Chamomilla recutita



koszyczek rumianku (Chamomillae

anthodium)
Equisetum arvense



ziele skrzypu

(Equiseti herba)

Juniperus communis



owoc jałowca

(Juniperi fructus)

Roślinne surowce lecznicze – nazewnictwo

Polygonum aviculare



ziele rdestu ptasiego (Polygoni

avicularis herba)
Rubus idaeus



liść maliny

(Rubi idaei folium)

Potentilla anserina



ziele pięciornika gęsiego (Anserinae folium)

Vaccinium myrtillus



owoc borówki czarnej (Myrtilli fructus)

Polygonum bistorta



kłącze wężownika

(Bistortae

rhizoma)

Thymus vulgaris



olejek tymiankowy (Thymi

oleum)

Papaver somniferum



opium

(Opium)
Aloë ferrox



alona (Aloë )

Formy leków
roślinnych

 leki niedozowane - są podawane do samodzielnego stosowania

 leki dozowane - to takie, które w swojej porcji (dawce)

zawierają konkretne ilości substancji

biologicznie czynnych

Formy leków
roślinnych

- leki ziołowe (zioła)

rozdrobnione pojedyncze surowce roślinne (leki proste) lub

ich mieszaniny (leki złożone)

- preparaty roślinne:

stałe lub płynne postacie leku zawierające przetwory z

roślin

ZIOŁA

 
- Proste:
ich skład stanowi rozdrobniona jedna cała roślina lecznicza lub określone

jej części

- Złożone:
mieszanki ziołowe

Np.

Zioła żółciopędne

:

korzeń mniszka

liść mięty pieprzowej
kwiatostan kocanek
ziele krwawnika
ziele glistnika
kora kruszyny

Urosan, Gastrosan, Digestosan, Hemoroflos, Reumoflos

W mieszance nie powinno być więcej niż 5 surowców (ciężej dobrać

odpowiednią dawkę – mniej substancji w danej objętości mieszanki)

Formy leków roślinnych

Preparaty roślinne

• Soki ziołowe

• Wyciągi (suche, gęste,

płynne)

• Nalewki

• Intrakty

• Proszki

• Krople

• Syropy

• Pasty ziołowe

• Areozole

• Maści

• Żele

• Granulaty

• Tabletki

• Kapsułki

• Pastylki

• Czopki

• Plastry

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z
dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane

parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z

dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane

parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z

dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane

parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z

dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane

parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z

dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane

parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z

dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z
dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SOKI ROŚLINNE

 

- płynna postać leku otrzymywana przez mechaniczne wyciśnięcie soku
ze świeżych roślin lub ich części, przeznaczona do podawania
wewnętrznego.
Stabilizowane parami alkoholu (95º), przez pasteryzowanie lub z
dodatkiem środków konserwujących.

·   Soki owocowe
·   Soki ziołowe

Np.

Bardanae succus = sok z korzenia łopianu większego

Betulae succus = sok z liści brzozy

Echinaceae succus = sok z ziela jeżówki purpurowej

Millefolii succus = sok z ziela krwawnika

Plantaginis succus = sok z ziela babki lancetowatej

Taraxaci succus = sok z korzenia mniszka lekarskiego

Urticae succus = sok z ziela pokrzywy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

WYCIĄGI/EKSTRAKTY

-

preparaty otrzymane z surowców roślinnych przez:

wytrawianie rozdrobnionego surowca wodą, etanolem, ich mieszaninami

lub innym rozpuszczalnikiem, dokonane zwykle przez perkolację aż
do wydobycia z surowca zawartych w nim substancji leczniczych

zagęszczenie uzyskanego roztworu przez odparowanie właściwej dla typu

ekstraktu ilości rozpuszczalnika

Wyciągi płynne (extracta fluida)

Wyciągi gęste (extracta spissa) – zawartość wody 28-30%

Wyciągi suche (extracta sicca) – zawartość wody < 10%

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

Leki roślinne

WYCIĄGI WODNE

 

• NAPAR

• ODWAR

• MACERAT

NAPAR

płynny, świeżo sporządzony wyciąg wodny, otrzymany przez ogrzewanie
rozdrobnionego surowca lub mieszanki ziołowej z określoną objętością
wody w temp. poniżej temp. wrzenia, przez ok. 15 min. Napar należy
zakryć np. spodkiem, by ograniczyć ulatnianie się olejków eterycznych.

ODWAR

płynny, świeżo sporządzony wyciąg wodny, otrzymany przez ogrzewanie
rozdrobnionego surowca lub mieszanki ziołowej z określoną objętością
wody i utrzymywanie ich w stanie wrzenia zwykle przez 30 min.
Otrzymywane substancje czynne to głównie: olejki i fenole nie lotne

MACERAT

wyciąg otrzymywany przez wytrawianie surowca wodą w temp. pokojowej
przez 30 min. Przyrządzany z surowców zawierających związki śluzowe,
np. z nasion lnu, korzenia prawoślazu.

Eluent – czynnik wymywający/wytrawiający - rozpuszczalnik

WYCIĄGI ALKOHOLOWE / EKSTRAKTY ETANLOLOWE

NALEWKI

-

płynne, zwykle etanolowo-wodne, nie zagęszczone preparaty,

otrzymane przez wytrawianie w temperaturze pokojowej

określonym rozpuszczalnikiem rozdrobnionych suchych surowców

roślinnych lub też odpowiednie rozpuszczenie wyciągów

zagęszczonych.

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

WYCIĄGI ALKOHOLOWE

NALEWKI

Nalewki z pojedynczego surowca

= nalewki proste

z kilku surowców

= nalewki złożone

Na 1 kg surowca o działaniu łagodnym 5 kg rozpuszczalnika (1 + 5)

o silnym działaniu

10 kg rozpuszczalnika (1

+ 10)
 
 
 

Np. Convallariae tinctura – nalewka z ziela konwalii

Amara tinctura – nalewka gorzka – z ziela piołunu, liści bobrka, kłącza tataraku

owocni pomarańczy gorzkiej,

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

WYCIĄGI ALKOHOLOWE

NALEWKI

Nalewki przyrządza się przez macerację bądź perkolację.
 
Maceracja – rozdrobniony surowiec zalewa się całą ilością
rozpuszczalnika
i w zamkniętych naczyniach pozostawia na 7 dni w temp. pokojowej, od
czasu
do czasu mieszając. Uzyskaną ciecz zlewa się znad surowca, surowiec
wytłacza w prasie, ciecze łączy się i po odstaniu w miejscu chłodnym
sączy.
Ew. można przeprowadzić macerację 2-krotnie, częściami tej samej
ogólnej ilości rozpuszczalnika.

Perkolacja – stały powolny przepływ świeżych porcji rozpuszczalnika
przez zwilżone warstwy surowca

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

WYCIĄGI ALKOHOLOWE

INTRAKTY

 
- wyciągi alkoholowe otrzymywane ze świeżych roślin przez działanie
parami wrzącego etanolu pod ciśnieniem 1-2 Atm.

Np.
Crataegi intractum (z kwiatostanów głogu)

Hippocastani intractum (z niedojrzałych owoców kasztanowca)

Hyperici intractum (z ziela dziurawca)

Melissae intractum (z ziela melisy)

Valerianae intractum (z kłączy kozłka lekarskiego)

Visci albi intractum (z ziela jemioły)

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

KROPLE

  

- płynna postać leku, otrzymywana przez zmieszanie nalewek bądź

intraktów

lub rozpuszczenie stałych środków leczniczych w odpowiednio dobranym

rozpuszczalniku, np. wodzie, etanolu, glicerolu, olejach roślinnych.

Substancja lecznicza dawkowana jest w małych ilościach przez odliczanie

określonej liczby kropli.

-  jednoskładnikowe
-  wieloskładnikowe (złożone)
       

- do użytku wewnętrznego

- do użytku zewnętrznego: do nosa, oczu, uszu, do okładów, do płukań

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

SYROPY

 

- płynna postać leku przeznaczona do podawania doustnego.
Są wodnymi roztworami sacharozy, innych sacharydów lub alkoholi
wielowodorotlenowych (np. sorbitolu) i ekstraktów lub soków
zawierających substancje czynne.

-Są lekami jedno- lub wieloskładnikowymi.

W zależności od składu i przeznaczenia mogą być stosowane jako leki:
-    same przez się czynne
-    wspomagające dodatkowo działanie innych leków
-    poprawiające smak

Np. Thymi Sirupus compositus (zawiera m.in. wyciąg tymiankowy)
Tussipini Sirupus (zawiera m.in. wyciąg płynny z igieł sosnowych,
nalewkę z kopru włoskiego)
Verbasci Sirupus (zawiera wyciąg z kwiatów dziewanny)

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

PASTY ZIOŁOWE

- półstała postać leku przeznaczona do stosowania wewnętrznego,

- odpowiednik herbatek ziołowych,

- produkowane z zagęszczonego wodnego wyciagu i żelowaniu go za

pomocą odpowiedniego podłoża (agar, glicerol)

Np. Debelizyna, Fitolizyna, Prostalizyna

Kłącze perzu
Korzeń wilżyny
Liść brzozy
Nasiona kozieradki
Nasiona pietruszki,
Ziele nawłoci
Ziele rdestu ptasiego
Ziele skrzypu
Ziele połonicznika
Olejek pomarańczowy, sosnowy, szałwiowy i mietowy

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

AEROZOLE

 

- układy wielofazowe zamknięte w zbiornikach wyposażonych w
urządzenie rozpraszające (umożliwiające uzyskanie subtelnej dyspersji w
postaci kropelek roztworu, cząsteczek substancji stałej lub piany), często
także w zawór dozujący; w opakowaniu jest skroplony gaz wytłaczający

·  Do użytku wewnętrznego
·  Do użytku zewnętrznego

Np. Sanofil – zawiera emulsję wyciągów: z rumianku, nagietka,
krwawnika,
szałwi, skrzypu, kory dębu – do leczenia wyprysków alergicznych u
dzieci

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

MAŚCI

 

- postacie leków o konsystencji mazistej półstałej, przeznaczone
wyłącznie
do stosowania zewnętrznego. Składają się z obojętnego podłoża
maściowego, zwykle wymieszanego z substancją leczniczą czynną na
jednolitą masę.

Formy leków roślinnych

Np. Arcalen – zawiera m.in. wyciąg gęsty z kwiatów arniki i nagietka, eskulinę)

Maść majerankowa

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

Formy leków roślinnych

Np. Esceven – zawiera wyciąg gęsty z nasion kasztanowca

Mucosit – zawiera wyciąg gęsty z kory dębu, koszyczka rumianku,
liścia szałwi, liścia podbiału, ziela tymianku, kwiatu nagietka

ŻELE

Są rzadsze od maści

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

GRANULATY ZIOŁOWE

 
- Stałam dozowana postać leku, przeznaczona do podawania doustnego.
Mają kształt nieregularnych grudek (ziarenek) wielkości najczęściej 1,6-
3,2 mm. Otrzymywane ze sproszkowanych surowców roślinnych. Mogą
być powlekane.

Stosowanie: zażywa się 1 łyżeczkę granulatu i popija 1/2 szklanki ciepłej
przegotowanej wody.

Np. Cholegran, Gastrogran, Nervogran, Normogran,

Reumogran

, Urogran

kora wierzby
kwiat wiązówki
liść brzozy
liść pokrzywy
ziele rdestu ptasiego
ziele skrzypu

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

TABLETKI

 
- stała dozowana postać leku, otrzymywana przez sprasowanie w
specjalnych maszynach (tabletkarkach) mieszaniny substancji leczniczej
oraz pomocniczych.

Mogą mieć różny kształt i wielkość, np. płaskie lub dwustronnie wypukłe
krążki, często z rowkiem umożliwiającym dzielenie, wydłużone.

Mogą być pokryte powłoczką wytworzoną z cukru, skrobi i innych
dodatków (

drażetki

) lub z błonotwórczych substancji powlekających

(

tabletki powlekane

).

Powleka się by ułatwić połykanie, by substancja czynna rozpuściła się w
odpowiednim miejscu przewodu pokarmowego, lub by ukryć zapach

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

KAPSUŁKI

 
- stała, dozowana postać leku, przeznaczona do podawania doustnego
lub doodbytniczego.
Składają się z otoczki żelatynowej wypełnionej substancją leczniczą
lub mieszaniną substancji leczniczych, w postaci suchego proszku,
granulatu, zawiesiny lub roztworu, najczęściej z dodatkiem subst.
pomocniczych.

Formy leków roślinnych

Np. Avioplant – kapsułki twarde zawierające sproszkowane kłącze imbiru
Peposterol – kapsułki zawierające olej z nasion dyni

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

PASTYLKI

 
- stała, twarda postać leku gotowego – w formie płaskich krążków lub
tabliczek różnokształtnych wycinanych fabrycznie z wilgotnej masy
plastycznej w prasie
i następnie suszonych. Każda pastylka zawiera określoną ilość środka
farmaceutycznego.
Podłoże stanowi guma arabska lub syrop cukrowy, do których dosypuje
się np. proszki roślinne, kakao.

Np. Pastylki anyżowe, Pastylki wykrztuśne, Tymianek i Podbiał

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

CZOPKI

 
- stała postać leku przeznaczona do wprowadzenia substancji leczniczej
do jam ciała.
Zawierają substancję leczniczą w postaci ekstraktu (najczęściej taniny)
oraz podłoże lipidowe i substancje pomocnicze.

M.in. czopki doodbytnicze, dopochwowe.

Formy leków roślinnych

Np. czopki Hemorol – zawierają wyciągi gęste

z koszyczków rumianku,
kory kasztanowca,
kłączy pięciornika,
ziela krwawnika

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

PLASTRY LECZNICZE

 
- kawałki płótna lub plastiku pokryte jednostronnie substancjami
leczniczymi
w określonej dawce, wykazujące działanie miejscowe (np. wywołujące
przekrwienie skóry) lub uogólnione.

Stosowane w bólach mięśniowych, nerwobólach, w celu usunięcia
nadmiernego rogowacenia (np. odcisków).

Np.

Capsici emplastrum – z wyciągiem z owoców pieprzowca

Meliloti emplastrum – z wyciągiem z ziela nostrzyka

Formy leków roślinnych

Formy leków roślinnych – preparaty roślinne

Przeziębienie, gorączka

Stany zapalne gardła, kaszel

Zaburzenia trawienia

Zaparcia, biegunki

Drogi moczowe

Skóra, włosy, paznokcie

Żylaki

Serce i układ krążenia

Bezsenność, napięcie,
nerwowość