SOCJOLOGIA

MEDYCYNY

Zastosowani

e Socjologii

w Medycynie

Bio-społeczny model

zdrowia/choroby

Społeczeństwo/Kultura

Poziom molekularny

Społeczność lokalna

Komórki

Rodzina (i inne grupy

przynależności)

Tkanki

Interakcje społeczne

osoba-osoba

Poziom organiczny

Jednostka

Stan

zdrowi

a/chor

oby

Cykl życia – wymiar biologiczny i

społeczny

Struktura demograficzna
społeczeństwa

- Wyznacza struktury chorób

- Problemów zdrowotnych

- Zapotrzebowanie na określone

świadczenia zdrowotne

- Zapotrzebowanie na określonych

specjalistów
(np. pediatrów, geriatrów itp.).

2002
2030

Cykl

życia

Środowi

sko

rodzinne

Więzi emocjonalne
(wsparcie, opieka)

Narażenia na stresujące
wydarzenia (śmierć,
rozwód, choroba)

Zachowania
prozdrowotne i
antyzdrowotne

Przemoc (fizyczna,
psychiczna, seksualna,
zaniedbanie)

Grupy odniesienia

Stan zdrowia, jakość życia

dzieci/młodzieży,

zdrowych/chorych

Rodzin

a

Społeczność lokalna

Wiek
dorosły

Grupa

zawodo

wa

Grupa

koleżeń

ska

Społeczeństwo/kult

ura

status społeczno-
ekonomiczny

satysfakcja zawodowa,

satysfakcja z życia
rodzinnego,

więzi,

wsparcie,

prozdrowotny
antyzdrowotny styl
życia

konflikty, separacja,
rozwód

utrata pracy (bezrobocie),

niski status społeczno-
ekonomiczny

dezintegracja, izolacja
społeczna

antyzdrowotny styl życia

patologie społeczne

Zdrowie w wieku

starszym

20% społeczeństwa powyżej 60 r.
ż.

w tym

31 % kobiet

Feminizacja wieku podeszłego –
70% kobiet

Proces starzenia się

biologicznego

Konsekwencje (wielochorobowość,

niepełnosprawność)

Zdrowie psychiczne

?

Zdrowie

społeczne

?

•Wycofywanie się z ról społecznych

•Kontynuacja uprzednich ról (lub ich
modyfikacja)

•Osamotnienie, izolacja społeczna

•Zależność wielowymiarowa od innych

Oczekiwana długość
życia
w wieku 60 lat:

kobiety: 20,8 lat

mężczyźni: 16,1 lat

Osoby w wieku 60 lat i
więcej
w Polsce:

16,2 % (w

1998 r.)

Postawy społeczne wobec osób

starszych wiekiem: akceptacja lub

dyskryminacja

Realizacja potrzeb na usługi
medyczne, pielęgnacyjne,

Dawanie wsparcia społecznego

Niepełnosprawność,
wielochorobowość, demencja, choroba
Alzheimera

Proces umierania, postawy wobec
śmierci

Rola instytucji medycznych w
zaspakajaniu potrzeb i problemów
osób starszych wiekiem

Patologie życia społecznego a
stan zdrowia

1. Przemoc w rodzinie – skutki zdrowotne,

psychiczne, społeczne

2. Bezrobocie – stan zdrowia fizycznego i

psychicznego

3. Nadużywanie alkoholu – konsekwencje

zdrowotne, psychiczne, społeczne
(deprywacja)

4. Uzależnienie do narkotyków – konsekwencje

zdrowotne, psychiczne, społeczne

5. Samobójstwa i próby samobójcze – podłoże

społeczne, konsekwencje zdrowotne,
społeczne

6. Prostytucja – konsekwencje

7. Gwałty o inne zachowania dewiacyjne

związane z seksem

Relacje pomiędzy socjologią a

medycyną

•Szeroka definicja zdrowia

•Przemiany demograficzne, starzenie się

społeczeństw,

zapotrzebowanie

na

określone

usługi

geriatryczne

i

gerontologiczne

•Wzrost liczby chorych z chorobami

przewlekłymi
i

osób

niepełnosprawnych

-

długoterminowa zależność od działań
medycznych,

leków,

świadczeń

ekonomicznych i społecznych

•Uwarunkowania społeczne a samobójstwa,

próby samobójcze, zaburzenia zdrowia
psychicznego, choroby psychosomatyczne.

Socjologia - nauka o społecznych

zachowaniach, związkach

międzyludzkich oraz ich rezultatach

zdrowie

choroba

Choroby jako
konsekwencje
określonych
zachowań
społecznych

SOCJOLOGIA

ZDROWIA I

CHOROBY

Zachowania
w zdrowiu i
chorobie

SOCJOLOGIA

MEDYCYNY

Zachowania w
relacjach z
instytucjami
medycznymi

Socjologia
zawodów
medycznych,
socjologia
instytucji
medycznych

Relacje lekarz-
pacjent

Instytucje
medyczne
Interakcje
społeczne

Lekarz,
pielęgniarka,
inny personel
medyczny

pacjen
ci

Społeczne
uwarunkowa
nia choroby

Wiedza,

instytucje

naukowe

Instytucj

e

edukacyj

ne

Rodzina

Inne

instytucje

społeczne

Instytucje

religijne

Instytucje

ekonomicz

ne

Instytucje

polityczne

Instytucje

prawne

MEDYCYNA

Społeczeństwo -

kultura

Wiedza,

Instytucje

naukowe

Instytucj

e

edukacyj

ne

Rodzina

Inne

instytucje

społeczne

Instytucje

religijne

Instytucje

ekonomicz

ne

Instytucje

polityczne

Instytucje

prawne

Medycyna

jako

integralna

składowa

społeczeńs
twa

Normy/dewia
cje

Wzory
zachowań

Systemy
komunikacji

Systemy
wartości

Symbole

Kultura

społeczeństwa

ŚRODOWISKO

NATURALNE

SPOŁECZNO-

KULTUROWE

MEDYCYN

A

PRAKTYKA /

DIAGNOZOWANIE

,

LECZENIE

WIEDZA /

NAUKA

INSTYTUCJ

A

• Definicja zdrowia WHO

• triada etiologiczna (czynniki gospodarza,

środowisko, czynnik chorobotwórczy)

ŚRODOWISK

O

Naturalne

Społeczno-

kulturowe

•Przyczyny

zmian w
stanie
zdrowia

Jakość życia
uwarunkowana
stanem zdrowia/
interwencją
medyczną

•Stan zdrowia

a proces
adaptacji do
środowiska

Bariery
środowiskowe
warunkujące
reintegracją
społeczną

ŚRODOWISK
O
SPOŁECZNE

•Stopień integracji
społecznej

•Stresujące
wydarzenia

•Rola emocji

a stan

zdrowia

Sieć, wsparcie społeczne, kapitał

społeczny a reakcje na stres i zmiany w

stanie zdrowia (socjopsychosomatyka)

•Zasoby społeczne

•Wsparcie społeczne

•Sieć relacji

społecznyc
h

Zasoby
psychospołecz
ne

Dezintegracja

Alienacja

Anomia

samobójstwa, próby
samobójcze,
inne zachowania
autodestrukcyjne

• Choroby

układu
krążenia,
(niedokrwie
nna choroba
serca,
nadciśnienie
tętnicze)

• Umieralność

z powodu
chorób
układu
krążenia

• Umieralność

z powodu
wszystkich
przyczyn

• Jakość życia

w chorobach
przewlekłych

• Jakość życia

ludzi starych

toksykologia
psychiatria

•Więzi

społeczne

•Społeczna

integracja

Rozwój
człowiek
a

Oddziaływani
e
społeczeństw
a

oczekiwania,

zadania,

wymagania, role wynikające z
przynależności

do

grup

społecznych

(rodziny,

grupy

rówieśniczej, grupy zawodowej,
społeczności lokalnej)

Fizjologi

a

Dzieciństw

o

Wiek

dorosły

Staro

ść

UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE

INTEGRACJA

NAUKI KLINICZNE

NAUKI

SPOŁECZNE

np. psychiatria,

kardiologia,
gerontologia

onkologia,
reumatologia,

chirurgia,

- socjologia

medycyny

- psychologia

zdrowia

- psychologia

kliniczna

- epidemiologia

społeczna

•Społeczne przyczyny chorób

•Społeczno-kulturowe

determinanty zachowań w
chorobie

•Jakość życia chorych

uwarunkowana stanem
zdrowia, interwencją
medyczną

ROLA NAUK O ŚRODOWISKU

ŚRODOWISKO

Naturalne

(fizyczne,
chemiczne

,
biologiczn

e)

Kulturowo-
społeczne

(cywilizacja)

• Materialne

/

Niemateria

lne

• Grupy

odniesieni

a

• Sieć relacji

społecznyc

h

• Interakcje

społeczne

• Więzi

społeczne

Rola czynników

środowiskowych

• W etiologii chorób (zakaźnych i nie

zakaźnych,

ostrych i przewlekłych)

• Zachowaniach prozdrowotnych i

antyzdrowotnych

• Zachowaniach w chorobie

• Przebiegu procesu diagnozowania,

leczenia, rehabilitacji

• Organizacji systemu opieki medycznej

• Priorytetach zdrowia publicznego

PSYCHIATRIA

•relacja

pomiędzy

środowiskiem

(społecznym)

a

stanem

zdrowia

(osobowością zintegrowaną)

•mechanizmy/proces

dezintegracji

osobowości

GERONTOLOGIA

•Więzi społeczne a stan zdrowia w

starszym wieku

•Zależność środowiskowa osób starszych

wiekiem

•wsparcie instrumentalne, emocjonalne ze

strony środowiska

MEDYCYNA RODZINNA

•Środowisko rodzinne

•społeczność lokalna (przestrzeń w

znaczeniu sieci relacji, wsparcia

społecznego)

Definicja zdrowia

(WHO 1948)

Stan dobrostanu fizycznego,

psychicznego i społecznego,

a nie tylko brak choroby.

Zdrowie:

•negatywnie - brak

objawów
chorobowych

•funkcjonalnie -

zdolność do
wywiązywania się
z codziennej
aktywności

•pozytywnie - kult

ciała
i ducha, dobrostan

Zdrowie może być definiowane:

Definicja zdrowia

Zdrowie

(WHO 1984)

Stan w którym jednostka lub grupa
jest

zdolna

realizować

swoje

potrzeby

lub

ambicje

oraz

dostosować

się

do

zmian

w

środowisku.

Podstawa codziennej aktywności -
źródło

energii

pozwalającej

na

realizację

społecznych

i indywidualnych zamierzeń.

Szeroka definicja zdrowia

Subiektywne

doświadczenia

jednostki

związane

z

funkcjonowaniem

społecznym

i

psychicznym dobrostanem

•Wymiar biologiczny

•Wymiar psychologiczny -
odczuwanie emocji

•Wymiar społeczny - jakość życia

Sześć wymiarów

zdrowia

Zawodowy

Kariera

zawodowa

Emocjonalny

Seksualność

Relacje

społeczne

Fizyczny

Odżywianie

się

Doskonalenie

ciała

Samoopieka

Bezpieczeństw

o

Społeczny

Rodzina

Społeczność

Środowisko

Duchowy

System

wartości

Etyka

Intelektua

lny

Kreatywnoś

ć Zdolność

komunikacji

Moralne aspekty zdrowia:

•odpowiedzialność za własne zdrowie

•odpowiedzialność za zdrowie innych

•zdrowie jako samodyscyplina,

samokontrola, siła

Kult ciała - ciało jako
źródło

przyjemności,

satysfakcji, sukcesu

Zdrowie obiektywne i
subiektywne:

na ile zachowania w zdrowiu i
chorobie są zachowaniami
ukształtowanymi społecznie

•Dobre relacje z

otoczeniem (musi
nawiązywać interakcje
społeczne)

•Panowanie nad własnym życiem i

wszystkimi zachowaniami

•Umiejętność cieszenia się życiem, np.

przeżywania miłości

•Umiejętność odnalezienia sensu życia

•Świadomość, że jest się częścią danej

społeczności

Komponenty zdrowia

•Witalność, energia

życiowa

Zdrowie

a warunki społeczne

•Rozbieżność pomiędzy koncepcją zdrowia

profesjonalistów a laików (popularne
definicje chorób)

•Postawy i wierzenia ludzi dotyczące

zdrowia i choroby

•Różne definicje zdrowia i choroby w

różnych

kulturach,

subkulturach,

społecznościach, pomiędzy generacjami,
różnymi grupami społecznymi

Jednostka

Zbiorowość

Historia

zdrowia

Aktualny

stan zdrowia

Przyszły stan

zdrowia

(potencjał

zdrowotny)

Zasoby:

biologiczne

psychiczne

społeczne

Zasoby:

biologiczne

psychiczne

społeczne

Zasoby:

biologiczne

psychiczne

społeczne

Dynamiczny model zdrowia

Zdrowie

Wymiar

obiektywny

(lekarz)

Wymiar

subiektywny

(pacjent)

1. Informacje o zdrowiu obiektywnym

2. Informacje o sposobie postrzegania

zdrowia przez chorego

3. Informacje o relacji pomiędzy

wymiarem fizycznym a
psychospołecznym funkcjonowania

Warunki społeczne sprzyjające

zdrowiu fizycznemu,

psychicznemu i społecznemu

Kapitał społeczny a zdrowie

•Dobrostan ekonomiczny

•Mocne więzi między

ludźmi

•Brak przejawów

dezorganizacji społecznej

•Brak patologii społecznych