proponując znowu każdej
parze omówienie każdego z nich;

4) dać parom mozliwość

przeprowadzenia końcowego
omówienia tematu w przeciągu 5-
6 min, podsumować lekcję i
określić wyniki nauczania w
ciągu zajęcia.

Pozalekcyjne oraz pozaszkolne

formy organizacji nauczania.

Obok lekcji w szkole również są

wykorzystywane różne formy nauczania,
prowadzone w

pozalekcyjnym czasie

.

Te formy nauczania nazywane się

pozalekcyjnymi

(seminaria, zajęcia

fakultatywne, pozalekcyjne, studia, olimpiady,
konkursy, quizy)

oraz

pozaszkolnymi

(wycieczki, praca

domowa).

Praca domowa uczniów wykonuje

takie dydaktyczne funkcje:

1) poszerzenie, pogłębienie, uzupełnienie

wiedzy oraz umiejętności nabytych pod czas
lekcji;

2) kształtowanie umiejętności oraz zwyczajów

samodzielnej nauczalnej działalności;

3) rozwój samodzielnego myślenia,

indywidualnych preferencji oraz zdolności.

Reguły organizacji pracy domowej

:

1. Warto

zwrócić uwagę

uczniów na

osobliwości zadania oraz

dać wskazówki

dotyczące sposobów jego wykonania,
uprzedzić o ewentualnych trudnościach,
wskazać drogi do ich przezwyciężenia.

2. Adekwatne wyznaczenie zakresu oraz

poziomu trudności

zadań z

uwzględnieniem wymóg nauczalnych
programów, zainteresowań oraz
zapotrzebowań uczniów.

Pilnowanie górnego przedziału

czasochłonności wykonania pracy

:

w 1 klasie

szkoły podstawowej wykonanie

prac domowych nie może trwać dłużej a
niż

1godzina

,

w

2 klasie – 1,5 god

,

w

3-4 – 2 god,

w

gimnazjum: w 1-2 klasach – 2,5 god

,

w

3-4 klasach – 3 god,

w

liceum – 4 god.

3. Indywidualizacja oraz zróżnicowanie

treść

materiału. prac domowych ze względu na

zakres oraz

4.

Wykorzystanie różnorodnych domowych

zadań:

- praca z podręcznikiem, ustne oraz

pisemne ćwiczenia, twórcze prace;

- obserwacje (natury, pogody);

- doświadczenia, zbiórka oraz przygotowanie

nauczalnych materiałów, m.in. herbariów,

wzorców, pocztówek, ilustracji, wycinków z

czasopism, gazet, dane statystyczne, etc.

5. Systematyczne sprawdzenie

wykonania prac domowych
przez uczniów.

6.

Kształtowanie nawyków oraz

sposobów

sensownego,

adekwatnego wykonania prac
domowych.

Sl. 5.Test

1. W jakomu znaczeniu wyróżnia

się taki formy nauczania
indywidualną (jednostkową),
frontalną (zbiorową), grupową?

a) konkretny formy nauczania
b) ogólny formy nauczania,
c) ze względu na ilość uczniów

2. W jakomu znaczeniu wyróżnia

się taki formy nauczania lekcja,
seminarium, wycieczka, zajęcia
pozalekcyjne, fakultatywne, etc.?

a) konkretny formy nauczania
b) ogólny formy nauczania,
c) ze względu na ilość uczniów

3. Jaka ogólną formą nauczania z

historycznego punktu widzenia
była pierwszą?

a) indywidualno-grupowa
b) indywidualna
c) grupowa

4) Jaką formę organizacji

nauczania nazwano klasowo-
lekcyjną?

a) indywidualno-grupowu,
b) indywidualnu,
c) grupowu,

5. W której formą nauczania

próbowali wykorzystać w roli
nauczycieli starszych uczniów?

a) klasowo-lekcyjną,
b) Bell-Lancasterskej,
c) Batawskej.

6. Kto zaproponował łączyć dzieci nie

według wieku, tylko na podstawie

wrodzonych zdolności, tworząc klasy

dla najlepszych,

średniozaawansowanych, słabych

uczniów oraz uczniów opóźnionych w

rozwoju?

a) J.Komens'kyj
b) Josef Anton Sickinger
c) Bell
d) Lancaster

7 Kto zaproponował taki formy

nauczalnej relacji nauczyciel –

uczniowie:

- indywidualne zajęcia,

- zajęcia z 10 - 15-osobowymi

grupami uczniów,

- lekcyjne zajęcia dla dużych, 100-

150 osobowych grup?

a) J.Komens'kyj
b) Josef Anton Sickinger
c) Tramp

8. Głównym celem którego

systemu było dostosowanie
tempa nauczania do możliwości
każdego z uczniów?

a) Bell-Lancasterskej
b) Dalton-planu.
c) klasowo-lekcyjną

9. Wedlug której klasyfikacji wyróżniamy

następujące typy lekcji:

-

wstępne;

- pierwotnego przedstawienia materiału;

- formowanie pojęć, przyswajanie reguł i

praw,

- stosowanie nabytej wiedzy w praktyce,
- nabycie umiejętności (lekcje

treningowe);

- powtórzenie oraz uogólnienie;

- sprawdzenie;

- mieszane lub kombinowane?

a) sposobu prowadzenia lekcji
b) głównych etapach procesu nauczania
c) celu dydaktycznego

10. Wedlug której klasyfikacji

wyróżniamy następujące typy lekcji:

- lekcje przyswajania nowego materiału;

- lekcje udoskonalenia wiedzy, nabytych

umiejętności;

- lekcja uogólnienia i systematyzacji;

- lekcje kontroli oraz korygowania wiedzy,

umiejętności;

- lekcje kombinowane?

a) sposobu prowadzenia lekcji
b) głównych etapach procesu

nauczania

c) celu dydaktycznego

11. Wedlug której klasyfikacji wyróżniamy

następujące typy lekcji:

• - lekcja z różnorodnymi rodzajami zajęć;

- lekcja – wykład;

- lekcja – dyskusja;

- lekcja – wycieczka,

- kinolekcja;

- lekcja samodzielnej pracy uczniów w

klasie;

- laboratoryjna oraz praktyczna lekcje?

a) sposobu prowadzenia lekcji,
b) głównych etapach procesu nauczania,
c) celu dydaktycznego.